NOORD-VIETNAM
LAND VAN
BRANDENDE
RIJSTVELDEN
OPERATIE .OVERLEVEN' OP
ALLE NIVEAUS
DE BRUG GING DE LUCHT
IN
VRIJDAG 3 MEI 1968
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
19
De Franse Journalist - medewerker ook van verschillende buitenlandse bladen-
Jean BertoUno heeft, nadat hij een bezoek aan Zuid-Vietnam had gebracht een
reis door Noord-Vietnam gemaakt. Verschillende malen was hij getuige
van bomaanvallen van Amerikaanse vliegtuigen, zowel op strategische doelen
als op bevolkingscentra. Tijdens een bezoek van enkele dagen aan de zuide
lijke provincies van Noord-Vietnam aanschouwde hij de enorme verwoestingen,
die de bombardementen hier hebben aangebracht en werd hij geconfronteerd
met de meest afschuwelijke gevolgen van de oorlog. In zipi artikelen benadert
Bertolino vooral de menselijke aspecten van het Vietnamese conflict. Jean
BertoUno bracht eerst enkele dagen door in de Noordvietnamese hoofdstad
Hanoi, waar hij getuige was van verschillende bombardementen door Ameri
kaanse vliegtuigen. In gezelschap van een tolk bracht hij voorts een bezoek aan
de zuidelijke provincies. Over deze tocht vertelt hij:
(Door Jean Bertolino)
Niets is gespaard in de zuidelijke provincie
Thanh-Hoa, noch zijn hoofdstad, noch de aller
kleinste dorpjes die midden op het land liggen,
ver van elk strategisch doel, brug, spoorweg, rij
baan. Honderden scholen zijn met de grond ge
lijk gemaakt, duizenden kinderen gedood.
Op m(jn tocht naar het zuiden passeer ik de ene
ruïne na de andere. Van de avondschemering tot de
dageraad zie ik met de grond gelijk gemaakte steden
voorbij schieten, ingestorte ziekenhuizen, vermorzel
de scholen, vernielde woonplaatsen, waarin een
werkzame bevolking ronddwaalt die, ondanks de
kraters, nog een plaats vindt om te wonen. Van het
uiterste zuiden van de provincie Thanh-Hoa tot
Hanoi is geen stad gespaard. De duisternis biedt
geen beschutting: iedere nacht laten overzadigde ja
gers lichtpatronen los waarvan het verblindende
licht de ruïnes, die zij opnieuw bombarderen, verlicht.
Yen-Mau. een gehucht dat ligt op' een twintigtal
kilometers afstand van Phat-Diem. verenigt in zich
aile drama's die uit de escalatie zijn voortgekomen.
In een paar minuten werden daar de rieten hutten,
omringt met boomgaarden en rijstvelden, tot as ver
brand, werd de kerk vermeld met fragmentatiebom-
men en -raketten en fosforbommen. Er waren 23
doden. Als ik twee dagen na de fatale raid ter
plaatse aankom, zwerven er nog verwilderde moe
ders tussen de puinhopen, op dezelfde plek waar de
lijken van hun kinderen werden gevonden. In het
ziekenhuis van het district ligt een jonge vrouw
van 20 jaar, Mai Thi Mien op een brancard te kron
kelen van de pijn. Een deel van haar lipkerbeen
is door een scherf losgerukt. Dicht bij haar, een
lichaam met levende voeten en stilligend hoofd. Zo
af en toe klinkt er gereutel tussen haar tanden
door. Het gezicht heeft geen lippen meer.
Het is een vrouw, vertelt me de arts. Verbrand door
fosfor. Ze leeft. We trachten haar te redden. Als
mevrouw Ngo Thi Diem er door komt, zal het zijn
om te horen dat haar moeder en haar vier zoons
niet meer op de wereld zijn. Overdag zijn de
dorpen in de zuidelijke provincies verlaten. De be
volking trekt zich terug in de jungle of in de om
ringende velden, in de beschutting van gecamou
fleerde strohutten die de vliegtuigen niet zien. De
rijstproduktie neemt toe. Rijst, dat belangrijke voe
dingsmiddel voor strijder en arbeider. Nog belang
rijker dan de vuurwapens en alle Russische of Chine
se hulp. Zonder rijst geen leven, zonder leven geen
oorlog.
Noord-Vietnam heeft zwaar geleden onder de ver
deling van 1954. Kort geleden bestond er een econo
misch evenwicht tussen Tonkin, Annam en Cochin-
chine. Dat was de rijstschuur van het land. Tonkin
en Annam beheersten koper en steenkool. Er was
geen punt van overeenkomst tussen de delta van de
Rode Rivier en de Mekong-Delta. De Song-Kol (Rode
Rivier) steeg onmiddellijk bij de dooi van de
sneeuw op de Himalaya. Vanaf de grenzen van
Yannam, stort hij zich bulderend in de bergengtes
van Lao-Kay, zakt af tot Yen-Bay, 100 kilometers
stroomopwaarts van Hanoi, neemt nog meer woeste
zijrivieren in zich op en, alsof het niks is, wast soms
een paar meter per dag. Zonder de dijken die hem
in bedwang houden, hem tot aan zee kanaliseren,
zou hij in de laagvlakte als een ware vloedgolf alles
dat hij tegenkwam vernielen.
Gedurende één maand, van augustus tot september,
komt de Song-Koi gevaarlijk dicht langs de kruinen
van de dijken likken. Maar de rijstvelden, aan de
andere kant van de dammen, zijn uitgedroogd. Ter
wijl miljarden hectoliters water vlak langs hun
velden stromen, moeten de boeren in Noord-Viet
nam zich niet alleen beschermen tegen de overstro
mingen door de dijken te onderhouden die de stromen
in hun bedding houden, maar ze moeten evenzeer
vechten tegen de droogte.
Iedere dag zie ik ze, met hele ploegen, bezig de ge
barsten aarde, bezet met spruitjes vergeelde paddy,
te besproeien met behulp van emmerkettingen met
trappers, met emmers aan touwen. De kleine Song-
Koi delta, ingeklemd tussen de bergen, is voortaan de
enige voorraadschuur voor 19 miljoen mensen.
Na het akkoord van Genève in 1954 moet de demo
cratische republiek Vietnam zich, afgesneden van
zijn rijstschuur in het zuiden, op rantsoen stellen. De
campagne voor hervorming van de landbouw, in 1955
-1956, regelt de zaken niet. H(J werd zo streng ge
leid dat een deel van de Nge An provincie in op
stand kwam. Die werd hard neergeslagen, vaak onbil
lijk. Een derde van de veroordeelden was dat ten
onrechte. Er was een hersteilingscainpagne vooi
nodig, de zelfkritiek van het publiek en het afdanken
van verschillende verantwoordelijke leiders om de
gemoederen te bedaren. Vandaag heeft de collectivi
sering zijn intrede gedaan: 95 pet van de Vietnamese
boeren werkt in de kolchozen.
Zonder twijfel hebben de bombardementen, die voort
durende dreiging uit de hemel, nog meer dan de
redevoeringen van de leiders bijgedragen tot de zaak
van de collectivisering, door de groepsgeest wakker
te schudden. In de kolchose is een man niet alleen.
Hij werkt In een ploeg. In de coöperatieve Xuan-
Khanh, dlctrict Tox Xuan, provincie Thanh Hoa,
schijnen alle boeren met wie ik praat tevreden met
hun bestaan.
De oude Trat, een dorpsoude in een dorpje in één van
de zuidelijke provincies, strijkt over de grijzende
stoppels op zijn kin en zegt: .Tegenwoordig hebbeD
wij een put. Dat zegt u niet veel, een put, maar ik
heb dat nog nooit gekend. Het is een goed huis: twee
grote kamers, een keuken. In mijn tijd kropen we met
vijftien man bij elkaar, in één hut. Mijn kleinkinderen
gaan naar school. Mijn zoon en ik, wij kunnen niet
lezen of schrijven. Een school, die bestond vroeger
niet. Tenslotte zij we er zeker van dat we geen
rijst tekort komen. Zelfs al is de oogst slecht, dan
krijgen we toch ons rantsoen. In 1945 zijn vier van
mijn kinderen van honger gestorven. Binnen een paar
maanden waren er toen honderdduizenden doden.
De grond bezitten: dat wil niets zeggen. Dat wat
telt is zekerheid'.
Zekerheid! Op grote hoogte zwenken zwarte punten
in de lucht waarin cumuluswolken in de richting van
de zee drijven. De rook van houtvuren stijgt op uit
de binnenplaatsen van de huizen, die bedekt zijn met
riet of waalerpalmbladeren. De oude Trat buigt
zich met een schepnet over een vijver, die dicht
begroeid is met roze en witte lotusbloemen. Twee
jonge meisjes, tegenover elkaar aan de overkant,
halen een emmer aan een touw heen en weer. Ze
hebben de bevallige gebaren van ballerina's. Het
.plets' van het water als het op de grond valt.
schijnt hun bewegingen ritmisch te begeleiden.
,Dat zijn mijn keindochtera' zegt de oude man. .Di-
vljver is van mij. WJj hebben allen 'n stukje grond of
een vijver van de regering gekregen. Daarmee komen
wij de overgangstijd door'. Hij haalt zijn schepnet
op. Een grote karper spartelt in het net. ,Dat', zegt
hij, terwijl hij de vis bij de kieuwen pakt, .dat is de
biefstuk van de Vietnamees!'. (In 1914 is de oude
Trat in Duinkerken aan land gegaan en heeft Verdun
.gedaan'. Hij praat nog goed Frans).
SCHOLEN VERSNIPPERD
Wat verderop, goed verborgen onder het gebladerte,
verschuilt zich het hut-schooltje, waaruit het ge
dreun van kinderen die leron lezen, opstijgt. Ze zitten
met z'n vijftienen in de klas en kijken wijs. met hun
goed uitziende bolle gezichten, hun levendige aman-
delvormige ogen, naar een jonge onderwijzeres die
letters op het schoolbord schrijft. Vijftien is het toe
gestane maximum. Toen de raids net begonnen,
doodde een enkele bom. als hij op een school viel 50
soms 100 jonge kinderen. Tegenwoordig doodt hij er
niet meer dan 15. De scholen zijn versnipperd In een
groot aantal klassen, ver uit elkaar gelegen, zodat
er bij een aanval zo weinig mogelijk slachtoffers
zijn.
Aan weerszijden van het lokaal zijn diepe loopgraven
uitgegraven. Op elke tafel ligt een hoed met brede
randen, van gevlochten rijststro. In geval van alarm
zetten de kinderen die op, gaan het lokaal uit, sprin
gen de loopgraaf in en hurken daar neer, waarbij
de hoed hun lichaam volledig bedekt en beschermt
tegen kogeltjesbommen. Alweer een reflex die men
heeft moeten aanleren en die werkt.
Ik ben bezig de kinderen te fotograferen als een
toestel vlak boven ons langs komt alvorens twee
containers met .gueyaves' af te werpen op de arbei
ders en de pootsters die in de velden werken. Twee
van hen worden aan hun benen gewond en onmid
dellijk vervoerd naar het provinciale hospitaal. Hier
is de reactie prompt. Ik zie de kinderen beveD en
angstig naar de lucht kijken. Ik bespeur hun angst
aan de vieze geur die plotseling om ons heen hangt
Zodra het alarm voorbij is. brengt de onderwijzeres
ze naar een van de putten en wast ze met veel
water: ook hun broeken!
De schoolkinderen in Tho Loc zijn de loopgraaf bij
hun klaslokaal ingerend op het bericht, dat er Ameri
kaanse vliegtuigen in aantocht komen. Ze dragen bre
de strohoeden van gevlochten rijststengel, die hen
moeten beschermen tegen splinters en kogeltjesbom
men.
Van de kleuterschool tot en met de universiteit be
vatten de lesprogramma's cursussen in luchtverde
diging en veiligheid. Alle leerlingen worden onder
richt in de verschillende manieren, waarop ze zich
kunnen verdedigen in geval van aanval.
Er wordt geleerd hoe breuken kunnen worden ge
spalkt, bloedingen gestelpt, wat men kan doen tegen
giftige stoffen, waarvan men geneeskrachtige plan
ten kan herkennen en hoe men ze kan gebruiken.
De sport neemt ook een bijzonder belangrijke plaats
in bij het onderwijs: hardlopen, zwemmen, camou
flage-oefeningen. In Noord-Vietnam kent men een
operatie .overleven' op al'.-ï niveaus. De inwoners
van Xuan-Kanh hebben, als zoveel andere dorpelin
gen, ook de enkele verschrikkelijke minuten gekend
waarin 10 of 20 brullende vliegtuigen hun als doel
wit hebben gekozen. Twee raids, op 23 april en 1
juni 1966, hebben 53 slachtoffers gemaakt waar
van de grootste helft uit kinderen bestond en 83
huizen vernield. Deze vreedzame gemeente, neer
gevlijd b(j een kreek van de Chu-riyier, met zijn ba-
nanebomen, zijn kokospalmen, zijn buffels die even
wichtsoefeningen doen op de dijkjes, zijn meisjes die
in een lange rij, met het juk over de schouder bij de
dageraad zingend aan het werk gaan, zijn mannen
die met hun hak de zware aarde bewerken... Is dat
nu een strategisch doel Xuan-Kanh heeft een ,stro-
hut-gruwelmuseum', waarin de kleren van de kinde
ren, met kogeltjes doorzeefd, te zien zijn zoals gra
naatsplinters, containers van .gueyaves' of .ananas
sen', bommen, die een verwoestende uitwerking
hebben. Sinds de raid komen regelmatig straal
vliegtuigen alleen overvliegen en laten van tijd tot
tijd iets vallen: een moederbom, een raket, een pro
jectiel, ongetwijfeld in de hoop een permanente
angst in stand te houden. Zij vergissen zich. Dat
gaat wel weer voorbij. Zodra het alarm voorbij Is,
spelen de kinderen, glimlachen de meisjes, ontspan
nen zich de grijsaards. ,Voor het bombardement
oogstten wjj gemiddeld 4,8 ton paddy per hectare.
Nu halen wij zelfs de 5,2 ton.' Dat zegt de voorzit
ster van de coöperatie tegen me. Het aanknopings
punt is de aanval. Ze zegt er niet meer over. maar
ik weet zeker dat ze denkt aan haar 5.2 ton, over
winning van de plaatselijke bevolking op de piraten-
agressors...
VROUWEN EN OORLOG
Met hun 30 jaar lijken de Vietnamese boerinnen al
len op elkaar: dunne geverfde glimlach, opgebonden
haar, zwarte blouse en cai-quam. Kameraad-voor
zitster loopt op blote voeten. Zij heeft onder haar
direct gezag 3000 inwoners, 200 hectare rijstveld,
20 hectare meer. .Vroeger, zo vertrouwt ze me toe
tijdens de maaltijd die ze me in haar woning aan
biedt, 'bracht ik mijn dagen door met ploegen en rijst
verpoten. In mijn tijd waren er weinig scholen. Ze
waren uitsluitend voor de rijken. Ik heb alles te
danken aan het land en de partij.' Ondanks naar ad
ministratieve taken verblijft ze dagelijks twee of
drie uur op het veld en voegt zich daar bij de werk
ploegen. Haar man is naar het front vertrokken, er
gens verder naar het zuiden. Het heeft geen zin te
proberen er achter te komen of dat aan deze of de
andere kant van de 17e breedtegraad is. Het front
in Vietnam wordt nooit nader aangeduid. Ik zal nog
andere voorzitsters ontmoeten met name in Vinh-
Yen, waar De Lattre de stormloop van Giap voorlo
pig tot stand bracht. In het algemeen energieke
methodische, werkzame vrouwen. Sinds het begin
van de escalatie zijn de vrouwen steeds meer inge
schakeld voor het nemen van verantwoordelijkheid.
Als de fabrieken werken, als de rijstvelden oogst
opleveren, als de dijken het niet begeven, dan is dat
voor een groot deel aan hen te danken die dag en
nacht onophoudelijk aan hun taak werken. Toen de
mannen werden gemobiliseerd om aan de strijd deel
te nemen, hebben de leiders voor de vrouwen de gro
te nationale beweging gelanceerd van de ,drie ta
ken':
1 De produktle en de arbeid op zich te nemen.
2 De gezinsverantwoordelijkheid op zich nemen en
haar verwanten aanmoedigen in het leger dienst te
nemen.
3 De burgerhulp in de strijd op zich te nemen.
Meteen al zijn de vrouwen hun manne-. komen ver
vangen in de fabrieken of voor de ploeg en begon
nen bij het minste alarm naar het geweerrek te
stormen. Zolang als mijn verblijf duurde, kwam ik
gezinsmoeders tegen die wtykhoofd waren, fabrieks
directeur, politiek kader, ingenieur of arts en jonge
meisjes die soldaat waren. Een flinke evolutie als u
weet hoe vroeger de Vietnamese gezinsstructuur
was, waarin de vrouwen leefden, veroordeeld tot een
bevalling per jaar tot hun ouderdom en tot de meest
ondankbare taken tot aan hun dood.
Jonge meisjes, het geweer over de schouder, planten de rijst in Noord-Vietnam.
Enkele uren nadat ik, Herhaaldelijk door alarm on
derbroken, heb gesproken met premier Pham van
Dong, vliegt de Doumerbrug in Hanoi in de lucht.
Dat gaat erg snel. De vliegtuigen komen in twee
golven opzetten, voordat het alarm de tijd heeft te
klinken: een eerste die hoog aankomt (de ,task
force', om het vuur naar zich toe te trekken)Zo
dra de kanonnade losbreekt, komt de tweede laag
boven de rivier aanscheren.
Vanuit hun geblindeerde versterkingen zien de ver
dedigers van de brug de meteoren op zich afkomne
met snelheid van de bliksem. Ze schieten, schieten
driftig, zonder zich er rekenschap van te geven
dat zij het doelwit vormen. Zie schieten nog als
de straaljagers optrekken om hun bommen los te
laten. Maar de op afstand bestuurde raket die de
leider van het squadron heeft gelanceerd bereikt
zijn doel als een harde zweepslag. 200 meter weg
dek verdwijnen In het schuimende water.
Ondertussen houden enkele F 105's in de omge
ving van de stad zich bezig met .demoralisatie
operaties' door het afwerpen van containers met
fragmentatiebonimen. In de gemeente Thuong-
Thanh, district Gia-Lam, worden twaalf boeren,
grijsaards en kinderen verrast door de aanval,
neergeveld door de .gueyave's' als de inwoners
van Pompei verstijfd m de houding die ze hadden
vlak voordat ze stierven. Het dorp brandt. De ge
wonden worden weggevoerd naar het hospitaal Ho
ang-Kiem, dicht bij de grote kathedraal van Hanoi.
Daar, in lange rijen kamers, hopen de stervenden
zich op, kreupelen, éénarmigen, mensen met ver
minkte onderlijven, derde-graadsverbrandingen, en
een blik, een blik die pijn doet. die van de kleine
Pham Ngoc Quang, 5 jaar, door de napalm voor
het leven verminkt. Op zijn violetachtig gekorreld
gezicht kijken twee grote zwarte ogen zonder oogle
den me onderzoekend aan.
Een meisje van 18 jaar op een bed. Doan Thi
Dinh, zegt me zonder glimlach, zonder huilen, met
een merkwaardig zachte stem: ,Ik geloof in de
overwinning. Vertel in Frankrijk goed dat het Viet-
nameze volk als overwinnaar uit deze oorlog zal
komen.
Een fragmentatiebom had haar linkerbeen verbrij
zeld. Men heeft het zojuist afgezet.
Naast haar ligt een meisje van 13 jaar. Vu Thi
Hien, dat in een schuilkelder in de Long-Bien wijk.
een stadsdeel van Hanoi dicht bij de brug, werd
bedolven. Haar borstkas Is ingedrukt. Zij spuwt
bloed uit en sterft voor mijn ogen. Hoeveel zal
ik er die dag zien, verminkten die, ondanks hun
onvergelijke pijn, bijna de houding hebben dat ze
zich excuseren en maken dat ik me slecht op m'n
gemak voel.
VERANDERDE STAD
De gebeurtenissen volgen elkaar steeds sneller op
Na de brug is het hospitaal zelf aan de beurt om
getroffen te worden door een raket. De gewondeD
die op tijd naar de schuilkelders zijn overgeplaatst
ontsnappen aan de dood, maar een arts en twee
assistenten worden gedood door de kogels die in
alle richtingen rondvliegen.
De volgende morgen op 7 uur 20 begint de tocht
naar de schuilkelders en richting dijk weer....
Deze keer heeft de werkvrouw geroepen ,may
bay my' in een verschrikte stem alsof ze had ge
roepen ,de Hunnen' of de Mongolen', want helse
machines die boven ons vliegen komen uit de wol
ken opduiken, slaan toe. wissen uit als vroeger die
ruige ruiters die in een stof-tornado uit de steppen
te voorschijn kwamen om vernieling te zaaien In de
rustige en vredige steden van oude keizerrijken
Hevige ontploffingen doen de ruiten van het hotel
trillen. Op de dam hebben de arbeiders uit het
koelhuis hun gevechtsplaats al ingenomen. Een
dichte zwarte rookwolk stijgt op uit het midden
van de stad. Einde alarm. Als duiveltjes uit een
doosje lichten mensen het deksel van hun schuil
plaats op. De luiken van winkels openen zich, de
straat loopt vol. Toch is er iets veranderd.
In hotel Metropole is de glimlach van het barmeds-
je gedwongen. In de lanen lijkt de atmosfeer koe
ler dan anders. Ik merk dan op dat het opwekken
de spektakel op straat bloedarmoedig aandoet door
de afwezigheid van vrolijkheid van geroep, van
menselijke stemmen. De mensen praten niet meer
met elkaar, ze fluisteren. De jongens spelen geen
verstoppertje meer in de schuilputten. Hun vrolijk
geschreeuw is verstomd. De fietsers gebruiken hun
bellen een kakofonie van getingel ln verschillende
toonaarden maar hun gezichten schijnen bezorgd
Vandaag, ondanks zijn verpletterende antwoord, is
Hanoi gewond. De Hue-wijk brandt. De bommen
hebben als een zweepslag een spinnerij en een heel
blok huizen ln het hart van de stad getroffen en
dat op het uur dat de arbeiders naar hun werk
gaan, waarop de kinderen de hulzen uitkomen. Als
ik op die plaatsen aankom zijn de inwoners van
de aangrenzende gebouwen, jonge burgersoldater
en soldatenmeisjes, militairen, het gezicht gedeel
telijk verborgen achter een gazen band, bezig dt
rokende puinhopen uit te graven.
Lijken liggen op de grond. Temidden van steen
blokken, verschrikkelijke overblijfselen, ledema
ten, schedels, verscheurde lichamen. Met een ver
minkt zwart gezicht komt een kind uit het puin
te voorschijn. Zijn gevouwen hand schijnt hem
nog te willen beschermen tegen de bom die hem
heeft gedood. Bulldozers dringen in de brokken
muur, verpletteren, vergruizelen, egaliseren. Als
dokters van de stad palen ze de wond af, amputeren
ontsmetten.
Hanoi, de trotse, verandert zijn ruïnes in tuinen
Misschien zal men op deze plek een park aanleg
gen, een gazon, een bloembed, om de littekens te
verbergen. Hanoi wil geen martelarenstad zijn, maai
een heldenstad. Helemaal rondom het werkterrein,
een vale, onbeweeglijke, verwilderde menigte: het
zijn de overlevenden. Ze wachten op het ogenblik
waarop ze de lijken van hun familieleden kunnen
gaan Identificeren en hopen nog dat onder de ton
nen steen een vader te vinden, een broer, een moe
der, een zuster, die aan de dood ontsnapt zijn. In
de straten er om heen heeft het leven bijna zijn
gewone, gang hernomen.
Een ernstig gewonde vrouw na een bomaanval.