Er zit een
paradox in
FEESTEN OP DE KENTERING
GEMEENSCHAPSSCHADE
DE OPEN SPRONG
NIET 10 HONKVAST
XATÏRDAO 13 JULI 1961
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
11
Er zit een paradox in: hot Schouws» vissersdorp Bruiniss» viert volgende
week feest, omdat het vijfhonderd jaar bestaat. Bruinisse bouwt erepoorten,
zet ruiterstokken langs de route naar bet dorp om te kunnen vlaggen en
legt een pretverlichting aan in de straten op het moment, dat er voor het
laatst mosselen gezaaid kunnen worden in de Grevelingen, de toekomst
voor de vissersvloot onzeker is, er nog steeds wordt gewacht op een com
pensatieregeling voor mensen en gemeenschap en de recreatie nog pas
aarzelend op gang komt. Eigenlijk viert Bruinisse van dinsdag 16 tot zater
dag 20 juli feest .tussen wal en schip'.
In Bruinisse daar loopt door 2400 inwoners een trek, die de gemeente in
1961 zelfstandig liet. In Bruinisse heet Bruinisse Bru en de gesprekken zijn
er zilt als het water, In Bruinisse lopen mannen met zeemansbenen, blauwe
truien en schipperspetten. In Bruinisse liggen mosselkotters in de haven en
valt een enkel jachtje niet op. In Bruinisse heet een kwart van de inwoners
Jumelet of De Koning of De Waal, en als je in Bruinisse Jumelet of De
Koning of De Waal heet, heb je met de visserij te maken. In Bruinisse is
visserij een kernwoord.
In Bruinisse, daar is visserij nóg een kernwoord. Want Bruinisse zit op de
kentering. Het is de eerste gemeente, waar de uitvoering van het Deltaplan
de (mossel)visserij onmogelijk zal maken. De vloot van Arnemuiden ver
huisde van Veere naar Colijnsplaat, toen het Veerse Gat dicht ging
maar er kon verder worden gevist. De vloot van Bruinisse zal uit Zeeland
verdwijnen, als het Brouwershavense Gat dichtgaat. In de afgesloten ver
zoetende Grevelingen kan niet verder worden gevist. En in de Waddenzee
wordt dan de spoeling dun.
In Bruinisse, daar is sinds vorig jaar een actiecomité. Want er is op dit
moment onzekerheid onder de inwoners over de mogelijkheden, die er in
het dorp aan de Grevelingendam zullen liggen als een belangrijk deel van
de mosselcultuur verdwijnt. En dat moment komt dichterbij met elke hap
grond, die de Brouwersdam steviger maakt.
In Bruinisse, daar raken de vissers de helft van hun mosselpercelen kwijt
als de Grevelingen over drie jaar in 1971 dichtgaaf. Driehonderd
percelen leverden er in het seizoen 1965-1966 bijvoorbeeld ruim 166 000
ton mossels op een totale Bruse aanvoer van 330.000 ton. In geld uitge
drukt: men zal zo'n 2,3 miljoen gulden aan omzet moeten derven.
In Bruinisse, daar hebben van de 2400 inwoner» ongeveer 400 mensen met
de mosselcultuur te maken. Er zijn prognose»; als er geen andere bronnen
van bestaan tegenover het verlies van de visserij gezet zouden worden is
de verwachting, dat 240 mensen (60 gezinnen) uit Bruinisse zullen ver
trekken. Naar de Wadden bijvoorbeeld. Tien procent van de bevolking,
die eet, kleren, sigaretten, tandpasta, shampoo en soms een radio of een
tv nodig heeft. Het vertrek van 60 gezinnen is becijferd op een omzetver-
mindering voor de middenstand van 3,5 ton per jaar
In Bruinisse, daar is het gemeentebestuur, samen met het ETI voor Zeeland,
bezig aan een rapport over de gevolgen van de afsluiting van de Gre
velingen voor Bruinisse, daar worden de mosselpercelen in de Grevelingen
en de bedrijven, die door dit deltawerk geheel of gedeeltelijk onrendobel
worden, geïnventariseerd.
In Bruinisse, daar bereidt het gemeentebestuur nieuwe mogelijkheden
voor. Eén ervan ligt in de Deltawerkhaven, die is gebruikt voor de aanleg
van de Grevelingendam: rijkswaterstaat heeft toestemming gegeven om daar
steigers voor jachten te bouwen, voor ruim honderd jachten. En voor de
toekomst mikt men op de recreatie in het Grevelingenbekken. De Grontmij
maakt er schetsplannen voor. Men denkt aan één of meer jachthavens,
aan een opgespoten strand aan de zuidelijke oever van het bekken, men
denkt aan een bungalowpark en aan een zwembad. Men ziet mogelijkhe
den voor industrieterreinen. Alleen: die werken vergen miljoenen en de
gemeente is niet bij machte deze zaken zelf te realiseren.
!n Bruinisse, daar wacht men op compensatie. Een regeling is er nog niet.
De commissie ex-artikel 8 van de Deltawet heeft bij een bezoek aan Brui
nisse gezegd: ,Kom zo snel mogelijk met plannen, dan kunnen we bekijken
of er in het kader van de gemeenschapscompensatie van de Deltawet mo
gelijkheden gevonden kunnen worden'. Leden van de vaste commissie
voor visserij uit de Tweede Kamer hebben recentelijk gesteld: ,De gemeen-
«chapsschade bij hef wegvallen van de Zeeuwse mosselcultuur moet wor
den vergoed'.
In Bruinisse, daar wacht men af en viert feest. Op de kentering tussen wal
en schip.
Tien van de vijfhonderd jaar van Brulnisse's bestaan is burge
meester C. H. van der Linde eerste burger van het Schouwse
visserdorp. De laatste tien jaar. En als men hem de vraag
voorlegt: ,Wat Is het grootste probleem van Bruinisse-nu
dan ls zijn onmiddellijke antwoord: .Dat is natuurlijk het pro
bleem van de individuele schaderegeling voor de vissers, die
straks, nu al eigenlijk, him mosselbedrijf zien afbrokkelen.
Maar direct daarop komt de gemeenschapsschade. die Bruinisse
door de Deltawerken lijdt'.
Burgemeester Van der Linde heeft het de laatste jaren voorge
houden aan wie het maar wilde horen: wat de risico's voor
Bruinisse zijn, wat er verloren gaat, als de Grevelingen, het
Brouwershavense Gat wordt afgesloten. En aan de vooravond
van de feestweek formuleert hij zijn visie zo: .Waarom
wordt er niet ten laste van het Deltaplan een miljoenenpot
gevormd voor compensatie van de schade. Als er niet een
dergelijke pot komt, ls dat een blaam op het hele plan. De
gemeenten, de mensen, die worden gedupeerd ze hebben
er recht op. Het is niet alleen een Bruse, maar een nationale
zaak. Natuurlijk moeten die dijken en dammen er komen,
het gaat om de veiligheid van iedereen. Maar als men de
getroffen gemeenschappen laat afglijden, komt men later
veel duurder uit. Kijk naar de mijnen, die moesten ook
weg ik weet wel, er wonen daar aanmerkelijk meer mensen
dan hier maar daar wordt ook geld In gepompt. Compensatie
van de schade is voor ons onverbrekelijk met het Deltaplan ver
bonden'.
De extra moeilijkheid is, dat Bruinisse als eerste de klap krijgt.
Je moet nooit als eerste een klap opvangen bij het rijk, als het
niet gaat om een groot gebied. Ik vind het wei belangrijk, dat
er de laatste tijd flink aan de bel is getrokken. We hebben hea
rings gehad, de commissie ex-artikel 8 is op bezoek geweest
en we hebben de vaste commissie voor de visserij uit de
tweede kamer hier gehad. De hele zaak van de compensatie
ligt nu wat meer in de politieke sfeer en dat is wel goed. Als
er nu volgend begrotingsjaar eindelijk maar eens een regeling
kómt'.
Na het grootste probleem de belangrijkste toekomstkans: ,Als
je de ligging van Bruinisse ziet, aan de uitvalspoort, de enige
toegang tot het Grevelingenbekken, dan moet er een goede
toekomst in de recreatie mogelijk zijn. Er zijn jachthavens voor
1800 scheepjes ontworpen dat betekent 7200 man. Maar daar
naast is de vestiging van kleine industrieën belangrijk om het
dorp stabiel en het hele jaar door leefbaar te houden. Dat is
nog bijna belangrijker dan de recreatie. Maar op het moment
begint de situatie te knellen: dit is het laatste jaar om mossels
uit te zetten in de Grevelingen, volgend jaar moeten de vissers
ergens anders heen. Aan de andere kant heeft de gemeente
nu zonder rijkssteun geen mogelijkheden om grootse re
creatieprojecten aan te pakken, ook al zal nog dit jaar begonnen
worden met de inrichting van de Deltawerkhaven tot jacht
haven voor ruim 100 schepen. Je kimt geen faciliteiten geven
aan industrieën. En nu komt de onzekerheid. Nu vraagt een
heel stel schippers zich af: ,Moet ik een nieuwe boot of een
nieuwe motor kopen, heb ik er nog wat aan?' En je gaat
geen investering van 30 tot 40.000 gulden doen in die onzeker
heid. Er ls een grote manufacturenzaak, die zich afvraagt: is er
nog business voor ons, als straks de schippers wegtrekken. Er
is een andere zaak, waar één van de zoons het bedrijf al heeft
verlaten, omdat men niet meer voldoende bestaansmogelijkheden
zag. Zo kan er een sneeuwbaleffect ontstaan en dan ben je
als gemeente nergens nieer. De mensen leven nu in een vacuum,
ze weten niet waar ze aan toe zijn, ze willen nog wel even af
wachten maar als ze moeten wachten tot het Brouwershavense
Gat dicht is voor ze zekerheid hebben, dan komt die zekerheid
te laat'.
In de zomer van 1964 kreeg Bruinisse zijn eerste steunpunt In de
recreatie: een zeilsahool. Dick Schaap (33) uit Nieuwdorp
durfde de sprong van de plassen naar het ,open water' aan.
Hij heeft In het 500-jarige vissersdorp een moeilijke aanloop
periode gehad, nu begint er schot ln te komen, de school krijgt
bekendheid en zijn toekomstverwachting: .De plannen voor
de Grevelingen voorzien ln een massa bezoekers. Daar pik Ik
wel een graantje van mee. Alleen: je kunt Je afvragen of er
voor de particulieren veel mogelijkheden zijn. omdat er
wordt gedacht aan grote complexen, kijk maar naar de Jacht
havens'.
Zijn ervaringen in Bruinisse? ,KiJk, je zit natuurlijk ln een
dorp met nogal wat tegenstrijdige belangen, visserij en recreatie.
Er wordt nu een broodwinning afgebroken, waarop een groot
deel van het dorp lang heeft gedraald. Dat heeft een stempel
op de gemeenschap gezet. De raad heeft nu wel duidelijk ge
steld, dat er naar wat anders moet worden gezocht, maar de
vraag ls of de bevolking dit voldoende verwerkt'.
Over drie jaar staat 'n deel van de vloot aan de kant. Maar daar
mee ook een deel van het personeel. Waarschijnlijk krijgen
de schippers wel een compensatie-bedrag ln handen, maar
andere mensen zullen ln de recreatie terecht moeten komen. Ze
weten eigenlijk niet wat dat Inhoudt en over omsohollng wordt
nog weinig gepraat, Het ls natuurlijk vervelend, dat er nog
geen compensatieregeling is, maar de mensen zouden ook zelf
al bepaalde activiteiten kunnen ondernemen. ,In andere plaat
sen staan de mensen vrijer tegenover het water, hier ligt er
een binding. Ik ben bang, dat het misschien niet op tijd door
dringt, dat de zaak overgaat en dat Bruinisse zo de boot kan
missen'.
De eerste jaren heeft de zeilsahoolhouder Sahaap niet helemaal
die resultaten gegeven, die hij zich vam zijn Bruse vestiging
had gedacht. Dit seizoen zwermen meer mensen uit over het
water om er de zellsport te leren. Schaap: .Meer mensen be
seffen, dat het hier leuk zeilen is. Er worden in de toekomst
op de Grevelingen 2500 mensen verwacht. Daar zit een boter
ham ln. Hoe het er nu uit gaat zien ls een tweede. De beste
oplossing is misschien overkoepelend beheer, een stichting
Natlonaalpark Grevelingen. De plaatsen, die gunstig liggen,
kunnen dan worden gestimuleerd'.
.Schippers zijn honkvast. Vooral die van Bru. Maar als er hier
geen boterham meer inzit en ergens beter te verdienen valt,
dan gaan ze daar zeker heen'. Wolfer Okkerse (28), schipper
van de mosseik otter Bru 68 Janna') draait er niet omheen.
Hij zit al veertien jaar in de mosselanj en ging het vier
jaar terug zelfstandig doen. Zoals aovelen van zijn collega's
vaart ook hij voortdurend tussen de Waddenzee en ïerseke heen
en weer. In het hoge noorden heeft hij percelen. In de
Grevelingen ook. Maar déér Is het nu bijna gebeurd met de
koopman. Hoe verder de Brouwersdam tussen Schouwen en
Goeree dichttrekt, des te moeilijker wordt het om de per
celen in de Grevelingen te bevissen. Die problemen zijn
al begonnen, toen bij Bruinisse de Grevelingendam gereed
kwam. Wolfer Okkerse heeft een eigen bedrijf, geen bijzondere
opleiding. Zijn liefste wens voor de toekomst: .Dat bedrijf voort
zetten'. Hoe durf je eigenlijk zoiets aan een rasechte mossel
kweker te vragen. Of het een reële mogelijkheid is, dat ls
punt twee.
Ook Okkerse leeft in onzekerheid. De toekomst is vooralsnog
bijzonder dubieus. Wat gaat er gebeuren? Blijft Yerseke ver-
watercentrum van de mosselen Met welke compensatierege
ling komt de regering straks uit de bus? Er gaan geruchten
over een sanering van de totale Nederlandse mosselvloot. Als
er een mogelijkheid inzit, zal Okkerse er graag gebruik van
maken Maar dan nog. wanneer hem extra percelen ln de
Waddenzee beschikbaar gesteld worden ls de toekomst niet
verzekerd. Want de Wadden-mosselpercelen zijn niet stabiel.
Je kunt er niet op bouwen. Dat kon je in Zeeland uitge
zonderd de jaren van de mosselparasiet wel. Heeft
Okkerse zich er al eens mee bezig gehouden, wat er na een even
tueel massaal vertrek van mosselvissers met Bruinisse moet
gebeuren
Hij doet alsof het hem koud laat. .Na ons de zondvloed', klinkt
het wat onverschillig En als we het onderwerp recreatie aan
snijden: ,Laat ze maar recreëren Voor drie maanden op
een jaar zit daar een boterham in'.
Tooh zijn deze ontwijkende antwoorder bij Okkerse camouflage
van wat hem werkelijk bezig houdt. Want hij wil zich echt nog
wel laten ontvallen: .Er zal met Bruinisse wat andere moeten
gebeuren. Er zal nieuwe activiteit moeten komen'.
Dat laatste komt dichter bij wat een man als Okkerse be
weegt. Dat blijkt, wanneer hij reageert op de vraag: .Heeft
Bruinisse reden om een 500-jang bestaan te vieren?' Dan zegt
hij namelijk: .De schippersbevolklng gaat echt niet met lange
gezichten lopen. Al ziet ze de ernst van de situatie voor haa-
ledrijfstak erg goed onder ogen
Machinefabriek .Welgelegen' heeft het bedrijf op de kop van de
Bruinisser vissershaven, dat vader en zoons Maaskant ln twintig
jaar hebben opgebouwd en in de scheepvaartwereld een toch wel
bekende klank hebben gegeven. Toch ligt het er op het ogenblik
niet meer zo wél. En op de lange duur, wanneer de mossel visser»
Bruinisse de rug zullen toe hebben gekeerd, misschien zelfs ver
keerd. De gebroeders Maaskant (vader trok zich vorig jaar uit de
actieve dienst terug) hebben zioh op de veranderingen Inge
steld. Drie Jaar terug al namen zij grondige maatregelen om
zich de toekomst van het bedrijf te verzekeren. Met revisie
en inbouw van motoren, Inrichting en ouderhoud van schepen
was de machinefabriek ai lang niet meer uitsluitend op de
mosselvloten in Zeeland afgestemd. De orderportefeuille
was goeddeels gevuld met opdracht uit de binnenvaart en de
zeevisserij.
.En als er dan deltadammen komen, die je bedrijf van die zee
visserij afsnijden, dan kun Je eigenlijk maar één ding doen:
de zeevisserij achterop'. Pieter Maaskant (38) motiveert
de beslissing om een nevenbedrijf in Stellendam te vestigen
glashelder. De Maaskantere hebben daar ln 1965 een failliete
boedel opgekocht en drijven er nu een bloeiende onderneming.
Er werd een dok neergelegd. Dat kwam begin dit Jaar ln
dienst. En sindsdien zijn er al meer dan 60 schepen .behandeld'.
Van de Into taal 38 man personeel werken er 22 m Stellendam.
De redenering van de heren Maaskant is even simpel als reso
luut. .Als we niet gereageerd hadden waren we nu al van de
kaart geweest. Het ls jammer dat het een stuk minder
gaat in de mosselbedrijvigheid. Het was plezierig werken ln
deze sector. We waren er bekend. Nu moeten ook wij mee ln
de concurrentie. En dan komt er heel wat kijken. Maar
het gaat. We hebben goed werk. Overal vandaan.'
Pieter Maaskant kan het maar moeilijk verkroppen, dat Bruinis
se te traag reageert op de toch zo dwingende noodzaak tot om
schakeling. .De middenstand om maar een voorbeeld te noe
men zal vlug en goed moeten toehappen. Zeker, Bruinisse
stelt zich heel wat voor van de recreatie aan het Grevelingen
bekken. Ik zelf geloof er ook in, maar men zal op tijd moeten
zijn. Anders lukt het niet. Op het ogenblik zie je er nog
zo weinig van. Het gaat de middenstand aardig voor de
wind. Om je dan tegelijk al in te stellen op de recreatie vergt
hoog en laag .preken' het ls alsof iedereen aan één kant doof
ls.'
Wat Bruinisse moet doen? Maaskant: ,Op staande voet met
een ploeg mensen een stevig investeringskapltaa! voor re
creatieve voorzieningen op tafel brengen. Zorgen dat Je straks,
meteen goed zit".
