Schaap
Ontvangt
Vlamingen
,Hoe is u hier gekomen?'
Het klinkt bars.
Mr dr Herbert Paul Schaap
doet een paar afgemeten pasjes
door het halflege vertrek, waar
in onder een hoge zoldering een
solide bureau domineert.
,Hoe is u hier gekomen?"
De majoor wacht op antwoord.
,Met de auto...'
,Nee, dat bedoel ik niet, het traject.'
Mr dr Schaap, gepensioneerd grif
fier bij het kantongerecht, gepensio
neerd reserve-majoor bij het wapen
der infanterie en uit een oogpunt
van vestiging procureur zonder
baantje mocht hjj er niet in te
Zierikzee, wil de zaken consciën
tieus registreren.
,Over de brug.'
.Welke brug?'
,De Oostersch... pardon, de Zeeland-
brug.'
,Nee-nee Eerst zei u het goed. Zo
lang die mooie Oosterschelde nog
open is, blijft het Oosterscheldebrug.
Wat ze er daar in Middelburg van
maken blijven wij bulten. Ik ben te
veel non-conformist om achter de
overheid aan te sjouwen. Daarom
blijft het Oosterscheldebrug. Duide
lijk?' Het is duidelijk. De infanterie
heeft een felle uitval gedaan. Ge
heel in tegenstelling tot de vriende
lijke gevel aan de Oude Haven in
Zierikzee, waar achter de hoge ra
men een boerinnenpop het vermoeden
wekt, dat de bewoner zich op het
terrein van het WV-wezen beweegt.
,Kijk' zegt Schaap (73) er bestaan
hier sinds jaren twee VVV's. Ik heb
een derde opgericht. De officiële
VVV, die jaarlijks tien gulden sub
sidie krijgt van de gemeente, ZOV,
de tweede, dat is Zierikzee Ontvangt
Vreemdelingen, krijgt vijfduizend
per jaar en daarvan brengen ze dan
in allerlei oude, mooie straatjes, een
lunaparkachtige verlichting aan.
Daarnaast heb ik opgericht SOV,
Schaap Ontvangt Vlamingen. De
vereniging heeft maar één lid, dat
ben ik. Ik ben ook de voorzitter en
de secretaris en werk zonder subsi
die.'
Na veel omzwervingen is mr dr
Schaap in Zierikzee terechtgekomen
om daar Vlamingen te ontvangen.
Hij is bestuurslid van de afdeling
Noord-Brabant-Zeeland van het Al
gemeen Nederlands Verbond, dat de
culturele saamhorigheid van alle
Nederlands sprekende mensen voor
staat. Die kwaliteit, zijn liefde voor
de historie en nog tal van andere
eigenschappen stempelden hem tot
de ideale figuur om in Zierikzee
Vlamingen te ontvangen. Weshalve
de vitale Schaap door VW of ge
meentehuls werd benaderd als er we
tenschapsmensen een rondleiding
door Zierikzee verlangden.
,En zo kwamen er dus steeds meer
verzoeken binnen voor wetenschap
pelijke rondleidingen. Mensen die
niet in friteszaken gaan zitten, dat
begrijpt u. Alles wat hier belang
rijk ls, herinnert aan de tijd van de
verenigde Nederlanden, toen noord
en zuid nog één waren. En er komen
steeds meer gezelschappen over de
Oosterscheldebrug.' Daarmee heeft
de heer Schaap tegelijk de achter
grond van zijn vesiging in Zierikzee
geschetst. Als hij op het eind van
1959 in Assen als griffier bjj het
kantongerecht met pensioen gaat
laat h(J zich in grote haast beëdigen
als procureur en in '62 werpt dat
vruchten af, als hij, in Assen ver
dreven uit een huurwoning, in Zie
rikzee, een oude liefde, een huis kan
kopen, maar alleen een woonruimte
vergunning krijgt als hij een beroep
uitoefent. Welaan, hij is procureur.
Geen advocaat en procureur. Alleen
maar procureur, vermoedelijk de
eni°fe in Nederland, 't Moet niet te
druk worden. Het verbond en SOV
zullen nog heel wat tijd gaan vra
gen. En niet te vergeten de rubriek
.Lezers schrijven' in de PZC, wamt
Schaap is een man met een eigen
mening, die waard is gelezen te wor
den.
Zierikzee dus, sinds 1962; ,Een prach
tig plaatsje om ,de levens
avond door te brengen.' En Schaap
blijft een opgewekt man, als hij met
enige verbijstering de ontwikkelin
gen op Schouwen-Duiveland gade
slaat en met een beminnelijke dis
tantie constateert: .Als men niet
waakzaam is, wordt het een recrea-
tlebordeel.' Zo resideert hij in zrjn
werkkamer aan de achterkant van
de Oude Haven, tussen oud, smaak
vol meubilair, twee schilderijen van
Joseph Israëls, voorstellende zijn
grootouders, het familiewapen en de
gebundelde jaargangen van ,De Diet-
sche Gedachte.' Hij is niet zelfinge
nomen, deze Schaap, want in zijn
verhalen is hij steeds zelf het ob
ject van de lachlust. Hij is alleen
niet bereid zijn mening voor een an
dere te ruilen. Dat stempelt hem tot
een markante, interessante persoon
lijkheid, wiens non-conformisme
geen pose ls, maar een overtuiging,
die hij listig en verkneuterd belijdt.
Een bijzonder man. ,Drie maal ge
pensioneerd,' zegt hij met de nadruk
op drie. Als griffier, als Nederlan
der aow en als majoor voor
speciale diensten bij de generale 3taf,
wat betekende dat hij onder meer
werkzaam was bij de krijgsraden te
velde te Arnhem. Als hij, na zijn
doctoraal In '22, drie jaar in zijn
geboorteplaats Groningen de advo
catuur heeft beoefend en nog waar
nemend griffier en kantonrechter
plaatsvervanger te Haarlem is ge
weest, promoveert hij in 1927 op het
proefschrift .Philips Wielant,' ,de
eerste jurist, een Vlaming, die in on
ze taal een werk over procesrecht
schreef.' In datzelfde jaar volgt zijn
aanstelling als griffier bij het kan
tongerecht in Den Briel, waar hij
zich intens met de publieke zaak in
laat, zo, dat men er op een gegeven
ogenblik met lijsten rondgaat, waar
op zijn benoeming tot burgemeester
van het stadje warm wordt aanbe
volen.
Schaap: ,Ja, ik heb me daar nogal
met de publieke zaak bemoeid. Po
litiek. VVV-voorzitter. Ilc hield me
er vooral bezig met kleine restaura
ties en het onthullen van gedenk
platen. Onder andere heb ik er één
onthuld voor Jacob van Maerlant,
omdat werd aangenomen, dat ie daar
koster was geweest, 't Bleek ach
teraf helemaal niet zo te zijn.'
Tien jaar blijft hij in Den Briel. Als
in die periode verkiezingen voor de
tweede kamer worden gehouden,
staat hij kandidaat voor de vrijheids
bond. ,Bc was derde op de lijst. Maar
dat zakte al gauw tot dertien. Wel
heb ik toen een massa spreekbeurten
vervuld. En vragen beantwoorden na
afloop. In Spijkenisse vroegen ze bij
voorbeeld hoe denkt u over het
scheuren van grasland. Ik zeg ik
denk daar helemaal niet over. Enfin,
ik heb toen nog in mijn woonplaats
een rede gehouden, zó enthousiast,
dat ik tenslotte een muziekstandaard
in elkaar heb geslagen. Ik kreeg
een ovatie van de zaal. U begrijpt
dat zoiets stemmen opleverde. Maar
die andere, die mijn plaats had inge
nomen, kwam in de kamer. Ik niet.
Dertien. Geen schijn van kans. Maar
enfin, 't was voor de goede zaak
zullen weg maar zeggen. Intussen
had ik ook gesolliciteerd. Dat had ik
al eerder meegemaakt, toen ik re
gelmatig de minister opzocht om
naar een positie als substituut-grif
fier te dingen. De minister zei dan
steeds ,Ik zal op uw belangen let
ten.' Enfin, ln die Brielse periode
kwam ik weer bij de minister, die
me nu vertelde, dat de kantonrech
ter uitstekende inlichtingen over me
had verstrekt. En we hadden juist
ruzie. Het bleek dat ze me naar Pa
ramaribo wilden hebben.'
Het werd Assen, dat een kwart eeuw
zijn werk- en woonplaats zou zijn.
En als hij dan, vijf jaar geleden,
voor een rustige levensavond in Zie
rikzee neerstrijkt, blijkt hij nog lang
geen uitgeblust man: integendeel,
hij houdt lezingen voor ,Stad en
Landp' en spreekt, als particulier,
op congressen, die de Schelde, de
Delta en het werk van het verbond
tot onderwerp hebben. Amper een
maand geleden, ln oktober, is hij in
Bergen op Zoom om daar over deze
onderwerpen te congresseren met
onder meer oud-minister-president
prof dr J. de Quay, de schepen voor
de havenbelangen van Gent, mr Van
den Daele, mr Frans Wildiers, ge
delegeerd belieerder van het Vlaams
économisch verbond, dr J. E. Albert
van de Poel uit Breda en drs Van de
Laar, de burgemeester van Bergen
op Zoom. Hij "hielp mee de volgende
resolutie op te stellen:
,In de stroomversnellingsgewijze, re
volutionaire ontwikkelingen van de
Westeuropese haven bepaald door
de groeiende tonnemaat der sche
pen, de evolutie in de los- en laad-
technieken, de aanleg van pijplei
dingen, de vestigingen van nijver
heden en industrieën, aan diep vaar
water hebben de grootste havens
in en aan de Schelde-Maas-Rijn-del-
ta een belangrijke voorsprong op an
dere Westeuropese havens genomen.
Om deze voorsprong te behouden en
om over-investeringen te vermijden
en om de diverse havenbelangen, te
coördineren en uit te bouwen, ls
naast onderling overieg een meer
geïnstitutionaliseerde vorm van
samenwerking tussen noord en zuid
noodzakelijk. Dit zou kunnen gebeu
ren ln het kader van een te stichten
Beneiux-executieve.' Hierdoor zou
meteen een aanvang gemaakt wor
den met een nieuwe impuls voor
méér Benelux-samenwerking, die be
slist noodzakelijk 1b zowel om een
belangrijke rol te kunnen spelen ln
de EEG, als om daarenboven van die
Benelux-samenwerking een voor
beeld te maken voor een welbegre
pen Europese Integratie.'
Mr dr Schaap heeft snel de kans
aangegrepen om er nog een persoon
lijke noot aan toe te voegen: .Wan
neer er over de Schelde wordt ge
sproken dat bleek ook steeds ten
congress e dan bedoelt, men daar
steeds de beide Scheldes', de Wes-
terschelde of Honte en de Ooster
schelde mee. Gent en Terneuzen bv
met hun uitbreidende Industrieën,
hebben er alle belang bij, dat zij een
snelle en goede verbinding voor hun
scheepvaart houden, en straks (nog
beter) krijgen, via onze Oosterschel
de en straks de Schelde-Rijn-kanaal-
verbinding. De schepen voor de ha
vens van Gent heeft hier steeds
sterk de nadruk op gelegd. Juist ook
de Oosterschelde mag, met het oog
op de toekomst, niet te vlug gedena
tureerd worden tot een .Zeeuwse
Meer' (horresco referensl), of tot
één groot .recreatiebordeel' (sit ve-
nia verbo!) om een geliefde uit
drukking van de oud-burgemeester
van Veere te gebruiken. Dat bedoel
de prof dr De Quay met z'n waar
schuwing tegen over-investeringen,
waar men Nederland en België
(en speciaal Vlaanderen) later
grote spijt van zal kunnen krijgen.
In Den Haag heeft men daarvoor o i
onvoldoende oog. Het is te hopen dat
men in Zeeland er méér oog voor zal
hebben.' De vervuiling van de Oos
terschelde door riool- en afvalwater
komt bij mr Schaap tot voor de
deur: in de Oude Haven. Maar hij
is nog altijd militant, als er gepleit
moet worden voor schutsluizen in-
plaats van spuisluizen in de Ooster
schelde .dat kost weinig meer'
en hij lijkt nog altijd storm te lo
pen, als hij waarschuwt tegen een
onvoldoende overzien van de conse-
Suenties van een gedenatureerde
osterschelde.
Toch raakt hij ln een veel milder
stemming, als hij een oude foto on
der ogen krijgt, waarop vier militai
re onderscheidingen zijn borst sieren.
Het mobilisatie - herinneringskruis.
het mobilisatie-oorlogskruis .en
dit' zegt hij, ,is het jeneverkruis
voor vijftien jaar trouwe dienst als
officier.' De laatste, ,Orde en wede'
herinnert aan de politionele actie in
Indië. ,Met de gesp,' vult hij aan,
,want Ik heb nog een kampong hel
pen bestormen. Ik had juist spit en
de jongens hebben me gewoon over
die sawahdijkjes moeten drdgen.
Maar we kwamen er. Ik zat toen wel
bij de krijgsraad, maar er was ge
brek aan officieren. En die lui van
het openbaar ministerie zag je niet.
Hadden het zeker te druk met an
dere dingen. Toen ben ik maar ge
gaan.'
Mr dr Schaap heeft zich in zijn le
ven éénmaal een mooi militair ver
toon van strikt individuele aard zien
ontgaan. Bij de bevrijding van As
sen. ,Soms droomde ik daarover en
hoorde ik de Schotten al met hun
doedelzakken marcheren over de Bei-
Ierstraat. Ik had al m'n wapens en
uitrustingsstukken verstopt. Want,
dacht ik, éls ze komen, moet ik hier
aan de Beilerstraat in volle wapen
rusting op het balkon staan salueren.
Dat ging niet, want ik zat op dat
moment juist in een krankzinnigen
gesticht. U moet weten, dat ik zo
wat een half jaar voor de bevrijding
werd opgeroepen om te komen wer
ken voor de OT. Dat mag niet, als
officier. Dus moest ik onderduiken.
Maar dat lukte met zo gauw. Geluk
kig was de onderdirecteur van die
inrichting goed. Ik speelde manisch
depressief. We deden zo'n beetje aan
arbeidstherapie. 'k Heb heel wat
boomstammen doorgezaagd met een
andere gek. M'n vrouw, die mij re
gelmatig bezocht, kreeg op het laatst
ae indruk, dat er werkelijk iets aan
de hand was. En na de bevrijding
wilde de directeur me houden. Geluk
kig had ik met enkele broeders, zelf
onderduikers, wel eens vertrouwelijk
gepraat. Die konden getuigen. Ik
moet u eerlijk zeggen, zei de psy
chiater, dat ik een verkeerde diagno
se heb gesteld. U heeft het zo knap
gespeeld, dat u mij niet alleen mis
leid hebt u moet er ook aanleg
voor hebben. Later ben ik heel be-
vrtnd met 'm geworden.'
