GREPEN UIT
ZWEEDS
ASSORTIMENT
„JDAG 14 JUNI 1968
MÖTINCIAlt ïttUWSI COUtANI
15
iieid hebben gevormd zoals bij voorbeeld de alcoholica; dranken zijn
slechts met mate te verkrijgen.
Per maand heeft de Zweed recht op een aantal bonnen waarvoor hij
in Btaataalljterijen zijn drankrantsoen kan Inkopen. Mensen die eens
hun boekje te bulten zijn gegaan wegens dronkenschap achter het
stuur, verschijnen op de .zwarte' lijst, waaraan de drankhandelaar
strak ter hand houdt. De straffen voor belde partijen z(jn namelijk
niet mis. Een bijkomende verordening bepaalt dat de drankwinkels
een dag vóór de officiële feestdagen gesloten .dienen te zijn. Met het
gevolg dat gedurende dergelijke feestdagen de illegale drankhandel
hoogtij viert.
In aansluiting op deze drankbeperking waarvan alle Zweden een
vreselijk afschuw hebben, moet ik ook iets over het bier opmerken.
De Zweed kent twee soorten bier. De .atröl' is het gerstenat zoals
wfl hier in Nederland gewoon zijn te drinken. Hiervoor betaalt de
Zweed naar verhouding een abnormaal hoge prijs. De vergelijkende
biersoort in prijs is de ,öl n B', echter van een minderwaardige kwa
liteit en sterkte.
Een algemene bepaling verbiedt ook dat er in hotels, café's en restau
rants voor twaalf uur 's morgens al sterke dranken worden geser
veerd.
Dit drankrelaas moet hier worden vermeld omdat het toch Indirect
met het hele leven in Zweden te maken heeft. Het verklaart ook
hoe het komt dat de Zweden buitenslands wel eens door hun gedrag
uit de band springen, meestal te wijten aan overmatig drankgebruik.
Psychologisch zijn deze gedragingen, zo vertelde men mij, te ver
klaren doordat de Zweed buiten zijn stralende zomers, tamelijk grau
we en trieste winters kent. Dit naargeestige deel van het jaar drukt
een depressief stempel op het gemoed van de Zweden.
Een ander facet van de externe kant van de Zweed is, dat hjj zich
vrijwel niet in het mondaine en uitbundige nachtleven stort. Veelal
is het de Jeugd die u in het nogal dure uitgaansleven tegenkomt.
Deze groep is ook de grootste inkomstenbron van dergelijke bedrtj-
(Van een onzer verslaggevers)
Precies vierentwintig uur zee, rustig kabbelend of met
m deining, ligt er tussen Zweden en Nederland, in
één u de oversteek per Tor Line maakt. Met een
ichuimende gang van 43 km per uur stevenen de Tor
HoUandia en de Tor Anglia week in week uit op hun
Tueedse doel af: Göteborg, een kern van het pure
Zweedse leven.
Na een paar uur over het Noordzeekanaal langs onze lage landen te
iljn gegleden steken deze Tor-boten hun neus diep ln de Noordzee.
Een gezellige en gezonde afwisseling, zowel ln eten als in vertier
tijdens de zeetocht, zorgt er voor dat de tijd niet .vaart' maar als 't
ware .vliegt'. De tussenliggende nacht geeft een suggestieve extra
Terkorting van de reis.
De volgende dag wordt de straklijnige horizon van de oneindige wa
termassa ineens onderbroken door een grillig silhouet: het zijn de
contoeren van de naderende Zweedse kust. Steeds duidelijker zie ik
deze omgeving die mij de indruk geeft van de ene op de andere dag
«Dromen te zijn gemetamorfoseerd, op mij afkomen. Een uurtje
verder en links en rechts schieten de eerste rotsachtige voorlopers
van het Zweedse contingent langs het schip.
Anders is dit, wanneer u over land naar Zweden reist. Geleidelijk
aan ziet u dan het landschap zijn steeds weer nieuwe vormen aanne
men, totdat u in het zuiden van Zweden aanbelandt. Vooral het zui
delijk puntje van Zweden heeft Iets weg van het landelijk karakter
van Nederland. Veel wellanden, zacht glooiend, met bomengroepen
en beesten, waarover men een heel eind kan uitkijken. Het aanzicht
van de werkelijk rotsachtige natuur strekt zich uit benoorden de
denkbeeldige grens Halmstad-Karlshamm.
Het Zweden, ook wel het .Amerika van Europa" genoemd, waarover
men zich de vreemdste gedachten vormt en waarover de wildste
verhalen de ronde doen. Waarom? Omdat men waarschijnlijk te veel
geïnfecteerd wordt met de geïmporteerde glamour van de buiten
kant die overigens ln elk land aanwezig Is een glamour die
hoofdzakelijk de zogenaamde .losse' zeden en gewoonten van de
Zweden inhouden.
Dat de Zweden er een andere levenswijze op nahouden is een feit,
maar dat die slechter, losser en van alle moraal afkerig Is, is zonder
meer een in de wereld geschopt fabeltje waaraan iedere Nederlan
der die ooit in Zweden is geweest, geen waarde meer zal hechten.
TIENERCLUB
Inderdaad kent Zweden minder beperkingen op bepaalde gebieden
dan bijvoorbeeld in Nederland. Maar daar tegenover staat dat de
Zweed tegen beperkingen aanleunt die voor ons nooit een moeilijk-
NACHTCLUBS
Opvallend Is dat u gillende lichtreclames en grote uithangborden die
in de bontste kleuren de aanwezigheid van nachtclubs moeten ver
raden hoegenaamd niet ziet. Meestal kunt u vla aankondigingen in
dagbladen of in foldera de adressen naslaan,
Een zeer opmerkelijk kenmerk ln Zweden is de hygiëne. Waar u ook
gaat of staat, binnenkomt of langs looopt, overal straalt de netheid
a.f Het perfecte onderhoud treft u zowel binnenshuis als buitenshuls
qnn Gedeeltelijk is deze uiterlijke toonbaarheid te danken aan de
reeds jarendurende schoonheidscampagne, die men tegen de vervui
ling voert. De resultaten blijken ln Zweden meer vruchten af te wer
pen dan ln menig ander land.
De Zweedse hotels zullen zich trouwens wel degelijk hoeden tegen
verwaarlozing van het interieur en vervuiling van het sanitair.
Maandelijks kan de hoteleigenaar namelijk onverwacht bezoek van
de hotelinspectle verwachten. Indien inrichting en onderhoud niet in
orde worden bevonden Is men niet mis met boetes. Soms zelfs kan
een hotel op last van de inspectie gesloten worden.
Een Inspectie van dien aard geldt ook voor alle auto's. Jaarlijks die
nen de gemotoriseerde voertuigen zich te onderwerpen aan een gron
dige keuring. Het voordeel hiervan is, dat u vrijwel geen afthanse
vehikels over de Zweedse wegen ziet rijden.
Volmaaktheid voert Zweden door tot in alle uit te voeren projecten.
Met name de flat- en huizenbouw toont een haast gruwelijke per
fectie. Alle woonruimten worden kant en klaar, compleet met Inge
bouwde koelkast en wasmachine, andere elektronische apparatuur,
vaste vloerbedekking en verdere aankleding, opgeleverd. De toekom
stige bewoners mogen zelf bepalen welke kleuren stoffering zij wen
sen te laten aanbrengen.
Hoewel men ook in Zweden ondanks de grote bouwstroom een
enorme woningnood heeft, houdt men toch meer rekening met al
leenstaanden dan in Nederland. Ook de jonggehuwden komen sneller
aan bod voor een woning.
VASTRA FRÖLUNDA
Eén van de spectaculairste staaltjes van stedenbouwkunst is de sa
tellietstad Vastra Frölunda, die een tiental kilometers van de stads
grens van Göteborg ligt verwijderd. Toch valt deze voorstad nog on
der de gemeente Göteborg.
Met snelle bus- en tramverbindingen is Vastra Frölunda vanuit het
hartje van het stadscentrum Göteborg in twintig minuten te berei
ken. Torenhoge flatgebouwen staan ruimtelijk verspreid midden ln
grasvlaktes, waardoorheen brede voetpaden zfln geprojecteerd. De
flats hebben een roodmarmerachtige kleur; het zijn kunststofplaten
waarmee de muren en balcons zijn betimmerd. Dit Is speciaal ge
daan om tijdens de winter de dan grijze omgeving wat op te
fleuren. Een geweldig hoge zilverachtige schoorsteen met onderaan
een grote .buidel' la het centrale verwarmingssysteem van waaruit
de hele stad met warmteenergie wordt gevoed. De wegen zijn alle
vierbaans en de hoofdverkeersadera worden door voetgangersbrug
gen overkoepeld of er lopen ondergrondse voetgangerstunnels.
Vastra Frölunda heeft ook een uitgestrekt winkelcentrum, uniek
voor Zweden. Het winkelparadijs bestaat uit een aantal verdiepingen
en telt tientallen warenhuizen. U kunt er letterlijk alles krijgen. Tij
dens regenachtige dagen kan de Zweedse huisvrouw zonder een
druppeltje op het hoofd te krijgen al haar inkopen doen, want bus
en tram rijden tot onder de kap van het grootse warenhulzencom-
plex.
Rijkelijk is de stad afgewisseld met parkjes en groenstroken. Ergens
tussen de lichtelijk gebogen woonkubussen bevindt zich een hyper
moderne schooL Niet een kolossaal gebouw, maar bestaande uit di
verse gebouwen die prettig architectonisch ln elkaar gevlochten
staan.
Juist op het moment dat ik arriveer, zoemt de schoolbel voor de
lunch- en middagpauze. Het is tevens de laatste volle schooldag vóór
de zomervakantie. Want van begin Juni tot eind augustus hebben de
schoolleerlingen ln Zweden grote vakantie. Bijna drie maanden du».
Ook voor de overige Zweedse bevolking is de jaarlijkse vakantie be
ter geregeld dan elders. Elke werknemer heeft sinds 1967 recht op
vier weken vakantie. Voorheen was het wettelflk verplicht drie we
ken te geven.
Een andere sociale voorziening die eveneens een uitschieter betekent,
is de doorbetaling van volledig salaris aan zwangere werkende vrou
wen ongeacht of zij gehuwd of ongehuwd zijn gedurende zes
maanden. Drie maanden voor de bevalling en drie maanden na de be
valling. De kosten van de geboorte zijn bovendien gratis, aangezlep
elke Zweed een algemeen verplichte ziekteverzekering betaalt. Ook
mag men vóór en na de periodieke doorbetaling de vrouw niet zon
der reden ontslaan.
Naast de geboorte bestaat er de abortus, deze Ingreep is in Zweden
gelegaliseerd, echter op bepaalde gronden. Op verzoek kan de vrouw
inderdaad abortus laten plegen, mits er is komen vast te staan dat
een kind een extra belasting voor de sociale status betekent Ook
spelen levensomstandigheden en psychische motleven in deze een
belangrijke roL
Zweden kent noch schoolgeld noch studiebeurzen. De geldelijke bij
dragen zijn proportioneel bij de belastingen ingecalculeerd. Zodoende
kan Iedere jonge Zweed een studie opvatten.
BASISSCHOOL
De kinderen gaan met hun zesde jaar naar school en moeten dan
verplicht negen klassen doorlopen. De negenjarige basisschool heeft
een driejarige bovenbouw die te vergelijken Is met onze middelbare
schooL In het kader van de reeds drie jaar bestaande mammoetwet
worden er geen eindexamens afgenomen, maar als eerste land han
teert Zweden de cijfers van het eindrapport als doorslaggevende
maatstaf. Na deze afdeling te hebben doorlopen heeft men de keuze
uit de zogenaamde ,elf lijnen', die elk een gespecialiseerde studie
omvatten. Op de basisschool krijgen de leerlingen theorie doorspekt
met een grote dosis praktijk.
Middelbaar schoolmeisje tijdens praktijkles.
De praktijkgebouwen v&n het schoolcomplex ln de moderne satelliet
stad staan allemaal loe van elkaar. Een apart gebouw ls de kantine
waar alle scholleren de warme lunch kunnen nuttigen. Dit is name
lijk bij het schoolrooster Inbegrepen. Om beurten gaan de jongen»
en meisjes per aantal klassen naar binnen om het menu van de da*
opgeschept te krijgen. Deze gang van zaken is deels te wijten aan de
vaak grote afstanden die de kinderen naar school moeten afleggen,
echter grotendeels te wijten aan de ouders die meestal belden ln hrt
produktieproces werkzaam zijn.
De Zweedse universiteiten die gesitueerd zijn in Uppsala, Lund en
Göteborg, kennen geen collegegelden. De student moet uitsluitend
zorgen voor zijn boeken. Verder betaalt hij één keer per Jaar een
bedrag van honderd kronen aan zijn .nation', samengesteld uit leden
die uit een zelfde geboortestreek afkomstig zijn.
Teneinde de studie te stimuleren heeft de Zweedse regering een stu-
dieloon van circa 1400 per Jaar ingesteld. Deze instelling ls spe
ciaal in het leven geroepen de student de kans te geven de zwaar
drukkende kosten van kamer en levensonderhoud enigszins te ver
lichten. Eventueel kan een student een staatslening afsluiten. Elke
universiteit heeft ook een voortreffelijk functionerend .Student Ser
vice Office', die de studenten ondermeer snel en accuraat helpt bij
het zoeken naar kamer».
RODE ANDERS
Eenmaal per jaar organiseert de studenten vakbeweging een stu-
denrijksdag. Dit jaar was de bijeenkomst in het plaatsje Llnköptng
in midden Zweden. Vooral de jonge Zweedse communisten onder
aanvoering van hun 24-jarige leider Rode Anders eisen steeds meer
studiefaciliteiten.
Nog maar kortgeleden was Linköping het centrum van verschillen
de studentenonlusten. Het uiteindelijk resultaat van vurig gehouden
betogingen was, dat minister-president Tage Er lander (sociaal-demo
craat) die al sinds 1946 aan het bewind is, een gesprek arrangeerde
tussen de studentenvakbeweging, de minister van justitie, de gezins
minister en de minister voor volksontwikkeling en onderwijs. Olof
Palme.
De aanpak bleek zeer verstandig te zijn geweest en is volgens aan
wijzingen zondermeer in het voordeel verlopen voor de 67-jarige mi
nister-president, die op 15 september opnieuw parlementsverkiezin
gen voor de deur heeft staan.
