Zeeuwse promotors naar
congres in Berlijn
Grevelingenbekken als speeltuin
ANWB: studiedag
over recreatie
9
WATERSTAAT
WIL GEEN
GETIJCENTRALE
DONDERDAG 30 NOVEMBER 19Ó7
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
NIEUW FENOMEEN OP ONDERWIJSGEBIED
RAAKT INGEBURGERD OP LAGERE SCHOLEN
Art.mtp.Hen van
drie onderwijzers
slaan aan in
het buitenland
MIDDELBURG De activitei
ten van drie onderwijzers uit
Zeeland, die zich hebben ont
popt als promotors voor de ge
programmeerde instructie voor
het lager onderwijs in Neder
land, slaan aan in het buiten
land. De door hen ontworpen
leerprogramma's zullen zowel in
Engeland als in West-Duitsland
worden overgenomen. Maar dat
is nog niet alles: de heren heb
ben de vererende uitnodiging
gekregen om op een internatio
naal congres dat morgen, vrij
dag, in Berlijn wordt gehouden,
een boekje open te doen over de
werkwijze van de werkgroep
voor de geprogrammeerde in
structie', waarvan zij de leiding
hebben.
Die ,zij' zijn de heren P. J. Kamp
man en L. Gouiooze, respectievelijk
hoofd en onderwijzer aan de open
bare lagere school te Coljjnsplaat
en de heer L. J. van Boven, hoofd
van de openbare lagere school In
Veere. Voor dit congres onder de
tttel .geprogrammeerde instructie:
tussen wens en werkelijkheid' heeft
het departement ook belangstelling.
De heer J. Gelijns uit Middelburg,
inspecteur voor het lager onderwijs,
wordt door het ministerie uitgezon
den om ais waarnemer op te treden.
Op initiatief van de heer Gouiooze
begon het driemanschap vier jaar ge
leden op de scholen In Veere en
Coljjnsplaat met een onderzoek naar
de mogelijkheden van geprogram
meerde instructie voor het lager on
derwijs. Nauwkeurige analyses van
gegevens, verkregen door proeven in
de praktijk, hebben geleid tot de
totstandkoming van vier leer
programma's van onderdelen van de
rekendidactiek: verhoudingen, deci
male breuken, breuken en procent-
rekenen, onderdelen waarmee de
meeste kinderen vaak omhoog' zit
ten.
Aanvankelijk werd er geëxperimen
teerd met zogenaamde leertoestellen,
maar men kwam na lang onder
zoeken tot een zodanige vereenvou
diging van de benadering van de
materie, dat er een boekvorm uit
groeide.. Daarin is in een taal en
voorstelling die het kind verstaat,
een reeks opdrachten vastgelegd
waardoor de dingen eerder begrijpe
lijk worden.
De geprogrammeerde instructie
zoals de Zeeuwse onderwijzers die
voor de lagere-schooljeugd heb
ben ontworpen, helpt het denk
proces in de goede richting bij
sturen; de kinderen, die het klassi
kaal tempo niet kunnen bijhouden,
kunnen door deze onderwijsvorm
zelf hun eigen tempo bepalen.
De opdrachten zijn zo op schrift
gesteld, dat fouten en vergissin
gen door de leerling zelf ontdekt
worden.
Ook kinderen, die door ziekte of
ander schoolverzuim achterop zijn ge
komen, kunnen profijt trekken uit
de geprogrammeerde instructie. Bo
vendien; en dat is ook een belang
rijk punt: het huiswerkprobleem
wordt er minder gecompliceerd door.
KIND KAN DE WAS DOEN
De ouders hoeven niet meer bij te
springen. Het kind kan zelf ,de was
doen'. Het is gebleken dat ouders,
die na zoveel jaar het spoor bijster
waren geraakt, gefascineerd werden
door deze ir vele opzichten verhel
derende onderwijsvorm. Geprogram
meerde instructie heeft ook een gun
stig effect op kinderen, die uit het
buitenland zijn gekomen. Geconsta
teerd is dat kinderen, die met een
mondelinge uitleg niets klaar maak
ten, de obstakels opzijgezet vonden
bij het doornemen van de leerpro
gramma's van de Zeeuwse onder
wijzers.
In het onderwijsverslag van het mi
nisterie van onderwijs en weten
schappen klinken optimistische ge
luiden door wanneer het gaat over
geprogrammeerde instructie. ,In de
eerste plaats blijkt het een vorm van
individueel onderwijs te zijn, waarbij
de leerling gelegenheid krijgt zich
zelf te controleren en verder blijkt de
geprogrammeerde instructie een di
dactische voorbereiding te zjjn waar
door een deugdelijk onderwijs ge
waarborgd kan worden.'
Onderwijsinspecteur Gelijns geeft nu
ronduit toe, dat hij aanvankelijk nog
al wantrouwend stond tegenover deze
experimenten. ,Een kind mag per
slot van rekening niet als een proef
konijn worden gebruikt.' Maar hij
heeft al meerdere keren verrast ge
staan over de resultaten. En nu is
hij een overtuigd voorstander en ver
dediger van geprogrammeerde in
structie, al zal deze wijze van wer
ken, naar zijn mening, nooit over de
gehele linie ingevoerd mogen worden.
In dit verband wijst hij op het be
lang van de sociale contacten.
De heer Coulooze zegt het even
later nogeens nadrukkelijk: .La
ten we vooral eerlijk blijven. Ge
programmeerde instructie is geen
tovermiddel en geen uitvinding
die komt na de uitvinding van de
boekdrukkunst. Het is louter een
hulpmiddel in de hand van de
onderwijzer, die geenszins over
bodig wordt. Hij behoudt alleen
de regie. Het is zijn taak het
juiste werkklimaat te scheppen.
De Zeeuwse onderwijzers zijn ver
der van mening dat tegen elk
uur geprogrammeerde instructie
toch nog altijd vier uur conven
tioneel onderwijs moet staan. An
ders zou het te vermoeiend wor
den 'oor de kinderen.
HONDERDEN UREN
De heren, die vele honderden uren
hebben gestoken in het voorbereiden,
het schrijven en herschrijven van de
leerprogramma's, schrikken er niet
voor terug nieuwe programma's te
maken. Voor rekenen alleen denken
ze aan totaal vijftien programma's.
Ook daarbij zal de geprogrammeerde
stof, passend in de gedachtengang
van het schoolgaande kind uit de
derde tot en met de zesde klas, op
alle mogelijk manieren worden ge
test. In een aantal klassen wordt
het materiaal doorgenomen. Aan de
hand van de resultaten worden wij
zigingen en verbeteringen aange
bracht. Zo werkt het kind zelf mee
het programma te schrijven. Na de
uitvoerige tests en nadat de reken-
didacticus en een programmerings-
deskundige hun fiat eraan hebben
gegeven, gaan de proeven naar de
uitgever.
Het nieuwe fenomeen mag zich in
den lande in een grote belangstelling
verheugen. Inspecteur Gelijns: ,de
kinderen vliegen erop af'. Men kan
vooral op kleinere scholen waar leer
krachten gecombineerde klassen heb
ben, efficiënt werken met deze nieu
we onderwijsvorm. De drie promotors
stippen als wezenlijk voordeel nog
aan, dat sommige gedeelten uit de
leerstof beter geprogrammeerd kun
nen worden aangeboden dan in een
mondelinge overdracht, van de mate
rie van leerkracht dp leerling.
Mutaties bij de
rechterlijke macht
Aan mr G. Tichelman te Temeuzen is
op zijn verzoek met ingang van 1 fe
bruari 1968 eervol ontslag verleend als
kantonrechter-plaatsvervanger in de
kantons Terneuzen en Oostburg.
Mr N. van Raalte, voorheen te Middel
burg, is benoemd tot gerechtssecreta
ris eerste klasse bij de arrondisse
mentsrechtbank te Utrecht.
J. Moolenburgh te Middelburg is op
zijn verzoek per 1 september jongstle
den eervol ontslag verleend als lid van
de kamer van toezicht over de notaris
sen en kandidaat-notarissen te Middel
burg.
Heden overleed, zacht en kalm, onze Innig ge
liefde man, vader en opa
ADRIAAN JAN SE
op de leeftijd van b|jna 62 jaar.
Middelburg: E. J. Janse-Vo«
Goes: F. A. Janse
M. E. Janse-Nonnekes
Arlantje
Middelburg, 29 november 1967.
IJsselstraat 22.
De begrafenis zal plaatsvinden op zaterdag 2 de
cember op de algemene begraafplaats te Middel
burg.
Daaraan voorafgaande wordt een rouwdienst ge
houden in de Ontmoetingskerk, welke aanvangt
om 10.00 uur en eindigt om 10.30 uur.
Gelegenheid tot condoleren na afloop van de be
grafenis, in de aula op de algemene begraafplaats.
Met grote droefenis geven w|j hierbij kennis van
het heengaan van onze hooggewaardeerde mees
ter, collega en vriend, de heer
A. JANSE
Personeel en leerlingen van de
Prinses Ireneschool
Middelburg, 29 november 1967.
Heden is van ons heen
gegaan, na een langdu
rig geduldig gedragen
lijden, onze lieve wouw,
moeder en grootmoeder
echtgenote van
Pieter Hejjboer,
op de leeftijd van 62
jaar.
's-Heer-Arendskerke:
P. Heijboer
Terneuzen:
E. J. Heijboer-
van Kolk
L. van Kolk
Greta
Peter
's-Heer-Arendskerke:
J. G. Heijboer
's-Heer-Arendskerke,
28 november 1967
Wilhelminastraat 17
De begrafenis zal
plaatshebben op vrijdag
1 december om 2 uur
op de algemene be
graafplaats. Vertrek
vanuit het Trefpunt om
1.45 uur.
Heden nam de Here
plotseling tot Zich,
mijn geliefde man en
onze lieve vader, be
huwd- en grootvader
in de ouderdom van 76
jaar.
E. Hendrikse-
Polderman
Leiden:
M. J. Brandt-
Hendrlkse Q
H. J. Brandt
Leiden:
J. Aamoutse-
Hendrikse
C. Aarnoutse
Bussum:
P. Hendrikse
J. A. Hendrikse-
Kraayveld
Drachten:
L. P. Hendrikse
J. Hendrikse-
Adriaanse
En kleinkinderen
Middelburg.
28 november 1967.
Klein Vlaanderen 24
De begrafenis vindt
plaats DV op zaterdag
2 december, om 12.00
uur, op de algemene be
graafplaats te Middel
burg.
De overledene is opge
baard in 't mortuarium
van het Gasthuis, be
zoekuren van 10.00-
11.00 en van 18.00-19.00
uur.
Na een geduldig gedragen lijden werd heden van
ons weggenomen, mijn geliefde man, onze lieve
vader en grootvader
ABRAHAM DE LANGE
op de leeftijd van 71 jaar.
Goes: G. de Lange-
Blankenspoor
's-H.-Hendrlkskinderen: M. F. Hoogerland-
de Lange
M. Hoogerland
Joan en Henk
Frans
Margriet
Theo
Goes: F. J. de Lange
P. J. de Lange-de Reiger
Bram
Gerard
Goes, 29 november 1967
L. de Colignylaan 43.
De begrafenis zal plaatshebben op zaterdag 2 de
cember. Vertrek vanaf de Oosterkerk (ingang
Van Mellestr.) om 11.30 uur.
Gelegenheid tot condoleren na de begrafenis in
de Oosterkerk.
Met grote droefheid geef ik kennis van het heen
gaan van mijn geliefde, altijd zorgende vader
WILLEM LODEWIJK SONKE
weduwnaar van Maria Maatje Markusse,
in de ouderdom van ruim 84 jaar.
Zrjn diepbedroefde dochter
Christina M. Sonke
Gelegenheid tot condoleren vrijdag 1 december van
15-17 uur.
De teraardebestelling zal DV plaatshebben op
zaterdag 2 december, vertrek 12.30 uur.
Na een tijd van gedul
dig gedragen Hjden,
nam de Heere nog plot
seling van onze zijde
weg, onze geliefde zus
ter en tante
WILHELMINA
CORNELIA
VAN ZWEDEN
in de ouderdom van
ruim 79 jaar.
2 Cor. 5:1
,Want wij weten dat, zo
ons aardse huis dezes
tabernakels gebroken
wordt, wij een gebouw
van God hebben, een
huis niet met handen
gemaakt, maar eeuwig
in de hemelen'.
Yerseke:
J. van Zweden
C. Lindenbergh-
van Zweden
K. van Zweden
Jac. van Zweden
Fam.
M. C. Lindenbergh-
de Leeuw
Kees
Kloetinge:
Fam.
C. M. Lindenbergh-
van Keulen
Kees en Adje
Yerseke,
29 november 1967
Van Randwijckstraat 19
Gelegenheid tot condo
leren van 3 tot 5 uur.
De begrafenis zal
plaatsvinden op zater
dag 2 december 1967 op
de algemene begraaf
plaats te Yerseke om 1
uur vanuit het vereni
gingsgebouw, Molen
laan 1.
Heden overleed, tot on
ze diepe droefheid,
zacht en kalm, in het
verpleeghuis ,Ter Valc-
ke' te Goes, onze ge
liefde broeder, zwager
en oom
JOOS P.AAUWE
in de ouderdom van 90
jaar en 6 maanden.
Uit aller naam,
Jac. Paauwe
Nisse, 29 nov. 1967
Condoleantieadres:
Jac. Paauwe
Paul Krugerstraat 28,
Nisse
De begrafenis zal
plaatshebben op DV
zaterdag 2 december,
des namiddags om 2.00
uur, vanuit het dorps
huis te Nisse.
R. M. BARKEMA,
dierenarts in Middelburg,
VRIJDAGAVOND
GEEN SPREEKUUR.
(Van een onzer verslaggevers.)
ROTTERDAM Het Grevelin
genbekken zal een binnenmeer
worden van rond 15.000 hectares,
tienmaal zo groot als de Loos-
drechtse plassen. Op een gemid
delde zomerse dag in de verdere
toekomst met het jaar 2000
als oriëntatiepunt kan het aan
tal te verwachten bezoekers in
dat enorme recreatiegebied op
250.000 worden gesteld. Op de
recreatiestudiedag van de ANWB,
gisteren in Rotterdam, is de in-
richtingsschcts voor deze na het
Veerse Meer eerstvolgende .speel
tuin' van het deltagebied gepre
senteerd.
In de tweede nota over de ruimte
lijke ordening in Nederland heeft
de regering het bekken tussen
Schouwen en Flakkee, de Brou-
wersdam en de Grevelingendam
aangeduid als een ,park- en wa
tersportgebied van nationale bete
kenis, dat ontwikkeld dient te
Worden voor de dag-, weekend en
vakantierecreatie.
Wat er allemaal van te maken
is laat bovenstaande tekening
zien. Het Grevelingenbekken heeft
een dubbele functie: een water-
huishoudkundige en een recrea
tieve (tevens een natuurbescher-
mende).
Waterhuishouding: Het normale
peil zal er NAP 0,20 m kunnen
zijn. Voor de verzekering van
een goede waterverversing in de
toekomst zal mogelijk moeten
worden overgegaan tot aanleg
van een kanaa' door de Hals van
Goeree. In het oostelijk deel (tus
sen Bruinisse en Herkingen) is
ruimte gereserveerd voor de aan
leg van een door randmeren om
geven spaarbekken voor de drink
watervoorziening met een opper
vlakte van 1000 ha.
Recreatie- en natuurgebied: De
recreatieve voorzieningen zullen
voornamelijk gesitueerd moeten
worden langs de randen van het
bekken. Het stillere natuurgebied
is meer in het centrum op de
schets uitgezet.
Twee zwaartepunten zijn er voor
de recreatieve voorzieningen: 1.
in het westen, waar zee, stranden
en duinen attractief zijn en waar
de dammenweg voor ontsluiting
zorgt; bovendien zal het Halska
naal daar in de toekomst een toe
gangspoort zijp voor de plezier-
vaart; 2. in het oosten, waar de
Zeeuwse weg zorgt voor een goe
de primaire ontsluiting en de
schutsluis te Bruinisse een invals
weg voor de watersport (nu al) ia.
Op langere termijn moet rekening
worden gehouden met een meer
centraal door het Grevelingenbek
ken lopende noord-zuidverbinding
en misschien zelfs met een daar
mee parallel lopende spoorweg.
Met het oog op een mogelijke ste
delijke ontwikkeling op Flakkee
moet aan de noordrand van het
bekken daarvoor een recreatieve
opvang opengehouden worden.
De schets houdt zich in hoofdzaak
bezig met de voorzieningen in het
nu nog buitendijks gebied van het
bekken. Er is gedacht aan ver
schillende randzones: een grote
opvangcapaciteit kan daardoor
worden bereikt door de aanleg
van oeverstroken met beschutten
de beplantingen en lig- en speel
weiden. visgelegenheden, eenvou
dige hellingen voor het te water
laten van per auto aangevoerde
boten, consumptiepaviljoens enzo
voorts. En dat alles moet dan be
reikbaar zijn via zorgvuldig ont
worpen toeristische wegen met
voldoende parkeerplaatsen, vla
fietspaden en ruiterpaden.
In de randzones is ook plaats voor
enkele kampeerterreinen. Voor
het overige zullen dergelijke ter
reinen op het oude land moeten
worden gesitueerd. De benodigde
ruimte voor de gebouwde ver-
blijfsaccommodatie en de verzor-
fende bedrijvigheid zal primair op
et oude land moeten worden ge
vonden, opdat het recreatie- en
natuurgebied zelf zoveel mogelijk
als zodanig kan worden benut.
Overigens moet niet geheel wor
den uitgesloten dat voor bepaalde
vormen van verblijfsaccommo-
datie ook in het buitendijkse ge
bied op bescheiden schaal een
plaats kan worden ingeruimd.
De oppervlakte droogvallende
gronden zal volgens de schets
ongeveer 3800 ha bedragen.
De geprojecteerde bossen, met
een oppervlakte van 825 ha, zul
len in eerste Instantie in de vorm
van compacte eenheden tot ont
wikkeling moeten worden ge
bracht. Later kunnen hierin door
uitkappen open ruimten met grote
randlengten worden gemaakt. De
meer open terreinen zullen de
vorm kunnen kr|Jgen van door be
planting omzoomde weilanden en
oeverstroken. De uiteindelijk te
verwachten natuurlijke overvege-
tatie zal eveneens bijdragen tot
de aantrekkelijkheid van het
nieuwe landschap.
De oevers zullen overigens over
een grote lengte moeten worden
voorzien van een verdediging te
gen afslag. Bepaalde oevers zul
len wel, andere niet een goede
bad- en zwemgelegenheid kunnen
bieden. De in hygiënisch opzicht
meest betrouwbare mogelijkheden
voor zwemmen en baden mogen
in het westelijk deel van het bek
ken worden verwacht.
Grote nieuwe mogfelijkheden zul
len ook voor de watersport ont
staan. Het in het noordwesten
geprojecteerde gelegen gebied met
zijn vele, merendeels kunstmatig
te vormen eilanden, leent zien
goed voor de watersport met klei
nere boten. Het overige. meer
open water in het westelijke deel
en in het centrum van het bekken
is daarentegen meer geschikt voor
grote vaartuigen. De realisatie
van het geprojecteerde spaarbek
ken voor de drinkwatervoorziening
in het oostelijk deel van het bek
ken zou de thans aanwezige uit
gestrekte watervlakte minder on
herbergzaam en dus voor de re
creatie meer aantrekkelijk maken.
De bevaarbare oppervlakte wa
ter, dieper dan 1,5 meter, zal vol
gens de schets 6900 hectaren zijn.
Een reeks bestaande, voor een
deel nieuw te creëren jachthavens
moet worden ingericht. Jacht
havens met omvangrijke verzor
gende faciliteiten zijn vooral op
hun plaats bij de bestaande, thans
veelal min of meer op het water
georiënteerde woonkernen. Op de
schets zijn 15 jachthavens ingete
kend: ligplaatsaccommodatie voor
10.000 tot 13.000 boten.
Om het Grevelingenbekken zo
als het nu globaal op tekening
staat In een zodanige toestand
te houden dat het aantrekkelijk
blijft voor de recreatie, zullen
tamelijk vergaande hygiënische
voorzieningen moeten worden ge
troffen.
Slot van pag. 1
tigd, dat op korte termijn zou kun
nen worden belast met het ontwer
pen van de door hem bepleitte in
terprovinciale structuurschets, waar
bij de voorzitter opmerkte dat de tijd
dringt.
De staatssecretaris van cultuur, re-
creatie en maatschappelijk werk, mr
H. J. v. d. Poel, opende deze studie
dag. Hij meende dat eenheid van het
deltagebied waarschijnlijk enerzijds
zal leiden tot vervlakking anderzijds
tot verrijking.. Met het knagen aan
dit gebied kan de staatssecretaris
wel vrede hebben, als hij weet dat
het hart van de delta niet ,in ijzer
en staal zal worden gevangen' en als
hij weet dat dit gebied ,dat door
de gigantische waterstaatswerken
die er gaande zijn, zulke grote mo
gelijkheden krijgt voor de recreatie
van de bevolking, zowel van ons
eigen land als van de ons omringen
de landen, niet door de smook en de
damp van moderne industrieën zal
worden aangetast. ,Nu de detaillering
van dit land aan de orde is, zullen
we tot een inrichting moeten komen
die zowel welvaart als welzijn dient.
Alles met daarom ondernomen wor
den om dit zo unieke gebied zo gaaf
mogelijk te ontwikkelen', aldus mr
Van de Poel.
Drie inleiders had de ANWB uitge
nodigd voor deze recreatie-studiedag,
waarvan de leiding berustte bij Zee-
lands commissaris der koningin, mr
J. van Aartsen.
.Landschapsbescherming en land
schapsbouw in de delta' waren de
eerste onderwerpen waarop 's mor
gens de schijnwerper werd gericht.
De heer R. J. Benthem, hoofd land
schapsbouw van staatsbosbeheer be
handelde die en hjj gaf daarbij in
ernstige overweging het scheppen
van een nationaal park in de Greve-
lingen, evenals een soortgelijke status
voor de later te vormen binnenme
ren in het deltagebied.
.Ook verdient het aanbeveling het
kustgebied vanaf de Maasvlakte tot
aan de ingang van de Westerschelde
te bestemmen tot nationaal kustge
bied'.
Verder was h|j van oordeel dat bij
uitvoering van de deltawerken aan
vullende werken dienen te worden
uitgevoerd voor de opbouw van een
waardevol landschap met recreatie
voorzieningen en voor het ontwikke
len van nieuwe natuurgebieden. Daar
naast verdient het aanbeveling tijdig
de bestemmingen vast te stellen van
de oevers van de Westerschelde. Met
het beheer van de nationale parken
in de delta dient, naar Amerikaans
voorbeeld, een deskundige overheids
dienst te worden belast.
Eerder had de heer Benthem opge
merkt dat het vorstel om van de
Grevelingen een nationaal park te
maken .afkomstig is van de contact
commissie voor natuur- en land
schapsbescherming. Maar of deze
conceptie kan worden verwezenlijkt
hangt af van de vraag of hier na
tionale bela'ngen dan wel lokale of
gewestelijke zullen prevaleren. Voor
de recreatie opent het toekomstige
landschap van "de delta grote moge
lijkheden. Een goede vormgeving, een
passende infrastructuur en een be
stemmingsregeling, die de instand
houding van een gaaf milieu tot uit
gangspunt heeft, zijn daarbij volgens
deze deskundige een eerste vereiste.
De nieuwe mogelijkheden voor de
openluchtrecreatie hing ir P. Sante
ma, hoofd van de afdeling waterhuis
houding, aanpassingswerken en in
richting deltawerken later op de
morgen op aan drie voorbeelden: het
Veerse Meer, het Grevelingenbekken
en de deltakust. Hij schetste van het
Veerse Meer de ontwikkeling, zoals
die zich daar tot nu toe heeft vol
trokken en stelde vervolgens een aan
tal kritische vragen.
Is voldoende rekening gehouden met
de behoefte aan dagrecreatie? Wordt
er voldoende regionaal en centraal
gecoördineerd? Is het beeld van ver
richte investeringen bevredigend ge
weest? Wat die investeringen be
treft: de heer Santema legde een
tabel over, waaruit bleek dat zij
een bedrag van f 20 miljoen hebben
belopen tot nu toe, waarvan f 9 mil
joen uit de particuliere sector. Voor
het Grevelingenbekken bepleitte de
heer Santema een etappengewijze
ontwikkeling van de te treffen voor
zieningen. Hij had berekend dat de
kosten, gemoeid met de inrichting
van het buitendijkse gebied zoals
de schets elders aangèeft kunnen
worden gesteld op f 150 miljoen.
Daarin zijn dan niet begrepen de kos
ten van het spaarbekkenproject en de
accommodaties voor verblijf en ver
zorgende bedrijvigheid. Het leek ir
Santema gewenst gedurende een aan
tal jaren na de vorming van het bek
ken een bedrag van f 10 miljoen op
de begroting beschikbaar te stellen.
Ook hij was een voorstander van een
.nationaal park', een begrip overi
gens dat mr Van Aartsen later in
een slottoespraak alleen als naam
wilde accepteren, omdat hij bang
was dat de invloed van de lokaliteit
daarin niet voldoende tot zijn recht
zou kunnen komen Maar de heer
Santema drong sterk aan op een
grootscheepse aanpak. .Men kan zich
afvragen of onze huidige bestuurlijke
en organisatorische constellatie in-
voldoende mate aan de nieuwe eisen
kan beantwoorden- Er moet een des
kundig uitvoerend en beherend appa
raat komen.
Drs M. C. Verburg, directeur van
het ETI voor Zeeland, bracht aan
het begin van de middag het ele
ment economie in discussie.
Hij toonde zich voorstander van
een speciale bestuurs- en beh eers
eenheid voor het deltagebied, dat
naar verwachting in 1980 314
miljoen en in 2000 vier miljoen in
woners zal tellen. Of van de ver
wachte 11,1 miljard gulden die
onze bevolking in 2000 voor toeris
me zal uitgeven, eer. aandeel in
het binnenland zal terechtkomen,
zal mede afhankelijk zijn van de
accommodatie, die in Nederland
gecreëerd zal worden.
Sprekende over het verkeer en ver
voer, merkte drs Verburg op dat dit
jaar omstreeks twee miljoen auto's
over de Westerschelde zullen worden
overgezet. De vaste verbinding over
of onder de Westerschelde zal waar
schijnlijk tussen 1980 en 19S5 ver
wezenlijkt kunnen worden. Indien
men aanneemt, zo illustreerde spre
ker zijn betoog, dat van de 250.000
recreanten die op een zondagmiddag
in 1985 het Grevelingenbekken zul
len verlaten, tweederde dat zal doen
per auto en dat er gemiddeld tweeën
eenhalf persoon per auto zal reizen,
zullen 66.000 auto's in enkele uren
moeten worden afgevoerd. Zeker 80
pet daarvan zal naar het Noorden
en Oosten trekken en dus van de
dammenweg of de Haringvlietbrug
gebruik maken.
Getij'
havengebied Vlissingen-Oost kunnen
bedienen.
Tenslotte merkte de inleider nog opt
na de verzadiging van het Grevelin
genbekken en de totale deltakust,
biedt de Oosterschelde nieuwe pers
pectieven. Bij het vaststellen van de
bestemmingen moet hier reeds nu re
kening mee worden gehouden. Het
beleid dient niet al te zeer op de re
gionale behoeften van vandaag te
worden gebaseerd. Met name rijzen
de vragen of het gebied niet vooral
voor de Nederlandse bevolking moet
worden gereserveerd en of er niet
overvloedig plaats moet worden in
geruimd voor meer permanente vor
men van recreatie, zoals hotels en
tweede woningen. De verkeersfactor,
zo zei hij tenslotte, moet bij voorbaat
in de opzet worden betrokken.
Na afloop van de Inleidingen werd
een forum geformeerd, dat nog een
lange reeks vragen beantwoordde
over onderwerpen als concentratie
van de Industriegebieden, beheer van
recreatiegebieden en de kusfformatie.
In zijn slotwoord stelde mr Van
Aartsen nog: .Voor het Veerse Meer
en het Grevelingenbekken is al heel
wat gedaan. Maar er zijn nog hon
derd en één vragen open. Samen
moeten we ons in de komende jaren
inspannen om van de delta als re
creatiegebied iets goeds te maken'.
Ieder tracé zou dus in een zeer
beperkt aanlal uren 25.000 auto's
moeten kunnen verwerken. Indien
van een zesstrooksweg slechts drie
stroken met een capaciteit van
driemaal 2000 is gelijk 6000 auto's
per uur worden benut, is de af-
voermogelijkheid te gering. Men zou
evenwel op zulk een weg een zoge
naamde .getijregelmg" kunnen toe
passen door bv 's morgens vijf stro
ken voor het zeewaartse en één strook
voor het landwaartse verkeer open te
stellen en in de namiddags het om
gekeerde te doen. Een andere oplos
sing zou zijn. in een vroeg stadium
een zogenaamde centrale weg aan te
leggen of ernaar te streven dat een
zo groot mogelijk aantal der re
creanten kan worden aan- en afge
voerd per openbaar vervoermiddel.
Er wordt reeds gedacht aan een
spoorlijn naar Midden-Zeeland via
Zierikzee.
T reintjes
ANP Om het dikwijls kwetsbare
duinterrein niet teveel aan te tasten
beveelt de ANWB aan. aldus drs
Verburg, de parkeerterreinen voor
auto's van strandgangers buiten het
duinterrein aan te leggen en die par
keerterreinen door middel van fre
quent rijdende miniatuurtreintjes, zo
als gebruikt op tentoonstellingster
reinen, met het strand te verbinden.
Ook openbare vervoersdiensten zou
men op die parkeerterreinen kunnen
laten eindigen. Vervoer door de lucht
komt slechts in aanmerking op af
standen van 300 km of meer. Het
aantal toeristen dat zich dat kan ver
oorloven neemt toe. Het verdient vol
gens spreker aanbeveling zowel op
öoeree als op Schouwen en Walche
ren een vliegveld aan te leggen. Het
laatstgenoemde veld zou tevens het
ROTTERDAM .In de Oosterschel-
dedam is een getijcentrale voor op
wekking van elektriciteit om ver
schillende redenen niet op zijn plaats.
Indertijd heeft minister Suurhoff dit
standpunt ingenomen en er is mo
menteel geen aanleiding een ander
standpunt in te nemen'. Dat zei ir
P. Santema van rijkswaterstaats
deltadienst woensdagmiddag op de
reereatiestudiedag van de ANWB,
toen naar deze zaak werd geïnfor
meerd.
De heer Santema sprak van een
.beetje merkwaardige zaak', toen hij
antwoordde op een vraag, hoe het
ligt met de kansen van deze getij
centrale. waarover de PZEM thans
een rapport heeft verzonden. Hij be-
vest:gde dat rijkswaterstaat het rap
port ter kennisneming heeft ontvan
gen, maar dat het geen wijziging
heeft gebracht in de aanvankelijke
afwijkende opvatting over een derge
lijk project.
Op een vraag naar de mogelijkheid
van een 'weede nationale luchthaven
in zuidwest-Nederland reageerde drs
M. C. Verburg van het ETI voor Zee
land: .Dat zou een inbraak in het
detlagebied zijn. Gesteld dat het no
dig is. dan moet een stuk gebied op
geofferd. waarvoor nu een andere
bestemming is gedacht. Het zou een
streep doof de rekening zijn. Maar
misschien dan nog eerder een streep
door die voor het Reimerswaalpian
dan voor die door de recreatie'.
