UITVINDER' VAN
FORMAAT
VERSTOPT IN
SEROOSKERKE
van $4ct
voor79ct
Frans Termaat: eerste technische
piraat van radio Veronica'
tijd#
leeuwe
De
Keukenhof
keukenhof-lisse
J&.
Wel wapens -
geen marihuana
Lifter bereikt
na 3 maanden
Sydney
2 pakjes nieuwe leeuwezegel |§e.
in aliu-pak cSj
1
WOENSDAG 17 APRIL 1968
ROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
11
(ADVERTENTIE)
SEROOSKERKE (Sch.) ,Toen ik een poosje geleden een arti
kelenreeks over radio Veronica' las, viel het me op, dat hele ge
deelten over de waarheid en de beginperiode werden doodgezwe
gen. De Veronica-bazen wilden zich die tijd zeker liever niet meer
herinneren en opnieuw tot leven roepen. Die tijd was ook, echt
wat je noemt, een gangstertijd'.
Deze eerste onthullende zinsnede komt uit de mond van Frans Ter
maat (44), een uniek figuur in het allerlei van het onafzienbaar
technische plateau. Deze man loopt voortdurend met grote of klei
ne projecten in het hoofd rond. Projecten, die ,coüte que coüte'
zullen worden gerealiseerd. Al is het slechts voor een enkele pro-
duktie of soms alleen maar op papier. Projecten die men stuk voor
stuk uitvindingen kan noemen of zoals hij zelf zegt: .nuchter denk
vermogen getoetst aan de behoefte en het nut van de praktijk'.
gegeven moment stond mijn naam
bovenaan de zwarte lijst. Onze na
men werden namelijk genoteerd als
we de douane passeerden en uitvoe
ren naar het zendschip. In de kamer
had men onder meer de vraag ge
steld, of het bekend was, dat de
chef van de constructiedienst van de
NTS, de heer Termaat. aan illegale
zaken van Veronica meehielp. En of
dat bij de ,Raad van beheer* van de
NTS wel bekend was?'
Klem tussen een hotel en een hoge
dijk, verstopt in een hoek, staat zijn
huis in Serooskerke op het eiland
Schouwen. Vorig jaar lag er nog de
rust ran een zandig strandje voor
de deur. nu is hetzelfde strandje een
werkhaven geworden. .Machtig ob
ject voor mijn hobby, de fotografie,"
merkt Termaat terloops op.
De Veronica-tijd was voor Termaat
een woelige en flitsende tijd, waarin
hij veel heeft gedaan en gepres
teerd. Op de keper beschouwd is hij
dé man geweest, die .Veronica' des
tijds op zijn wankele fundamenten
overeind heeft gehouden. Hij was in
die tijd de leidende figuur. Meer dan
één van dergelijke episodes vulde
het leven van deze geniale ontwer
per, constructeur en .uitvinder.'
,Ben groepje commerciële jongens
de commissie van zeven had het
Veronica-initiatief genomen. maar
het kwam niet erg los van de grond.
Een kennis van me wist me te inte
resseren en vroeg of ik als hun tech
nisch adviseur wilde optreden.'
Dumprommel
,Op een goeie dag het was in juni
of in juli 1960 ontvouwde ik mijn
plannen voor de commissie. Buil Ver-
wey één van de huidige directeu
ren zat er toen ook al bij. Ik was
een paar dagen daarvoor eerst eens
een kijkje aan boord gaan nemen.
Het was ontzettend wat ze daar aan
oude dumprommel in elkaar geflanst
hadden. Toch had het liele spul nog
ruim een ton gekost. De commissie
bestond uit een paar kousen- en tex-
tieljongens; weten die veel van tech
niek. Dat wist ik tóen nog niet,
want ik dacht aanvankelijk met
technisch geïnteresseerden te maken
te hebben.'
.Enfin, ik zeg tegen hen, de dump
installatie die er nu staat, kunnen
jullie wel overboord kieperen en
achttien meter diep op de bodem van
de Noordzee laten verdwijnen. Het
is gewoon zondegeld geweest. Ik
raad jullie aan voor 70.000 een
RCA-zendapparatuur aan te kopen.
Die zijn namelijk oersterk. Ze komen
zelfs langszij om de zender op het
schip af te leveren. En als service
zetten een paar monteurs de toestel
len ook nog in elkaar.'
.Ja, dat moet je dan maar doen,' zel
den ze toen. ,Ho, ho, ho, wacht even,'
zei ik, ,waar komt het geld van
daan?' Plotseling dropen ze één voor
één af en hadden ze allemaal af
spraken, die ze beslist moesten na
komen. Daar zat ik toen in mijn
eentje met mijn plannen. Ik had nog
niet eens over mijn eigen honorarium
gesproken.'
.Achteraf bleek dat de mannen een
beetje huiverig waren geworden om
nog meer gela in de zaak 'e steken.
Het werd me verder duidelijk, dat
berust? op een maatschaP
.Op 22 april 1960 ging Veronica voor
het eerst de ether in. Maai- al die tijd
hadden ze nog geen rooie cent in
komsten gederfd. Nu komt het
mooiste. Indertijd werden er natuur
lijk vrageü in de tweede kamer ge
steld over de piratenzender. Op een
(ADVERTENTIE)
is een extra dagje uit
méér dan waard
Meer dan 4 miljoen
Lentebloemen in 's wereHs
meest bewonderde
Lentepark.
Makkelijk te bereiken pui
auto, bus of trein (vele
speciale stoptreinen in de
week-ends). Dagelijks
saopend vanaf 8.00 uur.
Beslissing
.Prompt moest ik natuurlijk
paar dagen later op het matje ko
men om me te verantwoorden. Men
stelde my' voor de keuze: NTS of
Veronica. Ik koos de laatste. Ik pro
testeerde wel, want In mijn contract
had ik de bepaling laten opnemen,
dat ik in bescheiden mate voor der
den mocht werken, omdat het salaris
bij de NTS niet zó geweldig was. En
dat deed ik ook dikwijls: er kraaide
nooit een haan naar. Maar In dit ge
val was het een geruchtmakende af
faire geworden. Zoiets kon men niet
tolereren. Dit ging. volgens hen te
ver.'
.Voordat ik een definitieve beslis
sing nam. ben ik naar de .commissie
van zeven' gestapt en heb hun de
hele toestand uitgelegd. Ik stelde
voor; ik wil wel voor jullie werken
en de heleboel op poten zetten, maar
dan wil ik niet minder verdienen dan
bij de NTS. Daar gingen ze toen mee
akkoord.'
,De commissie bemoeide zich op den
duur helemaal nergens meer mee.
Toch moest ik voor geld wel steeds
bij hen aankloppen. Het kostte me
dan moeite om wat los te krijgen.
Op maandelijkse vergaderingen
bracht ik telkens de geldelijke pro
blemen ter sprake. De oplossingen
werden dan met een fles alcohol af
gedaan en aan het eind van de avond
zei men: .Beste kerel, dat komt al
lemaal puik in orde.' Maar even zo
vrolijk moest ik aan het eind van
iedere week mijn dertig personeels
leden uitbetalen. Elke keer hetzelfde
.Die eindeloze schraperijen konden
op zo'n manier niet doorgaan, dus
heb ik alle plannen en mogelijkhe
den maar eens op papier gezet en
uitgewerkt. Daarna heb ik contact
gezocht met één van Nederlands
grootste financiers. Zijn naam noem
ik maar liever niet. Toen ik deze
man alles had uitgelegd, zei hij, er
wel iets in te zien en er voor te voe
len om er geld in te steken.'
,Op de éerstvolgende vergadering
vertelde ik. dat ik een groot finan
cier had weten te interesseren. Na
de vergadering kwam Dirk Verwey,
de broer van Buil, naar me toe en
zei met een genepen stem: .Zeg, als
die financier er iets in ziet, dan moet
het toch wel de moeite waard zijn,
is het niet?' Ja, dat lijkt me wel, zei
ik toen. .Nou, dan doe ik het toch ze
ker zelf'; was toen zijn antwoord,'
,En inderdaad, van die tijd af is het
fantastisch gegaan met Veronica.'
,Dag, Veronica'
,Op een dag riep Verwey me bij
zich en vroeg aan m(j hoeveel ik
precies verdiende. Ik noemde het be
drag Hti vond. dat het 'veel te veel
was en zei dat ik voortaan maar met
de helft moest volstaan.'
.Oh, neen. dat is niet afgesproken.
Op die basis ben ik niet aangeno
men. Even goeie vrienden, maar dan
word je gegroet en bedankt.zei ik
Ik liep de kamer uit en daarmee was
mijn Veronica-tijd voorbij.'
Gezeten op een laag stoofje vertelt
Termaat als aanloop dit relaas uit
zijn wilde .piratenperiode.' Van de
ene op de andere dag, van een legale
naar een illegale functie.
Reeds ver in het verleden maakte
Termaat naam in de technische we
reld. Als jongeman knutselde h\j aan
verschillende technische dingetjes.
Zjjn eerste eigen werkplaatsje stond
in Assendelft. Dat was tevens het
plekje waar nij een apparaat voor de
medische sector construeerde: het
galvanisatie- en faradisatïe-appa-
raat. Speciaal ontworpen voor spier-
massage. Op ingenieuze wijze worden
elektroden op de spieren vastgebon
den en via draden verbonden aan het
apparaat. Met een regelaar kan de
vibratie worden afgesteld.
,Dat is typisch van me, maar als ik
iets heb gemaakt, dan wil ik het
altijd op mezelf of met mezelf uit
proberen. Ik kan dat gewoon niet
nalaten. Op een nacht deed ik dat
ook met een massageapparaat. Ik
zat bovenop een hoge kruk en ik had
m(jn armen en benen vol met elek
troden gesnoerd. En daar zat ik,
brbrbrbrbrbrbrrb, en elke keer maar
aan die knoppen heen en weer draai
en. Veel te liardhandig en te vlug
natpurlljk. Plotseling ontstond er
kortsluiting. Met verkrampte armen
en benen zat ik in elkaar gedoken, ik
kon geen vin meer verroeren. Toen
heb ik me achterover van de kruk
laten tuimelen, zodat de draden bra
ken. Toen was ik weer vrij. Wel een
gekke gewaarwording.'
Het leven van Frans Termaat ging
niet altijd over een pad van rozen.
In 1951 was hij werkzaam op een
montagefabriekje, dat ineens failliet
ging en daar stond hij zonder werk
op straat.
,Ik nam het er toen de eerste tijd
even van, totdat mijn vrouw zei:
,Zeg Frans, we hebben nog maar één
rijksdaalder in de beurs.' Geef die
dan maar aan mij, zei ik. Ik had na
melijk een advertentie van Poly-
norm in de krant gelezen, waarin ze
voor direct een tekenaar vroegen. Ik
pikte een treintje naar Amersfoort
en ik werd aangenomen. Ik moest
meteen een tientje voorschot vragen,
anders kon ik niet eens de volgende
dag present op mijn werk zijn.'
Patent
,In die zelfde tijd werd er door het
Amerikaanse leger een wedstrijd
voor constructeurs uitgeschreven om
een simpel uitneembare barak te ont
werpen. Stom toévallig viel mijn oog
erop. Ik weet het nog goed, het was
vlak voor Pasen. Op al mijn vrije da
gen heb ik tot diep in de nacht aan
het project zitten werken. En ik
kreeg het af.'
,Na de Pasen legde ik de tekeningen
op het bureau van mijn chef neer.
Nog geen uur later stond de direc
teur naast me en vroeg of het ont
werp van mij was. De dag daarop
zat ik met een staf mensen aan de
verwezenlijking van het project te
werken. Mijn proefmodel werd door
het Amerikaanse leger uitverkoren
en aan een grondige tekst onderwor
pen.'
Het patent is na de test aan Ameri
ka verkocht. De constructie van de
barak (zie foto) was erg exact en
vergde urenlange berekeningen. Voor
geringe produktie zou een dergelijke
constructie nooit rendabel zijn. want
liet geheel bestond uit 0,8 mm dun-
wnndprofielen, hetgeen voor tech
nisch georiënteerden heel wat moet
zeggen. Hier in Nederland gaan de
fabrikanten niet dunner dan tot 2
mm. ,Een vinding waar ik met recht
trots op ben, is het zogenaamde
CBR-stolsel of veerbalansstelsei. Dat
is mijn grootste technische succes
tot nu toe geweest. Het systeem
wordt overal in de wereld toegepast.
Voor veel bedrijven betekende deze
constructie een economisch voordeli
ge vervanging van het normale con
tragewicht. dat erg onpraktisch is en
veel ruimte vergt.'
,Mijn veerbalansysteem kan men te
rugvinden op alle oorspronkelijke ca
meradolly's, microfoonhengels en
laadkleppen van de vrachtwagens
van de NTS. Trouwens de meeste
andere televisiestations in de wereld
hebben nu dit systeem op hun tv-
apparaturen overgenomen. Later
nam een firma in Loosdrecht name
lijk het veerbalansstelsei voor serie-
fabricage over. Deze fabriek levert
de CBR-constructies over de hele
wereld.'
.Neen, octrooi heb ik nooit op deze
vinding gekregen, omdat het puur
wetenschappelijk werk betreft.'
NTS-perlode
In de zes jaar (1954-1960), dat Ter
maat zich verdienstelijk heeft ge
maakt voor de NTS, heeft men ze
ker een goeie maar vooral een in
ventieve kracht aan hem gehad. Hij
ontwierp de duurste televisiewagen
(ruim 500.000) die er in Nederland
rondrijdt, talloze camerawagentjes
en andere auto's in allerlei soorten,
maten en kwaliteiten. Ook de onder-
titelmachine voor films die men op
ons beeldscherm vertoont, is door
Termaat in een praktische en com
pacte vorm uitgedacht en geconstru
eerd. zo verzekerde hij ons.
Natuurlijk zijn er ook verschillende
projecten in uitwerking geweest die
wel goed van opzet waren, maar la
ter stuk voor stuk tot een misluk
king bleken gedoemd te zijn. ,Toch
beleef je er altijd een heleboel ple
zier aan, Je moet echt niet achteraf
er over gaan treuren, zo van: ,Oh,
wat zonde en wat jammer van alle
moeite,' merkt Frans Termaat op.
In een periode van voorbereidingen
ontstaan tal van grappige, maar ook
levensgevaarlijke voorvallen.
.Voor een goeie vriend van me, de
bekende Nederlandse skivlieger Nor-
bert Jürgens, zou ik een heel spe
ciale skivlieger tekenen. Eentje, die
net als een zweefvliegtuig bestuur
baar zou zijn om zodoende gelijk
matig te kunnen stijgen en dalen.
Ik zou de vlieger zo maken dat je er
bovendien in kon zitten.'
,Heit was een enorm gevaarte be
staande uit lichte aluminium buizen
en aan elkaar hangend met een wir
war van draden en doek. Een aan
tal kleine prototypes had aan mijn
wens voldaan. Maar ik maakte die
dingen steeds grater, totdat de vlie
ger uiteindelijk het juiste formaat
had. Natuurlijk wilde ik zelf de eer
ste proefvlucht maken. Ik zei van
te voren tegen Norbert: wat er ook
gebeurt, gewoon doortrekken met
die boot, niet stoppen maar doorgaan.
Even later hing ik met mijn ski-
vlieger achter een speedboot van 100
pk. Het eerste moment ging alles
goed, ik kwam los van het water,
maar toen klapte ik plotseling in het
water terug en schoot ais een duik
boot onder de waterspiegel. Maar
Norbert bleef maar doortrekken, dat
was afspraak, hij zou niet stoppen.
Ik kreeg het verstikkend benauwd
door al dat water. Ik kon niets tegen
de waterkracht doen, ik zat als het
ware in dat stoeltje vastgeplakt. Je
bent er geweest, jongen, dacht ik bij
mezelf. Ik kon helemaal niets tegen
die sterke golfstroom doen. Mijn
vrouw in de boot vertrouwde de toe
stand niet, want ze zag me helemaal
niet meer boven water komen. Zij
heeft toen ijskoud na een korte strub
beling met Norbert het gashandletje
dichtgedrukt. Dat was mijn redding,
want anders had ik hier op dit ogen
blik niet gezeten. Ja, dat was nou
zo'n gevaarlijke poging. Dat hoort er
nu eenmaal bij.'
Bijna 3000 projecten en projectjes
heeft Termaat op deze manier on
der handen gehad. Het ene betreft
zuiver een technische verbetering,
het andere slechts een technisch foef
je, maar er zijn een aantal projecten
die men waarlijk een .uitvinding*
kan noemen.
.Eigenlijk vind ik uitvinders maar
belachelijke mensen. Iemand die één
of andere futiliteit uitvindt, die elke
vakman zou kunnen realiseren, kan
zich uitvinder noemen. Het is dan
niets en het betekent niets. Er is
gewoon geen behoefte aan dergelijke
vernuftigheden en er bestaan ook
Close-up van een bijzondere kop
pelmethode van duntoandprofte
len (0,8 mm/ zoals toegepast bij
de constructie van lichtgewicht
barakken compleet met ramen
en deuren afmetingen 8 x 15 m)
voor liet Amerikaanse leger. De
hele barak in snel uifneembaor
en te verpakken in vijf kisten.
Er bestaat bovendien de moge
lijkheid de barak met een c
dig aantal segmenten
cm breed te verlengen.
wel eens aan bezondigd. Maar die z
genaamde uitvinderssfeer komt in j
aanleg ontwikkelen. Dat wil heus
niet zeggen, dat je beter bent dan
een ander, maar het is een zekere
routine in denken en een dosis meer
inventiviteit.'
Fotografie
Frans Termaat is momenteel met
een eenmansproject bezig: de
stereoscopische fotografie. .Ik zoek
naar een systeem, waarmee foto's
kunnen worden gemaakt en afge
drukt, waardoor de driedimensiona
le hulpmiddelen overbodig zijn. Het
Een racemodel voor amateur
doeleinden, waarvan de dunwan-
dige aluminium carrosserie met
enkele, handgrepen afneembaar
is. Het. geheel bestaat uit drie
stukken.
lijkt me zeer waardevol en zoiets
vind ik nou de moeite van het na
streven waard Nu kan ik het nog
alleen af. omdat mijn onderzoekin
gen in een beginstadium verkeren,
maar straks moet ik proeven en
nog eens proeven gaan nemen. Dan
moet je automatisch meer men-.cn
er bij betrekken. Het zou bovendien
voor één man een veel te Kostbare
zaak worden om de uitvinding al
leen proberen te verwerkelijken'.
Termaat is een reeds grijzend* man
die de veertig gepasseerd is. De leef
tijd interesseert hem matig, want
hij ziet het getal 40 juist voor
een constructeur als een scheids
lijn tussen twee afgeronde levens
en met recht kan men volgens hem
de uitdrukking plaatsen: .net leven
begint pas bij veertig'.
,Een constructeur krijgt na zijn
dan
veertigste pas een bestaan,
zwemt ie als een vis door het i
(.als een vis door de jenever', merkt
zijn vrouw schertsend op) en bestaan
er geen moeilijkheden ineer voor
hem. Door de jaren heen heb ik een
grote ervaring verkregen. Ik werk
nu vanuit een volstrekte zekerheid
en perfectie. Ik weet precies welke
blunders van Jaren terug ik niet
moet en niet meer mag maken. Mis
schien komt h« t ook. doordat ik nog
al .ambtenaarlijk' te werk ga. De al-
spiegeling van mijn werkmethode is
strak en haast overdreven exact, vol
puntjes en kommaatjes. Op één vel
papier Iaat ik een idee groeien.
Daarna volgen er duizend andere
velletjes om alle onderdelen tot op
de kern uit te werken. Dat is de
enige oplossing voor een goed con
structeur om tot een werkelijk re
sultaat te komen'.
(ADVERTENTIE)
UW pittige borrel
pitL.a
1 «ito.strelend genot;
- de grap er ook Bergess
SAN FRANCISCO (AP) Een wacht
meester van politie in uniform heeft
zondag op het bordes van het paleis van
justitie in San Francisco een marihua-
na-sïgaret opgestoken. Hij nam deel aan
een demonstratie van driehonderd man
tegen de wet in Californic die gebruik
en bezit van marihuana verbiedt.
De wachtmeester, de 32-jarige Richard
Bergess, bijgenaamd Sunshine, werd
onmiddellijk gearresteerd door een re
chercheur van het bureau narcotica. De
politie heeft meegedeeld dat hem zijn
rang is afgenomen en dat hij zal wor
den voorgeleid.
Bergess was reeds enkele maanden met
ziekteverlof. Hij zei te hebben gehan-
KERKNIEUWS
NEDERLANDS HERVORMDE KERK
Beroepen te Apeldoorn (vac. T. E. vai
den Brug) M. van den Leun te Workum.
beroepen te Apeldoorn (vac. G. W. D.
A. Thoden van Velzen) S. de Jong te
Drachten. Beroepen te Maurik W. J. A.
't Ende) G. Voordijk te Mastenbroek.
Bedankt voor Schoonhoven (vac. H. Jon-
gerden) en voor Groot Ammers T.
Schipper te Middelharnis.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Bedankt voor Middelharnis J. van Haa-
ren te Amersfoort. Bedankt voor Oud-
Beijerland C. Wisse te Elspeet.
deld uit .protest en walging', omdat de
wet de vrije verkoop van wapens toe
laat, maar .het roken van onschuldige
groente' strafbaar stelt.
MELBOURNE (ANP) Op het
vliegveld van Sydney is de 30-
jujge Nederlander Pïeter de
Borat uit Djakarta aangekomen,
die 3 maanden nodig heeft gehad
om via 7 landen van Nederland
naar Australië te liften. Hij deed
er een maand over om van Lstan-
boel naar Djakarta te liften. Een
uur na aankomst stond Pleter al
met zijn vinger omhoog aan de
weg van Sydney naar Melbourne,
waar hij zijn getrouwde zuster
wil gaan bezoeken.
Arts waarschuwt
tegen proeven in
VS met zenuwgas
TOOELE UTAH (AP) Een arts heeft
het Amerikaanse leger gewaarschuwd
proeven met zenuwgassen op proefter-
reinen in Dugway, in het westen van de
staat Utah. De geneesheer-directeur
van het Tooele Valley ziekenhuis,
dr Kelly H. Gubler ze: dat het belache
lijk was. dat het leger zo lichtvaardig
over dit gevaar voor de menselijke ge
zondheid spreekt. Hef commentaar van
de medicus stond in "t weekblad Medical
World News. Het was vervat in een ar
tikel over de dood van ongeveer 6700
schapen, die half maart hi de Skuil
Vallei zijn gestorven. Volgens dr Gub
ler heeft hij in het verleden burger
personeel dat in Dugway werkzaam was
behandeld tegen besmettingsverschijnse
len ofschoon het leger volhoudt dat
deze niets met de proeven hebben te
maken. Hij voegde er aan toe. dat hij
af en toe patiënten had die aandoeningen
bij de proeven hadden opgelopen Maar
zal het leger dit toegeven? Nooit. Z:j
weigeren dit probleem realistisch onder
ogen te zien.
ADVERTENTIE
Vraag het uw melkman!
wrv. ran uw melkman
