BELGIË,
LEUVEN
EN DE
TAALSTRIJD
DE GROTE PARTIJEN
IN BELGIË
Zaterdagnummer
Kamer van
volksvertegenwoordigers
Eind deze maand zullen de Belgen voor de tweede maal binnen drie jaar naar de stembus gaan
voor verkiezing van een nieuwe kamer van volksvertegenwoordigers. Zoals bekend is het coali
tiekabinet van de christelijke volkspartij en de liberalen daterend van 19 maart 1966) geval
len als gevolg van de kort daarvoor hoog opgelaaide taalkwestie-Leuven, sinds vele jaren de gif
tige angel in de Belgische politiek. Over de achtergronden van de Belgische politiek, de kwestie-
Leuven en de algemene politieke situatie in België had een onzer redacteuren een gesprek met
professor F. Peeters uit St-Niklaas, hoogleraar in de politieke wetenschappen aan de universiteit
van Gent en politiek niet-gebonden.
Globaal gesproken heeft de ene helft van België het Vlaams als
voertaal, de andere helft het Frans. De taalgrens, is geen grens
in de betekenis, die twee verschillende landen er aan hechten, maar
zij vormt niettemin een barrière, die men in abstracte zin als een
soort Berlijnse muur kan beschouwen. Een onzichtbare muur wel
iswaar, maar toch een barrière, die al vele jaren als een levensge
vaarlijke dreiging aanwezig is. De taalstrijd is een politieke tijdbom
onder elk kabinet. Dit heeft tot gevolg gehad, dat de politiek in
België weinig doorzichtig is, de partijen moeten zich vaak in de
vreemdste bochten wringen om hun politiek in dit opzicht aan de
kiezers duidelijk te maken, aan de kiezers in het Vlaams sprekende
deel van België en aan die in het Frans sprekende deel. De taal
strijd loopt door alles heen. Hoog is die strijd weer opgelaaid rond
Leuven, het is het Vlaams sprekende deel van België gelegen
universiteitsstadje. De gebeurtenissen daar hebben geleid tot de
val van het kabinet-VandenBoeyants.
De feiten zfln deze:
Op 7 februari bood premier Vanden-
boeynants het ontslag van z(jn ka
binet aan, nadat de Vlaamse CVP-
ministers hun ontslag hadden inge
diend. De Vlaamse CVP-ministers
kwamen tot deze stap, omdat zij
de aangekondigde regeringsverkla
ring over Leuven waarin het prin
cipe van overheveling van de Frans
talige afdeling naar Wallonië niet
was opgenomen onvoldoende von
den. De" kwestie-Leuven, die al jaren
het grootste binnenlandse politieke
probleem vormt, werd weer actueel,
toen de academische raad van de
Franse afdeling der Leuvense univer
siteit op 14 januari een .expansie
plan' goedkeurde, dat meteen felle
reacties opriep in het Vlaamsspre-
kende deel van België, waar men
niets liever zou zien dan overheve
ling van de Franstalige afdeling naar
Wallonië.
Leuven-Vlaams is een leus, die al
eren de gemoederen bij tijd en wijle
t liet kookpunt brengt. Met de ver
wijdering van de Franse, afdeling
willen de Vlamingen liet laatste bol
werk van de Malen in het Vlaamse
taalgebied slechten. Met name de
4 laamse studenten in Lenven hebben
hun steentje bijgedragen aan dit stre
ven. daarbij gesteund door de Vlaam
se beweging en de (Vlaamse) Volks
unie.
Prof. Peeters over de kabinetscri
sis: .De CVP is gestruikeld over
een denkbeeldig, niet werkelijk be
staand gevaar. Zij is gescheurd on
der de druk van de (Vlaamse) Volks
unie. Wanneer de Vlaamse CVP-ers
zich akkoord verklaren met het
standpunt van de Waalse CVP-ers
(in Wallonië PSC Parti Social Chré-
tien ..a ind) en dat standpunt be
tekent behoud van Leuven-Frans,
zijn zij bevreesd van extreme Vlaam
se zijde (Volksunie) te worden uit
gekreten voor verraders van de
Vlaamse zaak. Dat is het laatste
wat zij willen'.
Prof. Peeters meent, dat de Vlaam
se CVP-ers de feiten verkeerd heb
ben geïnterpreteerd. .De betogin
gen in Leuven en elders', zo zegt
hij, .zijn opgezet door mensen, die
de Volksunie een warm hart toedra
gen. Zij behoren tot de Vlaamse
volksbeweging. Het zijn betogingen
van een minderheid in het Vlaamse
volk. die er in Is geslaagd de Vlaam
se studenten in Leuven die zeer
radicaal zijn op Vlaams gebied
De taalkwestie in België is een oud-
zeer Men moet ervoor in de geschie
denis teruggaan om een duidelijk
beeld van de situatie op dit moement
te verkrijgen. Nadat België ln 1839
na negen jaar strijd zijn onafhan
kelijkheid had verkregen, drukte met
name het Waalse, Frans sprekende
bevolkingsdeel zijn stempel op het
land, mede doordat de belangrijkste
sleutelindustrieën in Wallonië wa
ren gelegen. De Vlaamse taal werd
achtergesteld bij het Frans: op alle
terreinen van het openbare leven
overheerste de Franse taal, in de
kerk, in het leger, ln de admini
stratie, op de universiteiten enz.
Het is met name de Vlaamse be
weging geweest, die zich heeft op
geworpen als de kampioen van de
Vlaamse taal. Eind vorige eeuw, om
een voorbeeld te noemen, was het een
normale zaak, dat een gemeenteraad
van een zuiver Vlaamse gemeente
het raadsverslag in het Frans op
stelde. Langzaam maar zeker heeft
het Vlaams terrein gewonnen. Een
van de hoogtepunten was vervlaam
sing van de Gentse universiteit om
streeks 1930, waar tot op dat moment
alleen in het Frans werd gedoceerd.
Een ander hoogtepunt voor Vlaan
deren is 1963, toen de taalwetten
werden ingevoerd, waarbij lager en
middelbaar onderwijs in het Vlaams
of Frans moest worden gegeven naar
gelang de school zich in Wallonië of
op Vlaams gebied bevond. Voor Leu
ven werd toen een uitzondering ge
maakt.
Voor het Vlaamse Leuven, waar het
Frans op voet van gelijkheid mocht
blijven. De Belgische volksvertegen
woordiging ging er mee akkoord
met 157 tegen 33 stemmen. Sindsdien
heeft het gegist in Leuven, zijn er
ook tal van demonstraties geweest
onder het motto Leuven - Vlaams.
Er is nu nog sprake van Waalse
overheersing ln het Vlaanderenland
.Neen', zegt prof. Peeters pertinent.
Integendeel, net zijn nu de Walen,
die zich bedreigd voelen. In dit deel
van België hebben de meeste be
drijfssluitingen plaats gehad, sterft
de verouderde industrie uit. worden
mijnen gesloten. Het zijn nu de Wa
len, die zich verlaten voelen. Ieder
jaar weer ontstaan daardoor bij de
verdeling van de staatsbudgetten
moeilijkheden'.
Momenteel telt België vier volwaar
dige universiteiten. Twee staatsuni-
teiten respectievelijk in Leuven
en in Gent en twee vrije universi
teiten, respectievelijk in 'leuven
(katholiek) en Brussel (vrijzinnig).
Volgens prof. Peeters Is er sprake
van een zeker evenwicht, een even
wicht ,dat politiek gezien niet ver
stoord mag worden, want als de
universiteit van Leuven gesplitst zou
worden en de Franse afdeling zou
worden overgeheveld naar Wallonië,
zou zulks betekenen, dat er een ka
tholieke universiteit bijkomt, uitge
rekend in het ,rode Wallonië, De
Belgische Socialistische Partij wil er
geen katholieke universiteit by. De
Vlaamse vleugel wil dat in het ka
der van de partijpolitiek ook niet,
maar diezelfde vleugel pleit on
der druk van Vlaams extremisme
voor Leuven-Vlaams.
Conclusie: het probleem ligt niet
eenvoudig voor de socialisten, de op
één na grootste partij van België-
Volgens prof. Peeters er is niette
min een oplossing voor het probleem
Leuven. Hij heeft enige tijd geleden
een voorstel gelanceerd, dat vol-
fens hem met minimale wil aan
eide zijden Vlaams en Waals
een oplossing zou kunnen zijn. Prof.
Peeters heeft zijn voorstel gebaseerd
op de realiteit. Hij gaat ervan uit,
dat Leuven 30.0001 inwoners te
klein is om de toenemende stroom
van studenten op te kunnen vangen.
Op dit moment zijn er zelfs al enor
me huisvestingsproblemen. Een ge
geven is, dat het eerste en net
tweede leerjaar twee tot driemaal
zoveel studenten telt dan het derde
en het vierde jaar. De eerste en
tweedejaars studenten maken nog
vrijwel geen gebruik van de labora
toria, de bibliotheken, kortom in
het algemeen staat het kostbare ap
paraat van de universiteit van Leu
ven nog niet in dienst van de eerste
en tweede jaars studenten.
Het voorstel van prof. Peeters komt
hierop neer: met een minimum
aan kosten (overheveling van de
Franstalige afdeling naar Wallonië
zou 25 tot 30 miljard franc gaan
kosten) voor de Vlaamse studenten
ten noorden van Leuven midden
in het Vlaams taalgebied een
woon. en leercentrum in te richten
en ten zuiden van Leuven op
Frans sprekend gebied (de taalgrens
loopt ongeveer 5 tpt 6 km ten zui
den van Leuven) een zelfde
soort centrum voor de Franstalige
eerste en tweede jaarsstudenten.
In Leuven zelf zou dan meer ruim
te ontstaan voor de 3e en 4e jaars
studenten, zodat de thans nodige
uitbreidingsplannen van de universi
teit gedurende een reeks van jaren
in de ijskast zouden kunnen blijven.
Er zou in dat geval sprake zijn van
een zekére splitsing, hoewel Leuven
toch Vlaams-Waals zou blijven.
Dit voorstel van prof. Peeters is
overgenomen door de vroegere pre
mier Eijskens, thans hoogleraar in
Leuven, maar noch de Walen noch
de Vlamingen willen eraan. De Vla
mingen willen de Franssprekenden
eruit gooien, de Walen willen blij
ven waar zij zijn. Ieder blijft op zijn
standpunt staan. Gezien de vervlech
ting van de universiteitsbelangen
met de belangen van de politieke
partijen lijkt het probleem Leuven
nog verre van een oplossing.
Het Vlaamse universiteitsstadje Leuven is een politieke tijdbom studenten in Leuven waren er de oorzaak van, dat het kabinet-
gebleken onder het kabinet-VandenBoeynants. Demonstrerende VandenBoeynants zijn ontslag heeft ingediend.
De Christelijke Volkspartij is voortgekomen uit de vroegere katho
lieke staatspartij. In de jaren 70 van de vorige eeuw groeide de
aanhang van de katholieken sterk als gevolg van het feit, dat een
liberale minister van onderwijs alle kruisen uit de scholen liet ver
wijderen. Vele katholieken keerden toen de liberalen de rug toe. De
liberalen hielden een aanhang over, die uit niet-kerkelijk gebonde-
nen bestond. De partij kreeg daardoor een sterk anti-clerikaal
karakter.
Mede als reactie daarop werd de
katholieke staatspartij vooral een re
ligieuze partij, die sterk onder in
vloed stond van de geestelijkheid.
Deze clerikale Invloed ging zover,
dat de partij de pauselijke encyclie
ken van Pius XI en Leo XTTT als
richtlijnen gebruikte.
De CVP bestaat thans uit twee vleu
gels: de Waalse en de Vlaamse vleu
gel. Elk van die vleugels valt weer
onder te verdelen in partijgroepen,
die gebonden zijn aan de standsor
ganisaties: de werknemers, de mid
denstand, de vrije beroepen en de
boeren. In Vlaanderen nemen de
werknemers de sterkste positie in
de partij in. In Wallonië, waar
het merendeel der werknemers so
cialistisch is, zijn de katholieke werk
nemers ln de CVP ln de minderheid.
Met name middenstand en vrije be
roepen vormen daar een sterke kern.
Als gevolg van deze verdeeldheid
ln de CVP is het partijapparaat -vrij
log. In de kwestie Leuven staan Wa
len en Vlamingen scherp tegenover
elkaar. Op het ogenblik la door de
houding van de Vlaamse CVP-minls-
ters in het kabinet Vandenboey-
nants een scheuring opgetreden. Tij
dens de komende verkiezingen zul
len de Waalse katholieken niet op
trekken met de Vlamingen. Zij ko
men met een eigen, geheel van de
Vlaamse CVP afwijkend verkiezings
program.
Voor de Vlaamse vleugel van de
CVP vormen de komende verkiezin
gen een regelrechte confrontatie met
de Volksunie. De Vlaamse CVP
vreest namelijk, dat wanneer zij de
Waalse vleugel van de partij zou
steunen, zij ln Vlaanderen zetels zou
verliezen aan de Volksunie.
«n heeft met name grote aanhang
ln Wallonië. De BSP had als voor
loper de Belgische Werkerspartij.
De BSP als geheel in minder tole
rant dan de Party van de Arbeid in
Nederland. Individueel hebben tal van
leden nog een vrij sterke binding aan
het marxisme. De radicale Waalse
vleugel streeft naar socialisering van
de sleutelindustrieën. De Vlaamse
vleugel, die aanvankelijk werd over
heerst door de Walen, ls zich met-
terjaren meer en meer Vlaams-be
wust geworden.
De partij voelt niets voor een twee
de katholieke universiteit in het land.
Overheveling van de Frans-talige af
deling van Leuven zou immers be
tekenen, dat in het socialistische bol
werk Wallonië een katholieke univer
siteit zou worden gesticht. En dat
gaat de BSP te ver. Niettemin zou
den de Vlaamse socialisten er ak
koord mee kunnen gaan, maar zeker
niet als Wallonië plaats van vesti
ging zou worden. De Waalse socia
listen willen, dat de Franse afdeling
er blijft. Overigens: een officieel
standpunt heeft de partij totnutoe in
de kwestie-Leuven nog niet lngeno-
BSP
PVV
De Belgische Socialistische Partij,
eveneens stammend uit de vorige
eeuw. stond aanvankelijk op zuiver
marxistisch standpunt. De partij is
uit plaatselijke organisaties
De liberalen kwamen in de jaren
70 van de vorige eeuw ln anti-cleri
kaal vaarwater. Lange tijd hebben
de katholiek stemmende Belgen de li
beralen gezien als goddelozen, een
vergaarbak van afvalligen van de
België Is ingedeeld xn vier taalgebieden, namelijk: het Nederlandse,
het Franse', het Duitse en het tweetalig gebied Brussel-hoofdstad.
Eet Nederlandse taalgebied omvat de provincies Antwerpen, Lim
burg. West-Vlaanderen, Oost-V laanderen, alsmede de provincie
Brabant met uitzondering van het Franstalige arrondissement Nijvel
en het tweetalige gebied Brussel-hoofdstad.
Eet Franstalige gebied omvat de provincies Eenegouwen, Luxem
burg en Namen: voorts de provincie Luik met uitzondering van hef
Duitse taalgebied in het oosten van de provincie en tenslotte het
arrondissement Nijvel.
Eet Duitse taalgebied omvat 25 gemeenten In het oosten van de
provincie Luik,
Eet. tweetalige gebied Brussel-hoofdstad omvat de 19 gemeenten-
van de Brusselse agglomeratie.
De kamer van volksvertegenwoordigers in België is ontbonden.
Binnenkort worden nieuwe verkiezingen gehouden. Deze tekening
geeft een beeld van de huidige zetelverdeling per provincie. België
heeft een districtenstelsel.
De zetelverdeling in de Belgische kamer van volksvertegenwoordigers
was na de kamerverkiezingen van 1958, 1961 en 1965 resp. als volgt:
1958
1961
1963
CVP
104
96
77
BSP
84
84
64
PW (liberalen)
21
20
48
Volksunie
1
5
12
Communisten
2
5
6
Overigen
0
2
5
CVP Christelijke Volkspartij
BSP Belgische Socialistische Partij
PW Partij voor Vrijheid en Vooruitgang (liberalen)
kerk. Die tijd lijkt nu voorbij. Da
liberale partij ln België, thans Par
tij voor Vrijheid en Vooruitgang ge
heten, heeft zich enkele jaren gele
den een geheel nieuwe jas aangeme
ten. Zij wordt niet langer meer be
schouwd als anti-clerikaal, meer als
centrumpartij. Op verkiesbare plaat
sen op de kandidatenlijst stonden bij
de verkiezingen in 1965 (van 20 op 48
zetels gekomen) enkele uitgesproken
katholieken. Samen met de CVP
vormde de PW het kabinet Vanden-
boeynants. Op nationaal erf voert
de PW een vrij conservatief beleid.
De partij ziet in opsplitsing van Leu
ven een soort voorbode voor split
sing van het gehele land. Zij is daar
sterk tegen gekant.
Voor wat betreft de geschiedenis van
de Volksunie moet men teruggaan
naar de eerste wereldoorlog. Vlaam
se soldaten ln de loopgraven achter
de Llzer ontvingen tijdens de oorlog
'14-18 hun commando's nog ln het
Frans. De soldaten sloten zich aan
een tot de zogenaamde Frontpartij,
die na de oorlog vooral Ijverde voor
bevordering van de Vlaamse taal op
grondslag van het godsvredestand-
punt. Een uitgesproken politiek ka
rakter had de Frontpartij niet Toen
Staf de Clercq ln 1933 het Vlaamsch
Nationaal Verbond (VNV) oprichtte,
dat een Vlaams nationalisme predik
te en dat een .Dietse volksstaat' pro
clameerde, ging de Frontpartij hier
in langzaam op. Het VNV ging even
wel steeds meer de weg op van het
nattonaal-soctallsme. BIJ het uitbre
ken van de tweede wereldoorlog tel
de het VNV niet minder dan vijf
tien volksvertegenwoordigers. Velen
uit het verbond, met name enkele
van zijn markantste leiders, colla
boreerden In de tweede wereldoor
log met de Duitse bezetters. Na 1945
werden dan ook alle VNV-mandaten
in de volksvertegenwoordiging opge
heven.
Volksunie
De Volksunie is (volgens prof. Pee
ters) in organisatie weliswaar geen
voortzetting van het VNV. maar
sociologisch gezien wél. Vele vroe
gere nazi-sympatisanten maken deel
uit van de unie. Zij verkondigen on
geveer dezelfde politieke doeleinden,
als het VNV van de jaren dertig
tnamelijk federalisme, deling van
België dus. Op tal van sleutel pos ten
in de Volksunie zitten mensen, die
in de tweede wereldoorlog met nazi-
Duits land hebben gesympatiseerd
of samengewerkt, aldus prof. Pee
ters die zelf vier oorlogsjaren in een
concentratiekamp in Duitsland heeft
doorgebracht vanwege enkele publi-
katiee van zijn hand over het na-
tionaal-sodallsme.
In 1958 is de Volksunie in de kamer
van volksvertegenwoordiging geko
men: 1 man sterk, bij de verkie
zingen in 1961 behaalde de Volks
unie 5 zetels en in 1065 liefst 12.
KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS
Zetelverdeling na de verkiezingen van 1965
.W/AALSt
/PARTIJEN
