STALINGRAD viel 25 jaar geleden
Aangeboden:
voor f.152,62
in de maand
ZELANDICA
AMRO-LENING
Lezers
schrijven
GROOTSTE NEDERLAAG IN DUITSE GESCHIEDENIS
Opmars van Sowjet-Ume
als wereldmacht
Een moeder
geeft
DavitamonlO.
IptïïlTps batterijen!
(als u in 18 maanden zou aflossen).
(f IN DE
GREEP X
:§|VAN
DE GRIEP?
WITTE KRUIS
DINSDAG 30 JANUARI 1968
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
(ADVERTENTIE)
Vijfentwintig jaar is het geleden, dat de huiveringwekkende wor
steling van Stalingrad definitief ten einde was. Het trotse zesde
Duitse leger en een deel van het vierde Duitse pantserleger, het
geheel onder bevel van generaal-veldmaarschalk Friedrich Paulus,
had opgehouden te bestaan. Het laatste verzet van kleine groep
jes fanatieke nazi's werd 2 februari 1943 gebroken, nadat Paulus
zelf zich reeds op 31 januari gevangen had gegeven, samen met
91.000 officieren, onderofficieren en soldaten, het restant van een
leger dat overmoedig tot aan de oevers van de Wolga was opge
marcheerd. Uiteindelijk hebben zesduizend ,Stalingradkampfer' na
de Russische krijgsgevangenschap de Heimat' teruggezien.
De ene opperbevelhebber heette
Adolf Hitler, een man die zich, door
waandenkbeelden opgejaagd, had la
ten verleiden tot een diepe stoot in
vijandelijk gebied, zonder dat de
flanken van zijn oprukkende pantser-
spits .behoorlijk waren beschermd en
'die, "toen hèt tij" keerde," niet be
reid was één vierkante meter ver-
Stalingrad! De Russische geschied
schrijving vermijdt stad en slag te
noemen Dij een naam die pijnlijke
associaties wekt en spreekt al vele
jaren van ,De slag aan de Wolga'.
Als .Stalingrad' was deze krachtme-
ting echter reeds de historie inge- c
gaan het definitieve keerpunt in
de tweede wereldoorlog.
Na Stalingrad konden de strijd
krachten van Hitier ook al zou
het nog ruim twee jaar duren
systematisch worden teruggedreven
tot de plek waar op 1 september
1939 het bevel tot de aanval was
gegeven, de rijkskanselarij te Ber
lijn. Na Stalingrad werd de Sowjet-
Unle zich opeens bewust van haar
gigantische macht, niet slechts mi
litair, ook politiek. Stalingrad bracht
derhalve niet alleen een ommekeer
in een oorlog, maar Stalingrad
was de titel van een nieuw hoofd
stuk van de geschiedenis der mens
heid.
Vijfentwintig jaar geleden speelde
de Grootdultse radio Wagners ,Göt-
terdiLmmerung' en het lied ,Ich hatt'
ein' Kamaraden', klagelijk requiem
voor tienduizenden mensen wier lij
ken op dat moment rustten op een
sneeuwsteppe, die zó stijf was bevro
ren dat voor geen hunner een graf
kon worden gedolven. Op hetzelfde
ogenblik daverden over het Kremlin
de saluutschoten. Zij verkondigden
de inwoners van de hoofdstad, dat
het Rode Leger zijn heroïsche taak
aan de Wolga had volbracht. Radio
Moskou liet de gehele wereld ln
een rechtstreekse uitzending mee
luisteren, ook de Fransen, de Ne
derlanders. de Grieken en al die
miljoenen andere mensen die wacht
ten op hun bevrijding en nu met
ln de overwinning
V ol\erenslag
Stalingrad neemt In de geschiede
nis derhalve een volkomen eigen
plaats in, niet slechts vanwege de
consequenties die ln 1943 nog in
het geheel niet konden worden over-
Het was een hele reeks ingewikkelde
operaties. In feite een volledige veld
tocht, geen slag alléén. Aan de ene
kant streden Duitsers, versterkt door
hulptroepen uit Roemenië en Italië.
Aan de andere kant vochten divisies
uit olie delen van «le Sowjet-Unie,
die zich amper hadden hersteld na
een eindeloze serie nederlagen in
eigen land.
(ADVERTENTIE)
andere opperbevelhebber
sef Stalin. Ook zijn strategisch In
zicht was een bron van bange twij
fel geweest. Hij was evenwel juist
op tijd ontnuchterd en liet zich
sindsdien adviseren door generaals
die het vak verstonden.
Er is over Stalingrad een hele sta
pel boeken verschenen honderden.
In getuigenissen va.n Stalingrad-
strijders, Russen zowel als Duitsers,
weru verslag uitgebracht van men
selijk lijden, wordt verteld van moed
en lafhartigheid op het slagveld ter
wijl de thermometer; tot twintig,
derig en zelfs veertig graden bene
den het vriespunt was gedaald.
Overlevenden wisten te melden,
hoe niet alleen Russische kogels
maar ook afschuwelijke ziekten de
Duitse troepen teisterden, al die da
gen dat het leger zat opgesloten
in de eironde omsingelingsgreep, 72
kilometer van west naar oost, 23
kilometer van noord naar zuid. Zij
getuigden ook van de honger. Aan
vankelijk kregen de Duitsers nog
brood, de soldaten twee ons per dag,
de generaals vijf ons. Half januari
waren het laatste paard en de laat
ste hond opgegeten.
Romanschrijvers hielden zich met
het drama bezig. Russische historici
Heten zich door Stalingrad inspire
ren om Stalin te verheerlijken. Ver
volgens hebben zij Stalins beleid te
schande gemaakt en kreeg Nikita
Kroesjtsjev alel lof. Uiteindelijk
werd alle eer gegeven aan de naam
loze Russische soldaat, die gewoon
zijn eigen gezin en ziji eigen fa
briek tegen de indringers verdedig
de.
Ook de manipulaties van Duitse ac
teurs zijn op zichzelf een boek
waard. Jarenlang hebben de verne
derde generaals gepoogd hun
krijgsmanseer te redden door de
schuld geheel op Hitier te wer
pen. Langzaam maar zeker is even
wel in Duitsland overtuigend geble
ken. dat zelfs een .militair genie'
als veldmaarschalk Erich von Mann-
stein afschuwelijk heeft geblunderd
en dat de historicus niet bij machte
is veel postume lauwerkransen uit
te reiken. Hoewel ook nu nog over
bepaalde aspecten te twisten valt.
bestaat over de hoofdtrekken van de
.veldtocht naar Stalingrad" voldoen
de zekerheid
ne moesten bloedige offers worden
gebracht. De ingesloten Russische
troepen gaven geen enkele stelling
lichtvaardig prijs. En intussen be
reidde het opperbevel van het Rode
Leger ln alle stilte een strategi
sche manoeuvre van ontzagwekken
de allure voor, de omsingeling van
het gehele Duitse leger «lat zich in
de puinhopen van Stalingrad had
vastgebeten en daarbij had verzuimd
de noordelijke en zuidelijke flanken
van de diepe wig behoorlijk te be
veiligen.
Om 10 uur ln de mistige morgen
van de 19e november brak het Rus
sische offensief met een dreunend
spervuur van kanonnen en raket
werpers los. De troepen van het
Rode Leger, meer dan een miljoen
strijders, was een duidelijk doel voor
ogen gesteld.
,Het uur is geslagen, met de lafhar
tige vijand af te rekenen. Wij moe
ten stromen vijandelijk bloed laten
vloeien uit wraak voor het bloed van
onze vrouwen en kinderen, die door
de fascistische kannibalen werden
vermoord, uit wraak voor het bloed
van onze medestrijders en comman
danten. Ten aanval, kameraden!.
Het lot van ons machtige volk ligt
nu in onze handen. Van ons alleen,
van onze hardnekkigheid-en van ons
plichtsbesef hangt het: af, of de
Sow jet-mensen ln eigen land zullen
kunnen leven dan wel of zij zich als
slaven zullen moeten bukken voor de
baronnen. Dood aan de Duitse bezet
ters!' heette het ln de dagorder van
het hoofdkwartier.
Tussen het puin van de uit
elkaar geslagen stad zoeken de
tanks van Russen en Duitsers
behoedzaam naar doelen.
Omsingeld
Wat niemand voor mogelijk had
gehouden, gebeurde. Binnen vier da
gen bereikten de Russen in bllksem-
snollo manoeuvres van liet zuiden
en hot noorden uit de stad Kalatsj,
130 kilometer achter de oorspron
kelijke frontlijn. Het was een pres
tatie, die uniek is in de krijgsge
schiedenis. Zó verrast waren de
Duitsers, dat het vele dagen heeft
geduurd vóór generaal Paulus en
zijn staf enig inzicht kregen ln de
omvang van de ramp die hen zo
plotseling had getroffen.
De Russische communiqués boden
daarbij geen enkel houvast. Al die
tijd zwegen zij over de successen
en toen de beslissende stoot reeds
(ADVERTENTIE)
die móéten wel I
~goedzijn\
was toegebracht, werd de voorpagi
na van de .Prawda' nog gevuld met
een verslag van ,De vergadering
van de academie van wetenschappen
te Swerdlowsk'. Pas daags daarop
werd het sensationele nieuws aan
de gehele wereld bekendgemaakt.
Natuurlijk had het Duitse leger,
265.000 man sterk, zich op dat mo
ment nog gemakkelijk naar het
westen kunnen terugtrekken en
daarbij de ijle ring doorbreken. Hit-
Ier besliste anders. ,Die sechste Ar
mee igelt sich ein,' luidde kort en
bondig het bevel via de radio uit het
hoofdkwartier van de Führer. Er
was geen twijfel. Het zesde leger
moest zich als een egel oprollen,
aan alle kanten de stekels opzetten
en zich daarmee de vijand van het
lijf proberen te houden.
Stalingrad werd een belegerde ves
ting. Hermann Goering, de opperbe
velhebber van de Luftwaffe, zou er
wel voor zorgen, dat de troepen vol
doende wapens, munitie en voedsel
ontvingen, 500 ton per dag.-Weer.'
loze'belofte! Hitler heeft .in Sta;„
frad niet slechts een .geheel leger,
ij heeft er ook een complete lucht
vloot verloren.
In december deden Duitse pantser
troepen buiten de omsingelingsring
krachtige pogingen, de verbindingen
met het ingesloten leger te herstel
len. Twee operaties werden uitge
werkt, operatie ,Wintergewitter' van
buitenaf en operatie .Donnerschlag',
een stoot naar de bevrijders toe. Tot
op veertig kilometer afstand konden
de divisies doordringen, Daarna ble
ven zij leeggebloed liggen.
Het was, achteraf bezien, alleen maar
een wanhoopsdaad, bjj voorbaat tot
mislukken gedoemd, een .Katastro-
phenlösung' weten Westduatse histo
rici thans uit te leggen met een
precisie die krachttermen vereist.
Want generaal Paulus mocht van
Hitier immers niet uitbreken. Hij
moest als een dodelijk gewonde egel.
tot het laatste moment "de Russische
legers blijven binden, ook al zou dat
honderdduizenden Duitse levens kos
ten.
Langzaam, maar met kille efficien
cy neeft het Russische opperbevel
onder leiding van maarschalk Kon-
stantin Rokosowski de strik steeds
verder aangehaald. Het vliegveld Pi-
tomnik, de belangrijkste Duitse aan-
voerbasis, ging na een vernietigend
spervuur van 7000 kanonnen en mor
tieren verloren. Tanks, gevolgd door
dichte massa's infanterie, doorbraken
de grendelstellingen. Op 2 januari
Van uitgebreide gebieden in
Stalingrad was na afloop van
de strijd slechts een puinveld
over, waaruit de staketsels van
verkruimelde gebouwen om
hoog staken. Schoorstenen
markeren hier de plaats waar
ooit een gebouw heeft gestaan.
Als U met de vraag zit hoe U op korte
termijn aan contant geld moet komen, kan
de AMRO Bank U daar een duidelijk ant
woord op geven. Stel U wilt 2.500,
van ons lenen en in 18 maanden terug
betalen. Dan betaalt U per maandelijkse
termijn 152,62. Rekent U nu even mee:
18 x 152,62 2.747,16. In die an
derhalf jaar betaalt U dus ƒ247,16 aan
financieringskosten,waarin begrepen rente
alsmede vergoeding voor administratie
kosten en overlijdensrisico. Dat is gemid
deld nog geen 14,per maand.
Waarom komt U niet eens langs bij de
Amsterdam-Rotterdam Bank in Uw
buurt? (Bellen of schrijven kan natuurlijk
ook). Dan vertellen wij U alles over de
bedragen die U kunt lenen en het aantal
termijnen waarin U kunt terugbetalen.
Over de gemakkelijke manier van terug
betalen. Over het feit dat bij overlijden
het nog niet terugbetaalde gedeelte van de
AMRO-Lening wordt kwijtgescholden.
Voordat we het vergeten: de AMRO-
Lening-folder ligt voor U klaar.
EEN SERVICE VAN DE AMSTERDAM-ROTTERDAM BANK
begon de laatste stormloop, schrom
pelde de verdediging Ineen tot af
zonderlijke verzetshaarden.
Juist deze fase van de strijd heeft
Russische en Duitse schrijvers la
ter volop gelegenheid gebcxlen ver
slag uit te brengen van dapperheid,
vertwijfeling, wankelmoedigheid.
Terwijl Duitse soldaten ndet veel
meer dan kruipende geraamten
weigerden zich over te geven, ver-
"drongen" officieren zich rond de pilo-
'ten van de Luftwaffe, boden zij han-
denvol geldvoor een plaats in de
laatste transportvliegtuigen. Elders
gaven hele regimenten zich over
dat de munitie was uitgeput.
De grote haas'
Op 31 januari naderde een Russi
sche stoottroep onder bevel van eer
ste luitenant Michailowitsj lltsjenko
voorzichtig de machtige ruïne van
een perceel dat eens een drukke
supermarkt was geweest. De vlam-
spuiten flitsten aan. Opeens dook
uit de rook een Duitse officier op,
de handen omhoog. Hy bleek van een
tolk te zijn vergezeld. ,Onze grote
baas zou graag met jullie grote baas
willen spreken', gaf de vijand te
kennen.
De luitenant bezag misprij
berookte gestalten. ,Luist<
grote baas heeft momenteel wel iets
anders aan het hoofd. Hij kan niet
komen. U moet het maar met mij af
handelen', zei htj.
Vergezeld van veertien man drong
lltsjenko naar binnen. Hij stiet op
een onoverzichtelijke schare stinken
de, hongerige, angstige soldaten, die
daar bescherming hadden ge
voor het vuur van de Russische
tieren.
Ergens, ln een kelder van het ge
bouw, bevond zich Friedrich Paulus,
zojuist radio telegrafisch door Hitier
tot veldmaarschalk bevorderd. Hij
lag op een (jzeren ledikant, ln uni
form. Traag stond hij op en wilde
de nazigroet brengen. Nog juist op
tijd bedacht hij zich. De reeds half
geheven arm zakte omlaag. ,Guten
Tag, het is afgelopen, niet?' meende
de veldheer.
Twee dagen later werd ook het al
lerlaatste verzet gebroken. Op het
slagveld waren de lijken van 147.200
Duitsers en 46.700 Russen geteld.
Voor Duitsland betekende Stalingrad
Zeer veel talrijker zijn echter de toevallige
vondsten, die aangetroffen worden bij
agrarische en bouwkundige werkzaamheden.
Telkens weer vormt het vinden van oude mun
ten- een verrassing bij het ploegen van een ak
ker, het rooien van bomen, het intens bewerken
van tuinbouwgrond, bij het afbreken,
of restaureren van oude gebouwen...'
reeks: Munten in muntvondsten, van de hand van dr H. Enno
van Gelder en drs Joh. S. Boersma. Naast de toevallige vondsten
komt een klein gedeelte te voorschijn bij systematische opgra
vingen. Bij de opgravingen te Aardenburg kwam een flink aantal
Romeinse munten voor de dag. Het boekje heeft een tijdsindeling
als onze schoolboeken vanaf de Romeinse tijd tot de nieuwe tijd
toe. Bij elk tijdperk wordt de plaats van de vondst en het jaar
genoemd. Zo vindt men in de tijd van de 80-jarige oorlog de
vondst te Serooskerke in 1966 terug. De schrijvers zeggen hiervan
dat zelden een muntvondst zo in de publiciteit is gekomen als
deze. Hier werd duidelijk de Invloed van de media pers, radio
en televisie gedemonstreerd. Zoals men weet bedroeg het totaal
van de schajt tenminste 1147 goudstukken, die waarschijnlijk in
1622 aan de bodem werd toevertrouwd.
Zoveel mogelijk wordt bij de vondsten vermeld welk kapitaal
zij Indertijd vertegenwoordigden. Van Serooskerke heet het dat
de totale waarde in toenmalig geld, berekend naar het ln 1622
geldende officiële munttarief van de staten-generaal ruim 7000
gulden bedroeg, ,wat toen tenminste de waarde van een kapitaal
huis of van een aanzienlijke boerderij betekende'. Het blijkt dat
de eigenaar van de munten met overleg ls te werk gegaan en
zelfs een zekere selectie heeft toegepast. Achterin het boekje
wordt een lijst van muntvondsten gepubliceerd. Per provincie
worden de vondsten chronologisch gerangschikt waarbij de jaar
tallen van de oudste en jongste munt in iedere schat worden
vermeld. Voor Zeeland staan 33 vondsten genoteerd met als vroeg
ste jaartal 1797. Men vindt de vondsten over heel de provincie
verspreid. We behoeven de hoop niet te verliezen.
Industriecentrum
In de zomermaanden van 1942 wa
ren de Duitse troepen over de lcurk
droge Kalmukkensteppe tussen de
rivieren Don en Wolga ver naar
het oosten doorgestoten. Opnieuw
moesten de Russen wijken. Het mo
reel van het Rode Leger was slecht
Niettemin werd op een aantal plaat
sen zó verbitterd verzet geboden, dal
generaal Paulus er toch niet ir
slaagde, in één nik naar de Wolga
op te marcheren en Stalingrad t«
veroveren. Inderdaad: Stnlingrnc"
was het doei. de enorme industrie
stad die zieli over een afstand vai
85 kilometer langs de rivier uil
strekte-
Half augustus leek het doel te zij:
bereikt. Honderden Duitse bommen
werpers wezen de tanks de weg. O]
23 augustus sloten de Duitsers df
Wolga af ten noorden van de stad
even later ook aan de zuidzijde
Slechts wankele stellingen op dc
westelijke oever bleven in Russisch»
handen.
In september en oktober woedde ver
volgens een hevige strijd om de ge
bouwen van de stad. Daarbij toonder
de Russen zich meester ln het bar
ricadegevecht en in de camouflage
Voor elk huis, elke kelder, elke rui
de zwaarste nederlaag die een Duits
leger ooit had geleden, voor Rusland
was het de overtuigendste zegepraal,
in een vernietigingsslag behaald.
Dankzij de victorie van Foltawa ln
1709 had de Russische tsaar zich
een plaats veroverd onder de grote
Europese machthebbers. Met Stalin
grad begon de krachtsontplooiing,
van de Sowjet-Unie als een der in
vloedrijkste staten ter wereld. De
Sowjetrussischc veldheren werden
bezield door zelfvertrouwen en deden
zich ook aanstonds in geallieerd ver
band geducht gelden. Geen andere
geallieerde bevelhebber kan er
trouwens op beroemen, zo'n specta
culair wapenfeit te hebben bevoch
ten. De historie sindsdien heeft over
tuigend aangetoond, dat de Sowjet-
Unie in de winter van 1943 op de
sneeuwvlakte langs de Wolga aan
zienlijk meer heeft bereikt "dan de
grootste militaire overwinning uit
ztjn geschiedenis
(ADVERTENTIE)
helpt u eruit
(en spaan bovendien de maag).
Poeders, tabletten, cachets.
Carnaval in
Middelburg-Zuid
Naar aanleiding van de rubriek van
27 januari j 1 getiteld: .Eiland rond
de toren' willen wy ten zeerste pro
testeren tegen het begin van carna
valsviering in onze stad. W(j hopen
dat onze gemeenteraad hiervan goede
nota wil nemen en hieraan geen con
cessies zal doen, daar men goed kon
weten wat carnavalsviering betekent.
Dit feest, dat volgens ons met ge
loor' of godsdienst niets te maken
heeft, wordt in de regel een ieest
van onvoorstelbare hoeveelheden al
cohol, dansen en daarmee samenhan
gend seksuele uitspattingen. Dit kun
nen we zeer goed vaststellen, daar
we ons dagelijks beroep in Brabant
uitoefenen en deze ergerlijke gevol
gen hebban vernomen, zelfs vecht
partijen waren niet van de lucht. We
hopen dan ook. dat onze plaatselijke
overheid dergelijke uitspattingen zal
wallen voorkomen en reeds nu de in
voering van carnaval zal verbieden.
Onze burgerij zal er wel bij varen,
.vanneer de orde en rust zal worden
gehandhaafd. Degenen die de laatste
laren in onze stad zijn komen wonen
hebben zich, volgens ons, aan te pas
sen aan de gewoonten en zeden zoals
die hier bestaan. In dit geval zouden
wij dus willen zeggen: .Overheid van
Middelburg, let op uw sa eek!'
A. C Adriaans*
Jacob Catsstraat 56
Middelburg
