CAISSONBOUW VOLKERAKDAM
OVER KAASJESKRUID EN
VIJFVINGERKRUID
i
COMPONIST OSCAR VAN HEMEL
WORDT VIJFENZEVENTIG JAAR
uit het I
1 vuistje I
i Marijke g
wil je Jj
I een stuk
kaas
OVERPEINZINGEN UIT DE POLDER
OP DE FIETS
DE POLDER IN
Gele roest
V'
HOOFD ERBIJ.
KRUISING VRIJ!'
VRIJDAG 28 JULI 1967
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
"Y^ILLEMSTAD Nog steeds
zijn de sluiskolken leeg en
nog steeds trekt de brug erover
alleen maar wat kijkers. Toch
zouden de binnenschippers van
Antwerpen naar het noorden of
omgekeerd bij Willemstad de
Volkeraksluizen al kunnen bin
nenvaren. Ze zijn op een en
kel toetsje na kant en klaar.
Alleen: waarom zou je je schip
door een sluis sturen, als er
vlak naast nog open water ligt
om zonder enig oponthoud te
passeren. Maar met die vrije
doorvaart zal het binnen niet al
te lange tijd hier toch voorgoed
gedan zijn. Naast de sluis in het
Volkerak krijgen namelijk der
tien doorlaatcaissons van vrij
vage contouren geleidelijk aan
hun definitieve robuuste vorm.
Die caissons (45 bij 15 bij 13 meter)
zullen in het vroege voorjaar van
1969 het resterende sluitgat van 600
meter in de Volkerakdam afsluiten
en de scheepvaart heel nadrukkelijk
naar de nieuwe sluis verwijzen. Dan
zal er ook een verbinding zijn ze-
maakt tussen de Brabantse wal "en
het zogenaamde Hellegatsplein, het
verkecrseiland aan de voet van de
Haringvlietbrug.
Het sl ui zencomplex bij Willemstad
wordt straks een vitale schakel in
de nieuwe Sclielde-Rijnverbinding.
De sluizen zijn op deze plaats nodig,
aangezien de Volkerakdam in het
kader vaat de deltawerken een soort
van buffer wordt ln het stroomre-
gïem van het noordelijk en het zui
delijk deltabekken, namelijk tussen
Haringvliet-Hollandsch Diep aan de
ene kant en Volkerak-Oosterschelde
aan de andere. Compleet met voor
havens zijn de nieuwe sluizen van
mond tot mond 4.5 km lang. Per
dag zullen er 350 tot 400 schepen
moeten worden geschut. De twee
siuizen zullen per schutting .35 tot
40 schepen kunnen verwerken.
Nadat «Ie deltadienst van rijkswater
staat voor de wal van Willemstad
zo goed als gereedgekomen was niet
de nieuwe schutsluizen is men met
mensen, materiaal en directieketen-
park verhuisd naar het siuiseiland,
waar dus nu de doorlaatcaissons wor
den geconstrueerd. Op deze foto Is
duidelijk te zien dat op de funderin
gen de ene na de andere caisson
van de. grond komt. Op het Helle
gatsplein is het zandbed voor de
weglus van het; He.llcgatsplein nnar
de Volkerakdam al gestort (zie an
dere luchtfoto).
(Luchtfoto's Slagboom en l'eeters)
(ADVERTENTIE)
^■RVOEDZAAM MAK#.
^hvk wifvzaaoA
Oet is vandaag te warm en te
drukkend om te wandelen
en daarom gaat de poldertocht
per fiets. Dit heeft zijn voorde
len. omdat het overzicht over
de gewassen, de eigen, die van
nabije- en verre buren, vanaf
de hogere waarnemingsplaats
beter is. Het heeft ook zijn
nadelen, omdat men door de be
trekkelijke snelheid de planten
wereld langs bermen en sloot
kanten minder goed kan opmer
ken. Dat is niet het geval met
de soms minstens een meter ho
ge planten van het kaasjes
kruid, ook wel als de gewone
malve aangeduid (Malva sil-
vestris).
Deze prijkt in zijn paarse pracht al
direct aan de overkant, wanneer we
het damhek uitfietsen. Het is een
zeer fors exemplaar, net op de rand
van het tallud gespaard door de cy
cloonmaaier. die de wergberm heeft
getracht te scheren. Het bermhooi
is al geperst en verdwenen en de
berm zelf lijkt veel op een gepluk
te kip. Dit maakt het mooie kaasjes
kruid. dat dit jaar zeer rijk bloeit,
des te opvallender. Het moet een rij
ke groeiplaats zijn, want vaak blij
ven de exemplaren veel kleiner, wan
neer ze op een armetieriger bodem
staan. Dat is bij de eerstvolgende
heul altijd het geval, waar een vind
plaats op de grens van slootkant en
melselwèrk zolang mij heugt te vin
den is. Geen herverkaveling, geen
maaimachine en geen spuitboom
zelfs hebben een eind aan dit taaie
leven van de vaak tweejarige plant,
dir op veilige plaatsen zich ook wel
als vaste plant nestelt, kunnen ma
ken.
Het zijn de vruchtjes die ons nis
kinderen nl wisten te boeien: de
kansjes. Ze zitten verpakt in de vljf-
slippige groene kelkblaadjes, die nel
over de bovenrand heenslaan en lij
ken op 't eerste gezicht daarom kan-
lig. Doch in feite heeft, het kaasje
zelf de ronde vorm van de jonge
graskaas. We aten ze als kinderen
met genoegen; knabbelden ze omdat
ze zo klein waren tussen de tanden
die wij 's voormiddags deelachtig
konden worden. Bn hoewel het niet
zo is dat mijp collega's erg bedreven
zijn in hun kennis van de wilde flora,
behalve de geajkte onkruiden te vel
de, de namen van de vuilte dus, kent
toch iedereen wel het lcaasjeskruid.
Het blad is mooi handlobbig, gemak
kelijk te herkennen en te onthouden
Vanwege de kaasvruchtjes. noemt
law 2.mqiun-pmz ui jus|d ap uaui
broodjeskruid, in Noord-Limburg
heeft men het ook niet onterecht,
over hemdknoopjes. Ln Walcheren
zou men over Franse broodjes spre
ken. Misschien kan men mij dit aan
't adres van de PZC bevestigen,
(motto Polderbewoner). Voor mij
zelf hecht ik nog een betekenis aan
het gezicht van kaasjeskruid. Het is
daar zoet in de polder en beslist niet
brak of zilt.
Intussen zijn we een steile oprit, een
aprèl, genaderd en ik schaam mij op
mijn leeftijd niet meer de laatste
meters af te stappen. Dan kun je
tenminste beter om je heen zien.
want in en rond een coupure groeit
meestal van alles. Dat gaat ook nu
weer op. want aan distels en klap
rozen geen gebrek.
Doch wat is dat? Aardbeien, ver
onderstelt mijn jongste zoon die
mij vergezelt en narist me staat.
Kom, zeg ik, aa.rbeien met gele
bloemen, maar hij Is er niet zo
ver naast. Integendeel, de planten
staan naast elkaar In de flora en
het aardbeiachtige blad, hoewel
kleiner, is suggestief voor iemand
die Juist in deze tijd dagelijks
.bakker an' is om de .aerebe».W
voor de tafel te plukken en
ook wel eens bosaarbeitjes p-
vonden heeft. Het blad is hand
vormig samengesteld, vijftallig
en heeft aan die zeer duidelijke
en opvallende vorm, neem ik san,
zijn naa.m te danken: vijfvinger-
kruid Potentilla reptans).
Reptans. dat wil zeggen een km-
per. Hoe komt die plant hier, Mi'
ik ze nooit eerder waarnam? In d*
watersnood was deze coupure
lelijke overloper als tussenscható
tussen het volgelopen kleine bultcr-
poldertje en de oude grote po'.der
Kan het water van builen hier de za
den hebben gedeponeerd? Waarom
niet? De heldergele platte bloem
pjes hebben de kleur van de boter
bloem. Toch zijn het geen ranonkel-
achtigen, zij horen tot de familie
der roosachtigen, geslacht ganzwx
Broertje en zusje met ons onvolpre
zen zilverschoon, alleen niet welre
kend, wel kruipend ook dus. hoew-
wat minder dan de van onder zilver-
bladige schone. En nu ik ai aan
zilverdraden tussen het goud van de
natuur ben aangeland is het lijd om
tot een prozaïsch eind te komen n
de beesten in de wei te gaan lelie"-
want dat was ditmaal het doel vu
de tocht.
erder fietsende valt de weinig
heldere kleur van sommige vut-
tertarwevelden speciaal in het ox
Er ligt. niet op de aren,
het blad- en daarmede op de askfr
als geheel een dode. een geel^-
gestorven kleur. Het is de dit jw'
zeer vroeg ingevallen en gevreesw
gele roest, een zwam die het n®
vroegtijdig doet afsterven en daar
mee hel ademhalingsapparaat
produktto-a/pparaat van het g»v
aantast. Door de zachte winter heen
veel roest kunnen overwinteren,
dus n:et doodgevroren en heeft i-
de kans gegrépen Het ene ras v
zwaar ziek. een ander kan er eenw
goed tegen. POLDERMA3
zou moeten vergelijken, de smaak
kan ik niet nailer aanduiden, alleen
maar als lekker fris. Voor het gevoel
Is liet of men op een stukje nool
knabbelt.
Ik geloof niet clat er nog veel kinde
ren in geïnteresseerd zijn; snoep
goed is overvloediger tegenwoordig
'iar. de éne bokkiene' '.babbelaar i
Kruispunten vormen zowel bin
nen nis buiten de bebouwde kom
de moest ernstige black spo»
ln hel verkeer. Bijna (Ie helft van
alle verkeersongevallen die in o»
and plaatsvinden gebeurt name-
ijk op kruisingen van wegen, up
Ie rechte weg gebeuren 49,5 P»'
ent van de ongevallen, op kru'»'
Hinten 43,3 procent, in boekt»
procent. Moer dan SO proe»'
an de ongevallen op kruispuntfl
indt plaats in de vorm van w»e
ingen met een ander rijdend
voertuig. Het totaal aantal onf!
allen op kruispunten in JJ>6o J"
Iroog 23.455. Hierbij vonden j-
uensen de dood en werden 13
personen zwaar en 8298 lm'
rowond. Het slaat, vrijwel vbs'
dat. een groot deel van deze oni
vallen op kruispunten wordt w I
oorzaakt door overtreding vnn
oorrangsregels en... "„opleid
leid. De slogan van de'Cl'
HOOFD ERBIJ KHUN*"
KMI'. waarmede hel
oor Veilig Verkeer drie mnandon
voorlichting via pers, radio cn i
evisie zal geven, I s I I
z'n plaats. Fit de ongovnllcns
listieken blijkt voorts dat W
proeent: van alle kruispuiitonK*
allen plaatsvindt binnen de
bouwde kom cn 25,7 procent as»
buiten.
Toen wij ons in verbinding stel
den met Oscar van Hemel om
een afspraak te maken voor een
interview ter gelegenheid van 3
augustus, was zijn reactie: ,Is
dat nu wel nodig? Er zijn toch
zeker belangrijker mensen om
over te schrijven?' Daarover
valt te discussiëren, maar het
gebeurt niet elke dag, dat een
vooraanstaand componist 75
jaar wordt. Eenmaal in gesprek
met Van Hemel blijkt al snel,
dat het een man is zonder eni
ge pose.
Ik heb geen moeite gedaan, een hul-
digingscomitó te laten vormen. Al
lereerst houd ik niet van die poes
pas en bovendien gaat er veel kost
bare tijd mee verloren. Die tijd heb
ik hard nodig want ik ben met aller
lei nieuwe dingen bezig en compo
neer in een traag tempo. Het is bij
mij een proces van vallen en op
staan'.
Oscar van Hemel werd te Antwer
pen geboren, kwam als violist naar
Nederland en begon te componeren
toen hij enkele malen het concertge
bouworkest onder Mengelberg had
gehoord. ,Dat was tijdens de eerste
wereldoorlog en in die tijd was een
concert een geweldige belevenis. Wij
waren toen misschien anders. Zekei-
is, dat de muziek veel meer in de
diepte werd beleefd. Voordeel van de
tegenwoordige communicatiemedia
is, dat de muziek op een geweldige
manier in de breedte wordt onder
gaan. Nadeel is, dat men niet meer
de tijd neemt om bij de dingen, stil
te staan".
Het oeuvre van Van Hemel is veel
omvattend en bepaald niet eenzijdig.
Het bestaat uit werken voor orkest,
kamerorkest, soloconcerten, zang met
orkest, kamermuziek en éón opera.
Deze werken zijn van 1933 of latere
datum nadat Oscar van Hemel twee
jaar bij Willem Pijper had gewerkt.
Wat is er van de composities die u
vóór 1931 schreef geworden
,Die heb ik teruggetrokken omdat
ik gelukkig voldoende zelfkritiek heb
om in te zien. dat die vroege stukken
niet meer betekenden dan jeugdzon
den. Dat is trouwens een kwestie die
ik nog altijd als actueel ervaar'.
.Als ik eens terugkijk op hetgeeai ik
in de afgelopen jaren heb geschreven,
dan zijn daar talloze werken bij die
ik het liefst, met de mantel der ver
getelheid zou willen bedekken. Wordt
zo'n stuk weer uitgevoerd dan Jijkt
het voor mijzelf nog even iets te be
tekenen omdait het tenslotte bevredi
ging geeft, je geesteskind te horen
vertolken. Naderhand vraag ik me
toch steecis weer af, of het niet an
ders had gekund. Kortom, ik ben
maar zelden tevreden'.
Is er een bepaald werk, dat u zelf
na aan hel hart ligt
.Mijn 4e. 5e en 6e'strijkkwartet en
hetklannetkwin-tet. Het moeilijkste is,
dat er steeds perioden zijn waarin j'e
evolueert. Als je eerlijk oordeelt is
er vooral in je eigen werk bij
het terugzien op zo'n periode veel
passeé. Omdat k van nature alle
nieuwe ontwikkelingen op de voel
probeer te volgen, voel ik mij ook
al hoor Ik qua leeftijd tot de oude
re generatie nog helemaal een
man van deze tijd'.
.Wat denkt u van die evolutie zo
als die zich momenteel voltrekt?
.Op papier is het heel boeiend wat
de avant-garde doet. maar dikwijls
zo verstandelijk beredeneerd en met
het accent op de intellectualiteit dat
het volgen ei-van, zoals ik al zei, bij
proberen blijft. Deze mensen schrij
ven een voor ieder weer verschil
lend geheimschrift dat ver van de
traditionele notatie is verwijderd en
dat maakt h et lezen van hun partitu
ren voor een niet -ingewijde tot een
moeilijke opgave'.
Zijn er niettemin componisten van
wie u gelooft dat zij van grote be
tekenis zijn voor de evolutie in de
muziek en van wie u gelooft dat zij
niet alleen uit reealdtranlie. doch
uit innerlijke noodzaak schrijven?
.In deze eeuw zijn de grote vernieu
wers Debussy en Webern geweest.
Pijper was ook van grote betekenis
en invloed. Wat ik het meest in hem
bewonderde is zijm oprechtheid. Dat
Is de belangrijkste reden geweest
i ik mij onder zijn hoede heb
,Meer recent denk ik aan Pende-
recki die echter in het oog van de
jongeren een deserteur is vanwege
zijn veelvuldig teruggrijpen op de
traditie. In Nederland noem ik Ton
de Leeuw die pionierswerk heeft ver
richt omdat hij radicaal met het
conventionele brak en dat zinvol en
weldoordacht deed'.
Vele werken van Oscar van Hemel
zijn bekroond, zoals de Ballade voor
Orkest, het Vioolconcert, Maria Mag-
dalena, Herdemkingshymne. Piano
kwartet en vierde strijkkwartet.
Daaruit vloeiden verscheidene op
drachten voort.
,In principe wordt elke opdracht aan
vaard, al was het maar om geestelij
ke zelftucht te cultiveren. Het komt
meer dan eens voor, dat een compo
sitie wordt gevraagd voor een ensem
ble met beperkte mogelijkheden of
t.er herdenking dan wel opluistering
van een bepaalde gebeurtenis.
In een dergelijk geval moet Ik me
zelf geweld aandoen omdat ik n>:
gewoon mijn gang kan gaan.
gezond is zoiets en vooral leerzaiï
want je leert flexibel te words'
Wat zijn uw plannen voor de natrt
toekomst
,ïk ben bezig met .About Gxnm*
dia deU'arte' voor hobokwartet Kr.
is een regeringsopdracht. De stel m)
voor hierin de verschillende figure-
uit de commedia dell'arte muzlksd
gestalte te geven. Voorts wil ft
vijf van de schilderijen van Jeiw
Bosch in een muzikale impress:
trachten te vatten, eventueel m
projectie. Ik ben volkomen gebiolo
geerd door Bosch en zijn gedurfd*
genialiteit en gebruik dan ook e:
o-eavanceerd idioom in deze comwS-
tïe die door Hein Joi-dans en ït
Brabants orkest ten doop zal wor
den gehouden.
Ik ben dankbaar, in een tijd te Ie»
waarin alles mogelijk is en voel a
ln het g-oheel met .oude garde' zo
lang ik 'nog met beide benen ln ot
stroom sta'.
