X
ANNEKE POST 1Sr?™'*'
REDT
BABY'S IN DE RIMBOE
Nederlanden
Verkouden
Hygiëne
Van oog
tot oog
<ERST 67
provinciale zeeuwse courant
In Afrika verlenen ruim honderd dertig Nederland
der s van 21 tot 35 jaar een middelbare vak- of
beroepsopleiding daadwerkelijk ontwikkelingshulp.
Na een speciale cursus van drie maanden aan het
Instituut voor de Tropen te Amsterdam zijn zij uit
gezonden door de Stichting Nederlandse Vrijwilli
gers van het ministerie van buitenlandse zaken.
Hiernaast publiceren wij vandaag een artikel van
de auteur Leonard de Vries over deze Nederlandse
jongeren in Afrika die heel behoorlijk verdie
nen en in het algemeen ook niet primitief zijn on
dergebracht, maar die hun werk moeten doen on
der zware omstandigheden: er is in de landen van
Afrika te weinig kennis, te weinig elementair be
grip van hygiëne en ook te weinig geld om het ge
brek aan ontwikkeling en technologie redelijk snel
te verhelpen.
Leonard de Vrtes beschrijft zijn kennismaking met
het werk van de Nederlandse vrijwilligers in de
vorm van een interview met Anneke Post, de doch
ter van de in het verzet omgekomen Johannes Post
uit Hoogeveen. Zij is gestationeerd in Korhogo,
Ivoorkust.
Door broer en oma vastgehouden krijgt dit verschrikte Afrikaanse
jongetje een penecilline-injectie tegen de huidaandoening waar hij
zoveel last van heeft
Elke dag worden ongeveer een kwart miljoen kinderen geboren. In de
onderontwikkelde gebieden yan Afrika, Azië en Zuid-Amerika sterft daar
van eenderde al in hef eerste levensjaar; de helft haalt nooit de volwas-
tenheid. Wat is tegen deze cijfers één kind? Toch rijdt Anneke Post,
dochter van de op 16 juli 1944 te Overveen gefusilleerde Drentse verzets
strijder Johannes Post, alle dagen na haar dagtaak veie kilometers om
teneinde een klein kindje dat een lelijke hoest heeft een spuitje peniciline
te brengen. Anneke Post, wijkverpleegster, jongeren-vrijwilligster in
Ivoorkust, Afrika. Of dat kindje in levensgevaar verkeert, dat weet zij niet.
Missch'en wel. Want de zwarte baby heeft kinkhoest en in Ivoorkust ster
ven daaraan nogal waf kinderen. Door het hoesten geven ze over
kunnen dus geen voedsel binnenhouden, verzwakken en vallen gemakke
lijk ten prooi aan andere ziekten. Maar hoe dat dan ook is: Anneke weet
dat daar haar injectiespuit uitkomst kan bieden. Daarom maakt ze iedere
dag die lange omweg.
(Door Leonard de Vries)
Hoe la het hier, in het noorden van
de Westafrikaanse staat Ivoorkust,
in sociaal en medisch opzicht? Het
is het armste en minst ontwikkelde
deel van het land en wie van de Ivo-
rianen een middelbare of hogere op
leiding krijgt en daaronder vallen
ook verpleegsters en dokters gaat
by voorkeur niet in deze streek wer
ken, maar zoekt zijn arbeidsterrein
liever in het welvarender zuiden,
waar men uitstapjes kan maken
naar de luxueuze, snel-groeiende ha
venstad Abidjan met z'n echte Fran
se terrasjes en boulevards, z'n witte
hotels en z'n van alles voorziene su
permarkten. De dorpen in het noor
den van Ivoorkust,' rondom de stad
Korhogo, bieden een schilderachtige
aanblik met hun ronde, lemen hut
ten, voorzien van strooien punt
daken, vaak met peperbusvormi-
ge voorraadschuurtjes en gekartelde
muurtjes tot miniatuurkastelen aan-
eengebouwd maar wat zijn vele
dorpen arm! Daar kan een kind de
complete inboedel van een heel ge
zin op 't hoofd dragen. Als men er
zo'n lemen hue, die zelfs niet 't klein
ste raampje heeft, binnengaat, ont
waart men in de schemerige ruimte
enkele krukjes om op te zitten, wat
aardewerk potten met water en
voedsel, enkele manden en emaille
schalen, een stel lepels van kalebas
en messen, een stuk of wat matjes
op de kale grond, waarop men
slaapt, enkele doeken, een petrole
umlampje dat is alles. Geen ver
sieringen, niets een kloostercel
kan nauwelijks soberder zijn. Het le
ven in zo'n dorp, dat vele honderden
Inwoners kan teilen, doet heel rustig
en vredig aan. De meeste dorpelin
gen werken op het land, waar o m
maïs, gierst, rijst, knollen en aardno-
ten worden verbouwd. In de dorpen
ziet men enkele mannen weven, man
den maken of zo maar een pijpje ro
ken. Voor de deuropening van som
mige hutjes koken vrouwen hun pot
je op een fornuis bestaande uit
een kring van stenen, waartussen
brandend hout is gelegd. Er lopen
wat kinderen geitjes en schriele
kipnetjes rond. Het is opvallend hoe
veel zwaar werk zoals hout hakken,
water halen en maïs, gierst of rijst
stampen door vrouwen wordt gedaan.
Het zijn ook de vrouwen, die gere
geld met zo'n twintig, dertig kilo op
't hoofd en een kind op de rug de
vele urenlange weg naar de markt
afleggen om daar hun produkten ter
waarde van enkele kwartjes of hoog
stens een pair gulden te verkopen.
In dit allerarmste gebied van Ivoor
kust wordt door de overheid noga!
wat activiteit ontwikkeld om het le
venspeil te verhogen en het :s n.et
toevallig dat juist hier 22 Neder
landse vrijwilligers bij het ontwk-
kelingswsrk zijn ingeschakeld. H:e:
immers komen hun kennis en kun
digheid het best tot hun recht. Even
als hun onmiskenbaar enthousiasme.
Er zijn in dit gebied zo groot ais
Nederland enkele r*eken*r?ssen er
verscheidene poliklinieken, maar
over het geheel genomen is hier tcc.
vee. te weinig medische hulp be
schikbaar en daarom voorzien de
acht verpleegsters, de vroedvrouw en
de medische analiste, die het team
van 22 Nederlandse vrijwilligers telt,
hier in een dringende behoefte. Van
het viertal verpleegsters, dat gere
geld de .brousse/ de gedeeltelijk ont-
fonnen rimboe intrekt, kan men zon-
er overdrijving zeggen dat ze kin
derlevens redden. Want juist hier
wonen in afgelegen dorpen die al
lerarmsten, die zich bij ernstig ziek
worden van hun kind geen raad wis
ten, omdat een broussetaxi onbetaal
baar duur en daardoor een zieken
huis of polikliniek onbereikbaar ver
voor hen is, en die nu in hun eigen
dorp medische hulp en zo nodig ver
voer voor hun kind krijgen. Zo dankt
menig kind zijn behoud aan het vier
tal, waartoe ook Anneke Post be
hoort.
Hoe raakte Anneke in Afrika ver
zeild? ,Ik stam van moeders kant
uit een familie van kustvaarders/
vertelt ze, .vandaar misschien mijn
lust tot zwerven. En als klein meisje
wilde ik al verpleegster worden, deed
ik de luier van mijn broer over mijn
hoofd om een beetje op een ver
pleegster te lijken. Na de ulo heb Ik
een paar jaar op kantoor gewerkt,
want ik was nog te jong voor de
verpleegstersopleiding. Maar toen
mijn hartewens in vervulling ging,
kwam ik in het diaconessenzieken-
huis in Hilversum en daar heb ik
heel wat jaren met enorm plezier
gewerkt. Toch heb ik er tenslotte wel
eens aan gedacht in het buitenland
te gaan werken, maar omdat ik ook
graag de aantekening voor wijkver
pleging wilde halen neb ik het bui
tenland nog maar een poosje buiten
land gelaten.'
,Drie jaar lang deed ik wijkverple
ging in Apeldoorn, gedeeltelijk op
het platteland. Ik vond het heel pret
tig werk en geweldig allround: zui
gelingen- en kleuterzorg, ziekenver
pleging, reuma, revalidatie, bejaar
denzorg erg veelzijdig en leer
zaam. Toen zag ik de advertentie
voor vrijwilligers en vond dat ik het
toch eindelijk maar eens moest pro
beren: in nï'n eigen vak ik het bui
tenland te komen. Ik solliciteerde,
werd aangenomen, kwam in de op
leiding op" het instituut voor de tro
pen, zou in juni 1967 naar Afrika
gaan...' ,Maar bij gymnastiek-condi-
tietrainlng kwam ik verkeerd te
recht: m'n knie. Na nogal wat na
righeid ermee bleek dat ik geope
reerd moest worden en natuurlijk
was ik doodsbenauwd dat nu heel die
geweldige reis, waarop ik me zo ver
heugd had. niet door zou gaan! Ge
lukkig ging de operatie goed. kon ik
binnen een week met een stok naar
huis en mocht ik precies twee maan
den na de operatie de groep, waar
mee ik in opleiding was geweest,
achterna reizen.' .Eerlijk gezegd
vond ik het begin van mijn werk
hier erg moeilijk. De verpleegster,
met wié ik samenwerkte had al zo
veel ervaring en sprak zulk goed
Frans, dat ik me een hopeloos on-
^andi-re beginneling voélde. Het
duurde een poosje voordat ik vol
doende zelfvertrouwen kreeg, maar
sinds ik met Wies Assendorp uit
Sneek samenwerk, gaat het zo fijn
dat ik het elke ochtend gewoon een
feest vind in mijn auto te stappen.
En als ik dan de brousse in rijd. zo
heerlijk vrij en zelfstandig, nou, dan
voel ik me ret of ik met vakantie
ga'. ,We hebben nu vijf dorpen per
veek, die we op een vaste dag be
zoeken binnenkort, als Wies en ik
samen een woning in Napié, dichter
bij ons arbeidsterrein krijgen, gaan
we het aantal dorpen verdubbelen.
Als we met onze 2CV of 3CV een
dorp zijn binnengereden, installeren
we ons met het Afrikaanse meisje,
dat als tolk en helpster fungeert,
onder een boom, een afdak of in de
achaduw van een huis, want in de
zon kun je hier geen baby's behan
delen. En vanzelf komen dan de moe
ders met hun zuigelingen en kleu
ters opdagen die moeders, die zo
geduldig kunnen wachten, ook al
duurt het uren eer ze aan de beurt
zijn en die trouwens niets van het
schouwspel willen missen, want die
polikliniek van ons is echt een uitje'
voor hen, zoiets als een bioscoopje
voor de mensen in Holland.'
,Wat voor kwalen hebben de kinde
ren?'
,De meeste baby's zijn verkouden,
want ze dragen meestal geen kleer
tjes en worden aan grote tempera
tuurswisselingen blootgesteld, door
dat ze in een doek op de rug worden
gedragen en dan zo van dat warme
moederlijf op de arm worden geno
men om de borst te krijgen. Daarbij
kunnen ze sterk afkoelen, 's Nachts
en vooral vroeg in de morgen kan
het hier behoorlijk koud zijn. Dan
liggen de baby's naast de moeder op
een matje op de kale grond, toege
dekt met hoogstens een enkel doek
je. Daarbij komt dat vele kinderen
koorts hebben: malaria. Het is dan
ook geen wonder dat hier zoveel
verkoudheid en oorontsteking zijn
daartegen gebruiken we onder meer
neus- en oordruppeltjes en dat er
ook veel longontsteking voorkomt,
die dodelijk kan zijn als er niet tij
dig wordt ingegrepen. Zo'n patiëntje
kan vaak worden gered met penicil
line.'
Mogen jullie dergelijke toch lang
niet ongevaarlijke geneesmiddelen op
jullie eigen houtje toepassen
,In Nederland mag zoiets natuurlijk
niet, daar mogen verpleegsters nooit
iets voorschrijven, want daartoe is
alleen een dokter bevoegd. Maar in
dit gedeelte van de wereld, waar zo'n
hopeloos tekort aan dokters is, moe
ten we dergelijke beslissingen wel
nemen als we ervan overtuigd zijn
dat we de verantwoordelijkheid aan
kunnen. Vertrouwen we het niet of
zijn we er niet zeker genoeg van wat
het kind mankeert, dan sturen we
het door of nemen we het zelf mee
naar een dokter in de polikliniek of
ln het ziekenhuis'. ,Erg veel kinde
ren zijn ondervoed, niet doordat ze
te weinig voedsel krijgen honger
zoals in India is hier niet maar
door verkeerde voeding. Ze eten al
gauw mee uit de familiepot van
maïspap of rijstpap met saus, waar-
In veel scherpe pepers zijn gemengd
of ze krijgen brokken cassave of
andere knollen, in vet gebakken, Dat
voedsel is veel te eenzijdig en erg
arm aan vitaminen. Groente en fruit
komen er niet of nauwelijks aan te
pas, terwijl men die hier .toch zo ge
makkelijk kan verbouwen. Voorzich-
tig-aan proberen we de mensen bij
te brengen hoe gezond dat voor hen
is. maar daarmee hebben we nog
weinig succes. Als we hier meer zijn
ingeburgerd, nemen we de twee tuin-
bouwmeisjes, die onze groep telt,
mee naar de broussedorpen. Waar
schooltjes zijn, kunnen zij schooltui
nen met groente en fruit organise
ren, waar geen school is: volkstuin
tjes. We vrillen in deze dorpen niet
alleen medisch werkzaam zijn, maar
ook de hygiëne en voeding verbete
ren en op den duur voorlichting op
't gebied van koken en andere huis
houdelijke bezigheden geven. Som
migen van onze jongens leren de
mensen hoe ze betere huizen kunnen
bouwen en tot een grotere opbrengst
van land- en tuinbouw kunnen ko
men en op die manier kunnen wij als
groep werkelijk bijdragen tot de wel
vaart van deze broussedorpen.'
,De kinderen krijgen hier lang horst
voeding als er geen nieuwe baby
komt, wat de meeste vrouwen wel
enkele jaren weten te vermijden,
blijven ze wel twee of zelfs drie jaar
aan de borst. Heeft de moeder niet
voldoende borstvoeding, dan raden
we haar aan veel aardnoten te eten,
wat vaak goed helpt en leren we
haar als de baby zo jong is dat voe
ding met een lepeltje niet mogelijk
is, hoe ze een flesje moet klaarma
ken. We geven haar dan zo'n flesje,
doen haar nauwkeurig voor hoe ze
water moet koken en filtreren door
een wit katoenen doekje, hoe ze
melkpoeder met water moet aanleg
gen en vooral hoe ze het flesje en de
speen moet schoonhouden, want een
vuile fles kan een hoop narigheid
veroorzaken. Het kost veel geduld en
moeite ze dat bij te brengen, want
wat wij eten dat onzichtbaar klei
ne wezentjes als bacteriën ziekten
kunnen veroorzaken kunnen ze
immers niet begrijpen,'
.Hygiëne is hier een groot probleem.
Het vreemde is dat sommige dorpen
heel erg schoon zijn, keurig opge
ruimd en met over alle etenswaren
en drinkwater een deksel, terwijl an
dere dorpen, waar ze toch een even
goede of nog betere waterput heb
ben, ontzettend smerig zijn. Daar
hebben we dan ook de meeste kinde
ren met zweren en ontstoken oog
jes uit voorzorg knippen we bij
velen de nageltjes kort terwijl
daar' ook de meeste darminfecties
zoals dysnterie voorkomen. Daarom
zijn al heel wat kinderen gestorven.
Om zo nodig vast te stellen wat voor
dysenterie het is, nemen we wat ont
lasting mee naar onze medische ana
liste Annemiek van den Berg, die
dit met haar microscoop onderzoekt.'
,Maar voorkomen is beter dan gene
zen, en daarom doen we onze uiter
ste best de mensen meer begrip voor
hygiëne bij te brengen. Men wast
hier de kinderen wel met water,
maar niet met zeep en afdrogen doet
men ze niet, waardoor ze in een mum
van tijd weer onder 't stof en zand
zitten. Daarom geven we geregeld
demonstraties en als we dan zo'n
babytje in het bad doen en hem
heerlijk schuimend afsoppen. dan
staat een drom mensen met grote
ogen daarnaar te kijken en intens
te genieten. Ter aanmoediging ge
ven we de moeders een klein stukje
zeep cadeau en dan hopen we maar
dat ze op een goede dag zelf zo'n
stukje zeep kopen en gebruiken.'
,0f de broussedorpen zoiets als we's
hebben? Nee, op dat gebied is er
niets georganiseerd, zelfs niet in de
dorpen met vele honderden mensen
waar wij komen. Men gaat gewoon
het struikgewas vlakbij het dorp in,
maar hoe zwaar zo'n gebied daardoor
besmet is, dat weten we niet. De
zon zal wel heel wat bacteriën
doden, maar echt, van dit soort din
gen weten we nog maar heel weinig
af omdat we beslist veel langer in
zo'n dorp moeten komen om dit te
kunnen onderzoeken. Wel weet ik
dat vrijwilligers uit een ander land
in een broussedorp latrines hebben
aangelegd en dat daar toen veel meer
darminfecties ontstonden dan eerst.'
Het is een genoegen Anneke Post in
zo'n broussédorpje bezig te zien
dit blonde Hollandse meisje te
midden van die donkere Afrikaanse
moeders en kinderen, waarmee ze
niet rechtstreeks kan praten, terwijl
'ook 't Frans via de tolk haar niet zo
gemakkelijk afgaat. Gelukkig is er
nog haar gebarentaal, die soms wel
wordt begrepen, maar ook wel tot
misverstanden en uitbundige pret
aanleiding geeft. Maar het meest be
reikt Anneke met haar heldere, blau
we ogen. Als zo'n negermoeder haar
kind overreikt, is er dat contact van
oog tot oog en van hart tot hart, dat
tot voor alt werk zo noodzakelijke
wederzijdse begrip en vertrouwen
leidt. Wat zegt Anneke daar zelf
van? ,Ik vind he fijn om te werken
onder deze mensen, die zo heel een
voudig, zo open, zo spontaan zijn en
zo volmaakt eerlijk. Woorden als
.idealisme' en .roeping* vind ik vaak
met vals sentiment geladen termen.
Zin in avontuur, meer van de wereld
zien, andere mensen leren kennen
en die te helpen gewoon omdat 't Je
voldoening geeft, zo zie ik m'n mo
tieven het liefst.' Ze is een inspire
rend voorbeeld van een Nederlandse
vrijwilligster, die Anneke Post. En
dank zij haar toewijding krijgt dit
artikeltje een happy ending. Want
dat kleine zwarte kindje, dat zo
hoestte kinkhoest is een stuk
beter en bij haar laatste be
zoek moest Anneke van de dankbare
moeder een kippetje meenemen. Als
ze binnenkort bij haar ontbijt af en
toe een ei vindt, zal dit haar nog
lekkerder smaken dan anders. Want
Anneke houdt erg veel van eieren,
en van kinderen.
Wanneer Anneke Post de dorpen ingaat, heeft zij haar counterpartmee: een Afrikaans meisje dat
als tolk en helpster fungeert en dat het ,vak' intussen mee-leert. Hier assisteert de counterpart' bij
het wegen van de baby.
Deze oma consumeert met welbehagen een in water opgelost aspirientje.