EEN
OUD
EN
EDEL
AM
BACHT
probeer je het, dan zijn er geen barrières'
YAb
EN
HA/
MEVROUW SMIT-KROES, VERVOERSDESKUNDIGE
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 1963
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
FILIGRAIN:
FASCINEREND SPEL
MET .DRAAD
EN KORREL'
Filigrainwerker anno 1968: ,je bent i»i dit vak nooit uitgeleerd...
,Als filigrainwerker ben je nooit uitgeleerd', zegt de man achter de
werkbank. Zijn vingers hanteren een pincet dat zorgvuldig maar toch
inel en trefzeker uiterst kleine oogjes van gouddraad oppakt. Onder
zijn handen groeit een rijk-geornamenteerde gouden broche van luch
tig draadwerk ,het stramien' bestaat uit minuscule ringetjes die stuk
voor stuk met verbazingwekkend-kleine bolletjes worden opgevuld.
Als soldaatjes in het gelid worden er vervolgens kleine holle staafjes
op gezet. Al deze hyper-fijne onderdeeltjes worden eerst gelijmd met
ten speciale lijmsoort die later, bij het solderen, niet zwart kan
worden.
Zo ontstaat in grote trekken de bijzondere vorm van edelsmeed
kunst die filigrainwerk heet en ook wel draadwerk wordt genoemd.
Een vijf eeuwen oude vaderlandse kunst die (in dit geval in het oude
Noordhollandse Hoorn) nog altijd van a tot z als handwerk wordt
bedreven.
De filigrainwerkers van de koninklijke goud- en zilverïndustrie Rozen-
daal N.V. in Hoorn zullen in Nederland waarschijnlijk nog maar wei
nig collega's in deze oude kunst hebben. Filigrain (afgeleid van de
Latijnse woorden filum en granum: draad en korrel) is een zeer
arbeidsintensief handwerk, ^le moet echt nog liefde voor dit vak
voelen', zeggen de filigrainwerkers van het Hoornse bedrijf. Met hun
pincetten en hun spinnetjes, oogjes, gedraaide oogjes en scharniertjes
(vaktermen voor de haarfijne onderdeeltjes van het filigrainwerk)
bouwen zij stukjes precisiewerk op waarvan de resultaten volkomen
symmetrisch dienen te zijn en waarin met tienden van millimeters
wordt gewerkt.
,Oer-vaderlands'
Als straks deze rijkversierde gouden byou's in de winkel van de
juwelier liggen, zullen weinig kopers vermoeden hoeveel uren hand
werk in dit gouden draadwerk zijn gestoken. Een stel zogenaamde
,Scheveningse koppen' is het resultaat van bijna vijftig uren onaf
gebroken arbeid. Dat de winkelprijs van zo'n dubbel stuk om en
nabij de duizend gulden ligt, is dan ook niet zo verwonderlijk.
Filigrain wordt wel eens ,een oer-vaderlandse techniek' genoemd: in
de vijftiende eeuw werden al sieraden en gebruiksvoorwerpen in de
draadwerktechniek gemaakt. Dat betekent allerminst dat Nederland
het monopolie had. Filigrain is in de loop der eeuwen in opmerkelijk
veel landen gemaakt, zowel in Europa als In het nabije en verre
Oosten. De benodigde hulpmiddelen waren eenvoudig en daardoor
ontstonden hele huisindustrieën in dit handwerk dat door mannen,
vrouwen en kinderen werd gedaan.
In Nederland hebben de provinciale klederdrachten lange tijd een
belangrijke rol gespeeld als afzetgebied voor de sieraden in filigrain
werk. Vandaar de namen die ook vandaag-de-dag nog in de draad-
werktechniek worden gehanteerd: men spreekt over Scheveningse
koppen, over het Volendammerslot (druk bewerkt, met een minia
tuurtje erin en met engelenkopjes op de hoeken), over Zeeuwse
kralensloten en Zeeuwse bolle en platte knopen. De streeksieraden
leveren de hedendaagse filigrainwerker een beperkt aantal basis
vormen waarop echter (binnen bepaalde perken) wel variaties wor
den gemaakt. Granaat en bloedkoraal worden in de sieraden ver
werkt, granaat uit Duitsland, koraal uit het Verre Oosten. Het veer
tienkaraats rood goud dat als basismateriaal wordt gebruikt krijgt
later, door toepassing van wat de vakman de ,hoog gehalte kleur'
noemt, de specifieke goudglans die kenmerkend is voor deze filigrain-
sieraden.
Vorstinnen
,De Zaanse dracht was de rijkste dracht', zegt de heer Jim Rozen-
daal die, als vijfde Rozendaal in successie, aan het hoofd van het be
drijf in Hoorn staat. ,Dat is nu museumwerk geworden, maar het was
een schouwspel als je die vrouwen in volornaat zag. Zo'n hoofdtooi
bestond uit een gouden kap, bloedkoraal met slot, een voornaald
van goud of juweel, zijnaalden, kapspelden en juwelen oorhangers. De
vrouwen zagen eruit als vorstinnen.'
Uit oude kasboeken van het bedrijf is nog op te maken dat men
soms goud inleverde en daar iets van liet maken. ,Men liet er wel
kappen uit smelten. Tegenwoordig wordt er veel verknipt. Uit oude
streeksieraden laat men bijvoorbeeld ringen maken. Maar we krijgen
ook wel reparaties van filigrainwerk. Dingen die soms honderd jaar
oud zijn.'
De huidige produktie van gouden filigrainwerk blijft vrijwel geheel m
Nederland. Dat het toerisme voor veel afnemers zorgt, gelooft de
heer Rozendaal niet. ,Wel als het om zilveren filigrainwerk gaat. Dat
is wel een produkt voor de toerist. Maar het gouden filigrainwerk is
een echt cadeau-artikel. Het wordt overal verkocht: in Utrecht en op
de lijnbaan, in Hoorn en in Vlissingen. De belangstelling voor goud
in het algemeen groeit trouwens nog steeds. En filigrain blijft een
spektaculair artikel. Je kunt bezoekers in het bedrijf de mooiste
staaltjes van moderne sieraadkunst laten zien: zodra ze de filigrain
werkers bezig zien, zijn ze verloren'.
Hedendaags filigrainwerkkralenslot in goud met granaat.
Ze is pas 26 jaar, mevrouw N. Smit-
Kroes, maar toch is ze doctorand a in
de economie, assistente van een bui
tengewoon hoogleraar aan de Neder
landse Economische Hogeschool in
Rotterdam, directie-lid van een
transportbedrijf, en het enige vrou
welijke lid van de Kamer van Koop
handel.
Ze is ook getrouwd met een ma
rine-officier en zijn afwezigheic
wordt door haar talrijke bezigheden
genoegzaam opgevuld. Aan de Hoge
school helpt ze de studenten met di
vervoers- en haveneconomie, wa
voor de studenten een keuzevak uoo:
het doctoraal examen is. Nu lijkt ver
voers- en haveneconomie niet be
paald een vak voor een vrouw, maai
voor mevrouw Smit was het helemaal
niet vreemd dat ze dit vak koos. Van
af kindsaf was ze vertrouwd met de
1/roblemen van een vervoersbedrijf
Het bedrijf van Kaar vader. En van
daar dat ze na haar kandidaatsexa
men vervoers- en haveneconomie er
bij ging doen.
ZWEVERIG
Met haar beroepen en taken van dit
moment is mevrouw Smit zeer te
vreden. „Alleen wetenschap is zo
zweverig, nu kan ik wetenschap en
oraktijk combineren, kan ik in uit
voering brengen wat de wetenschap
heeft ontdekt.'
rn 't bedrijf van haar vader houdt zt
zich bezig met de planning op langere
termijn, jaarwerk ligt volkomen in
het economische vlak; met de dage
lijkse gang van zaken houdt ze zich
niet bezig. Op de Economische Hoge
school bestaat haar werk uit het voor
bereiden van de colleges voor de
hoogleraar, het bezoeken van con
gressen, Hetbijblijven' door Ket lezen
van allerhande litteratuur.
Haar werk als directie-lid plus haar
werk aan de NEH geeft haar een vol
ledige dagtaak, zodat het lezen vaak
in de avonduren moet gebeuren.
Daarbij komen dan nog vijf a zes
vergaderingen van de Kamer van
Koophandel in de maand.
MANNELIJK
Haar ontspanning vindt ze in het
weekeinde, als ze gaat tennissen of
zeilen. Verder probeer ik cultureel
t.e wezen door de schouwburg zo nu
en dan te bezoeken.'
In al haar functies, die men toch wel
.mannelijk' mag betitelen, ondervindt OPENBAAR
ze geen discriminatie. Zoals uit alle
gesprekken met vrouwen die een
,hoge of zelfstandige positie' hebben,
is ook zij van mening, dat het in Ne
derland niet uitmaakt of je nu man
of vrouw bent, als je de capaciteiten
en het doorzettingsvermogen hebt
om iets te bereiken en niet als hoogstt
doel het moederschap en het huis
houden ziet, dat die vrouwen da
ook kunnen bereiken en volledig
worden geaccepteerd. Mevrouw Smi
is lid van de VVD en zit uiteraar
zouden we zeggen in de verkeer:
en vervoerszakencommissie. Voor d
vereniging van vrouwenbelangei
vrouwenarbeid en gelijk staatsbur
gerschap houdt ze wel eens een en
kele keer een lezing, maar al te die]
in de politiek duiken doet ze nor
niet.
Het spreken in het openbaar, wat ook
in de Kamer van Koophandel na
tuurlijk wel eens wil gebeuren, vindt
ze niet vervelend. Tijdens haar stu
dententijd zat ze twee jaar in het be
stuur van een studentenvereniging:
.en dan leer je dat spreken in het
openbaar, snel en goed'.
Mevrouw Smit, zelf toch nog zeer
long, vindt wel dat de volgende gene-
atie vrouwen al weer veel meer
:oelt voor het werk, voor een eigen
ïaan, een eigen betekenis hebben dan
le huidige generatie. Maar nog steeds
uilen de vrouwen uit hun hoekje
noeten komen. Als je blijft zitten,
':om je nergens, maar kom je er uit,
J an vind je geen barrières.
Dat vrouwen die gespecialiseerd zijn
in hun vak niet zo dol zijn op het
huishouden, klopt ook heel vaak. Ook
bij mevrouw Smit die een flat in het
centrum van Rotterdam bewoont, en
die daar vaker het hoofd buigt over
een boek over moeilijke economische
problemen, dan over de afwas.
f
Een meterslange sjaal met franje Is
hét accessoir b(J uitstek. Ceintuurs blij
ven ook hooggenoteerd in de mode
parade. Verder zijn meterslange laarzen
,in'. al naar gelang de smaak en de fi
nanciële reikwijdte tot de kuit, het dij
been of de lies. Bekijk de winter verder
maar somber met zwart, bruin, grijs en
beige, dat doet Parijs tenslotte ook.
Coco Chanel heeft wat moeten ver
duren. De grand old lady van de haute
couture bracht haar show op de be
kende traditionele wijze: ze deed weer
veel deftigheid in haar presentatie.
Maar haar creaties waren slechts een
voortborduren op de al jaren oude ont
werpen die haar eens beroemd maakten.
Modejournalistes, de haute couture en
de kuren van diverse couturiers wei
eens beu meldden het Zo werd Chanel
een luipaard genoemd die zijn vlekken
niet kan veranderen en schreef een
ander dat zij van haar onsterfelijke
pakjes een niet uit te roeien zonde had
gemaakt.
Coco is alweer bezig haar ideeën voor
het volgend seizoen op papier te zetten.
Een leuk ideetje van Max Factor
vier kleurtjes in een doosje. De kleur
tjes zijn overal voor te gebruiken, als
oogschaduw, als poeder en alt camou
flagepoeder. In een bijbehorende hand
leiding staan de trucjes om uw ogen
groter te doen lijken, uw onderkin te
miniseren, de wangen ietwat te laten
invallen, enfin, er valt van alles mee te
experimenteren.
Nog zo'n aardig produkt is ook de
.nail mend' van dezelfde firma. Het
goedje wordt een absolute noviteit op
het gebied van de nagelverzorging ge
noemd en repareert gebroken en ver
sterkt breekbare nagels. Het i» een op
lossing waarin duizenden micro-vezelt
zweven. Door het aanbrengen van de
substantie wordt er een fijn net over de
nagel gelegd die ontsierende scheuren
en dergelijke verbergt en de nagel de
kans geeft te groeien. De vloeistof droogt
snel op en is daarna onzichtbaar. Het
is géén nagellak en laat dus geen glim
mend laagje achter, daar moet de ge
wone nagellak voor aan te pas komen.
Nou blijft de moeilykheid dat de vrou
wen die breekbare of schilferende na
gels hebben, er meestal niet af kunnen
blijven. En zo goed als die dames de
lak er weer af peuter en, zal de nail mend
er ook wel aan moeten geloven. Maar
met een portie zelfbeheersing een aardig
hulpje voor mooie handen.
In Engeland gelooft men in de come
back van de toque, de baretachtige
randloze dameshoed. Ze waren er in de
collecties van de Britse hoedenfabrikan
ten in alle soorten tot zelfs met veren
en bloembladeren toe. In tegenstelling
tot het zwart, wit, bruin en grijs dat
Rome en Parijs propageerden, waren de
Britse hoeden vrolijk van kleur: helder
groen, roze en blauw waren de meest
opvallende tinten.
Men mikt met de hoeden uit de jaren
veertig op de tieners en twens, een
groep die normaal vrij aarzelend tegen
over hoeden staan.
Het Duitse blad Brigitte meldt dat de
onechte bakkebaarden enorme opgang
doen, met name in de Verenigde Staten,
Daar zijn baarden en bakkebaarden on
toelaatbare vrijheden van ambtenaren.
Die gaan gladgeschoren door het kan
toorleven. Maar voor wie in zijn vrije
tijd getooid wil zijn met diverse soorten
haargroei kan zijn keus in de winkel
maken.
Leer blijft een ,inne' zaak voor tie
ners en hier en daar een jonge twen.
Maar ook de mode op dat punt veran
dert. Na de cuir tueille en le cuir sau-
vage is er nu le cuir lumière. De kreu
kels en vage verschoten' kleurtjes blij
ven, maar het leer glimt, lijkt bijna
fluoricerend, maar is beslist geen lak
leer. Punten die voor dit leer boven het
lakleer pleitende sterkte, de souplesse,
de modellen die erin gemaakt worden.
Voor de wintermaanden wordt leer
veelal gecombineerd met wat warmere
stoffen zoals tinneroy. Knopen, hoe meer
en hoe groter hoe mooier, blijven het
accentueringsmiddel bij uitstek.
Een kapstok heet niet langer kapstok.
Zeker niet als het zo'n staande driepoot
is. Noem zo'n ding liever dressboy; om
zeker te weten dat andere snobistische
mensen weten waar ze hun rondslinge
rende kledingstukken kunnen uitbe
steden.
Smalfilmers en -filmsters opgelet.
Ook de amateurfilmer kan zijn film nu
doen begeleiden met muziek om het ge
vaar, vaart, diepte en wat al niet meer
te geven. Er zijn een serie grammofoon
platen op de markt gebracht die alle
mogelijke geluiden voortbrengen, er
zijn:geluiden uit de natuur',technische
geluiden', stadsgeluidenenzovoort. On
der de P vindt u by paarden bijvoor
beeld: paardengestap, paard in galop,
gestap van één paard, paarden in draf,
paarden in galop, paard dat kipkar
trekt, paard en tweewielig karretje,
paardengehinnik, paard en rijtuig enzo
voort. Als men nu ook nog over een
bandrecorder beschikt, kan men uurtjes
vullen met het verzorgen van het ge
luid van de film. En vraag dan de buren
en de hele familie maar op de koffie.
Koffie met film met geluid.
Ladies' home journal vertélt haar
lezers dat in 1966 negenduizend postbe-
stellers in de Verenigde Staten een fikse
hondenbeet in het been te pakken heb
ben gehad. Hoe groot dat aantal in 1967
is, is nog niet bekend, maar een pro
bleem is het. Als de Amerikanen hun
bijtgrage huisdieren niet uit de buurt
van de arme postbestellers houden,
lopen ze kans de post te missen, want
de bestellers hoeven hun benen er niet
aan te wagen.
