ZELANDICA
Shell-Chemie was
economisch trefwoord
[CLO VISPANEES
Auto's zouden om de
vier jaar gekeurd
moeten worden'
VERSTOPPING?
ECONOMISCHE KRONIEK OVER MEI
Industrie
Eet eens voor de afwisseling
"4 VISPANEES 400 GRAM 2,15
EXAMENS
.LEEMTE IN
DE WET
r VADERDAG! N
Wat dacht u van
knalrode bretels!
vJ
MEUWSEN
COMMISSIE KERKEGR0NDEN
HERVORMDE KERK ZEELAND
VlJjOAG 14 JUNI 1968
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
13
iiiiiiiiiiiiiiiiiiniiii
(ADVERTENTIE)
Chell-Chemie was het economische trefwoord
in mei, ook in de nationale dagbladen. Het
gaat om vestiging bij Moerdijk of in Vlissingen-
Oost. In het eerste geval wordt toch nog ge
dacht aan het ontwerpen van een groot zee
vaartkanaal, al zou dit aan de Westerschelde
niet nodig zijn en al zouden daar vele honderden
miljoenen mee gespaard worden. Het wordt
steeds duidelijker dat de .verkiezingsdruk' van
Zeeland niet groot is. Het zou voor de hand
liggen Vlissingen tegenover Antwerpen te stel
len, waar Shell zich evengoed kan vestigen.
Zonder kanaal lijkt inderdaad Moerdijk de aan
gewezen plaats. In ieder geval zal er geen nieuw
kanaal door Voorne-Putten worden gegraven,
wat Rotterdam om begrijpelijke redenen graag
zou zien. Aanpassing van Spui of Dordtse Kil
is niet uitgesloten. Onderzocht wordt wat het
verziltingseffect is.
Ook voor Péohiney (aluminium) is Vlissingen-Oost
is de situatie er niet beter op geworden. Goedkoop
aardgas komt er niet en let* anders is evenmin in
sicht. Wat er wel komt is een zeesluis voor schepen
.•an 100.000 ton in Zeebrugge met een terrein van
2000 ha. En misschien komt er een havenschap voor
de Westerschelde een een concrete samenwerking
a Zuidwest-Nederland, zoals de minister van ver
keer en waterstaat stelde. Misschien komt er ook
wel een bureau voor informatie, coördinatie en ac
quisitie voor dit gebied zoals het overlegorgaan stel
de. Men ziet: voor een huwelijk zijn de voorwaar
den niet aanwezig, maar daarom niet getreurd er
zijn toch huwelijksbureaus! Benelux wil nog verder
jean en streven naar een harmonische (haven) ont
wikkeling. Maar laten we niet spotten, tenslotte is
dit een wens op lange termijn.
Dow Terneuzen heeft vier gasturbines be
steld voor de eigen elektriciteitscentrale. De order
beloopt 20 miljoen. In Aardenburg werd het tri-
cotagebedrijf Va.n Turenhout na uitbreiding heropend.
De raad van Baarland is accoord gegaan met de
vestiging van een fabriek voor verwerking van
agrarische produkten, NV Spijer Brothers, een der
grootsten van ons land in zijn soort. Er is 5,5 ha
grond mee gemoeid. Op het nieuwe Vlissin gse indu
strieterrein is de bouw begonnen voor een groot ga
rage- en servicecomplex met plaatwerking en spuit-
inrichting (7500 m2). Dit terrein is voor dienst
verlenende bedrijven zeer geschikt. De fusie Lussen
de waterleidingmaatschappijen Midden-Zeeland en
Schouwen -D u ivel and is tot stand gekomen, een daad
van wijs beleid. In de Greveiingen zal een spaar
bekken van 1000 ha worden gereserveerd met een
jaarcapaciteit van 100 min m3.
al sterk toe. Goes is reeds voorbereid op de verbete
ring door een rapport van een verkeerscommissie
die een .Goese ruit' ontwierp.
Het contract voor de tweede dubbeldekker, 20.2
min) werd getekend. De duur van de bouw ;s twee
jaar. Opvallend was de mededeling dat beide bus
ondernemingen in Zeeuwsch-Vlaanderen economisch
niet tot coördinatie kunnen komen, omdat zij In de
veerdiensten ieder een eigen aansluitingspunt hebben
Een oplossing zou 75.000 per jaar kosten en
vervoersdiensten worden aileen gesubsidieerd in de
grote steden, niet op het platteland:
De werkhaven voor de Oosterscheldedam in Schelp-
hoek (Schouwen) werd opgeleverd. In de Sophia-
polder op Noord-Beveland is inmiddels begonnen
met de bouw van een tweede haven. Langs de Nieuw-
Neuzenpolder bij Hoek ls vier kilometer verzwaar
de dijk gereed gekomen. Het werk duiurde 2.5
jaar en kostte 6,25 min.
Recreatie
In Kamperland wérd de nieuwe jachthaven met
ligplaats voor 218 boten en met onder andere een
restaurant Ln gebruik genomen. Hetzelfde geldt voor
het .verpozingseiland' bij De Piet, het eerste kunst
matige eiland in het Veerse Meer van een serie van
zeven. Het is 3 ha groot, In 1967 verwerkten de
sluizen bij Kats 10.722 pleziervaartuigen; dat is ruim
drie maal zoveel als in 1962. Bij Veere werden
er 5241 geschut.
Binnenkort komt een ontwikkelingsschets voor de kre
ken bij Ouwerkerk gereed. Het gaat vooral om het
landschappelijk aanzien. Eveneens van de Heidemlj
is een landschapsplan voor West-Zeeuwsch-Vlaande-
ren (65 ha beplanting).
Het accent ligt op de kuststrook ten westen van
Breakens. Valkenlsse heeft plannen voor een zomesv
woningterrem bij Zoutelande en Biggekerke, voor
appartementen en horecabedrijven bij Dishoek en
voor een kampeerhuisjesterrein bij Zoutelande. In
het rapport De Nederlandse kust als recreatiege
bied van de Noordzeekustgemeenten werd weer eens
gewezen op de gunstige aandacht die ln Zeeland
bestaat voor ,slecht-weer-accomodatie'.
In Kruiningen werd het nieuwe zwembad bij Den In-
kel geopend. Het overdekte zwembad van Terneu
zen wordt geraamd op 1,3 miljoen en zal onders
hands worden aanbesteed. De raad van Middelburg
voteerde 2,15 miljoen voor een overdekt zwembad,
en een recreatieterrein rond het huidige open bad.
Het overdekte instructiebad van Vlissingen zal vovl-
gend jaar gereed zjjn.
Verkeer
De autosnelweg Sloedam-Biezelmge, 19 kilometer
is aanbesteed. Er bevinden rich twaalf viaduc
ten ln. De totale laagste Inschrijving bedroeg 24.6
min. Het gaat om het meest essentiële stuk van
Rijksweg 58, omdat, het het middenstuk is, omdat
het zo'n grote lengte betreft en omdat daarmee de
verbinding Vlissingen-Zeelandbnig voltooid zal zijn.
In dit verband is het afzinken van het eerste tun
nelstuk in de Oude Maas ook van grote betekenis.
De tunnel, die in de plaats komt van de oude
Barendrechtsebrug, zal in 1969 gereed zijn. Ove
rigens neemt het verkeer over de Zeelandbrug nu
Dié zijn lekker! Flinke stukken zeeverse
kabeljauw met een krokant paneerlaagje,
volgens een nieuw recept. Iglo maakt ze!
Dus: géén graatjes, géén baklucht, in een
wip klaar. Onvoorstelbaar lekker! Vis gauw
zo'n pak uit de diepvries.
Kampioenschappen
junioren van
,Ludo et Emergo'
Op de gemeentelijke tennisbanen speel
den de junioren van de Ooatborgse
lawntennisclub .Ludo et Emergo' zondag
om liet clubkampioenschap 1968.
By de dames ging de titel voor de der
de achtereenvolgende maal naar mej.
L. Loose, terw(jl bij de heren eveneens
voor de derde achtereenvolgende maal
het kampioenschap werd behaald door
R. van Noorden.
Bij de dames waren de uitslagen:
Halve finale: L. Loose - M. Dieleman
6-1 en 6-0: M. van Hee - M. Schulte 6-2
en 6-2.
Finale: L. Loose - M. van Hee 6-0 en
6-2. Uitslag: 1 L. Loose en 2 M. van Hee.1
Bij de heren waren de uitslague: kwart-
finale: R. van Noorden - E. Vroegop
6-0 en 6-0; L. Frans - R. Loose 1-6, 6-11
I en 6-4; E. Risseeuw - K. Verdonk 6-4 en (MIDDELBURG Het ia een leemte
16-1; T. van Melle - W. Leclujjze 6-0 en in de wt, dat auto's niet om de vier
6-2. Halve finale R. van Noorden - L.jjaar gekeurd worden. Tot deze nlila-
i Frans 6-2 en 6-0; E. Rlsseetrw - T. van ting kwam officier van justitie mr
Melle 6-1 en 6-1. Finale: R. van Noor- P. J. V. Roscam Abiing tij-
den - E. Risseeuw 6-1 en 6-0. Uitslag dens de zitting van kantonrechter mr
'1 R. van Noorden en 2 E. Risseeuw. tA. Veenhoven. Opnieuw moesten zich
automobilisten komen verantwoorden
I voor auto's die rijtechniscb alles behalve
in staat van onderhoud verkeerden^Daar
MIDDELBURGSE OFFICIER VAN JUSTITIE
Aan de rijksuniversiteit te Utrecht
slaagde curn lsude voor het doctoraal
examen klassieke letteren de heer R.
van Amerongen uit Middelburg.
Aan de rijksuniversiteit te Utrecht
slaagde voor het examen kandidaatsex
amen scheikunde de heer J. G. Simon*
te Terneuzen.
Dezer dagen slaagde voor 1 eraree kin
derverzorging en opvoeding (staatsakt*
Nxx) mei. M. K. de Oude, vroeger t*
Serooskerke.
-
(ADVERTENTIE)
Algemeen
In Middelburg werd 'n dienstencentrum voor bejaar
den (Schuttershof) geopend, het vijfde in Zeeland.
De hoofdstad stelt op 1 augustus bij wijze van proef
éénrichtingsverkeer in de binnenstad in. De Nieuwe
Burg wordt waarschijnlijk promenade. In 1970 zal
voor het streekplan Schouwen-Duiveland een algehele
herziening worden vastgesteld, onder meer door de
afsluiting van de Greveiingen.
De oester- en mossehverker* in Yerseke gaan er
bij werkeloosheid op achteruit nu zij door de so
ciale verzekeringsraad worden beschouwd al* seizoen
arbeider». De mosselkwekers c* die uit de Eendracht
moeten verdwijnen door het Schelde-Rijnkanaal, en
later door de afsluiting van de Oosterschelde weer
schade zullen lijden, maken kans op een schadevoor-
schot ex artikel 8 van de Deltawet.
Medio maart bedroeg de aardappelenvoorraad circa
190.000 ton of drie maal zoveel als In 1967. Ook voor
de veilingen in St-.Annaland en Terneuzen was 1967-68
geen best jaar met respectievelijke omzetten van
3,7 miljoen en 3,25 miljoen. Vice-voorzitter P. J.
J. Dekker van de ZLM bepleitte een zo hoog moge
lijke graad van centralisatie van het tuinbouw onder
wijs, met als meest, geschikte centrum de Van der
PInsscheschool in Kapelle.
was bijvoorbeeld de Souburger P. M.
Hij zou op de eerste plaats hebben ge
reden in een auto met een gladde band,
de carrosserie was op verschillende
plaatsen doorgeroest en ook de remmen
werkten niet goed. Bovendien voldeed
de auto niet aan de voorwaarden die
in het rijbewijs waren opgenomen.
De politie schatte het wagentje op drie
honderd gulden. .Dat ding zag er an
ders uit al* een zonnetje als je het
zo zag staan', sputterde NL tegen. Voor
het horen van de verbalisant werd deze
zaak aangehouden. Ook de wagen van
de Goesenaar J. R. was niet bepaald om
over naar huis te schrijven. Het loop-
vlak van de linkerband was vrijwel af
gesleten. dwarsliggers bleken vrijwel
geheel verteerd te zijn, de stuurinrich
ting was niet goed en ook de bedrijfs-
rem functioneerde niet naar behoren...
Nadat de politie kennis had genomen
van de gebreken was de wagen ln be-
Comm issaris opent, jachthaven Kamperland.
Eerste tunnelsegment Oude Maas.
Aanvoer op de
Zeeuwse stromen
De totale aanvoer op de Zeeuwse stro
men was in maart jl 1.641.841 kg voor
1.271.727, vorig jaar maart waren de-
c(jfers 3.131.769 kg en 1.484.924.
Aan garnaal voor consumptie werd ge
vist 22.603 kg voor 121.102 (vorig
jaar 27.722 kg en 189,238). Mosselen
voor consumptie: 1.256.900 kg voor
ƒ217.659 v.j. 2.742.900 kg en 325.023)
Oesters: 824.468 stuks totaal 60.326 kg
voor 410.001 (v.j. 760.759 stuks totaal
57.540 kg voor 386-449). Kabeljauw:
73.394 kg voor 47.103 (v.j. 76.603 en
66.668). Wijting: 3795 kg voor 1712
(v.j. 12.116 kg en 9725). Schol: 53.742
kg voor 20.189 (v.j. 50.603 kg en
27493). Bot: 13.629 kg voor 5261
(v.j. 11.253 kg en ƒ3775). Schar: 8487
k? voor 6828 (v.j. 18.391 kg en
17.767). Tong 73.259 kg voor
1 404.649 (v.j. 94.100 kg en 453.226).
Tarbot: 1655 kg voor 7676 (v.j. 1414
k? en 5887). Griet: 1994 kg voor
f 5816 (v.j. 2635 kg en 8825). Aal en
Paling: 2100 kg voor 10.398 (v.j.;
7103 kg en 5136). Wulken: 5738 kg'
voor 5102 (v.j 6098 kg en 6042).
(ADVERTENTIE)
Modieuze bretels, die bestaan' Bij Meuwsen. En daar
vindt u nog veel méér grappige, chique, sportieve of
elegante (niet-dure) geschenken. Zoals' Das pochette
in hetzelfde dessin (v.a f9.90) En hoogst geraffineerd
getinte shirts, weer 's iets anders dan dat eeuwige
witte overhemd van Pa' (v.a. f 17.90). En manchet
knopen. honderden, van f60- tot f 3*95
(loop er eens binnen!)
Vlissingen - Walstraat 66 - Telefoon 2167
Rapport in het najaar
Na kritiek van
jongeren
(Van onze kerktneuwsredacteur)
VLISSINGEN Een commissie
deskundigen inzake het bezit en
heer van landbouwgronden in Zeeland
zal naar wordt verwacht ln het najaar
een rapport gereed hebben over de
2200 hectare landbouwgrond, die eigen
dom ls van de Ned. Hervormde Kerk
in Zeeland. De commissie zal een
gemeen advies over het beheer
dit bezit uitbrengen aan de provin
ciale kerkvergadering alsmede de pro
vinciale kerkvoogdjjcoinnüssie
provinciale diaconale commissie.
De commissie heeft Inmiddels één ver
gadering aan dit onderwerp gewijd
en zal waarschijnlijk nog tweemaal
bijeenkomen. Voorzitter ia ds H. M.
Strating, directeur van het hervormd
maatschappelijk werk. Van het gezel
schap maken voorts deel uit ds H. G.
Beneder. scriba van de provinciale
kerkvergadering, notaris J. C. Kram
in Kapalle, de heer A. Langebeeke,
Gapinge. lid van de provinciale dialco-
nale commissie, de heer J. Markusse,
voorlichter bij de Zeeuwse Landbouw
Maatschappij, mr B. Plomp, griffier
van de polder Walcheren, de neer
P. W. C. van Westen, ud van de pro
vinciale kerkvoogdij commissie en ir D.
van Zaken, hoofdlngenieuiMÜTecteur
van de cultuurtechnische dienst ln Zee
land.
lende onderdelen zijn verwisseld en ooi
miate de man enig gereedschap uit de
auto. en over de stuurinrichting zet hij:
.-agen heeft stuurspeling Dat is
gewoon nodig". Deze zaak wérd even
eens aangehouden om de als verbalisant
optredende Vlissingse politieman te ho
ren.
Bij het wegrijden met zijn auto in de
Lepelstraat veroorzaakte de Vllsnnger
H. V. een aanrijding. Dat kwam hem op
35 boete te staan. Onverzekerd brom
fietsen kostte de Middelburger T. D.
twintig gulden boete. Het omver rijden
van een vuilnisbak leverde mevrouw H.-
de R. uit Goes een tientje boete op en
automobillstde R. uit Goes een tientje
boete op en
de Goesenaar S. die op de kruising bij
de WestwaJ als automobilist geen voor
rang verleende aan een bromfietser
kreeg een geldboete van 40 sub* vier
dagen opgelegd.
an H. nit Goes zou bet bij een
inhaalmanoeuvre nogal bont hebben ge
maakt op rijksweg 58. Op korte af
stand voor een naderende motorrijder
gtag hij een vrachtauto voorbij. De
torrijder werd hi bet nauw gedreven.
Dank rij rijn behendigheid kon hij rich
met rijn motor overeind honden op
halve meter slipstrook waarop hij wa*
uitgeweken. De motorrijder was een po
litieman. Ter ritting bleef de a
MJ dat er nog volop ruimte was.
Naar rijn mening had do motorrijder
niet behoeven uit to wijken want er
zou geen gevaar voor een aanrijding
zijn geweest. Do officier was evenwel
van net tegendeel overtuigd. HIJ vor
derde 100 boete, daarnaast vroeg
Weerklank
De Zeeuwse jongeren, die deelnamen
aan het project Kerk 66-2000 over de
J ünbreng ln de hervormde kerk
het vraagstuk van het grond-
oezit aer hervormde kerk aan. Zij zet
ten een vraagteken achter het her
vormde bezit. Ze wezen daarbij op de
grote hoeveelheden geld, die nodig
z(Jn voor het kerkewerk van deze tijd.
Hun stelling was: ,Wij zijn van me
ning, dat het niet juist is, dat kerk
voogden en of diaconieën grondbezit
ters zijn, terwfll /z>veel levend geld
voor de opbouw van de gemeente nood
zakelijk is'. De Zeeuwse jongeren wa
ren de enigen in ons isna, die kritiek
uitten op het grondbezit van de her
vormde kerk. Ze spraken er in ja
nuari jongstleden over met de pro
vinciale kerkvergadering der hervorm
de kerk. Besloten werd een commissie
van deskundigen de zaak te laten be
kijken.
De jongerenactie heeft inmiddels
veel weerklank gevonden, zowel ln
het landelijke hervormde jeugdwerk
als bij de gereformeerden. De lan
delijke hervormde jeugdraad zal ir
het najaar een uitgave van .Blauw
druk', het kaderblad, wijden aan het
onderwerp kerkegronden. waarbij on
der andere de Zeeuwse zaak aan
de orde zal komen.
In het kerkblad van de gereformeerde
kerk in Amsterdam wijdde dr P. G.
Kunst aandacht aan de actie van de
Zeeuwse jongeren. Hij wees er daarbij
op, dat ook de gereformeerde kerken
gronden in bezit hebben. Het zou zin
Hebben als ook dat bezit in discussie
zou worden gesteld, meende hij.
In het gesprek van de PKV met de
jongeren kwam onder andere ter
sprake het feit, dat bezit van kerke
gronden vaak tot minder offervaar
digheid van het gemeentelid leidt, dat
de kerkegrond alleen aan hervormde
lidmaten wordt verpacht en dat de
rentabiliteit bepaald hoger kan zijn.
de gronden. Kerkvoogden en diakenen.
die uit de agrarische afe
zijn zullen hutverig staan tegenover
grondverkoop. Men moet echter niet
vergeten, zo stelde hij ook dat de
landbouw een keiharde en efficiënte
.business' is geworden én dat de land
bouw in Zeeland een tekort aan grond
zal krijgen door de Industrievestigin
gen. Te hard van stapel lopen in de
grondverkoop is daarom niet nodig.
Als er grond moet worden geëxploi
teerd dan alleen al* er sociale func
ties van de kerk mee zijn gediend, aldus
ds Strating verder.
De heer Langebeeke, eveneens een
commissielid, toonde zich in een ge
sprek met ons indertijd voorstander
van behoedzaam beleid. De toekomst
met industrie- en recreatiepastoraat
zal nog genoeg vergen van de her
vormde kerk in Zeeland, zo meende
hij. De heer J. Markusse bleek voor
stander van geleidelijke verkoop, zeker
als de pachter van een kavel is over
leden. ,Een kerk moet feitelijk hele
maal geen grond hebben. Er zijn toch
genoeg ervaringen, dat het voor domi
nees en kerkeraden alleen maar bron
nen van ellende zijn', zo zed hij.
De heer Van Westen, die wij eveneens
indertijd zijn mening vroegen achtte
het beslist niet noodzakelijk hals over
ikop tot verkoop over te gaan.
(ADVERTENTIE)
Niets is zo plezierig om te
lezen als de voorwaarden op
WA.- en All-Rlsks polissen
Knappe koppen buigen zich
voor de zoveelste maal over
de polis-voorwaarden van De
Auto Onderlinge. Verrukkelijk,
't blijkt dat Artikel VII, sub C,
lid 2a toch nog iets gunstiger
kan. Gevolg van deze eperte
"hobby"
De ruimst mogelijke polis
voorwaarden bij de gunstigste
premie-tarieven. Heel weinig
mensen lézen hun Aü>.
polisvela tienduizenden
profiteren ervan. Dat aantal
groeit sterk, dagelijks.
Waarom Wellicht omdat De
Auto Onderlinge zó verschrik
kelijk degelijk en ouderwets
Is dat ze wel bijzonder efficiënt
en progressief moet werken
om ouderwets dienstbetoon
nog mogelijk te maken.
VERZEKER) NG-MAATSCNAPPB
D^UT^NDERUNGE
de beste bumper
is een polis van
De Auto Onderlinge.
Dij drie maanden ontzegging van de rij
bevoegdheid.
,U kunt het navragen.' zo probeer
de Van H. nog. Ik ata In Goes be
kend als een heel secure rijder'.
Mr Roscam Abbing: .Behalve dan
op die dag'. Mr Veenhoven legde
de man tenslotte een geldboete ven
150 en de ontzegging werd *e*
maanden, maar «i«n geheel voor
waardelijk. Jk krijg hier het mee
op de keel gezet', mopperde de men
na toen hij de zittingszaal verliet.
De Brusselaar M. die bij gemachtigde
van mr F. W. Adriaans* verscheen en
die met een geleende auto van de weg
zou zijn geraakt kreeg een geldboete
van 35 opgelegd. De Rotterdammer F.
van der V. beschadigde de Zeelandbrug
voor 2000 door met zijn auto tegen
de leumng te rijden. PJJkspoliöeman
O. M. kwam als getulge-oeskundiga
melden, dat een klapband niet de aan
leiding kon zijn geweest, omdat uit het
onderzoek zou zijn gebleken dat de
band eerst bij de aanrijding «tuk wa*
gegaan. Bij verstek werd Van der V
veroordeeld tot 150 boete. De Goeee-
naar Van S. die op de Kaaidijk b»J
Kortgene zodanig met zijn wagen naar
links was gezwenkt dat een achterri>-
dende en op dit moment aan een in
haalmanoeuvre begonnen automobile
R. van de weg raakte, kreeg een geld
boete van 50. mr Roecarr. Abbing
vorderde een geldboete van 60 te dn*
maanden ontzegging van de rijbevoegd
heid.
(ADVERTENTIE)
Wist u dat daar hele kleine pHletje» tegen hl Al I Dl I «V
beslaan? Nourypharma In Ou maakt zei nUUftlLAA
Hoewel het Nederlands aandeel én de Inter
nationale slavenhandel dus niet overmatig
groot is geweest, mag dit geen verontschuldi
ging sijn om maar te zeggen, dat de schuld
last voor Nederland daardoor ooh maar be
trekkelijk klein is. Eet sim vooral de Neder
landers geweest, die de stool hebben gegeven
tot de massale handel in swart .vee", de han
del, die de Afrikanen niet meer als mensen
beschouwde'.
rt deze slotalinea komt A. van Dantzig in zijn ,Het Neder
landse aandeel in de slavenhandel', uitgegeven in de Fibula
reeks. Het aandeel van de Zeeuwen is in" deze handel relatief
groot geweest. We kunnen ons niet vrij pleiten met het feit
da,t het gemiddelde sterftecijfer op de Middelburgse schepen in
de achttiende eeuw 12 procent was, dat op schepen uit Nantes
15 procent, op die uit Bristol en Liverpool 25 procent en op die
uit Lissabon 30 procent. We hebben in deze rubriek ai eens de
naam van de Zeeuwse predikant Godfried of Godefridus Udemans
genoemd, die zich bij de massale slavenhandel neerlegde met
de over,veging dat op deze manier een groot aantal onbedor
ven heidenen nog de juiste religie kon worden meegedeeld in
tegenstelling tot het grote aantal Portugese en Spaanse slaven,
dat onder paapse invloed stond. De schrijver verwijt zowel de
rooms-katholieke als de protestantse slavenhandelaars te lijden
aan een ernstige mate van zelfbedrog. .Gedurende de eerste
helft van de achttiende eeuw werden per jaar circa 7000 slaven
onder Nederlandse vlag overgebracht, en daarna ongeveer 6000.
In die tijd kwam ongeveer de helf» van alle Nederlandse sla
venschepen uit Vlissingen, en Unger. die een uitvoerige studie
heeft gemaakt van de Commercie Compagnie toont aan. dat m
de 113 schepen die door de compagnie zijn uitgerust. 31095 slaven
zijn vervoerd (waarvan er 27.344 levend "de overzij hebben
bereikt)'. Men kan ia het voordeel der Portugezen nog aan
voeren dat zij steeds doorgingen met het symbolisch massaal
dopen van hun slaven, dat tenminste nog een erkenning van
het mens-zijn der slaven mhleld. maar de Nederlanders behan
delden de slaven als stukgoederen van grote geldelijke waarde,
met andere woorden .breuk' was schadelijk.
In dezelfde serie ls een boekje van dr C. NL Schuiten ver
schenen: Nederlandse expansie in Latijns Amerika. In 1637
kwam Johan Maurits van Nassau met twee schepen in Brazi
lië aan. Hij wilde van Nieuw Holland' een model kolonie maken.
Hij verbeterde de verstandhouding tussen de militairen
en de burgerbevolking. Het doen en laten van de ambtenaren
van de (West-Indische) compagnie werd gecontroleerd en wie
betrapt werd op malversaties kon er zeker van zijn terugge
stuurd te worden. Johan Maurits beijverde zich vooral om de
Portugezen in het bestuur en de rechtspraakt te betrekken'. Van
Dantzig wijst erop, dat Johan Maurits die de Indianen als zijns
gelijken beschouwde en bekend stond als een van de beschaafd
ste mensen van zijn tijd, geen wezenlijk onderscheid maakte tu-
sen ossen en negers, de Afrikaanse immigranten. ,En zo is het
deze vriendelijke en intelligente beschermer van kunstenaars
en watenachapslieden, die ook de grote stoot gaf tot de Neder
landse groothandel in mensen'. Voor zijn tijd was Johan Mau
rits van Nassau een man met vooruitstrevende ideeën, d e in
het vaderland voortdurend werd tegengewerkt omdat ir.en di
rect geld wilde zien. Daarom ook ls dit rijke gebied voor de repu
bliek verforen gegaan. Braziliaanse historici beschouwen deze
periode als een roemvol onderdeel van hun nationale geschie
denis. Het doen en laten ran d* graaf Van Nassau wordt met
erkentelijkheid en bewondering beschreven.
