GROOT VOORSTANDER
VAN SAMENVOEGING
Zaterdagnummer
Als het kleine Sint Laurens, aange
voerd door zjjn strjjdhaftige burge
meester Willem Baas dapper strijdt
tegen de inlijving bij Middelburg en
in het Middelburgse hotel De Burg
autoriteiten samenstromen om de
zaak nog eens van alle kanten stevig
door te praten verwisselt burgemees
ter Baas de suikerzakjes bij de kof
fie van zijn Middelburgse ambtge
noot Drijber ongezien voor twee van
zijn eigen suikerzakjes, waarop, in
een fraaie diepdruk, het wapen van
het onverzettelijke Sint Laurens.
.Opmerkelijk' meent de heer Drij
ber. maar hij bijt zich er dapper
doorheen: gèen lafheid in het ge
zicht van de vijand. In Den Haag,
bij een gedachtenwisseling over het
zelfde onderwerp heeft de heer Baas
minder succes. Voor twee kwartjes,
die de burgemeester van St. Laurens
uit eigen zak fourneert, brengt de
dienstdoende ober minister Toxo-
peus koffie met suiker uit Sint Lau
rens. Het valt zijne excellentie niet
op. Een niet-geregistreerd wapenfeit.
Burgemeester Baas, landelijk vermaard
door zijn verzameling van vierhonderd
schedels, is nu 63. Hij heeft nu drie ge
meenten m Zeeland als burgemeester
gediend Kerkwerve, dat hij nog juist
verliet voordat zich daarboven herin
delingswolken begonnen samen te pak
ken, Sint Laurens, dat een prooi werd
van de concentratie-gedachte en Sint
Annaland op Tholen, waarboven nu,
in de woordkeus van burgemeester
Baas ,het zwaard van de herindeling
hangt'. Hij moet zich wel, twee jaar
voor zijn pensioen, een geplaagd man
voelen. Zijn lach. antwoord op deze
vraag, hangt nog zwaar in het vertrek
als hij toelicht: .Het zwaard van Damo
cles, wordt er dan gezegd, het verlamt
de gemeente. Wat? zeg ik dan, het is
precies andersom. Laten we nog gauw
dit doen, laten we nog dat doen. laten
we nog gauw een sporthal bouwen.
Weet u dat we hier op Sint Annaland
met zijn 2800 inwoners een sporthal
hebben' Ja hoor. Alles kan ineens.'
in een hoekje van de burgemeesters
kamer vult zijn martiale gestalte een
modem kuipstoeltje als hij herneemt:
.Kijk, laat ik het u uitleggen. Ik ben
eigenlijk één van de grootste voorstan
ders van samenvoeging. Maar het moet
mogelijk zijn. Het belangrijkste is voor
mij eigenlijk wel, dat nooit de voor
delen aangetoond zijn.'
Als de heer Baas voor Sint Laurens
het herindelingsgeweld wil keren krijgt
hij tot driemaal toe met een andere
minister te maken - ,en bij iedere nieu
we minister moest je met andere ar
gumenten komen, afgestemd op de
persoonlijke gevoeligheden, dat eiste
natuurlijk wel wat voorbereiding, hoe
wel ik nooit wat op papier zette, dan is
het spontane weg en bovendien ben ik
er te lui voor.'
Ais minister Toxopeus op zijn vraag,
hoe groot nu eigenlijk de financiële
voordelen zijn, na enig nadenken ant
woordt .vier ton' zegt burgemeester
Baas. ,Ik heb het ook uitgerekend. Voor
de inwoners komt het op een nadeel van
vijfeneenhalve ton.'
De herindeling is op Walcheren een feit
geworden. Burgemeester Baas heeft er
zijn inzichten niet voor hoeven te wij
zigen. ,Neem Veere, Vrouwenpolder
en Serooskerke. Daar hebben ze nu
meer ambtenaren dan vroeger op drie
secretarieën tezamen. Kijk, als ze me
het voordeel van zo'n samenvoeging op
kunnen geven, ben ik derect bekeerd.
Nu lijkt het meer op een soort hersen
spoeling, als Je 't maar lang genoeg
zegt, is 't zo. Ik heb zoiets wel eens
meegemaakt. Er zou 'n man op bezoek
komen en we zouden allemaal zeggen
dat hij er slecht uit zag. Goed, hij komt
binnen, ik zeg meneer wat ziet u er
slecht uit. Dat ging drie keer zo. Bij mij
zei ie gunst meneer, u bent al de derde
die dat zegt. En hij begon prompt van
z'n stokje te gaan Gewöon suggestie
Je kunt iedereen ziek praten. We heb
ben de grootste moeite gehad om de
man duidelijk te maken, dat we het zo
niet bedoelden, dat ie zo gezond als
een vis was.'
Toen de heer Baas, weggevoegd uit
Sint Laurens, in Sint Annaland werd
benoemd, was er al een herindeling
voor Tholen op til. Daarom zei de
minister over die benoeming: ,We wil
len Sint Annaland het volle pond geven.'
Bedreigde posten, strijdbare mensen
Als de heer Baas in het tijdschrift van
de HeidemiJ. .Zicht op straks' stuit op
een artikel, waarin voordelen van ge
meentelijke herindeling worden ge
noemd, heeft hij enkele vragen. Wat
voert men in het artikel aan? Grotere
financiële armslag, een beter verzor-
gingspeil, sterkere bestuurskracht. Ja,
dat heeft de heer Baas vaker gehoord
,Kunt u me concrete, wat meer gede
tailleerde cijfers geven?' informeert hij
Hij krijgt snel antwoord. ,Uw vragen
zijn doorgezonden naar de Rijksplano
logische Dienst te 's-Gravenhage.' Er
gaat wel enige tijd mee heen. maar
toch ontvangt hij van de HeidemiJ. ant
woord, dat van de Rijksplanologische
Dienst antwoord binnen is.
.Naarmate', zo schrijft men, ,de finan
ciële mogelijkheden van de gemeentebe
sturen toenemen, zijn er uiteraard
grotere mogelijkheden voor de verbete
ring van het verzorgingsniveau van de
bevolking. Bovendien komt er daardoor
meer ruimte om meer gespecialiceerde
krachten in dienst te nemen. De vraag
of de beschikbaar komende middelen
inderdaad tot een verhoging van het
verzorgingspell leiden, hangt in sterke
mate af van het beleid dat de nieuwe
vergrote - gemeente gaat voeren. Een
voorbeeld van een samenvoeging, die
naar het Inzicht van de betrokken be
stuurders van groot belang voor het
betrokken gebied is geweest, is de ver
eniging van de gemeenten Alfen, Ouds
hoorn en Aarlanderveen tot de gemeen
te Aiphen aan.de Rijn op 1 januari 1918.
Beschouwingen over het nut, dat deze
samenvoeging heeft gehad, zijn te vinden
in het boekje .Een nieuwe stad aan de
Oude Rijn' dat onlangs bij de uitgeverij
N. Samson NV is verschenen ter ge
legenheid van 't feit, dat het op I jan
jl. 50 jaar geleden was, dat deze sa
menvoeging plaatsvonfi.'
Burgemeester Baas: .Komen ze met
een voorbeeld van vijftig jaar geleden
In zo'n geval kom je toch met iets van
de laatste Jaren.'
En burgmeester Baas vecht maar door
Wordt het niet vervelend, al die zwaar
den van Damocles? .Helemaal niet. Het
is mooi te vechten voor een gemeente,
die recht heeft op een zelfstandig be
staan.'
Al vroeg, aan het begin van zijn car
rière, leert hij, dat de kusten van de
ambtelijke wereld bespoeld worden
door een baaierd van bepalingen en in
structies. Hij is, geboortig uit Bussum.
na de hbs als volontair in dienst getre
den op de secretarie van Kamerik bij
Woerden. Als de bode die eerste mor
gen met dampende koffie het hui» der
gemeente betreedt, blijven hij en een
andere jonge kracht buiten het genot
van de koffleronde. .Hoe slt dat?" veert
Baas op uit de bevolkingsboekhouding.
.Dat zit zo', zegt de bode, Jullie zijn
volontairs en er staat in m'n instructie
dat ik alleen koffie mag schenken aan
mensen, die aan de gemeente verbonden
zijn.'
Het is een tijd vol rust in de streek rond
Woerden, land van veeboeren, die al
leen in uiterste noodzaak op de secre
tarie verschijnen. Zoals Daalderop, die
schichtig informeert, na hoeveel tijd
een weduwe mag hertrouwen. ,Na drie
honderd dagen Daalderop, ga je 't met
Anna proberen?' Zó overzichtelijk is de
bevolking van Kamerik. Ja, Daalderop
wordt Anna's derde of vierde man, zo
goed heeft hij dat niet bijgehouden.
Zijn voorgangers zijn allen naast Anna
ontslapen. .En hoe's dat zo gekomen
Daalderop?' .Wel, ccn week of wat ge
leden, toen we uit de kerk kwamen,
stond Anna ineens naast me en stak
m'n sigaar voor me aan. Toen zijn we
nog een eindje met elkaar opgelopen,
zevenhonderd meter, daar moest ik
rechts en zij rechtdoor. De volgende
week gaf ze weer vuur. En we liepen
weer die zevenhonderd meter totdat
zij rechtdoor moest en ik rechtsom.
Toen zei ze wanneer moet 't beuren.
Daalderop? Nou, hier ben "k dan.'
Op Kamerik volgt Lange Ruige Weide,
waar de jonge Baas tot september 1937
ambtenaar en waarnemend ontvanger
blijft: dan volgt zijn benoeming in
Kerkwerve. Hij heeft er, zoals velen in
die tijd, hevig voor moeten solliciteren.
Zijn eerste sollicitatiebezoek bij de mi
nister gold een gemeente in Noord-
Holland. Waarom Noord-Holland, vroeg
de bewindsman. M'n geboorteprovincie,
dat spreekt toch voor zchzelf. Waarom
Utrecht, vroeg de bewindsman bij het
volgende bezoek. Wel, Kamerik, het
eerste werkterrein ligt in Utrecht.
Waarom Groningen? De vrouw van m'n
vorige burgemeester is een echte Gro
ningse en dat is toch zo'n gezellig mens
Tenslotte gaat hij voor Kerkwerve.
.Waarom Zeeland?'
'Nou, ik heb gehoord dat Je er zo lekker
kunt slapen.'
Al spoedig volgt dan de benoeming
Burgemeester Baas toont' zich op het
dommelende Schouwen van voor de
laatste wereldoorlog een echte burger
vader met oog voor kleine en grote le
vensproblemen. meelevend, weinig auto
ritair. Als de oorlog over Schouwen
komt en het dorp in '44 voor de Inunda
tie moet evacueren, verspreidt hij in
Woudenberg en omgeving, waar de
meestea *ijn terecht gekomen, Uiatan
met evacuatieadressen: zo houdt men
nog een beetje contact met elkaar. Een
maal komt men in het verenigingsge
bouw van Woudenberg bijeen en voor
het eerst heeft de grote rijzige Willem
Baas moeite met spreken.
Een grote man met een groot hart en
een prettige humor, die op situaties is
gericht, geen slachtoffers maakt. Hij
heeft een bijna manische aanleg voor
het groteske: draagt hij het ambtskos
tuum niet met zwier, lacht hij zelf niet
het hardst als men hem eens vergeefs
laat graven naar de schedel van een
ezel? Kerkwerve maakt nieuws als
burgemeester Baas Churchill schrijft:
Kerk werve betekent Church-hill, komt
u hier soms vandaan? Hij heeft ge
hoord, dat de Britse staatsman op va
kantie in Schotland steeds lastig werd
gevallen. Daarom biedt hij hem een
vakantie aan in Kerkwerve, met de
garantie van ongestoorde rust. Churchill
kan er helaas geen gebruik van maken.
De heer Baas is al burgemeester van
Sint Laurens - mei 1952 - als de ramp
bok in Kerkwerve een droef spoor ach
terlaat. Hij heeft zo z'n contacten en
weet dat Cinetone de opbrengst van de
in het rampgebied opgenomen films be
schikbaar wil stellen voor de herbouw.
In de Cinetone-studio's zal men een
verenigingsgebouw voor Kerkwerve
bouwen, mits Baas kan zorgen dat er
binnen drie dagen een tekening op tafel
ligt. Is de architect Van Beveren, do
micilie houdende te Middelburg, niet
van Schouwen afkomstig? Goed, Van
Beveren zal het gratis tekenen.' In drie
dagen. Bij Cinetone vindt men het te
sober. Het mag best wat fraaier, als
men de tekening maar weer binnen
drie dagen in bezit heeft. Zo moet
Baas opnieuw naar architect Van Be
veren. 'Ze stonden er van te kijken, een
mooi ontwerp' zegt hij, ,maar 't is te
klein, 't mag meer kosten. Maar nu
wil ik u niet meer lastig vallen, ik ga
wel naar een ander.'
Van Beveren tekent een groter gebouw,
binnen drie dagen. Het bouwsel is in
de Cinetone-studio's snel gereed. .Ambt
genoot', wendt Baas zich tot Amster
dams burgemeester d'Ailly, .alles is
klaar, maar nu moet het nog vervoerd
worden.' De gemeente Amsterdam zal
voor het transport zorgen Nu moet het
nog geopend worden. Met een verver
sing en een rokertje. Baas schrijft
Bols aan, hij schrijft ook naar de Lau
rens-sigarettenfabnek, is er soms geen
band tussen Sint Laurens en Ed. Lau
rens? .Nou', stelt hij later voldaan vast,
.toen was alles er volop.'
Als burgemeester van Sint Laurens
doet de heer Baas een belangrijke ont
dekking: er zijn elf Sint-gemeenten in
Nederland, horen de burgemeesters zich
niet te verenigen? De tien andere vin
den het een goed idee. En horen die elf
op 5 december niet gezamenlijk een be
zoek te brengen aan het Belgische Sint
Niklaas? In Sint Niklaas ziet men de
noodzaak in: de ontvangst wordt gron
dig voorbereid. .Toen hebben we toch
een dag gehad. Men had werkelijk kos
ten nog moeite gespaard. Wat hadden ze
daar een werk van gemaakt.' En Am
sterdam, hoort het Sint-elftal niet aan
wezig te zijn, als daar Sint Nicolaas
zijn intocht maakt?
.Maar dat werd niks. We kregen een
plaats op de Dam, maar wat hadden
we daaraan? Daarom schreven we
Utrecht aan, tenslotte toch de bisschop-
stad. En we lieten goed uitkomen, dat
er al een grote stad in ons land was, die
ons een zeer aantrekkelijk voorstel had
gedaan. Nou. Utrecht zorgde voor een
mooie ontvangst, een diner en 's avonds
een balletvoorstelling. Een prachtige
dag.' De contacten met het Belgische
Sint Niklaas worden gecontinueerd: ,'t
Is altijd een prachtige dag voor ons,
dat hoort er ook bij, nietwaar?' Als de
herindeling Sint Laurens besluipt, ver
schijnt burgemeester Baas vaker in
ambtskostuum- .Ik dacht, ze moeten
maar eens zien. dat deze gemeente er
mag wezen. Heb jij een ambtskostuum,
vroeg iemand me. niemand draagt dat
toch meer? Ja, zei ik, maar ik ben van
een andere generatie. Bij een volgende
gelegenheid had ie er zelf een aan. Zo.
zeg ik, heb jij het ambtskostuum van
Sint Laurens overgenomen? In Sint
Laurens heb ik het overigens maar één
keer gedragen, 't Is zo'n poeha om te
zien. Ik heb het aangedaan, toen de
korfbalvereniging Ondo in drie afde
lingen kampioen was, dat is toch wel
wat. Ach, en je trekt het eens aan om
het wat te luchten. Zo droeg ik het op
een receptie van de garnizoenscomman
dant in Middelburg. Ze wisten eigenlijk
niet wat ze met me aan moesten. Nie
mand kende dit onderdeel. Met de
steek op is het trouwens buitengewoon
moeilijk. Moet Je nu bij het spelen van
het Wilhelmus salueren of niet? Nie
mand wist dat. Ik besloot maar tot
salueren, dat leek me het makkelijkste
Ach, ik was nog geen burgemeester, toen
zat ik al achter een ambtskostuum aan
Meestal neem je zoiets over. Met het
verzilverde zwaard er bij komt het al
gauw op een vierduizend gulden. Van
daar. dat Je zo weinig ambtskostuums
ziet. Als het op kosten van de gemeente,
als representatie, kon worden aange
schaft dan hadden alle achthonderd
burgmeesters een ambtskostuum.'
Zonder ambtskostuum spreekt de heer
Baas te Middelburg, als er daar de
nieuwe burgemeester De Widt wordt in
gehaald. .Waarde collega' zegt hij, .ik
heb gehoord dat er moeilijkheden zijn
met uw huisvesting. Mag ik u te Sint
Laurens een woning aanbieden? En als
Middelburg als gemeente wat moeilijk
zit met de liquiditeit, heb ik ook nog
wel een geldlening voor u.'
En omdat de heer Baas toch nog maar
enkele jaren verwijderd is van zijn
pensioen, mag nu wel worden afgere
kend met de mythe van helderziend
heid ontstaan, toen hij op een mooie
zomerdag eens wat in de omgeving van
de Vlissingse boulevard wandelde Door
een gat in een laag muurtje zag hij een
blauwe nagel op de voet van een hem
bekende ambtenaar, waarvan borst en
hoofd boven het muurtje uitstaken.
Maar de man zag hem niet.
Als in de week daarop een ontmoeting
volgt in ambtelijke sfeer kijkt Baas
hem zorgelijk aan: ,U tobt lichamelijk
ergens mee En als ik het goed zie. zit
het laag, uw voeten, ja u hebt een pijn
lijke ervaring gehad met één van uw
voeten, ik zie een nagel, geheel blauw.'
Bij een volgende benoeming belt de
man de gemeentebode: .Je mag wel
oppassen met die burgemeester, het is
iemand, die alles ziet.'
Ach' zegt Baas. .als je de dingen
maar van de humoristische kant ziet.
Met humor bereik je meer dan met
zwaarwichtigheid.'
Boven, op de ruime zolder van het ge
meentehuis van Sint Annaland liggen
zijn vierhonderd schedels, afgewisseld
met skeletten van misvormde dieren,
kalveren met twee koppen, een haan
met vier poten. Toen hij nog op de
hbs zat, heeft een slager eens een koeie-
kop voor hem uitgekookt, en zo is 't
begonnen. Nu liggen er schedels van
olifanten, nijlpaarden, muizen en an
dere gewei-relden. Er ligt ook een pan
terhuid. met opgezette kop. de oog
kassen gevuld met bedrieglijk echt
glas. .Moet j'es voelen, hoe scherp die
nagels zijn' noodt de burgemeester Op
dat moment geeft de panter 'n schreeuw
die door merg en been gaat. Or.der da
tafel ligt een oude autotoeter. De bur
gemeester heeft op het speelgoedje ge
trapt.
