KUNSTNIJVERHEIDSSCHOOL
NOODZAAK VOOR ZEELAND
Enthousiasme en terreinwinst
Kunstnijverheid
Zaterdag 23 maart 1968
Een Zeeuwse kunstnijverheidsschool ligt binnen bereik.
Een volwassen instituut voor kunstzinnige vorming
ton daartoe een zeer geschikte aanloop zijn.' Een uit
braak van de heer A. L. Borst, adjunct-directeur van
de «Lichting Zeeland voor maatschappelijk en cultu
red werk en onder meer adviseur van de stichting
Zeeuwse Muziekschool en secretaris van de stichting
Zeeuws Instituut voor kunstzinnige vorming.
De heer Borst en anderen met hem ziet een dui
delijke behoefte aan onderwijs in de sfeer van de kunst-
ntyverheidsschooL ,We zien elk jaar meer en meer Jon
ge mensen uit Zeeland vertrekken om zich vertrouwd
te maken met een meer professionele vorm van kunst-
dnnlge vorming. De academies van Rotterdam en Til
burg krijgen de nodige .toevoer" uit Zeeland en vooral
,5Hnt-Joost' in Breda telt onder de leerlingen de nodige
Zeeuwen. Dat is het levend bewjjs dat er hier voor der
gelijke studierichtingen de nodige belangstelling be-
SAMENGAAN MUZIEKSCUOOÜEN
KUNSTZINNIGE VORMING EEN
LOUTER FORMEEL OVERSTAPJE
De heer Borst spreekt over het Zeeuws instituut voor
kunstzinnige vorming als ,een zeer geschikte aanloop.'
Redenen daartoe zijn er te over. Hij noemt onder meer:
leerlingen van de teken- en schilderklas gaan via het
Zeeuws instituut (dat volgens de doelstelling slechts
een amateuristische opleiding beoogt) .hogerop,' van
uit de plastische hoek waait dezelfde wind en de bal
letklassen .leveren' aan de dansacademie. Dit alles
heeft regelrecht te maken met de achtergrond die
amateurisme van niveau aan Jiet vak' kan geven. De
Inspiratie uit de begintijd kan volledig doorwerken en
werkt ook door. Als het aantal jonge mensen dat be
langstelling heeft voor deze kunstzinnige vakken, blijft
groeien, is volgens de heer Borst de tijd dat Zee
land met een eigen kunstnijverheidsschool moet begin
nen niet meer zo heel ver weg. De heer Borst noemt
het ontbreken van een kunstnijverheidsschool ,een te
kort in Zeeland.' .Tussen nu en vijf jaar moet dat voor
ona gerealiseerd worden. Voor ons culturele leven is het
■onder meer een noodzaak.'
muziekschool
De heer Borst is eveneens mét anderen een uit
gesproken voorstander van een samengaan van het
Zeeuw» instituut voor kunstzinnige vorming en de
Zeeuwse Muziekschool. Hij wordt daarin gesteund door
de directeur van de Zeeuwse Muziekschool, de heer G.
W. Bergman. Beiden houden bepaald niet van het
standpunt dat het alleen bij de muziek zoet zalig wor
den ls.
De situatie van het moment is dat men gerust kan
«preken over een zeer vergaande vorm van. mét elkaar
bestaan. Maar, nog steeds ontbreekt de formulering,
waaronder beide stichtingen één grote stichting zullen
kunnen worden.
Wat houdt de gelederen gescheiden? De heer Borst:
.Van een scheiding kun je eigenlijk al niet meer spre
ken. Het is een louter formele zaak geworden, omdat
het Informeel al loopt.'
De heer Bergman: ,Er zullen links en rechts nog wat
kleine weerstanden weggenomen moeten worden. Er
■uilen bovendien aan financiële zijde enkele maatrege
len nodig zijn, omdat de muziekschool en het instituut
nu belde met een nogal afwijkende financiële regeling
werken.'
Het instituut haalt zijn inkomsten van het rijk, de pro
vincie en plaatsen van vestiging. De Zeeuwse Muziek-
•chool is zeer afhankelijk van de gemeenschappelijke
regeling, die er bestaat tussen de verschillende ge
meenten, die ingezetenen .leveren.' De heer Bergman:
,Ook op bestuurlijk terrein zijn er wel verschillen. Het
instituut heeft vertegenwoordigers naar de werkterrei
nen en de muziekschool naar de vestigingsplaatsen.'
Als we naar de punten van overeenkomst kijken en
dan louter en alles bij de samensteling van het be
stuur blijven, zien we dat mr dr Mes voorzitter van
belde stichtingen is. De heer Borst, secretaris van het
Instituut, is adviseur van het bestuur van de muziek
school, de heer C. B. Helm beheert In belde gevallen de
penningen en de heer Bergman is behalve directeur van
de muziekschool, bestuurslid van het Zeeuws instituut
voor kunstzinnige vorming. Het zijn allen mensen die
samengaan prefereren boven het vredig naast elkander
voortbestaan.
Als de heren Borst en Bergman zeggen: .De beslissing
over de fusie ligt bij de beide besturen', dan lijken de
scheidingslijnen zich inderdaad tussen het formele en
het informele op te houden.
achterhaald
In 1962. nog voor de oprichting van het Zeeuws insti
tuut voor kunstzinnige vorming, dacht men aan een
organisatievorm waarbij de toen reeds jaren goed func
tionerende muziekschool de rol van de kloeke moeder
toebedeeld zou krijgen. Er werden plannen gemaakt om
de muziekschool simpelweg uit te breiden met een aan
tal leervakken. Er ging een delegatie uit Middelburg
op bezoek bij de school voor amateuristische kunst
beoefening .Sint-Frans' in Etten. Daar werden en wor
den successen geboekt op de vakken muziek, ballet,
fotografie, tekenen, schilderen, boetseren en voor
drachtskunst. Na afloop verklaarde mr dr Mes dat .ze
ker vastgehouden zal worden aan de Zeeuwse Muziek
school, maar dat daarnaast naarstig gezocht wordt naar
ruimere mogelijkheden voor andere terreinen van kunst
zinnige vorming.'
De plannen voor een samengaan worden achterhaald als
in 1964 het Zeeuws Instituut als zelfstandige instelling
wordt gevestigd. (Alleen de Zeeuwse balletschool heeft
nog een tijdlang samenwerking met de muziekschool
gekend)Intussen wordt via het Zeeuwse Instituut hard
gewerkt aan de verruiming van de mogelijkheden, die
mr dr Mes in 1962 zag. Nu zes jaar later, vier jaar
na de oprichting van het instituut ligt de algehele
samenwerking voor de deur. In de tussentijd zijn zowel
de muziekschool als dat Instituut apparaten geworden,
waarmee men rekening kan houden. .Bundeling van
krachten op dit moment zou alleen maar voordelen kun
nen hebben,' aldus de heren Bergman en Borst.
voordelen
Die voordelen zitten voornamelijk in een vergroting
van het mogelijkhedenpakket voor de leerlingen. Sa
mengaan van de twee instellingen en huisvesting in één
en hetzelfde centrum (het wachten is nog steeds op de
Kuiperspoort) brengt vanzelf mee dat leerlingen van
het ene instituut met doel en wezen van het andere
A. I/. Borst: louter formeel
wordèn geconfronteerd. ,Dat zal ze er ongetwijfeld toe
aanzetten meerdere cursussen te volgen,' aldus de heer
Bergman. Een samenwonen in de Kuiperspoort brengt
voor de heer Borst hetzelfde voordeel mee. ,Men mag
elkaar gerust hinderen, dan leert men elkaar te sneller
kennen,' is zijn mening. Voorts wordt als voordeel ge
voeld: het als gevolg van de fusie groter worden van het
totale instituut dat zodoende op verschillende terreinen
met meer autoriteit zal kunnen spreken. In dit ver
band moge vermeld worden, dat de muziekschool nu
ruim 2500 leerlingen telt en het Zeeuws instituut ruim
500). Er zit ook nog een klein nadeeltje aan de samen
werking vast. De Zeeuwse Muziekschool kent alleen de
theoretische mogelijkheid van opleidingen voor volwas
senen. Het Zeeuws instituut krijgt een zeer goed deel
van de leerlingen uit de leeftijdsgroep .twintig en ou
der.' Volgens de heren Borst en Bergman is dit nadeel
echter zo klein, dat het nog niet meer nadeel hoeft op
te leveren. Ze zien best mogelijkheden om binnen het
kader van volledige integrate de opleidingen hun eigen
karakter te doen behouden. De heer Bergman: ,Het is
lijkt mJJ zeer wel mogelijk om in muzïekschoolverband
iets voor de ouderen te doen
korte termijn
O. W. Bergman: verschillen weg
De laatste provinciale begroting werd naar gewoonte
voorzien van een ,ten geleide.' Ten aanzien van de fu
sie muziekschool-Zeeuws instituut merken gs daarin
onder meer op: ,Gs zouden het bijzonder toejuichen, in
dien in een zo mogelijk niet te verre toekomst zou wor-
len gestreefd naar een vorm van integratie van beide
instituten, welke zou kunnen resulteren in de totstand
koming van één instituut, dat alle facetten van de
kunstzinnige vorming omvat.'
Met deze uitspraak van gedeputeerde staten voorhan
den en het lijdt geen twijfel of de provincie heeft zo
wel in de pap van de muziekschool als in die van het
Zeeuws instituut het nodige te brokken én de gevoe
lens van bereidwilligheid ln beide besturen, zal de sa
menwerking naar alle waarschijnlijkheid wel een feit
worden. De heer Borst: .De onderhandelingen dienen op
zeer korte termijn te beginnen.' De heer Bergman: ,Het
kan niet uitblijven of het moet spoedig beginnen.' De
heer Borst voegt er nog aan toe: .Dit is een zaak die
niet alleen in Zeeland speelt. Ook landelijk is het aan de
orde. In Drente zit men bijvoorbeeld met hetzelfde.
Hoe kleiner je bent hoe sterker het pragmatisme
spreekt. En wy zyn te klein om gedeeld te zijn.'
plannen voor een kunstnijver
heidsschool voor Zeeland,
plannen voor een samengaan
tussen de Zeeuwse muziek
school en het Zeeuws instituut
voor kunstzinnige vorming en
plannen om de hoofdkwartieren
van die gefuseerde cultuurzui
len in de Kuiperspoort onder te
brengen, schuiven de vraag
naar voren wat met name het
minder bekende Zeeuws insti
tuut ,nu eigenlijk doet'. De
Zeeuwse muziekschool is in de
dertien jaar van haar bestaan
inmiddels genoegzaam bekend.
Met het Zeeuws instituut heeft
men wat meer moeite.
De officiële papieren kunnen daarbij
helpen. Over de doelstelling zeggen
die: ,Het Zeeuws instituut voor
kunstzinnige vorming heeft ten doel
om onder deskundige leiding aan
kinderen en volwassenen les te geven
in tekenen, schilderen, boetseren,
beldhouwen, pottenbakken, toneel
spel, voordrachtkunst, ballet en dal-
croseritmiek. Deze opleidingen heb
ben ten doel de kunstzinnige aanleg
stelselmatig te ontwikkelen. Er zal
inzicht worden gegeven in de mate
rialen en technieken, die in de ver
schillende kunstvormen worden ge
bruikt. Door middel van zelfwerk
zaamheid leren de cursisten gaande
weg hun eigen mogelijkheden beter
kennen, vervolmaken en gestalte ge
ven.
Vooropgesteld zij dat de cursussen
een amateuristische opleiding be
ogen'.
Deze officiële zinnen dateren van de
oprichting van het Instituut en wer
den dientengevolge geschreven in
1964. Oktober om precies te zijn.
Aan het lesprogramma zijn intussen
al toegevoegd: een cursus volksdan
sen en een kadercursus kunstzinnige
vorming.
Het Zeeuws Instituut voor kunst
zinnige vorming heeft afdelingen in
Terneuzen, Middelburg, Missingen,
Goes, Zierikzee en Hulst.
Middelburg heeft zich verzekerd van
de medewerking van Andries Minder
hout, tekenen en schilderen; Peter de
Jong, boetseren, beeldhouwen; Helen
Riemens-Soesman, ballet (volledige
opleiding)Nico van den Boezem, te
kenen voor kinderen en mevrouw
Beinema, dalcrose-ritmiek.
Middelburg is een goedlopende afde
ling. De Zeeuwse balletschool van
mevrouw Soesman neemt het groot
ste deel va - de leerlingen voor haar
rekening: negentig. Voor tekenen en
schilderen staan dertig cursisten in
geschreven, Peter de Jong ontvangt
27 beoefenaars van de plastische
kunsten en er zyn 25 belangstellen
den voor de dalcrose-ritmiek. De ge
meente Middelburg draagt bij in de
kosten van het onderwijs.
Terneuzen, stad in beweging, heeft 'n
bloeiende afdeling. De situatie blijft
er vooralsnog een beetje gecompli
ceerd met het zelfstandig bestaan
van een eigen stedelijke muziekschool
los dus van de Zeeuwse.
De balletlessen die Marlies van Laar
schot er aan zo'n goede 50 prima bal-
lerina's-in-de-dop geeft, vormen een
onderdeel van het leerprogram van
deze stedelyke muziekschool en heb
ben dus niets uitstaande met het
Zeeuws instituut.
Daaronder vallen wel de teken- en
schilderlessen, die Pieter de Bodt en
de heer Klinkhamers aan 65 leerlin
gen geven. Peter de Jong heeft bijna
twintig boetseerders af- en aan te
leren, Volkert van der Willigen geeft
les in pottenbakken aan twintig
jongelui. De kadercursus voor kunst
zinnige vorming bedoeld voor onder
wijzend personeel en andere belang
stellenden, is een initiatief van de af
deling Terneuzen en zal voorlopig
ook alleen daar worden gehouden. De
gemeente Terneuzen is met Middel
burg de enige gemeente die het
Zeeuws instituut de nodige muntspe
ciën ter hand stelt.
In Missingen geven mevrouw Carla
Lijnis-Soesman en haar zuster me
vrouw Helen Riemens-Soesman les
aan 105 balletomanen. Er zijn 23
boetseerders, die ook hier onder de
hoede van Peter de Jong vallen.
Frans Naerebout (de kunstkring
,Het Zuiden' is inmiddels opgegaan in
het Zeeuws instituut) geeft teken
en schilderles aan vijftien leerlingen.
De Zeeuwse balletschool blijft in
leerlingenaantal bovenaan. Ook in
Goes waar 75 kinderen in alle leef
tijdsgroepen deelnemen aan de
Goes de stichting .Palet' werkzaam.
In Zierikzee ontmoet mevrouw Lijnis
iedere week 35 balletklantjes. Het
gemeentebestuur van Zierikzee is
echter in onderhandeling om aan het
balletprogramma nog een en ander
toe te voegen.
In Hulst tenslotte is Cor Verdonschot
actief. Hy heeft er 25 tekenaars en
schilders en drie boetseerders.
nieuw
Behalve de kadercursus te Terneuzen
kan als nieuw element worden aan
gemerkt de cursus volksdansen waar
mevrouw C. M. Laanen-van Splunder
deze maand in Middelburg met ze
ventien mensen aan is begonnen. Als
nieuw in betrekkelijke zin mag gel
den dc voordrachtcursus, die de nieu
we Zeeuwse toneeladviseur Ad van
Noort binnenkort in Middelburg be
gint.
Een klein verhaal, dat de belangstel
ling illustreert: drie jongens wagen
om de cursus voordracht. Admini
strateur Helm zegt: .Kan niet jon
gens. Br moeten per cursus minstens
tien deelnemers zijn'.
Twee dagen nadien komt het petit
comité terug met de namen van zes
tien adspiran1:-leerlingen. De cursus
komt er.
Dat ondanks dit verhaaltje de be
langstelling nog beter kan zijn, be
vestigen de indrukken die men over
houdt aan een gesprek met drie van
de docenten, mevrouw Riemens en de
heren Peter de Jong en Andries Min
derhout.
,We vinden dat het instituut over het
algemeen veel te weinig bekendheid
geniet. Er wordt enthousiast ge
werkt. Voor het ballet geldt bijvoor
beeld dat de belangstelling zó groot
is dat er wachtlijsten aangelegd zijn.
Maar voor de overige takken van
onderwijs kan er best nog wat bij'.
.We zien wel wat in een beter con
tact met de scholen. Kinderen, die
een zekere aanleg hebben zouden
naar het instituut verwezen kunnen
worden. Men moet ook niet vergeten
dat hoewel dat beslist niet ons
doel is het instituut al in menig
geval een schakel is geweest naar de
echte academie. We krijgen te weinig
toevoer van talent'.
Foto's: Helen Riemens-Soesman en
haar prima ballerina's (boven); An
dries Minderhout geeft schilderles'
(midden) en Peter de Jong brengt
'i in de materie (onder).
er voor waken dat we ook niet te for
meel gaan werken. Vrije expressie
uil ik niet a priori uitsluiten. Is het
talent er. dan is het leuk'.
Peter de Jong: .Er moet in de eerste
plaats les gegeven worden. Ik wil de
mensen vertrouwd maken met de
materiaal. Dat moeten ze beheersen
voor ze verder kunnen. Als ze de
spullen onder de knie hebben, kunnen
we altijd nog eens aan vrije expressie
denken'.
Vrije expressie of niet: de leerlingen
jong en oud blijven komen. Er
is het nodige enthousiasme. Het
Zeeuws instituut gaat dat zo langza
merhand ook wel verdienen,
gemene overeenstemmin
tenslotte over het feit i
nog wat .zieltjes' kunnen worden ge
wonnen. .Er liggen in Zeeland zo ont
zettend veel mogelijkheden. Dat moet
er nu maar eens uitkomen'.
De heer Minderhout vindt .instituut'
wat te formeel klinken. .We moeten
Een kunstnijverheidsschool hoeft elders in
hel land de nodige voorbeelden. Officieel
vallen dergelijke onderwijsinrichtingen onder
do terra middelbare kunst en kunstnij
verheidsscholen. Het onderwijs in de beet
dende kunsten op deze scholen beweeg
zich ep de terreinen van
de VRIJE KUNST: vrij schilderen, grafie!
I litho. ets. houtsnede, gravure) beeldhouw
werk;
MONUMENTALE (GEBONDEN) KUNST
muurschildering, sgafitto, mozaïek, hei
wandtapijt, decoratie;
TOEGEPASTE KUNST: meubel, interieur.
jardewerk, glas, textiel, edelmetaal, redc-
-ne-grafiek, inrichting;
INDUSTRIËLE VORMGEVING;
ESTHETISCHE VORMING: opleiding van
leerkrachten voor het algemeen vormend
onderwijs, die zich zullen richten op do
beeldende kunsten;
FOTOGRAFIE.
Deze scholen nemen in hun leerplan ook
avondcursussen op. Deze zijn op de eerste
plaats bestemd voor degenen, die zich al
een zekere bekwaamheid hebben eigen ge
maakt en als .gevorderden' aangemerkt
