SCHEPEN OP DE DIJKEN
EEN MOOIE KERMIS
ban broeger en toen
HET ROER IN
EIGEN HANDEN
Programma
ZATERDAG 13 JULI 1968
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
Zo zag de Oudestraat er omstreeks de eeuwwisseling uit. Op de ach
tergrond de Nederlands hervormde kerk, die in de laatste wereld
oorlog werd verwoest.
Toen de Bruse schippers hun schepen op de dijk ontdekten konden
ze in eerste instantie niet meer dan de zeilen hijsen om die te laten
drogen.
In de vluchthaven bij Bruinisse lag het bij slecht weer vaak propvol
met schepen.
De haven was niet alleen voor de vissers. Deze oude foto werd zo'n
vijftig jaar geleden gemaakt tijdens de bietencampagne.
Een andere Bruse visser ging altijd naar
het Belgische Aalst om zijn mossels aan
de man te brengen. Marien Padmos ver
kocht ze zelf rechtstreeks aan de consu
ment. Hij had er zelfs een standplaats voor
op de markt. Maar de concurrentie van
een Yersekenaar zat hem niet glad. Hij
verkocht niks meer. Tot op een gegeven
moment de kinderen van de lagere school
onder leiding van hun meester een mossel
lied populair maakten:
De expositie van Parijs
Schonk Marien de eerste prijs
omdat iedereen zijn mossels vond
extra zuiver en gezond
Ge pakt er maar een trosje uit
al voor een dikke kluit.
Zo ging dat achttien coupletten lang. De
meester van de Aalster school had kenne
lijk nogal druk op zijn dichtader. Marien
Padmos weet niet zeker of de oesters, die
hy regelmatig voor diezelfde meester mee
bracht, daarvan de oorzaak waren... Vast
staat in ieder geval, dat Marien zijn klan
ten weer terug kreeg!
In de nacht van 30 september op 1 oktober 1911 raasde een storm over Bruinisse.
Het water had een ongekend hoge stand bereikt. De Lemmerse jachten en de
hoogaarzen van de Bruse mosselvissers hadden het in de haven zwaar te verduren.
De Jumeletten en de De Walen stonden op de kade, voorzover deze niet onder wa
ter stond. Wat ze tussen de stormvlagen in hoorden was niet erg hoopvol. Ze ston
den machteloos. De trossen knapten of schoven over de meerpalen heen. Er was
gewoon niets aan te doen. Bruinisse moest maar afwachten waar die duizenden
guldens bedrijfskapitaal terecht zouden komen. Toen het licht werd ging men op
zoek. De meeste schepen lagen op de dijk bij Bruinisse. Maar een massa schippers
moesten het dorp uit om hun schip terug te vinden. De heer Marien Jumelet vond
zijn schip terug bij Anna Jacobapolder. De nu 90-jarige heer Jumelet vertelt er
over: ,We hadden nog geluk, want de volgende dag dat was op een zondag
zijn we zonder hulp vlot gekomen. We hadden natuurlijk wel schade, maar in
vergelijking met anderen mochten we helemaal niet klagen. Sommige schepen za
ten zo hoog op de dijk, dat ze er met een bok moesten worden afgehaald. Overal
lag het bezaaid met schepen. Je moet natuurlijk rekenen, dat de Bruse vloot toen
uit 150 schepen bestond. De schepen lagen overal hoog tegen de dijk op. Som
mige waren gewoon in tweeën gebroken. Die moesten op zolderschuiten hier naar
de werf worden gebracht. En een paar schepen hebben ze nooit meer terug ge
zien. Die zijn waarschijnlijk de Krammer opgedreven en kapotgeslagen
Bruinisse was weer eens op een hardhan
dige manier herinnerd aan de onzekere
factoren, die de basis van hun bestaan
vormden. De ramp met de 120 visserssche
pen drong ook zonder radio en televisie
door tot in alle delen van het land. Het
bleef niet zonder gevolgen, want de vol
gende dag kwam koningin Wilhelmina al
naar Bruinisse. En de koningin kwam niet
met lege handen. Ter stimulering van de
oprichting van een steuncomité schonk ze
zesduizend gulden aan de gedupeerde vis
sers. Het was een aardig begin. Maar in
Bruinisse hebben ze toch nog tijdenlang
moeten werken voor ze de klap te boven
waren. Tenslotte bedroeg de schade ruw
geschat vijftigduizend gulden, een voor die
dagen astronomisch bedrag. Tenslotte
kwam de ramp vlak voor de winter. En
de winter betekende in Bruinisse interen.
Dat was de normale situatie. De mannen
bfj het .beursje' aan de kade weten er van
mee te praten. Een van hen noemt de drie
voorwaarden waar men aan moest vol
doen om de winter door te komen: een
varken, kolen in 't kot en een voorraad
aardappels.
Te eten
Echt honger is er nooit geleden. Dat heb
ben ze wel kunnen zien op Terschelling,
waar verschillende oude vissers ook vaak
zijn geweest* ,Als je daar geen 14 jaar was
kreeg je geen drie sneden brood. En dat is
bij ons nooit zo geweest. Er was altijd
wel te eten. Als je de bakker en de kruide
nier niet kon betalen en dat gebeurde
natuurlijk weieens kwam je gewoon op
de boek. Dat werd in het voorjaar wel ge
ïnd, als de mossels weer kwamen. Er wa
ren natuurlijk ook weieens onverwachte
voordeeltjes voor de Bruënaren. Bijvoor
beeld als er een schip verging. Marien
Padmos heeft als klein jongetje nog eens
tien maanden lang krentebrood gegeten.
Dat kwam, omdat het schip .Willem Hl',
een heuse Oostinjevaarder, was vergaan
op de Grevelingen. Een voor de Bruënaren
aangename aangelegenheid. Als er een be
richt kwam, dat er ergens op de Grevelin
gen een schip was vergaan waren de oude
Bruënaren niet te lui om er naar toe te
varen om hun graantje mee te pikken. Uit
eindelijk was de Grevelingen hun gebied.
Ze kenden en kennen deze zeearm als hun
broekzak. Overal hadden ze er hun mossel
percelen. De heer Marien Jumelet vertelt,
dat ze tot voorbij Ouddorp tot aan Westen
zaten. De Oosterschelde was meer voor
die van Tholen en Yerseke.
Zaaien
Tussen pasen en pinksteren was het zaai
tijd in de Grevelingen. Dan gingen de Bru
se schepen hun mosselzaad boven de ge
pachte percelen laten vallen. En een week
later brak de vrolijke tijd aan, dat ze naar
België gingen. Daarover doen wilde verha
len de ronde. De mannen aan het beursje
hebben heel wat Belgisch bier door hun
keelgat laten spoelen. Want in vroeger da
gen voeren de Bruënaren zelf nog naar
België om daar hun mossels te verkopen.
Marien Jumelet kwam met vele anderen re
gelmatig in Antwerpen, waar een zekere
De Cleer de mossels aankocht. Dat begon
een week na pinksteren. Er waren er altijd
wel een stuk of wat, die al een week voor
pinksteren de reis naar Antwerepn maak-
en, maar dat bleven toch uitzonderingen
Tijdens de .kruisdagen', zoals die tijd werd
genoemd, behoorde je te zaaien. De 90-ja-
rige heer Jumelet kan nog met enige wee
moed spreken over de goedkope tijd in
België, zo kort na de eerste wereldoorlog.
De tijd dat je voor een gulden veertien
franken kreeg. En voor een glas wijn be
taalde je een halve frank: ,Ja, toen had je
voor een gulden zegge en schrijve 28 gla
zen wijn'.
Anders
Het is een klein voorvalletje. Maar toch
niet onbetekenend. Die van Bru zijn na
tuurlijk niet anders dan de anderen. Ge
lukkig niet, zeggen ze zelf. Maar er is,
vindt men aan het beursje toch wel ver
schil. Neem nu de Oosterlanders en de
Bruënaren. Ze wonen vlak bij elkaar. En
in Bruinisse wonen toch ook een heleboel
mensen, die hun dagelijks werk in de
landbouw hebben. Het heeft nooit wrij
vingen gegeven. Maar de meeste landar
beiders werkten ook weieens op een mos
selschip. En het verschil tussen bijvoor
beeld Oosterland en Bruinisse zit 'm juist
in die schepen. Dat verschil was af en toe
zeer duidelijk zichtbaar. Bijvoorbeeld tij
dens de Bruse kermis, die op donderdag,
vrijdag en zaterdag van de derde week van
augustus werd gehouden. Aan de ingang
van het dorp was er dan dwars over de
weg een dikke witte streep getrokken. Dan
wisten die Oosterlanders goed, dat ze met
hun handen van de Bruse meisjes moesten
afblijven. Bru was tenslotte Bru en daar
moest je niet te min over denken. Aan het
beursje wordt er instemmend geknikt als
er een zegt: .Meneer, dat verschil komt,
omdat wij overal kwamen. Wij gingen
's maandags weg en we kwamen 's zater
dags terug. En dat kenden ze op die ande
re dorpen natuurlijk niet. We zijn wat ge
makkelijker, wat losser. Vandaar ons ge
zegde: als je maar lust hebt in je werk en
genoeg te eten en te drinken hebt'.
Kermis
Vandaar ook, dat de kermis van Bruinisse
vermaard was. De mensen spaarden ervooi
en als ze niet toe kwamen verkochten ze
hun varken. Want: .Feest is uit den boze.
maar kermis is mooi'. Dan werd er nog-
eens een borreltje te veel gedronken. Maai
tijdens de kermis keek men niet zo nauw.
De mannen van het beursje (oftewel het
spuugkot) zijn het er over eens, dat Brui
nisse er op achteruit is gegaan, sinds drie
jaar geleden de kermis werd opgedoekt.
En dan te bedenken, dat er nogeens ze
ventien kramen en twee caroussels hebben
gestaan.
,Een vissersvolk, dat het roer In eigen handen wil honden. Zo 7-Ijn 7,e nou
eenmaal'. Dat Is één van de kenschetsen, die burgemeester C. H. van de
Linde van Bruinisse geeft over rijn gemeentenaren. Hij wordt daar dage
lijks mee geconfronteerd, met mensen, die zeggen wat ze zeggen willen
Dat blijkt als een persconferentie wordt gegeven over de festiviteiten rond
het 500-Jarlg bestaan van Bruinisse. Wethouder S. A. Jumelet verkondigt
ronduit zijn wat vrijzinnige mening, dat het eigenlijk al 501 Jaar Is en de
burgemeester gaat daar dwars tegenin: ,We hebben de bewijzen en die
komen ook te staan in het Jubileumboekje'. Een week later herhaalt de
heer Jumelet vlak voor een persconferentie, die In Bruinisse over een heel
andere zaak wordt gehouden, wat hij ervan denkt. Kennelijk een man, die
het roer ln eigen hand wil houden en zegt, wat hU zeggen wil
Vrees, dat dit overigens goedmoedige meningsverschil de feestpret
zon verminderen, lijkt vooralsnog ongegrond; de Inwoners zijn met man
en macht bezig geweest er iets van te maken. Ze hebben gebouwd aan de
■traatversleringen, er Is hard gewerkt aan de kleding van 500 Jaar ge
leden, ze zullen er met z'n allen echt wel wat van maken. De feestvreugde
beperkt zich echt niet van 16 tot en met 20 Juli als men ervan uitgaat, dat
de voorpret een wezenlijk onderdeel uitmaakt van de totaalpret.
Bruinisse zal het wel vieren allemaal. Wie erover hoort praten voor het
feest begint krijgt de Indruk, dat er een mlnl-carnaval wordt voorbereldl
en wie Bruinisse wel eens op een mosselfeest heeft meegemaakt weet,
dat een Bruenaar d< techniek van het combineren van pallngbrood en olie
bollen met een goed glas wel onder de knie heeft.
Om het gemeentebestuur te citeren: ,Het moet een week worden van ge
paste vreugde om het 500-jarig bestaan van Bru. Het programma, dat
voor die gepaste vreugde ln elkaar is gezet door een speciaal daartoe aan
gestelde commissie:
DINSDAG 16 JULI:
19.30 uur: Herdenkingsdienst in de Nederlands hervormde kerk. Wel
komstwoord door burgemeester C. H. van de Linde van Bruinisse. Her
denkingsrede, uit te spreken door de heer W. van den Berg, oud-burge
meester van Bruinisse. Muzikale omlijsting door de plaatselijke zangver
enigingen en leerlingen van de Zeeuwse Muziekschool, onder leiding van
do heer J. M. Luykenaar te Zierikzee.
21.30 uur: Officiële receptie na de herdenkingsdienst ln de hal van de
christelijke nijverheidsschool voor meisjes.
WOENSDAG 17 JULI:
8.00 uur: Klokgelui. Herauten te paard kondigen het begin van de fees
telijkheden aan.
10.00 uur: Aubade door schoolkinderen. Oplaten van duiven. Kinderspelen
op het sportveld.
11.00 uur: Opening van de hal van de Bruse middenstand op het haven
plateau.
14.00 uur: Opening van feestelijk Bru door schout en schepenen en geno
digden.
Opening oudheidskamer. Oudestraat 27.
Fossielen- en visserijtentoonstelling ln de christelijke nijver
heidsschool voor meisjes ln de Poststraat.
16.00 uur: Officiële en feestelijke ontvangst van de uitgenodigde oud-
Bruenaars. met daarop volgend te 18.00 uur de mossel-
maaltljd met oud-Bruenaars en genodigden.
21.30 uur: Bij olympische flambouwen op het havenplateau gezellig samen
zijn, volkszang, dansmuziek.
DONDERDAG 18 JULI:
10.00 uur: Puzzelrit auto's, motoren en brommers met opdrachten.
14.00 tot 1630 uur: Hengelwedstrljd.
14.00 uur: Kinderoptocht.
16.00 tot 18.00 uur: Optreden van tamboer- en pijperkorps.
19.00 uur: Voetbalwedstrijd tussen het eerste elftal van Sparta en het
Zeeuws elftal.
21.00 uur: Taptoe.
21.30 uur: Gezellig samenzijn bjj dansmuziek op het havenplateau. Afge
wisseld met volkszang en gekostumeerde stoelendans.
VRIJDAG 19 JULI:
10.30 uur: Officiële ontvangst door het gemeentebestuur van genodigden
11.30 uur: Aankomst van de mosselkoning op de haven, per helikopter.
ter gelegenheid van de opening van het mosselseizoen.
11.35 uur: Toespraak van de mosselkoningin.
11.45 tot 12.15 uur: Reddingsdemonstraties door de koninklijke luchtmacht
met helikopters.
18.30 uur: Vlootschouw door ongeveer 60 schepen.
15.80 uur: Wandeling met de mosselkoningin door het dorp onder leiding
van het tamboer- en pljperkorps .Excelsior" te Goes.
16.00 uur: Breugeliaanse mosselmaaltfld met de bemanning van de vloot.
17.00 uur: Gelegenheid tot het deelnemen aan een massale mosselmaaltijd
op het havenplateau.
19.30 tot 20.00 uur: Muzikale show door tamboer- en trompetterkorps en
majoretten.
20.00 tot 03.00 uur: Beatavond met medewerking van Cuby and the Bliz
zards, Shocking Blue, Full of Soul en de Go-Go-glrls.
24.00 uur: Miss-toerist-verkiezing.
ZATERDAG 20 JULI:
11.00 tot 12.00 uur: Demonstratie vrije oefeningen door de sportvereniging
.Kwiek' op het havenplateau. Tevens optreden van de kampioen
trampolinespringers van Nederland.
13.30 uur: Rommelmarkt op de Oudestraat.
14.00 uur: Historische optocht ter gelegenheid van het 500-jarig bestaan
van Bruinisse.
16.30 uur: Optreden van Swiebertje, Bromsnor, Saartje en de loco-burge
meester.
19.00 tot 20.00 uur. Show door een bekende muziekkapel.
21.00 tot 22.00 uur: Grote taptoe.
22.00 uur: Groots vuurwerk.
OpgËfjTRAAT. BKUItfl!
