provinciale zeeuwse courant
Op alle uren van de dag lopen vrouwen de Sergei Radanesky basiliek in deze ommuurde orthodoxe kloostergemeenschap
in en uit.
Waar geen kerkenkathedralen en basilieken staan Is het religieuze centrum te Zagorsk vol gebouwd met gedenktekens
en fonteinen, rustpunten voor de vermoeide reizigers.
Een van de negentien popes in Zagorsk
waar de orthodoxe kerk ook na vijftien
jaren communisme nog strikt vasthoudt
aan de eeuwenoude rites.
Van de hoge hoofdtooi tot op het schoeisel gehuld in hel traditionele zwart,
dat de eeuwen heeft doorslaan, staat de nog orij jong lijkende pope in gedul
dige aandacht naast de hoge aan de meterdikke muren vast gemetselde tom
be in het halfduister van de oude basiliek Tussen de overdadige sluike haar
groei die slordig van de neus tot halverwege de borst reikt laat zich een spoor
van een glimlach vermoeden, als hij toekükfhoe een zware eveneens geheel
in zwart gehulde vrouw met opvallende kracht haar ongeveer tien jaar oude
kind gemakkelijk hit lot boven de grote glazen plaat, waarmee het open
graf, of wat het ook moge zijn, is afgedekt.
Het kind kent het ritueel. Kwiek buigt het voorover tot de neus
het glas raakt. Daarna, met een overbodig duwtje van de moe
der drukt het een ogenblik ook het voorhoofd op het glas. En
tenslotte, met de snelheid van een op insektenjagende kame
leon laat het de tong uit de mond schieten om ook daar het
glas nog even mee te beroeren. Het spoor van een glimlach
rond de nauwelijks zichtbare mond van de pope verbreedt zich
tot een stralende lach, als hij het ritueel voltooit door de rap
bevochtigde, magere hand op het hoofd van het kind te leggen.
De tombe, half verlicht door hoge
flakkerende kaarsen, is gewijd aan
Sergei Radanesky, die meer dan vier
eeuwen geleden de bouw vande wit
gepleisterde en met zware vergulde
byzantijnse koepels bekroonde basi
liek van Zagorsk Inspireerde. Ik
kreeg geen kans er dicht genoeg bij
te komen om te zien of de stoffe
lijke resten van Sergei onder het
glas lagen opgebaard. Onmiddellijk
nadat de pope het kind en de moe
der zijn zegen had gegeven, naastten
zij zich langs een oud smeedijzeren
geleidingshek terug naar het gang
pad om zich andermaal te voegen
aan het einde van een dicht opeen
gedrongen rij van zwarte vrouwen
en geduldige kinderen, die ieder op
hun beurt met meer of minder de
monstratieve overgave het ritueel
herhaalden: neus, voorhoofd, tong,
neus, voorhoofd, tong... Elders in de
hoog gewelfde basiliek, waarvan de
muren schuilgingen onder een schat
van adembenemende ikonen, en
prachtig bewaarde fresco's, leunden
tientallen vrouwen met gesloten ogen
en gevouwen handen in tegen de
muur aangebrachte kleine nissen,
waarop zij de uitgestoken schouder
bladen kunnen steunen. Midden in de
basiliek was net een jonge vrouw te
oordelen naar haar volkomen verwil
derde blik in haar wijd opengesperde
ogen in een hysterische trance ge
raakt. Nog net op tijd werd ze op
gevangen door twee oude vrouwtjes,
die haar bijna als routine weg zetten
in zo'n halve nis. Weer ergens anders
in de kerk stond een oudere, rijzige
pope tegen betaling van enkele ko
peken In opdracht briefjes met be
den te schrijven voor vrouwtjes die
zich daarmee dan haastig naar de
schildering van een of andere heilige
begaven, om daarvoor met verbluf
fende lenigheid boven het op
de grond gelegde briefje te knielen,
totdat het hoofd tot aan de oren tus
sen de knieën verdween. Zagorsk, de
oude provinciestad op nauwelijks ze
ventig kilometer van het snel ver
westerende Moskou, wordt overscha
duwd door de meer dan een kilometer
lange hoge ommuring van net eeu
wenoude kloostercentrum van de hei
lige drieëenheid. de Troitsky, dal
vandaag hoog aan de lijst van coe
ristlsche attracties van Intoerist
staat. Een van de twee prachtig be
waarde byzantijns gekroonde basi
lieken is er gebouwd op last van
[wan de Verschrikkelijke, na een
nieuwe zege over de Tataren. Maai
al ruim daarvoor was Zagorsk het
religieuze centrum waar de groot
vorsten van Moskou zich terugtrok
ken in perioden van niet steeds de
vote afzondering. Daaraan herinnert
in het eenvoudige, maar van rijke
schatten voorziene museumpje, dat
aanleunt tegen de Radaneskybasi-
liek, een groot, schitterend en prach
tig bewaard borduurwerk door tsaar
Wassliy na een langjarig kinderloos
huwelijk aan de basiliek geschonken
in de hoop daarvoor met de geboorte
van een zoon te worden oeioond.
Eerst toen ook dat niet tot de ge
boorte van een troonopvolger leidde,
hertrouwde Wassilij, waarna al spoe
dig de geboorte van de latere fwan
IV Wassiljewitsj, de Verschrikkelij
ke volgde.
Czaar na czaar heeft in volgende
eeuwen de stille ommuurde klooster
gemeenschap volgebouwd met nieu
we kerken, kathedralen en kapellen
in de meest uiteenlopende stijlen. In
de eerste tientallen jaren na de ok
toberrevolutie zijn verscheidene van
de bouwwerken die de eeuwen
haddeD getrotseerd, snel in verre
gaande staat van verval geraakt.
Maar die tijd van verval is nu voor
bij. Wat niet reeds op bewonderens
waardige wijze is gerestaureerd
staat in de steigers. De tuinen zijn
een lust voor het oog en tussen het
plaveisel iff geen grassprietje te zien.
Hoe ook de positie van de kerk in de
Sowjet-Unie moge zijn, Zagorsk met
zijn 90 monniken, en zijn 240 theolo
gische studenten is in leder geval
een religieuze vrijhaven, waar de
baardige popes althans binnen de ho
ge muren de onbetwiste alleenheer
schappij voeren en waar de gelovi
gen voornamelijk maar niet uit
sluitend oudere en oude vrouwen met
wangen als rimpelige appeltjes
ongegeneerd ter kerke gaan, de dui
ven voeren, en aan de voet van de
met marmer overkoepelde waterput
ten en fonteinen babbelend een flink
deel van dc dag verbrengen, terwijl
brutale katten en schichtige honden
snuffelen aan hun boodschappentas
sen. Het is alsof er de eeuwen heb
ben stilgestaan. .Zagorsk staats
kunst-historisch museum: verzame
ling van monumentale architectuur
zo luidt vandaag de officiële naam
van het ommuurde geheel. Staats-
godsdienstig reservaat, zou een ver
antwoorde toevoeging zijn. die ook
zou verklaren waarom dit pittoresk
juweel zo hoog genoteerd staat op d<
toeristische lijst van intoerist. Want
Zagorsk is een van de vijf seminarie;
voor opleiding van orthodoxe geeste
lijken die in de Sowjet-Unie zijr
overgebleven. Ln dat licht gezien i;
een capaciteit van 240 studenten nau
welijks meer dan symbolisch. En a1
kan dan vandaag, zoals eind augus
tus gebeurde in de Komsomolskayf
Prawda. lezeres Zyazjeva openlijk
mogen pleiten voor wederinvoerinj
van godsdienstonderwijs op de scho
len van de Sowjet-Unie met het ar
gument. dat Christus uit het rezir
en uit de scholeD is verdreven ,en
met hem elke moraliteit,' het minis
terie voor religieuze aangelegenhe
den hoeft zich daarover geen zorgen
te maken. Degenen die dat onder
wijs zouden moeten geven, zijn er
eenvoudig niet.
Plattegrond van het ommuurde religieuze centrum Zagorsk in de Sowjet-
Unie dat thans een ,staatskivnstliistorisch' reservaat Is.
In het hart- van het centrum verheft zich, los van de kloosters en kerken
rondom, deze hoge gelede in de jaren 171/1 tot 1769 gebouwde JTolokolnje'
de klokketoren van vorm geheel ver&hillena met de byzantijnse koe
pels die men elders binnen de ommuring aantreft en duidelijk een produkt van
latere bouwtijden.
Uitzicht op de door Sergei Radanesky tussen 11/22 en 11/25 gebouwde Troitski Sobtrr, de basiliek van de Heilige Drie-
eenheid.
