Zó brengt Dodewaard water aan de kook De offertes zijn binnen EERSTE NEDERLANDSE KERNCENTRALE KOMT BINNENKORT IN PRODUKTIE zaterdagnummer Zaterdag 20 april 1968 KOPPELSTATION PPODUKTIE ONDERSTATION n. ONDERSTATION IN AANBOUW OF GEPROJECTEERD tremtPLArn GPOWWWA 'OPACHTCN wwum OAssa/c) OOStEA iHUIUt- ;KAHAAL f MAPS- I O-JK uini*c-4tt. 'EISEH ^IMEtO \baaite AHSTEPOAH\ ÏHAPKPWJ* [Mlnoatf. EIBEPOEHJ B'JSWJK .onrn EUPo- pooRTp OOCriNCHEH krihpeU -KERTOOE* mosremo BREDA S1TEM VLISSIHGEK KEIMOHO Bl ERICA 'buGoehum ^JPOEPHOHO IHÉPAKBIS WEERTHEIQE, HAASBPACHl'f LUTTEPAOEj EISDEN TEPwiHSELErfi ZUKUNFT ^CHXNBPOM MAASTRICHT llOkV ISOkV 120 kV 300kV GEREED IB R. VAN ERPERS ROYAABDS (Van een onzer redacteuren) ARNHEM Afgelopen week zijn tn Arnhem bij de Samenwerkende Electriciteits Produc tiebedrijven (SEP) zeven offertes binnenge komen voor de volgende kerncentrale i» Ne derland, de eerste op werkelijk commerci ële basis. Er zijn twee kandidaten voor de plaats van vestiging: opnieuw Dodewaard of het Sloegebied (Vlissingen-Oost). Het zal nog ongeveer een half jaar duren eer daar over een definitieve beslissing valt. Of deze centrale in werkelijkheid m het Sloegebied komt zal afhangen van de kilowattuurprijs "oor de afnemer, die uit de aantrekkelij leste offerte rolt. ,ls die prijs zo interessant dat er industrieën mee kunnen worden aangetrok ken, dan maakt Zeeland een goede kans, zei ons onlangs ir R. v. Erpers Roy aards (H)i een van de directeuren van de Arnhemse instel lingen van de elektriciteitsbedrijven in Ne derland. Onder zijn leiding o:ok is m Dode waard aan de Waal de kernenergiecentrale ge bouwd. De eerste in Nederland, waarin naast een vermogen van 50 megawatt ook een flink «tuk fundamentele kennis en ervaring is ge ïnvesteerd. Binnenkort wordt de centrale in Dodewaard .kritisch'. Een van onze redacteu ren bracht er een bezoek. Zijn conclusiehet wordt menens met de kernenergieproduktie •n Nederland. Zijn bevindingen op deze pagina. ,Voordat we ons er in het groot mee gaan bezig houden, willen we zoveel mogelijk detailkennis op doen. Het is een leerschool; we hebben er een sterk wetenschappelijke inslag aan gegeven.' Een paar flarden van een gesprek, nog geen uur eerder gevoerd in het wetenschappelijke centrum van Ne derlands elektriciteitsproducenten te Arnhem, krij gen strakke, scherpe contouren als we over de noordelijke Waaldijk rijden. Daar in de Hiensche uiterwaarden, dichtbij het dorpje Dodewaard, staat dan de eerste kernenergiecentrale van ons land. Drie jaar geleden begonnen zuigers een haventje te graven en het vrijkomende zand tot een eilandje op te spuiten. Op het plateau dat daarmee ont stond is in die tussentijd de centrale in het stadium van de afbouw gekomen. Om het meteen maar even exact te stellen: een centrale met een kokend water reactor voor een elektrisch vermogen van 50 megawatt (50.000 kilowatt). Voldoende om een stad als Arnhem van elektrische energie te voorzien. Inmiddels begint het daar in Dodewaard spannend te worden. Kort na de jaarwisseling hebben een paar forse kranen het 12 meter hoge reactorvat het hart van de centrale, waarom alles draait door het dak in het gebouwencomplex laten zakken. Op dit moment is ook de .brandstof', 156 splijtstofelementen bestaande uit totaal 5616 uraniumstaafjes, in het reactorvat gebracht. En nu gaat het erom dat de reactor kritisch wordt gemaakt, zoals dat heet. Ont werpers en bouwers van de kerncentrale gebruiken daarvoor de vakterm .opstarten'. Lang heeft men in Nederlandse energielfringen tegen dat moment aan gekeken. Het is zover: we hoeven niet langer meer jaloers naar het buitenland te kijken. We hebben zelf een kernenergie-(produktie)centrale. Dodewaard, een nietig dorpje, weggekropen achter de dijk van de rivier De Waal, heeft sinds een paar jaar naam gemaakt in binnen- en buitenland. De boeren uit de streek hebben eerst wat argwanend naar de bouwactiviteiten gekeken. Kernenergie was voor velen een nogal geladen begrip, dat snel allerlei gissingen over stralingsgevaar via lucht en water in de hand werkte. De bouwer van de centrale, dc NV Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale Neder land (GKN) heeft onzekerheden en foutieve of voor barige veronderstellingen ondervangen met open hartigheid en goed gerichte voorlichting. Toen de bouw een stvig eind gevorderd was. kreeg de be volking uit de omliggende dorpen een uitnodiging voor een kijkmiddag. Het is er verbluffend druk ge weest... De GKN heeft Dodewaard als plaats van vestiging van deze zeer bescheiden kerncentrale ge kozen. omdat men daar in het hart van het lande lijk elektriciteitskoppelnet zit. De energieproduktie kan er dus op het koppelnet worden gezet en mocht de centrale in de eerst komende jaren eens uitvallen, dan is er nog geen man overboord. Er waren nog een paar andere redenen. De ligging aan de Waal garandeert de aanwezigheid van voldoende koelwa ter (nodig: 21.500 kubieke meter per uur). Het Be- tuwse dorpje ligt bovendien niet ver van Arnhem, waar de gezamenlijke elektriciteitsproducenten hun zo belangrijke research- en controlerende instellin gen hebben. Het moderne, gestyleerde complex op een eilandje heeft het beeld van de rivieroevers in Dodewaard en wijde omgeving grondig veranderd. Vooral de 100 meter hoge ventilatieschacht een schoorsteen is het niet, want rook komt er niet uit eist al van ver de aandacht voor zich op. Ook financieel is het project nogal een blikvanger. De Vereniging van Electriciteitsproducenten in Nederland (SEP), Euratom en de Nederlandse regering hebben voor deze eerste kerncentrale de lieve som van 100 miljoen gulden op tafel moeten leggen. Van dat bedrag zal driekwart niet rendabel te maken zijn. Men moet dat niet zien als een tegenvaller het stond tevoren vast. Nederland beschouwt dat namelijk als .school geld'. Om voor de toekomst van de kernenergie als produktiebron voor elektriciteit binnen eigen gren zen een brok kennis en ervaring te deponeren was het nodig dat eigen mensen bij het ontwikkelings werk zouden worden ingeschakeld. De bouw van een kerncentrale werd dus niet uitbesteed bij een van de grote Amerikaanse of Europese ondernemingen met veel ervaring op dit gebied. Nee. uitsluitend de theo retische" kennis én de praktische ervaring werden aangekocht van de Amerikaanse firma General Electric. Het ontwerp dus, waarbij bovendien een groep Nederlandse ingenieurs werd ingeschakeld. Industrieën uit eigen land zijn nadien ook betrokken bij de fabricage van de onderdelen voor deze kern centrale. Voor de levering van nucleaire en half- nucleaire elementen moest de industrie nogal wat ontwikkelingswerk verrichten. Opnieuw een prijsver hogende factor. Vandaar dat de beslissing verstan dig was geweest om het vermogen van deze eerste, toch min of meer experimentele kerncentrale, zo klein mogelijk te houden en niet uitsluitend op de produktie te richten. De verliespost zou namelijk in deze cijferopstelling ook beperkt gehouden kunnen worden. We zeiden het al: als energiebron voor de Dode waardcentrale werd een kokend-water reactor geko zen. In Amerika wordt met dit type al veel gewerkt Het reactorvat gebouwd bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij is twaalf meter hoog. heeft een middellijn van drie meter, wanden van acht centimeter dik en is voor driekwart gevuld met water. In dat water staan de 156 splijtstofele menten metalen buizen, gevuld met uraniumoxyde i Zodra de reactor kritisch is gemaakt en het splij tingsproces op gang is gekomen, wordt een grote hoeveelheid energie in de vorm van warmte vrijge maakt. Het water wordt aan de kook gebracht, zodat het vat boven de waterspiegel gevuld wordi met stoom, die b(j een druk van 70 atmosfeer naai de turbine van de centrale wordt geleid. En op dat punt zijn we eigenlijk al weer bij het principe van de conventionele (met kolen, olie of gas gestookte) centrale terechtgekomen. De turbine gaat draaien (3000 toeren per minuut) en brengt op z(jn beurt een generator in beweging. De stoom, die de tur bine verlaat, wordt onmiddellijk afgekoeld in de daaronder opgestelde condensors, die aan de biuten- zijde door het Waalwater worden afgekoeld. In de condensors wordt de stoom weer water en een pomp zorgt ervoor dat dit water van een gesloten systeem opnieuw naar het reactorvat gaat om daar bij herhaling aan de kook te worden gebracht voor de volgende reis in het produktie- proces. Een gesloten kringloop van het water dus. Het wordt niet afgevoerd. En dat is meteen de veiligheid, dat eventueel in dit water aanwezige radioactieve stoffen buiten de installatie raken. Het koelwatersysteem staat van dit alles dus apart. Om de reactor te koelen is heel wat water nodig. In enorme hoeveelheden zal het langs de condensors worden gevoerd. Vandaar ook dat deze eerste Ne derlandse kerncentrale op een eilandje in de Waal is neergezet. Wanneer het water zijn koelende functie heeft vervuld, stroomt het weer terug in de rivier. De inbouw van de veiligheidsvoorzieningen in een kerncentrale is een aspect dat hoge investeringen en bijzonder uitgebreide voorbereidingen heeft ge vergd. De veiligheidsrapporten zijn complete boek werken met een gezamenlijke rug van 20 centi meter dik. De reactor zal nooit kunnen exploderen. Mocht h(j wat te hard gaan koken, dan staan ernaast altijd nog twee vaten, vol koud water, om lekkages en overdruk van stoom op te vangen. Het reactorvat is met staal ommanteld en daaromheen staat nog weer een bijna twee meter dikke betonnen muur. Dat alles moet het personeel in de reactorhal tegen radioactieve straling beschermen. We schreven al dat het water van de Waal geen last van radioactiviteit zal ondervinden. Ook uit een oogpunt van luchtverontreiniging is de kern centrale eer .schoon bedrijf'. Wat in het totale com plex op een opvallende schoorsteen lijkt is het eigen lijk niet. Het gaat hier om een venilatieschacht Voordat de lucht uit de geïsoleerde ruimten ze wordt daar constant afgezogen - via de ventilatie- toren verdwijnt wordt deze eerst gefilterd. Wat er dan nog aan radioactiviteit overblijft is nog maar eeu fractie van de straling, die gebruikelijk is in de Umosfeer. Meetinstrumenten'in de schoorsteen hou den het allemaal nauwkeurig in de gaten. Mocht r iets mis gaan. dan kan onmiddellijk worden in begrepen. De bouwers noemen hun kerncentrale in Dodewaard volkomen veilig. Het ontwerp is met experts van arbeidsinspectie en stoomwezen grondig doorgespro ken. Nederland maakt zijn entree in de kernenergie. Vlak voordat de technici van de GKN in Dodewaard begonnen aan het laatste onderdeel van het karwei de reactor kritisch maken hebben we op twaalf meter hoogte nog even in het vat mogen kijken. ,U bent een van onze laatst bezoekers hier', zei onze begeleider. En daarmee was de fase van de overstap ussen bouw en produktie wel getypeerd. 2 Ruimt* voor water sloom scheiding 6 Montol 7 Splijtstofelement 8 Regelstaof 9 Valkanaal 10 Motorhuis mat Regelstoafmolor 4, Het reactordrukvat (opengewerkt) voor de kerncentrale in Dodewaard. Het is twaalf me ter hoog en enkele maanden geleden door het dak in het hart van de centrale gehesen. Onder in de splijtstofelementen, die in bundels in bui zen op elkaar zijn getast. Het reactorvat is voor driekwart gevuld met water. Met één gram kernbrandstof kan eenzelfde hoeveelheid stoom worden gemaakt als met 3 ton kolen. Zo is dus de inhoud van vijf wagons kolen of 2400 liter olie of 1500 kubieke meter aardgas gelijk aan 48 gram kernbrandstof.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1968 | | pagina 15