DIE KOU,
DIE HEIMWEE EN
DIE RIJST
MET BOTER
EN SUIKER
GEEN STOFFIGE HISTORIE,
DOCH LEVENDE EXPOSITIE
VOOR
EN
VAN
HAAR
zaterdagnummer
Antilliaanse meisjes in
Koudekerke
.KABINET VAN MODE EN
Vloer- en wandtegels
Zaterdag 2 maart 1968
MIDDELBURG De kou, de heim
wee en de rijst met boter en suiker.
Dat zijn de drie dingen waar vijftien
Antilliaanse meisjes in Koudekerke
het nog weieens moeilijk mee heb
ben. Ze werken in Der Boede en in
Ter Poorte, vijftien jonge blommen
uit Aruba, Bonaire en Curacao. Ze
werden verleden jaar augustus, in
ons mooiste Nederlandse klimaatje
overgeplant, maar ze rilden van de
kou. En het werd steeds kouder en
kouder, .afschuwelijk koud', bewe
ren ze eensgezind. Het klimaat is
het grootste probleem gebleken-
maar ze zetten de tanden op elkaar,
weer of geen weer.
Vier meisjes vertelden er wat over, Ro
se-Marie Brysor uit Aruba, Diana Antho
ny, Ierlin Leito en Patricia Roosberg uit
Curagao. Ze zijn nu zeven maanden in Ne
derland, zeven maanden in Koudekerke.
Toen ze kwamen waren ze blij dat ze
naar Nederland konden, ze waren onder
de indruk van hun eerste grote reis en
liepen vol goede moed de eerste tien da
gen door de gebouwen en over de terrei
nen om te acclimatiseren. Daarna kwam
het werk. Er moest stevig aangepakt wor
den en de meisjes moesten zich zoals le
der ander aan de regels van het huis hou
den. In het begin viel dat niet mee. ,Stel
u voor, we moesten 's avonds om half
elf in bed liggen en om elf uur het licht
uit, erg saai hoor'.
.Saai', zegt ook Ierlin Leito, om haar al
gehele conclusie te geven. Ze vindt het
erg saai, elke dag hetzelfde liedje. Een
lied dat begint met het ontbijt om zeven
uur, de dagopening om half acht, het
werk van kwart voor acht tot kwart over
twaalf of half één met om tien uur of
half elf even tijd om koffie te drinken.
Van twee tot kwart over zes is het weer
werken geblazen en om zeven uur zijn ze
vrij. Dan begint het gezelligste deel van
de dag als ze zich in hun eigen kamer
terugtrekken. Wat ze er doen? .Feesten',
is het resolute antwoord, feesten met mu
ziek van thuis, kletsen over thuis én dan
sen zoals thuis.
Diana heeft een pick-up en haar familie
heeft platen gestuurd. Het heeft hun over
de heimwee heen geholpen, alleen Ierlin
Leito heeft er nog vreselijk mee te kam
pen. .Ik heb een contract voor twee jaar
getekend', zegt ze, .anders ging ik on
middellijk terug'. Ze denkt er ook niet
over om na die twee jaar te blijven en
verder te studeren. ,Ik ga met de eerste
gelegenheid terug naar Curasao, nou'. Het
laatste komt er met kracht en heel hoop
vol uit.
STUDEREN
Maar Ierlin is één van de weinigen. De
andere drie meisjes willen nog wel een
poosje langer in Nederland blijven, om
te studeren. Diana Anthony: ,Ik wilde al
tijd al de verpleging in. op de lagere
school al. Hier volg ik een opleiding voor
ziekenverzorgster, dat kan bij ons op Cu
rasao niet. Alleen in het Sint-Elisabethzie-
kenhuis in Willemstad is een opleiding voor
verpleegster, maar ook niet voor zieken
verzorgster. Ik wil, nadat ik dit gehaald
heb, verder voor kraamverpleegster, en
daarna ga ik ook weer terug naar huis.
Ik heb beslist geen plannen om langer
in Nederland te blijven'. De anderen zijn
het helemaal met haar eens. Graag ver
der studeren, maar dan met de grootste
spoed terug naar de warmte, de familie
en de Antilliaanse zieken.
HELE LADINGEN
,Er komen elk jaar hele ladingen meis
jes van ons naar hier'. .Drie of vier keer
per jaar gaan ongeveer 30 meisjes naar
Holland. In de Antillen is er veel belang
stelling voor', aldus de ambassade, .om
dat men daar met een structurele werk
loosheid te kampen heeft. Voor gediplo
meerde ziekenvei-zorgsters is er wel werk
omdat dóór nog veel met Nederlandse
krachten wordt gewerkt' op de duur zul
len de Antilliaanse meisjes die kunnen
vervangenvoor ongediplomeerden is er
géén werk*. Vandaar die .hele ladingen'.
In Zeeland zitten nu behalve die vijftien
meisjes in Koudekerke, nog vier in Goes,
vijf of zes in Terneuzen en een tiental
in Middelburg. Voor allen geldt dat het
grote voordeel is dat ze niet alleen een
studie krijgen, maar ook een betrek
king hebben. De Antilliaanse ambassade
geeft bij aankomst een bedrag voor het
aanschaffen van de noodzakelijke kleding.
De meiskes in Koudekerke zijn onder lei
ding van zuster C. E. Coenradie, die hen-
heeft opgevangen en voor zover nodig .be
moederde'. in het begin. Jacks gaan ko
pen, een kledingstuk dat ze ,in de hele
Antillen niet kennen'. Diana: .Je moet
er hier steeds om denken dat je een jas
of zo aantrekt'. De anderen vallen bij:
.Die kleding hier. düür...! verschrikkelijk!
Bij ons kost een jurk een zomerjurk,
want anders draag je er niet) vanaf de
elf gulden. In Hollands geld is dat onge
veer 22,-.
Patricia: .Het geld dat we hier verdienen
geven we ook uit. we kopen er maar iets
voor, want als je vijftig gulden naar je
moeder stuurt, is het voor haar maar
25,- meer waard'. En dus wordt er ge
kocht, kleding natuurlijk, en verder sou
venirs voor thuis. ,En eten', vult gezette
Rose-Marie onder veel gegrinnik aan.
De meisjes verdienen 308.- in de maand.
Daar gaat 119,- voor kost en inwoning
af en 75,- voor de ambassade die met
een renteloos voorschot de reis betaalt.
De rest van him geld besteden ze bijvoor
beeld aan reizen. Vriendinnen uit de An
tillen zitten in Amsterdam, Rotterdam of
Bussum en sommigen hebben hier fami
lie.
GEEN LOGÉS
En dan komt één grief: .Als we een paar-
dagen vrij hebben, kunnen ze wel naar
Rotterdam of Amsterdam en daar bij
vriendinnen blijven logeren, maar onze
vriendinnen kunnen niet bij ons logeren'.
Ieder meisje heeft een kamer in het zus
terhuis en vooral Ierlin zou zo dolgraag
haar vriendin willen ontvangen. Een veld
bed erbij, of gewoon op de grond slapen
voor één nachtje... Maar de directie heeft
op een dergelijk verzoek gereageerd met:
,Het Is maar een éénpersoonskamer, en
dus kan het niet'. Ierlin zegt: ,Het is zo
ver (en zo duur) voor een paar uurtjes,
wij vinden het allemaal vreselijk jam-
ZEELAND
Hoe ze Zeeland vinden? ,Koud' is het
spontane antwoord, en even later serieu
zer. .Gewoon, wel fijn en ook een beetje
saai. In het begin, de tweede week van
augustus zijn we naar het Zilveren Schor
geweest, en we zijn ook weieens
naar de bioscoop geweest en in de vrije
uurtjes gaan we weieens het dorp in of
naar Vlisslngen of Middelburg, maar ven
der niet Over de boulevard van Vlissin-
gen zijn ze het hardgrondig eens: ,Om
te rillen'. Ze maakten kennis met dit deel
van Walcheren toen het venijnig koud
was en het lokt ze daarom niet zo erg
om het nog eens te proberen, zelfs niet
als ze horen dat op de terrasjes nu al
druk van de zon genoten wordt. .Voor ons
is jullie warmte nog koud. En als het
hier een beetje warm is, is het tegelijk
benauwd, geef óns het Antilliaanse kli
maat maar'.
Op de cursus gaat het fijn zeggen ze.
Zonder uitzondering noemen ze de docen
ten en de andere leerlingen aardig. Zij
zeggen op hun beurt hetzelfde. Op dat
O/V!
Wie het woord .kostuummuseum' hoort denkt aan kleding uit vorige eeu
wen, aan modestijlen uit vervlogen perioden, aan een afgesloten tijd
perk dat men met vertedering beschouwt, zonder aansluiting te kunnen
vinden met ons hedendaagse moderne leven. Een bezoek aan het Ne
derlands Kostuummuseum in Den Haag is een goede gelegenheid om
deze indruk van buitenaf eens grondig te herzien. Een kostuummuseum
hoeft niet louter stoffige historie te bevatten, maar kan een brok leven
de modegeschiedenis zijn; dat wordt bewezen achter de gevel van het
fraaie pand Lange Vijverberg 14 in Den Haag.
In deze uit 1757 daterende patriciërswoning in het hart van de residen
tie is sinds 1957 de kostuumcollectie van het gemeentemuseum onder
gebracht. De naam van de enkele jaren geleden overleden acteur Cruys
Voorbegh wordt nog vaak in één adem met die van het Nederlands
kostuummuseum genoemd. Zijn unieke verzameling kostuums is in 1951
door de gemeente Den Haag aangekocht en vormde, met de bescheiden
collectie kostuums van de afdeling oude kunstnijverheid van het gemeen
temuseum. de basis van het drukbezochte Nederlands kostuummuseum
van nu.
Het is een collectie die zich nog voortdurend uitbreidt. ,De collectie
groeit zelfs heel snel', zegt mejuffrouw M. C. de Jong, wetenschappe
lijk hoofdassistente bij het Nederlands Kostuummuseum. .In het be
gin accepteerden we alles. Je kunt dan achteraf tot de ontdekking
komen dat er van bepaalde kleding nog meer exemplaren zijn die in
veel betere staat verkeren. Tegenwoordig accepteren we niet meer alles.
Het restaureren Is namelijk een enorm omvangrijk en arbeidsintensief
werk. Bovendien krijg je op zeker ogenblik gebrek aan ruimte'.
Aanvankelijk heeft men, via exposities en demonstraties, een parallel
getrokken tussen gangbare stadsmode en streekdrachten. .Dat uitgangs
punt is nu losgelaten, zegt mejuffrouw De Jong. ,Het Nederlands
Kostuummuseum wil, als .kabinet van mode en smaak', het accent leg
gen op in Nederland gedragen modekledtng. Dat betekent echter niet
dat de kleding ook in Nederland vervaardigd moet zijn'.
Schenkingen en aankopen doen de collectie gestadig groeien. Op haar
bureau spreidt de wetenschappelijk hoofdassistente een paar recente
aanwinsten uit. .Dit zijn witte fichu's uit 1870. Belangrijk vanwege
het handborduurwerk. Ze zijn vrij gaaf, er zit maar een enkel gaatje in'.
Op een kleerhanger een couture-kostuum dat nog geen twintig jaar oud
is: een tailleur van Fath, gemaakt uit een grof blauw wollen weefsel
dat zeer verschoten is. Mejuffrouw De Jong noemt hetgeen grensgeval:
.het heeft namelijk wel de echte karakteristieke coupe van Fath. Ik
weet nog niet of het op te stellen is in het museum'.
COURRÈGES
FAMILIEBEZIT
Waar komen zulke oude kostuums vandaan? .De schenkingen komen
vaak uit goed bewaard familiebezit', vertelt mejuffrouw De Jong. ,Er
blijkt zelfs nog kleding uit de achttiende eeuw bewaard te zijn.
Vorig jaar ki;egen we nog wat rokken en wat witwerk uit die periode.
Op het ogenblik worden we opeens sterk geconfronteerd met kleding
uit de jaren twintig die mensen bij het opruimen van hun woning willen
wegdoen. Goede exemplaren zijn altijd welkom, mits ze helemaal in
stijl en bovendien schoon zijn'.
Het Nederlands Kostuummuseum streeft naar het opbouwen van een
verzameling die een zoveel mogelijk aaneengesloten overzicht geeft
van de mode der laatste eeuwen: het modekostuum van 1750 tot heden.
(ADVERTENTIE)
Het .kabinet van mode en smaak' bestrijkt meer dan twee eeuwen mo
degeschiedenis. Er zijn accessoires en onderdelen van kostuums van
vóór 1760. Men vindt er accessoires en volledige kostuums uit de Jaren
1760 en 1800, uit de negentiende eeuw en de twintigste eeuw. In de
laatste categorie ontmoet de vrouw van vandaag dan weer bekende
namen: Fath, Griffe, Chanel, Dior.
Er ls een vrijwel volledige damesgarderobe uit de jaren tussen 1945
en 1953 met vele authentieke, creaties uit de Parijse haute couture. In
1966 heeft men haute couture kunnen aankopen uit de herfst-wlntercol-
lecties 1965-1966 van Dior, Castillo en De Givenchy. Er is confectie-
kleding die typerend is voor de sport- en vrijetijdskleding uit die ja
ren, er zijn sieraden van plastic en in op-art stijl, en de beroemde
zonnebril van Courrèges gaat in het Kostuummuseum eveneens de his
torie in als een markant detail uit een felbewogen modeperiode.
.Het Kostuummuseum gaat uit van twee aspecten van de mode', zegt
mejuffrouw De Jong. ,In de eerste plaats van mode als stijlgeschiedenis
van de kleedkunst. Modekleding dus die cioor silhouet, materiaal, ver
werking en versiering de toon aangaf (of aangeeft) in een bepaalde
periode. Zulke modekleding vormt een eenheid, ontwikkelt zich zeer
geleidelijk zonder plotselinge wezenlijke veranderingen.. In de tweede
plaats van cultuurhistorische en sociaal-economische aspecten van de
mode: de kleding die men draagt bij diverse gelegenheden, confectie dus
ook. Ik vind hierbij de voortschrijdende emancipatie van de vrouw altijd
een mooi voorbeeld. Die valt onder meer af te lezen uit diverse stukken
in de collectie: de damesfietsbroek ran 1895, een dame3skipak van 1925,
een damespyjama uit 1929, een damesstrandpantalon uit 1937, de jeans
voor vrouwen van 1958, en het broekpak van 1966.
ONDERHOUD
Onderhoud, Inventarisatie cn restauratic van de collectie van een kos-
tuuummuseuni vormen een hoofdstuk apart. .Cruys oorbergli heeft
er destijds op gewezen dat textiel in musea vaak zo schandelijk wordt
verwaarloosd', zegt mejuffrouw De Jong. ,Het restaureren en conserve
ren van deze oude zaken berust tegenwoordig op echt researchwerk.
Er is een nauwe samenwerking met TNO over allerlei nieuwe methoden
in dit werk. Dat is een heel leuke ontwikkeling'.
Aan het onderhoud van de kostbare Inhoud van het Nederlands Kos
tuummuseum zit nog heel wat meer vast. Vochtigheidsgraad en
Het Nederlands Kostuummuseum m Den Haag: geen stojfuje historie,
maar meer dan twee eeuwen boeiende modegeschiedenis, te vinden in
kostuum collecties, prenten, boeken en tijdschriften.
warmte in het museum moeten constant onder controle zijn. In expo
sitieruiniten en depots mag geen daglicht binnenkomen, maar te sterk
elektrisch licht zou eveneens scnadelijk voor de textiel zqn.
De twee eeuwen oude collectie van het Nederlands Kostuummuseum
wordt in wisselende exposities aan hel publiek getoond, zowel in stijl
kamers als in vitrines. In het souterrain zijn een linnenkamer en een
keuken uit de achttiende eeuw ingericht, naast poppenhuizen met in-
terieurtjes uit negentiende su twintigste eeuw. Wie zich intensief voor
de historie der mode interesseert vindt er bovendien een prachtige
bibliotheek, met boeken over de historie van het kostuum,, prenten en
modetijdschriften van 1800 tot heden.
Daarbij is onder meer de volledige uitgave van het Nederlandse mode
tijdschrift ,De Gracieuse'. dat van 1865 tot 1936 is verschenen. De
openingstijden van het Nederlands Kostuummuseum zijn: elke dag
van tien tot vijf uur, elke zondagmiddag van één tot vijf uur en elke
woensdagavond van acht tot tien uur.
punt is het inburgeren en acclimatiseren
gauw en voorspoedig gegaan. Over de op
merkingen over hun bruine huidskleur zegt
Rose-Marie laconiek: ;Ze zeggen nu .lek
ker bruun', in het begin zeiden ze weieens
,die zwarte Pieten', maar dat was zo gauw
gewend, en het is hier nergens een kwaa
ie bedoeling hoor, dat nemen we ook nie
mand kwalijk'.
Over de tehuizen waar ze te werk zijn ge
steld zeggen ze aarzelend dat ze niet dol
enthousiast zijn. Liever zouden ze in een
gewoon ziekenhuis werken, maar, zo voegt
Patricia er onmiddellijk aan toe, .mis
schien is het als basis van je opleiding
juist wel goed om in dergelijke verzor
gingstehuizen te werken', en: ,We maken
hier best veel pret. met elkaar en ook
wel met de Hollandse meisjes'. Ze mis
sen zo alleen de uitbundigheid van de An-
tiliianen, dat wel. .Carnaval', verzucht Dia
na ,is bij ons een heerlijk feest, heel wat
anders dan hier. Iedereen vermomt zich
en we dansen met een stillband, zalig.
Jahoor, dat is hier niks'.
In mei moeten ze examen doen. Optimis
tisch aio ze zijn, maken ze er zich nog
niet zo erg druk om en hebben al vakan
tieplannen. Diana en Ierlin gaan met nog
twee andere meisjes naar Zwitserland. On
danks de kou. .Wij wilden altijd zo graag
de bergen zien, nu kan dat dan'. De ande
re twee hebben nog geen vaste plannen,
ze zien weL
De heimwee, die Ierlin nog steeds par
ten speelt, onderdrukken de anderen,
maar ze zijn er vast van overtuigd dat
ze later terug gaan en .dan met geen
stok meer terug te krijgen zijn naar dat
koude Nederland'.
Wat hen in Nederland nog meer niet be
valt? Griezelend bekennen ze dat het de
rijst met boter en bruine suiker is. Rijst,
hun geliefde voedsel wordt met kip gege
ten. Hóórt althans met kip gegeten te
worden, zeggen ze, en niet (weer gegrie-
zel) met boter en suiker...
Idee 1968de naam »or rl>- interna
tionale huishoudbeurs die van 19 tot -n
met 28 april in alle hallen van hè'. RAl-
complex in Amsterdam wordt gehouden.
De tentoonstelling staat in het teken
van de vrouw en haar gezin en de re
creatie, nu en in de toekomst als we
over nog meer vrije tijd zullen beschik
ken. Op Idee 1968' is veel terrein in
geruimd voor de woninginrichtingOrie
'hallen worden ingenomen door exposan
ten met vloerbedekking, gordijnen,
wandbekleding, meubelen, verwarming,
verlichting en keukens. In de glazen
zaal wordt zeven keer per dag een mo
deshow gegeven.
Kwark is een woord dat bi] de ene
vrouw rillingen over de rug doet lopen,
bii een ander tovert het een ideaal fi
guurtje voor de ogen. Om die rillingen
te vergeten en het ideale figuurtje te
krijgen hier een paar kwarkrecepten.
Voor deze blanke lijn-recepten' gaat
men gewoon ulf van een .versierde'
kwark, zodat niet alleen die oergezon
de, maar wat zure drank de boventool
voert. Voor de .apricot illusion' heeft
men nodig: Amerikaanse kwark, een
blikje abrikozen op sap, een kwart li
ter sterke koffie en zes blaadjes witte
gelatine. De uitgelekte abrikozen met
de kwark mengen en in een cocktail
glas doen. In de hete koffie de tevoren
geweekte gelatine oplossen en met abri-
kozensap zoeten laten opstijven, daarna
de gelei in kleine stukjes hakken en op
het mengsel leggen, een laagje witte
kwark erover, en klaar is uw Jüusion.'
Voor een pittige mokka-kwark mengt
men tot poeier gemalen koffie en zoet
stof luchtig met een vork door de kwark
opdienen. Leve de lijn en leve de kwark.
Een hoge halslijn voor de badmode
1968, dat is het meest opvallende nieu-
we detail. Gelukkig hebben de ontwer-
Cs gedacht aan de fervente zonne-
dsters die een hekel aan de ontsie
rende witte strepen hebben: de halsban
den kunnen meestal worden losgemaakt,
zodat het badpak strapless wordt. De
vaak met Mexicaanse, oosterse of Afri
kaanse dessins bedrukte stoffen zijn
soms zo sterk glanzend 'dat ze aan nap
pa of lak doen denken. Ruben Torres,
die zijn ontwerperskrachten op de bad
mode heeft beproefd, speelde veel met
kettinkjes. Niet alleen voor de schou
derbanden of als ceintuurs, ook als gar-
nermkjes zondermeer. Bij bikini's wor
den beha's en slipjes soms verbonden
door een heel netwerk van goudkleuri
ge schakels.
Vistram, een op leer gelijkend tex-
tiélprodukt dat al enkele jaren in de
confectie wordt verwerkt, komt nu ook
per meter in de handel. In meer dan
dertig kleuren «al dit ademende kunst
leer' in de winkels te koop zijn. Het is
licht in gewicht, waterafstotend, vrind-
dicht, doch laat lucht en waterdamp
door. Het kan chemisch worden gerei
nigd maar ook met- spons en zeep wor
den schoongemaakt. Nog een paar ei
genschappen: het blijft soepel bij tem
peraturen tot veertig graden beneden
nul, kan evenwel ook worden gestreken
met een maximumtemperatuur van 160
graden. Wie dan nog verneemt dat dit
namaakleder tegen oliën, vetten en
benzine bestand is, zal begrijpen dat
vistram een uitnemend materiaal is voor
het maken van sportkledingregenkle
dij en vooral, kinderkleren. Meubelbe
kleding wordt er ook al uit gemaakt.
Volgens de fabrikant kan tristram op
elk soort naaimachine als een normale
stof, maar met een wat sterker ga
ren, worden verwerkt.
Juwelen voor mannen': een nieuwe
rage, die voorlopig alleen nog in de
kringen der hippies' succes lijkt te heb
ben, maar blijkbaar toch doorwerkt in
de wereld van het sieraad. Het vakblad
,Edelmetaal' signaleert op dit terrein
een speciale collectie Jierenjuwelen' die
op een grote internationale tentoonstel
ling te Parijs geëxposeerd zijn. Opval
lend zware collies, omvangrijlce ringen,
armbanden en bijpassende schakelcein
tuurs werden getoond. Ook voor vrou
wen: forse armbanden, clips en ringen,
alsmede halskettingen en armbanden
die op bijous uit het verre oosten ge
ïnspireerd zijn. Voorts een heleboel rin
gen met variatiemogelijkheden, zoals
edelstenen die door het omklappen van
een scharniert je een andere kleur te
zien geven, staafjes van goud of edel
stenen die via een zwnluustaartsysteem
kunnen worden verwisseld, en veer sys
temen waarin verschillende edelstenen
kunnen worden geklemd, zodat de ringen
kunnen worden aangepast aan de kleur
van de kleding.
Het is geen ramp wanneer een suêde
jas in de regen doornat is geworden.
Het kan wel een ramp worden als de
jas daarna bij de kachel wordt ge
droogd. Hang de natte jas ,in model'
op een stevige kleerhanger, trek de
randen bij de sluiting zonodig wat bij
en laat het kledingstuk bij voorkeur in
de wind drogen. Borstel het suêde op
wanneer de jas droog is. Suêde dat ge
plet is kan worden opgeknapt in een
vochtige douchecel. Laat de heetwater-
kraan even lopen zodat er stoom in de
douchecel staat, en hang de jas een
tijdje erin (knopen sluiten, stevige
kleerhanger gebruiken). Borstel hei ma
teriaal na zo'n stoombcurt even op.
Vlekken tn suêde verdwijnen vaak door
er doorzichtig plakband op te duwen en
rfif vervolgens weer eraf te halen Her
haal dit tot de vlek verdwenen i* en
werk eventuele restjes met potlootgum
weg. Goede aankoop is een spuitbus met
beschermingsmiddel voor snéde. De sn
éde artikelen worden met deze water
en vuilafstotende, spray behandeld voor
dat ze in gebruik worden genomen. Voor
werkelijk vuile kledingstukken geldt:
niet zelf experimenteren, maar laten be
handelen door een bonafide reinigings-
bedrijf.
(ADVERTENTIE
bezoekt onze showroom
LOUWERSE
DE PRIESTER N.V.
Middelbag: VKssinsso Singel 16-18i
Telefoon (011 80)-50 55
Breda-.CrogtdftS-»).23744
