TEGELS
PROTEST TEGEN
KERSTFEEST
GEEN WROK
KERST 67
provinciale Zeeuwse courant
In Amerika worden tegenwoordig kerstbomen van plastic op de markt
genracht. Ze worden geleverd, keurig verpakt In doren. Al* men een grotere
brioni wil hebben, kan mem er «ren meter bij kopen, die wederom in een
doos wordt geleverd. Wanneer men er op is uitgekeken, worden die bomen
uit elkaar geschroefd en in de bijbehorende dozen gedaan. Als bljzonder-
heid stond in het bericht dut we lazen vermeld dut, wanneer ze een volgend
jan/ weer werden gebruikt, men de delen even in lu-.t water kon leggen en
dnn gaven de takken wederom een geur van dennen af.
Dit lezende dachten we bij ons zelf:
waarom niet? Misschien !s zulk een
ker-tboom, waarmee een mens z'n
hele leven kan doen nog goedko
per dan wanneer er leder jaar zulk
een boom moet worden gekocht.
Het is een nieuwe mogelijkheid in
onze chemisch gemechaniseerde we
reld, We zullen ons daarbij moeten
aanpassen en waarom zou de tijd
rondom het kerstfeest daarop een
uitzondering vormen? Toch zullen
er zijn die, wanneer z«- van deze nieu
we mogelijkheid horen, uit de grond
van hun hart zeggen: dat doen we
nioit! Ze zeggen hét met de gedach
te dat dit geen echte kerstboom
kan wezen. Die moet natuurlijk ge
groeid zijn: zo uit de natuur komen.
Zo'n plastic-ooorn past niet in de
sfeer die wit rondom het kerstfeest
ieder jaar weer opnieuw opbouwen.
Waarom niet? We leven nu eenmaal
in een wereld die steeds meer
beheerst wordt door hetgeen de fa
brieken in grote massa's afleveren.
Toen de waskaarsen in de kerstboom
vervangen werden door elektrische
kaarsen, waren er ook mensen die
hiertegen hartgrondig nee zeiden.
Bovendien zal de chemische indus
trie met haar produkten in onze
gemechaniseerde wereld een steeds
grotere plaats gaan innemen. Het
speelgoed van de kinderen is ook
al gemaakt van een kunstprodukt.
In de huishouding verschijnen steeds
meer gebruiksvoorwerpen van het
moderne materiaal gemaakt
We kleden ons steeds meer met de
produkten die de chemische indus-
tie aflevert Waarom zou de handel
stil staan wanneer het om een
kerstster of een kerstboom gaat?
Bij het bericht over die nieuwe
Amerikaanse kerstbomen zijn onze
gedachten nog verder gegaan. Wat
maken wij van het kerstfeest? Doen
we veel meer dan dat we het ieder
jaar weer uit de doos halen en een
bepaalde sfeer gaan maken, die ons
vanuit de kinderjaren zo zeer ver
trouwd is en daarbij vieren we een
feest wat in vele gevallen niet vee!
of helemaal niets meer met het
kerstfeest te maken heeft. De kal
koenen lopen ons uit de advertenties
in de kranten zo tegemoet en het
zogenaamde .edele nat' kan daarbij
niet ontbreken. Id de kerstdagen
ziet de politie zich genoodzaakt ex
tra te controleren met het oog op
hen die te vee! .onder invloed' rij
den. En dit alles terwille van het
kindeke dat in armoede en ellende
in de kille leegte van de stal gebo
ren is? Is het niet te begrijpen dat
het in de kerken, juist in de kerken,
tot een protest moet komen tegen
de huidige viering van het kerst
feest? Is dit feest niet gewerden, in
zeer vele gevallen, tot een feest zon
der Hem om wien het eigenlijk-
gaat? In Vietnam zullen de oorlogs
handelingen 24 uur stilliggen
geen minuut langer ter ere van
het kerstfeest, 'k Zou liever willen
dat men het op een andere dag
deed, want moeten wij niet juist
leren Christus te vieren" op alle da
gen van het jaar? En moeten wij
met Hem niet leven in een wereld
waar ons bestaan zo bedreigd is als
dit in Vietnam het geval is voor
ieder die daar leeft? Een Zwitserse
schilder heeft een aantal schilderij
en geschapen die allen betrekking
hebben op de ons zo bekende kerst
geschiedenis. maar hij heeft deze
geplaatst in de wereld van nu ruim
20 jaar geleden De aankondiging
aan de herders laat htj plaatsvinden
op het strand van de landing in
Normandië en Jozef en Maria laat
hij trekken door de straten van
het platgebombardeerde München.
Is dit niet de achtergrond waartegen
wij nog altijd het kerstfeest zullen
moeteD vieren?
Zoals gezegd rijst er vanuit de ker
ken een protest tegen het doorsnee
kerstfeest vier en zoals zich dat in de
Europese landen in onze eeuw ont
wikkeld heeft en zoals men dat
reeds langei kende in de Engels
sprekende landen De festijnen en
bals en nog zovele dingen meer.
hebben niets, maar dan ook hele
maal niets te maken met het kerst
gebeuren. Het protest vanuit de ker
ken wogdt ieder jaar sterker en de
vraag wordt steeds dringender ge
steld of onze wijze van kerstfeest-
vieren nog wel die naam mag dra
gen. Een paar weken geleden lazen
we van groepen Amerikaanse chris
tenen die zich verbonden dit jaar
hun kerstfeest zo sober mogelijk
te houden en het geld dat ze anders
zouden uitgeven aan overdadige lu
xe, te besteden voor vluchtelingen
en voor de hongergebieden. Verschil
lende blaadjes en vlugschriften wor
den verspreid om deze actie enige
kraent bij te zetten, waarin men
kan lezen van de ellende en ook
van de vreugde die hier kan heersen
We hebben kunnen lezen ook uit
het land aan de overzijde van de At
lantische Oceaan dat er andere
groepen zijn die juist met het oog
op het kerstfeest de aandacht vvasen
voor het rassenprobleem, zoals het
er nog altiid ligt ais een zieke et
terende plek in hun eigen land.
Wordt niet steevast op schilderijen
één van de wijzen uit het Oosten
afgebeeld als een neger? We weten
er niets van of dit Inderdaad zo
wees? Is, maar we zijn toch altijd
dankbaar geweest vo«}r het feit dat
ook deze donlwe riguur werd voor
gesteld. met de anderen, brengende
zijn geschenken voor de geboren ko
ning der joden. Wanneer dit oude
motief nu naar voren wordt gehaald
In een land waar de scheidfng der
rassen tot zulk een vraagstuk is
geworden, duidt dit er op dat men
het kerstfeest niet g«Klachteloos wil
vieren, maat het wil betrekken op
de situatie waarin tnen momenteel
verkeert. Weer andere groepen ha
len Vietnam in hun kerstgedachten
en wanneer een volk er zo nauw bij
betrokken Is als dit mei het Ameri
kaanse het geval Is. kan dit niet
anders dan ten go«?de komen aan de
viering van het kerstfeest. Of deze
groepen kleiner o) groter zijn, doet
er minder toe. Ze zijn in leder geval
een protest tegen een viering van
het kerstfeest waarbij een mens al
leen maar aan zich zelf denkt.
Ook in ons land horen we dit jaar ln
ruimere zin van protesten tegen on
ze feestelijkheden waarmee wij ge
woon ziin geworden ons kerstfeest
op te luisteren. In Leldschendam
heeft een echtpaar een oproep laten
rondgaan om dit jaar het kerstdiner
te vervangen door een eenvoudige
broodmaaltijd. Zi] zouden op de eer
ste kerstdag in alle kerken een ge
zamenlijke broodmaaltijd willen
houden en het geld dat anders in
een overvloedig kerstdiner zou gaan
zitten, te bestemmen voor de anti
hongeractie. Tijdens die maai
tijd zou er dan Iets verteld moeten
worden over de aanstaande wereld
handelsconferentie. de bevolkingtoe
nam e en de komende vergadering
van de Wereldraad van Kerken.
In Amsterdam heeft .Oudezijds 100'.
welke oecumenische stichting sinds
haar oprichting allerlei bijzondere
acties heeft ondernomen, aandacht
gevraagd voor haar kerstactie
.Plaats in de Herberg". De bedoeling
is de mensen die zfj bereiken kan
warm te maken voor een gastvrij-
heldsweek' voor anderen die alleen
staan, onder andere buitenlandse ar
beiders, andere vreemdelingen enz.
Men zoekt gastvrouwen en gasthe-
STEMMEN UIT
DE KERKEN
ren, die bereid zijn, terwille van
het kerstfeest, anderen te ontvan
gen Zelf heeft deze stichting ook
een .gastverblijf' ingericht, waar
ieder welkom is.
Wederom in Amsterdam zijn een
paar jeugdpredikanten bezig met
een anti-kerstfeestactie.
Een r-k jeugdhonk, ook al in de bin
nenstad, hebben ze tot hun beschik
king gekregen en dit gemaakt tot
een anti-keratkapel. Verbrande en
ontluisterde Kerstbomen vormen een
decor, terwijl de wanden zijn ver
sierd met gruwelijke voorstellingen
en vernietigmgsrnaterlaal.
Het kerstfeest is volgens hen ont
aard in .eeD romantisch sentimen
teel feestje'. En dat .terwijl door
het licht van het kerstfeest lees
het evangelie er maar op na juist
alle rottigheid op de wereld zo dui
delijk zichtbaar moet worden'. Zij
willen een protest laten horen tegen
,'t bedrog van dat ene dagje vrede
op aarde'.
Wij vieren het kerstfeest. Hoevelen
denken daarbij misschien nog aan
een ver verleden, dat weinig of geen
betrekking meer heeft op het he
den waarin wij nu leven? Is het
dan niet hard nodig dat we eens
gaan nadenken over datgene wat
deze acties, zelfs zo'n aiiti-kerst-
feestactie, ons willen zeggen? Me
nigeen die een centrale verwarming
in zijn nuis neeft laten aanleggen
heeft de plaats waar vroeger "de
kachel stond Laten veranderen in
een open haard. Zelfs vindt men
op die plaats elektrische namaak-
open haarden Het Ls een herinnering
aan vroegere tijden toen men alleen
maar een open haard kende. Ze heb
ben nu geen enkele functie meer.
Het is een stukje romantiek ge
worden. Is .het zo ook in vele geval
len niet met ons kerstfeest? Als
wij het op de rechte manier vieren,
met het evangelie in de hand, zullen
we moeten terecht komen bij hen
die honger eri koude lijden, bij hen
die worden voortgejaagd en geen
rustplaats vinden waar zij het hoofd
kunneD neerleggen bij de nood en
ellende op deze onze aarde. Daar
zullen we ons voor de kribbe moeten
buigen.
Wij wensen u toe een gezegend
kerstfeest
H.
De goedheid en de mensenliefde von God onte Heiland rijn verschenen. CTilus 3. 4.)
Goedheid is hel wezen von hel kerstfeest: de oneindige goedheid vat God voor de mens
en de goedheid von de mensen voor elkaai noor hel beelr' van die goddelijke liefde. Al
worde-- wij misschien op het kerstfeest gekweld dooi angst of onzekerheid, door ziekte
ot armoede, ol zijn we misschien gescheiden van hen di» wij liefhebben, al missen velen
de stoffelijke overvloed, die van Kerstmis ook een zo menselijk en huiselijk feest maakt, al
is de wereld vol hooi en wantrouwen iet wezen van d» kerstvrede wordt hierdoor niet
ut dóó- wel h;' meest gevoeld, woor stilte is en
misschien dor in ;en overvloedig kerstfeest,
ure goedheid hoef' hij de mens geschapen om
hem doei te loten nemer oor zijn eigen taligheid, maa> 'egenover dc machteloosheid van
de gevallen men- werd zijr> goedheid grondeloze ba-mhu-rlgheid.
In he' Kindeke in de stol is Gods verlossende barmhartigheid voor het eerst zlchtboor
geworden Zo i: God- goedheid vaot velen to moeilijk te vallen In zijn lijden en
kruis tastbaar geworden in de lieflijke en voor ons allen verstaanbare gestalte van
een kind.
Maar Jezus, de Zoon van de Vader is ook he' beeld van de nieuwo mens. Gods goedheid
von vandaag moet in óns tot uitdrukking komen .Weest barmhartig, xools ook uw Vader
oarmharlia i$'. (Luc. 6 - 361 .Als iemand zegt: ik heb God lief, maat zijn broeder haat ik,
is hü eer leugenaar won- wie zijn broeder, die hij ziet, niet lief heeft, kan God niel lief
hebben die hij niel heef gezien. En dit gebod hebber wij von Hem: wie God lief heeft,
moet ook zijn broeder liefhebben. 1 Joh. 4 20-21.
Daarom moe' Kerstmis zoals hel oude. schonr gebruik hel wil, hel feesl der verzoening zijn.
Geen spoo van wrok mag blijven in ons nart in deze lichtnochl de goddelijke liefde.
Hartelijkheio verdraagzaamheid, gedulo en blijmoerliaheid om Chctlus wil moeten wij
verspreiden, elk van ons in zijn eigen omgeving «Jovoiger- willen wi; rijn var» Christus,
navolgers van Gods goedheid op dit hoogfees' van zijn barmhartigheid Zclig dre vrede
brengen wanl zij zullen kinderen van God genoemd worden. IMotl. 5, 91.
GOES C. P. M. HOITKAMP
de Middelburgse overheid voor het eerste jaar
van zijn verblijf daar ten behoeve van zijn
,neerynghe en imijsliuijre' zeven ponden. Joris
Andriesz. krijgt voor drie jaar alleenverkoop
van zijn werk voor de stad Middelburg en om
geving.
In dezelfde tijd werkt in Middelburg
Adriaan Ingelsz., die eveneens van 1564 ai
drie jaar mag werken en het eerste jaar vier
ponden krijgt. Andriesz. en Ingelsz. vormen het
eerste voorbeeld van majolieafabricage in de
noordelijke Ne<' iiden. Voor de economie
van de stad warm de pottenbakkers niet zo
belangrijk, maar uit kunsthistorisch oogpunt
hadden zij des te meer waarde, zo merkt dr
W. S. Unger in één van zijn hoeken over Mid
delburg op.
Waren niet versierde liaardtegels in de
houten middeleeuwse huizen bedoeld als brand
beveiliging, in later tijd komen er versieringen
op en worden ze geglazuurd. Omstreeks 1500
zijn et al eenvoudige tafrelen uit de bijbelse ge
schiedenis te vinden. In de zestiende en de
zeventiende eeuw (eerste helft) wordt een bij
belse voorstelling niet gemaakt op één tegel,
maar op een groep tegels, de tableaus. De lieer
J. Pluis, die een interessant boekje over ons
onderwerp heeft geschreven (uitgave drukkerij
Tesink, Zutphen) wijst erop, dat ook nu nog,
in Harlingen, Makkum en Utrecht tegels met
bijbelse voorstellingen worden gemaakt.
In de bloeitijd van de tegelindustrie lééfden de
mensen -net de tegels. Dit. aardewerk bepaalde
de sfeer in de woningen. En daar niet alleen.
Tegels waren gewoon. Zo gewoon dat men zijn
voeten rustig warmde op een stoof niet een
tegel, waarop de kruisiging van Christus stond
afgebeeld. Niet alleen dat de (geglazuurde)
tegels makkelijk schoon te houden waren
en dat viel goed in ons pronte landje maar
de tegels betekenden ook een zekere welstand.
Men liet er letterlijk van alles op afbeelden. Zo-
wei zijn huis en hof, de kat, de hond. het paard
als fantasieën. De hele bijbel kan men vinden
op talloze tegels, hoewel het Oude Testament
wat meer vertegenwoordigd is als het nieuwe.
Soms worden hele kaniers complete prenten
boeken en dat de bijbelse voorstellingen op de
tegels en die onderwerpen niet alleen bij
zonder educatief waren, misschien nog wel
meer dan stijf godsdienstonderricht, Iaat zich
raden.
Bijzonder origineel waren de tegelschilders
overigens in het algemeen niet. Ze namen veel
prenten, prentbijbels, en dergelijke als voor.
beeld. En daarbij waren de bjjbelillustratie.s
over het algemeen op zich al niet origineel
meer. Schilders en graveurs, die invloed uit
oefenden op de tegelschilders waren onder
andere Diirer, Holbein, Rubens, Merian en
Luiken. Pieter Schut ontleende veel gravures
aan anderen en zijn werk gold nog al eens als
voorbeeld voor de tegelschilders.
In het Delftse Lambert van Meertenmuseum
vindt men een fraaie en kostbare tegel nit het
laatste kwart van de zestiende eeuw, ver
vaardigd door Joris Andriesz, voorstellend
Christus aan de put. De waarde van de tegel
is thans in hoge mate afhankelijk van leeftijd,
afbeelding en onderwerp, waarmee vaak
forse bedragen zijn gemoeid. En dan te
bedenken dat de .beste harders' herdertafre-
len dus in 1663 20 tot 37,50 kostten de
duizend. Dat waren voor die tijd hoge bedra
gen. Landschappen deden het jaar daarop al
zeventig gulden de duizend.
Maar in die tijd was de gulden nog hard.
BIJ DE FOTO'S
Linksboven liet kindeke Jezus m de kribbe
(ei c/. J J. v. a. Griek, Ter neuzen)rechtsbo
ven de vondst van ilozes in het biezen mandje,
te vinden in ae boerdenj van de heer J. Ver-
hage te Zuidzande; linksonder Abraham zendt
Hagar weg, een tegeltableau in de oude boer
derij De Witte Pauw 'van de heer J. Boonman
in Borssele.
Tot slot rechtsonder enkele tegels in het slot
Moermond te Renessedie daar schuilgaan
achter een projectiescherm.
(Foto PZCJ
tegeltableaus zijn te vinden in Zeeland. Er zijn
er heel wat. Ze zijn al enkele eeuwen oud en
zitten meermalen nog op de oorspronkelijke
plaatsen, vooral is dat het geval in boerderijen.
In Zeeuwseh-Viaanderen gaven de tegels in de
achttiende eeuw de religie var de bezitter aan:
achter de open vuurplaats, onder de schoor
steen, kon men in hel midden kruisen ver
beeld zien en in de zijbanei: tafrelen uil liet
Nieuwe Testament. In Zuid-Bevelaud zijn voor
al veel schouwen in boerderijen betegeld na
de verbreiding van de Vlaamse tegelindustrie.
Die verbreiding had vooral als oorzaak de ge
loofsvervolgingen. Vele pottenbakkers vestig
den zich in de noordelijke Nederlanden. De
eerste, was Joris Andriesz., derde zoon van
de Antwerpse pottenbakker Guido Andries, die
zich in 1564 in Middelburg vestigt.
De .geleijersbaekere' Joris Andriesz. krijgt bij
zijn komst in Middelburg in januari 1561 van
Narren en bloemen, hertogen en poe
zen, zeeslagen en herders, boerderijen
en bijbelse voorstellingen. Van alles
kan men vinden op de tegels en te
geltableaus, die in de loop van hon
derden jaren zijn vervaardigd. In ta
feltjes of in muren, in traptreden van
kastelen en in keukens en gangen van
herenhuizen, in mooie kamers van
stille boerderijen: ze zijn overal te
vinden.
Voor deze pngina lieten we de hertogen de
hertogen en de zeeslagen df zeeslagen. We
kozen bybelsp voorstellingen. De tegels en
