,HET DERDE PIANOCONCERT',
THRILLER OF HALLICUNATIES?
VPRO-radio
bezuinigt
Olympische reportages
gaan miljoenen kosten
Tr
Catharina de Grote
7
radio
televisie
PILOOT STORM ontroerd in de stratosfeer
13 april 1967
PROV
INCfAtE ZEEUWSE COURANT
(Van onze rtv-redactie)
Het derde pianoconcert', het tv-spel
dat vanavond door de NCRV op liet
scherm wordt gebracht, heeft een
jaar op de plank gelegen. De opna
men waren 29 en 30 april 1966. Dat
wil zeggen: de opnamen in de tv-stu-
dJo. Eerder was een dag gewerkt in
het Amsterdamse concertgebouw.
Het stuk speelt namelyk in de wereld
van het concertwezen. De schrijver
ervan is de Fransman Francois-Ré-
ris Bastide. Hij is een uitgever. Vroe
ger heeft hy musicologie gestudeerd,
o a in Amsterdam. Hij vond de we
reld van de muziek te overweldigend,
te veel, te groot ,niet te omvatten en
te doorgronden, bijna om bang van te
worden. Daarom stapte hy er uit.
,Het derde pianoconcert' handelt
eveneens over do frusterende wer
king, die de muziek op haar beoefe
naren kan gaan uitoefenen.
Hoofdpersoon in het spel is de con
certpianiste Marga Walter. Ze is in
Amsterdam waar ze het pianocon
cert in G. van Ravel heeft gespeeld.
De volgende dag moet ze vertrekken
naar Melbourne, waar ze een ander
engagement heeft. Ze is overver
moeid, Door het al maar moeten spe
len, maar ook door het steeds maar
over de wereld moeten trekken. Wel
heeft ze haar zoontje Tom bij zich,
maar die is niet voldoende om haar
eenzaamheid te vullen. Weliswaar is
ze getrouwd met de componist Fran
cesco Muravera, maar hij woont in
Los Angelos en gaat nooit mee op
reis. Hij haat concerten. Bovendien
is hij van haar vervreemd.
Na afloop van het concert in het Con
certgebouw ontmoet ze Paul Heller,
een jongeman, die plano heeft gestu
deerd, maar die zijn studie heeft af
gebroken omdat hij het niet zou ha
len. Hij maakt nu muziekprogram
ma's bij de televisie.
Voor Marga Walter is Paul Heller
een man, die ook menselijk aardig is
voor haar. Voor haar impressario's,
de dirigenten, haar bewonderaars is
ze op de eerste plaats de vermaarde
muziekvertolkster. Behalve aardig is
Paul Heller ook nog jong en knap.
iets vreemds. Ze wordt in het holst
Als Paul vertrokken is, gebeurt er
van de nacht opgebeld door Philip
Winterberg, de dirigent. Hij zegt dat
ze haar reis naar Australië moet uit
stellen. Ze moet zondag invallen voor
een Russische solist, die heeft afge
zegd. Ze moet het derde pianocon
cert van Ravel spelen.
Het derde van Ravel? Ravel heeft
slechts twee pianoconcerten geschre
ven. Dat in G en het concert voor de
linkerhand, beide dateren uit de jaren
1930-'31. Nee, zegt de dirigent (later
ook impressario Max en zelfs haar
man) Ravel heeft nog wel een derde
pianoconcert geschreven. Dat was in
1945, toen hjj zo erg ziek was. Trou
wens, je hebt het vorig jaar 34 keer
gespeeld en je hebt er drie keer pla-
tenopnamen van gemaakt, in '56 en
in '60'.
Het is hier niet de plek te verraden
of er met Marga Walter een kwalijk
spel van mystificaties wordt gespeeld,
dus of ,Het derde pianoconcert' een
thriller is, dan wel dat ze lijdt aan
hallucinaties. Zo sterk geschreven is
het stuk nu ook weer niet dat het zou
kunnen verdragen tot op het bot ont
leed te worden.
Zij slechts nog vermeld dat Ank van
der Moer de hoofdrol speelt, dat Eric
Schneider (vorige week in ,Le sud')
de jonge tv-medewerker Paul Heller
is en dat Ko van Dijk de dirigent
speelt. Twee dagen heeft hfl gerepe
teerd hoe hij een dirigent moet na
doen. In het Concertgebouw heeft hij
vervolgens net staan doen alsof het
echt was. En wie in Ank van der
Moer, behalve de actrice die zij is,
voorts een begaafd pianiste zou ont
dekken, dient te weten dat de spe
lende handen op het scherm de han
den zijn van de concertpianiste Fania
Chapiro.
TV-debat over
regeringsverklaring
onzekere zaak
(Van onze rtv-redactie)
De Nederlandse Radio Unie verzorgt
volgende week dinsdag om elf uur
via de KRO-zender (Hilv.-2) een
rechtstreekse uitzending van de re
geringsverklaring, die door minister-
ERIC SCHNEIDER
e rtv-redactie)
Een groot aantal VPRO-radiopro-
gramma's wordt gedurende de zomer
maanden (mei t/m september) stop
gezet. Het heeft te maken met de
geldzorgen van deze omroep, die op
de exploitatie van haar gids, Vrye
Geluiden, geen geld overhoudt om too
te kunnen leggen op de, van het ove
rige uit het luistergeld gefinancieerde
programma's. Ook de viering van het
40-jarig jubileum heeft de kas geen
goed gedaan. De komende zomer
maanden moeten op het radiopro
gramma een bezuiniging opeleveren
van ongeveer een halve ton. Tot de
gramma een bezuiniging opleveren
door muziekuitzendlngen, behoren o a
Ronduit', .Sater op zondag*, .Gewoon
ander', .Streeksgewijs' en .Informatie
over informatie'.
president P. de Jong in de tweede
kamer zal worden afgelegd. Het is
nog onzeker of ook de televisie de re
geringsverklaring en de daarop vol
gende debatten integraal, dan wel in
samenvatting, zal uitzenden.
De Ned. Televisiestichting kampt met
de moeilijkheid dat een van de vijf
reportagetreinen in reserve moet
worden gehouden om op eerste sig
naal te kunnen uitrukken naar
kasteel Drakensteyn. De vier andere
reportagetreinen zijn reeds ingedeeld.
Een staat er bij studio Concordia in
Bussum, dat niet over eigen camera's
e d beschikt: de NTS heeft er een
nodig voor een theaterreportage in 't
land, de NCRV heeft eveneens een
trein, enz. Geprobeerd w.ordt door
verschuiving van opnamedata van
.gewone' programma's alsnog een
trein voor Den Haag vrij te maken.
fADVERTENTIE)
de harde matras
met alle comfort
van een zachte!
DONDERDAG 13 APRIL
7.23 Lichte grammofoonmuziek. (7.30
7.35 Van de voorpagina). VPRO 7.35
Deze dag. VARA: 8.00 Nieuws. 8.10
Lichte gram mof oonmuziek. 9.00 Ste
reo: Klassieke grammofoonmuziek.
(9.35-9.40 Waterstanden). VPRO:
10.00 Schoolradio. VARA: 10.20 Lich
te grammofoonmuziek. 11.00 Nieuws.
11.02 Voor de vrouw. 11.30 AVRO:
Stereo: Klassieke opera-fragmenten
(gr.).
Middag:
12.00 Lichte orkestmuziek. 12.25
Beursberichten. 12.27 Mededelingen
t b v land- en tuinbouw. 12.30 Lichte
orkestmuziek. 12.50 Draaiorgelmu-
ziek (gr). 13.00 Nieuws. 13.10 Jour
naal en beursberichten. 13.30 Stereo:
Alt en piano: Engelse en Ierse lie
deren. 13.50 Kerkorgelconcert: klas
sieke muziek. 14.15 Voordracht. 14.35
De horizon voorbij: toeristisch pro
gramma. 15.00 Voor de zieken. 16.00
Nieuws. 16.02 Van vier tot vijf: een
radioprogramma in een notedop.
17.00 Voor de Jeugd.
Avond:
18.00 Nieuws. 18.15 Actualiteiten.
18.20 Uitzending van het Gerefor
meerd Politiek Verbond. 18.30 Lichte
orkestmuziek. 18.55 Gesproken brief.
19.00 Voor de kinderen. 19.05 Violen
en cello: moderne en lichte muziek.
IKOR: 19.30 Ecclesia Politica
Stereo: omroeporkest en Omroep
koor: klassieke gewijde muziek. 21.04
De Dageraad, hoorspel. 22.30 Nieuws.
22.40 Actualiteiten. 22.55 Stereo:
Dlscotaria: nieuwe grammofoonpla
ten. 23.55-24.00 Nieuws.
Morgen:
VARA: 7.00 Nieuws en ochtendgym
nastiek. 7.20 Socialistisch strijdlied.
Middag:
12.27 Mededelingen t b v land- en
tuinbouw. 12.30 Nieuws. 12.40 Actua
liteiten. 13.00 Pro memorie, praatje.
13.05 Klassieke grammofoonmuziek.
13.45 Voor de vrouw. 14.15 Ronsard
en de muziek. - H: Muzikale lezing.
TROS: 14.45 Van 1685 tot vandaag:
muzikale lezing. 15.15 Voor de
vrouw. NCRV: 15.45 Stereo: Wals
muziek (gr). 16.00 Bijbeloverden
king. 16.30 Clavecimbelrecital: klas
sieke muziek. 17.00 Voor de jeugd.
17.15 Kinderzang (gr). 17.30 Stereo:
Lichte grammofoonmuziek. 17.50
Klassieke en moderne muziek voor
blazers (gr).
AVOND:
18.10 Sportrubriek. 18.30 Halte: pro
gramma voor de twintigers. 19.00
Nieuws en weerpraatje. 19.10 Radio
krant. 19.30 Klassieke gewijde
ziek (gr). 19.30 Klassieke gewijde
muziek (gr). 20.10 De familie Leen-
houts, hoorspel (dl 27). 20.35 Sa
men uit samen thuis: steravond
programma. 22.00 Gewijde muziek
(gr). 21.15 Beantwoording van vra-
fen over de rubriek Dftbellazen.
2.30 Nieuws. 22.40 Boekbespreking.
22.45 Kerkorgelconcert (opn): klas
sieke en moderne muziek. 23.15 Sig
naal muziek van eigen tijd. 23.45
Lichte grammofoonmuziek. 23.55-
24.00 Nieuws.
Stereo: Lichte grammofoonmuziek.
7.30 Nieuws. 7.32 Lichte grammo
foonmuziek. 7.40 Radiokrant. 8.00
Nieuws. 8.10 Gewijde muziek (gr).
8.30 Nieuws 832 Stereo: Lichte
grammofoonmuziek. 9.00 Voor de
zieken. 9.35 Stereo: Lichte grammo
foonmuziek. 10.00 Stereo: Klassiek
vioolconcert (gr.). 10.30 Morgen
dienst 11.00 Lichte gramofoonmu-
zielc.
240 m en FM-kanaal 43, 99.8 MHZ.
Middag:
12.00 Nieuws. 12.02 Variant: actuali
teiten, reportages, stripverhaal en
veel muziek. 13.00 Nieuws. 13.02 Top
Twintig. 14.00 Nieuws. 14.02 Instru
mentaal allerlei (gr). KRO: 15.00
Nieuws. 15.02 Actualiteiten. 15.05
klein chanson. 16.00 Nieuws. 16.00
Actualiteiten. 16.05 10 RRRrrr
tienershow. 17.00 Nieuws. 17.02 Ac
tualiteiten. 17.05-18.00 Verzoekpla-
tenprogramma.
Morgen:
AVRO: 9.00 Nieuws. 9.02 Actualitei
ten. 9.05 Plaat maar raak. 10.00
Nieuws. 10.02 Arbeidsvitaminen.
(11.00 Nieuws).
NEDERLAND-1
KANAAL 7/29
18.45 uur:
(NTS) i'IPO DE CLOWN
18.50 uur:
JOURNAAL
19.10 uur:
INTERNATIONAAL JEUGDJOURNAAL
19.00 uur:
VAN GEWEST TOT GEWEST
19.30 uur:
MENSEN EN DE SPORT
20,00 uur:
JOURNAAL
20.20 uur:
(NCRV) ATTENTIE
20.45 uur:
HET DERDE PIANOCONCERT
TV-spel van de Franse schrijver Francois-Régis Basti
de, in een vertaling van Frank Onnen, de NCRV-cor-
respondent te Parys, en in de regie van Gerard Rekers.
Ank van der Moer speelt de rol van een concertpianiste,
die geconfronteerd wordt met de opdracht het derde
pianoconcert van Ravel te spelen. Maar Ravel heeft
slechts twee pianoconcerten geschreven. Er klopt dus
iets niet. (zie ook elders op deze pagina).
22.10 uur:
DE BRAINSTOKMERS
Het tweede deel van de documentaire van Jan van Hit-
lo over de wereld van de reclame.
22.55 uur:
(NTS) JOURNAAL
23.00 uur:
(TELEAC) AUTOMATISERING
20.55 uur:
ACHTER HET NIEUWS
21.20 uur:
MOGUL
Er breekt brand uit bij een nieuwe liebron bij de Per
zische Golf. Verschil in ideeën over de wijze van bestrij
ding van de brand leidt tot een spannende situatie.
22.15 uur:
(NTS) JOURNAAL
22.30 uur:
(RKK) VERKLAAR U NADER
Het vijfde en laatste gesprek over moderne geloofsin
zichten. Vrige week moest de discussie vervallen in ver
band met de meer actuele uitzending over de jongste
encycliek.
BELGIË-NED.
NEDERLAND-2
KANAAL 82
20.00 uur:
(NTS) NIEUWS IN HET KORT
20.05 uur:
(VARA) CORONATION STREET
20.30 uur:
ZIGEUNERMUZ1EK
In het kader van de VARA-week te Enschedé treedt in
zaal Irene het uit Amsterdamse studenten geformeerde
zigeunerorkest Kabanl op. Zangeres b(j het orkest is
Bozena Grabowska, een geboren Poolse, die in de jaren
60 een bekende naam had in de Oost-Europese landen.
Zij trouwde een Nederlandse zakenman en woont sinds
drie jaar in Amstelveen.
14.05 uur:
SCHOOLTELEVISIE
18.25 uur:
TELETAALLES FRANS
18.55 uur:
HET ZANDMANNETJE
19.00 uur:
OOM STORM VERTELT
19.25 uur:
TIENERKLANKEN: CABARET
20.00 uur:
JOURNAAL
20.25 uur:
BONANZA
21.15 uur:
PANORAMA: DE WEEK IN BEELD
22.15 uur:
PREMIÈRE: NIEUWE FILMS
22.-15 uur:
JOURNAAL
BELGIE FRANS
KANAAL 3 EN 8
14.00 Schooltelevisie; 18.37 Schooltelevisie; 18.65 Chris
telijke uitzending; 19.25 Bonhommet en Tilapin; 19.30
Hallo Politie; 20.00 Journaal; 20.30 Speelfilm: Un singe
en hiver; 22.00 Nieuwe films; 22.45 Journaal.
FRANKRIJK - RIJSSEL (LILLE)
KANAAL 12
12.30 Jeugdprogramma; 13.00 Tele-midi, journaal; 14.30
School-tv; 16.30 De grote club; 19.20 Voor het slapen
gaan; 19.25 Zaal acht, vervolgverhaal; 19.40 Regionaal
journaal; 20.00 Tele-soir, journaal; 20.30 Lledjeswed-
stryd; 21.40 De gerontolgie; 22.40 Vrije tribune; 23.00
Tele-nuit, journaal.
(ADVERTENTIE)
(Van onze rtv-redactie)
De televisie reportages van de Olym
pische spelen in 1968 in Mexico gaan
de Europese televisie ongeveer 20
miljoen Zwitserse francs kosten. Een
Zwitserse franc is ongeveer 80 cent.
In dat bedrag zitten de rechten, die
door de organisatoren moesten wor
den betaald (1,25 miljoen dollar) en
de kosten van het maken en van het
overseinen naar Europa van de re
portages. Omdat in Mexico de tele
visie in hoofdzaak is gesplitst in zelf
standige regionale zenders, kan de
Mexicaanse televisie niet voor al de
opnamen en directe uitzendingen zor
gen. Er zullen vanuit Europa repor
tagetreinen naar Mexico moeten wor
den gezonden of er zullen treinen
moeten worden gehuurd in Amerika.
In Tokio was dat enkele jaren gele
den niet nodig. De Japanse televisie
beschikte over voldoende technisch
materiaal om heel de wereld te kun
nen bedienen.
Dit vertelt VARA-voorzltter J. B.
Broeksz. Als voorzitter van de Euro
pese Radio Unie is hij in Mexico ge
weest voor ondertekening van de nu
reeds gesloten contracten. De ERU
zat al langer op het vinketouw. Een
klein jaar geleden, toen de heer
Broeksz in Dublin vergaderde, kon
den buitenstaanders, die in Hilversum
het experimenteel uitzenden van een
stereoprogramma naar Stockholm
meemaakten, er getuige van zijn dat
via deze verbinding een spoedbood-
schap voor de ERU-voorzitter door
kwam, die hem onmiddellijk naar Du
blin moest worden doorgegeven. De
inhoud van de boodschap was de bui
tenstaanders onduidelijk.
Er stond iets in van .Mexico' en ,op
uw hoede zijn' en dat soort dingen. Er
werden prompt grapjes over gemaakt.
,Wil Broeksz nu ook al de macht ver
overen in Mexico'
Broekzs is tenslotte de grote man in
Hilversum en je weet nooit. Het alar
meren vanuit Stckholm, waar een in
ternationale PTT-delegatie bijeen
was, heeft nooit iets met eventuele
dictatoriale neigingen van de heer
Broeksz te maken gehad. Het ge
vaar in die dagen was dat het Ame
rikaanse televisienetwerk ABC de tv-
rechten van de Olympische spelen
voor heel de wereld dreigde op te ko
pen en dat Europa vervolgens met
handen en voeten gebonden zou zijn
aan de zeer commerciële, dus veel
geld vragende, eigenaren van ABC.
De zaak bleef achter de schermen.
Enkele maanden later kwam er iets
van naar buiten. Toen, sprak de heer
Broeksz in zijn rede tot de vereni
gingsraad van de VARA over .geva
ren van het afsluiten van openbare
gebeurtenissen door monopolistische
contracten' en over ,de tendens tot
het opkopen door een omroeporgani
satie of maatschappij van wereldrech
ten voor bepaalde gebeurtenissen om
te proberen deze regionaal met winst
te verkopen'. Hij vervolgde: Jh Mexi
co zijn dergelijke pogingen blijkbaar
ondernomen t a v de Olympische spe
len. Niemand van de aanwezigen be- -
greep precies wat de heer Broeksz
met z(jn zijdelingse opmerkingen op
het oog had en .blijkbaar' was op dat
moment beslist een understatement.
Nu, een half jaar later, zegt de heer
Broeks2: ,ABC is een geassocieerd lid
van de Europese Radio Unie. We hou
den het er maar op dat er sprake is
geweest van een misverstand. De
ABC heeft alleen de rechten voor
haar stations in de Verenigde Staten.
Slechts een van die 27 stations, er
gens in het Midden-Oosten, valt on
der. wat wij de Europese zone noe
men'.
In Mexico zijn de slothandelingen met
de organisatoren van de Olympische
spelen tevens gehouden naméns de te
levisie in Oost-Europa. Het contract
voor de uitzendrechten is dan ook
gesloten namens zowel Oost- en
West-Europa.
Het is nog slechts het begin. Er moet
nog veel worden uitgewerkt. Japan
bijvoorbeeld zendt vier reportagetrei-
Mexico. Mogelijk gaat ook Europa
nen voor programma's in kleur naar
iets aan kleur doen.
Wel is bekend dat de rechtstreekse
transmissie van beelden naar Europa
iets gemakkelijker zal gaan dan des
tijds vanuit Japan. Er wordt binnen
kort een nieuwe communicatiesatel
liet gelanceerd. Daardoor komt Early
Bird vrij voor het overseinen van tv-
beelden. De transatlantische telefoon
gesprekken, die destijds ook via Ear
ly Bird moesten, kunnen via de nieu
we satelliet. Dat geeft ruimte en
tijd voor meer tv-uitzendingen.
En ook staat al vast dat de Europese
tv-technlci en commentatoren kunnen
rekenen op een goede huisvesting. Er
zijn bij voorbaat 700 hotelbedden be
sproken.
Ria Kayken naar
Panama voor
grote tv-show
(Van onze rtv-redactie)
De Nederlandse fantaisiste Ria Kuy-
ken vertrekt vrijdag naar Panama
waar zij een engagement heeft voor
een tv-show van 40 minuten. In Ne
derland heeft ze na vijf televisieloze
jaren een enkel liedje mogen doen in
net paasprogramma van de TROS.
Ze geneert zich er nog voor, want het
leek op niets. In Panama hoopt ze
het beter te doen.-
.Veertig minuten, dat is nogal wat.
Mensen als Gilbert Bécaud, als die
zoveel tijd krijgen, dat is vanzelf
sprekend'.
Het optreden van Ria Kuyken in Pa
nama is een onderdeel van een good
will tournee ten behoeve van Hilton-
Amsterdam, de KLM en verschillen
de andere Nederlandse bedrijven.
Voor dat doel heeft ze al gewerkt in
Athene, Cairo en Tokio. In Panama
zingt ze Oud-Hollandse liedjes en
nieuw Nederlands werk. Daartussen
door laat ze stukjes zien uit een Hol
land-film, die ze van de ANW mee
krijgt. Na Panama moet Ria Kuyken
nog naar Trinidad, waar ze een "con
tract heeft voor een week.
(ADVERTENTIE)
de harde matras
met alle comfort
Tan een zachte!
heb ik van sparen willen weten,
maar nu...
Nu moest ik gewoon wel, want het sparen werd te aantrekkelijk.
Mijn vrouw en ik sparen nu elk jaar 500,— en naast de normale
rente krijgen we vanaf 1972 ieder jaar ook nog eens honderd
gulden van het Rijk! Belastingvrij! En dat telt dubbel aan.
Waarom informeert a ook niet eens naar de spaarbewijzen van
het Premie Spaarplan? Alle Spaarbanken, Poskantoren, Banken,
Boerenleenbanken, Ralffeisenbanken en Bouwfondsen zullen u
graag inlichten.
PREMIE SPAARPLAN'
Basis voor persoonlijk bezit
R0N0ENR0Z IN
LANDELIJKE UITZENDING
De Regionale Omroep Noord en Oost
(RONO) te Groningen en de Regionale
Omroep Zuid (ROZ) te Maastricht krij
gen volgende week maandag gelegen
heid zich in geheel Nederland te laten
horen in een uitzending van de Neder
landse Radio Unie op Hilversum 1.
De RONO krijgt landelijke zendtijd van
half negen tot tien uur en zal een se
lectie uit haar programma's laten ho
ren. De ROZ, die van vijf voor elf tot
kwart over elf in de lucht is, zendt een
programma uit onder de titel .Stem van
een stam'. Het is een klankbeeld van
Chris Smits over de betekenis van de
ROZ voor Zuid-Nederland.
Sovjet-ambassadeur
in India van
functie ontheven
MOSKOU (AP) De Russische am
bassadeur in Nieuw-Delhi, Bediktov, ia
door het presidium van de opperste
Sowjet van zijn functie ontheven, zo
meldde het persagentschap Tass. Ben»-
dilctov bekleedde deze post sinds febru
ari 1961. Waarnemers brengen zijn te
rugroeping in verband met de gebeurte
nissen rond de dochter van Stalin, Svet-
i, die onlangs na een bezoek aan
India niet naar haar land terugkeerde.
Piloot Storm leek weinig meer dan
een dwerg, toen hij daar aan de voet
van die zwarte colossus stond. Het
was het beeld van een breed ge
schouderde man. die de armen voor
de borst gekruist hield en in iedere
hand een halter-vormig symbool
klemde, zoals ruimtevaarder Brlgjp
destijds had meegebracht naar de
aarde. Vóór de enorme rechtervoet
stond een klein altaar, waarop even
eens zo'n halter lag, doch deze was
dof en zwart.
Het altaar voor de linkervoet was
leeg. Hierop had dus het weggeno
men symbool gelegen. De hypnoti
serende stralen hielden Arend ge
durende lange tijd in hun ban.
Tenslotte zette hij zich zonder aar
zelen neer op de troon tussen de
5 voeten. Sandra die alles van
een afstand machteloos had moeten
hoorde opeens hoe Arend
haar gebood naderbij te komen. Toen
zij niet reageerde, stond de koning
r koningen op om zijn koningen te
MAAR WW GAp VvE Z
RECHT ERTOE. HET GAA
TCCH OM EEN SOORT
KUNSTVERVALSING,
MR.GRUNWOHL-,
Te midden van deze roes van ver
makelijkheden ontmoet ze graaf Gyl
lenborg. Vier jaar geleden, in Ham
burg, was hij het die in het schuchte
re verwaarloosde kind de eerste vonk
van haar grote geest had bespeurd en
die haar aangemoedigd had. Nu ont
moet hij haar opnieuw omringd door
bewonderaars en voelt zich teleur-
?;esteld. Toen had hij haar een kleine
ilosofe genoemd nu ziet hij haar
met overgave dansen, met genoegen
oppervlakkige gesprekken voeren en
luisteren naar de zouteloze compli
mentjes van haar aanbidders. Hij is
ontgoocheld en maakt daar geen ge-
helm van. Eist ze werkelijk niets
meer van zichzelf dan mooi te zijn en
gevierd te worden? Reikt de hoge
vlucht van haar ziel niet verder dan
tot deze uiterlijke hoogte die ze te
danken heeft aan een politiek huwe
lijk? Verre van hem zijn verwijten
kwalijk te nemen, erkent Catharina
In de berispingen van Gyllenborg een
veel edeler vleierij dan die waaraan
ze gewend is: deze man verwacht nog
meer van haar dan ze al heeft be
reikt. Onmiddellijk wordt ze gegrepen
door de behoefte om aan deze els te
voldoen, ze schrijft in een paar dagen
voor Gyllenborg het „Zelfportret van
een vijftienjarige filosofe". Ze wil
daarmee bewijzen dat het haar, on
danks alle verleidingen tot ijdele zelf
overschatting, niet ontbreekt aan
Feuilleton door Glna Kaua
werkelijke ernstige en diepe zelfken
nis. Ze slaagt in die bewijsvoering,
Gyllenborg is verrukt van het ge
schrift en antwoordt haar met twaalf
bladzijden, waarin hij de toekomstige
keizerin adviezen geeft, om haar
geest te ontwikkelen en haar ziel te
sterken. Hij raadt haar aan om in
plaats van de oppervlakkige roman
netjes die haar worden gegeven, de
werken van Plutarchus, de redevoe
ringen van Cicero en vooral Mon
tesquieu te lezen. Van hem hoort ze
voor het eerst de naam Voltaire. Er
is een zaadkorrel in vruchtbare bo
dem gevallen: hij zal ontkiemen als
de tijd daar rijp voor is. Nu is het
nog te vroeg.
o o o
Begin februari komt Elisabeth met
de eindelijk weer herstelde grootvorst
naar Petersburg. In de grote hal
treedt Catharina haar bruidegom te
gemoet, na zes weken waarin hij
dichter bij de dooa dan het leven
was. Het is vijf uur 's middags, dus
al tamelijk donker: niet donker ge
noeg om de verwoestingen door de
ziekte in zijn gezicht en de schrik
daardoor op dat van Catharina te
verhelen. Peter was ook voordien
reen toonbeeld van stralende
llngsschoonhela geweest, maar hij
haa toch wel een vrij aardig gezicht
met fijne, sprekende gelaatstrekken
gehad: nu zijn die trekken onherken
baar grof geworden, het gezicht is ge
zwollen en met vreselijke, nog niet
verbleekte pokputten overdekt. Hij
loopt naar zijn bruid toe en vraagt
met een vertrokken glimlachje: „Ken
je me nog?" Catharina stamelt een
paar geijkte woorden van vreugde
over zijn genezing later gaat ze
naar haar kamer en barst in een on
beheerst onbedaarlijk snikken uit.
Die reactie ls begrijpelijk, natuur
lijk en gezond. Desondanks moet wor
den toegegeven dat Catharina op dit
ogenblik van weerzien, dat beslissend
zal zijn voor haar verhouding tot Pe
ter gefaald heeft. Het is begrijpe
lijk dat een normaal jong meisje bij
alle oprechte vreugde over de
genezing van haar bruidegom, terug
deinst voor zijn onmenselijke misvor
ming, het is begrijpelijk dat al haar
goede wil, al haar zelfbeheersing en
al haar medelijden maar net voldoen
de zijn om deze huivering te verber
gen en een paar beleefde zinnetjes uit
te brengen. Maar toch dit moment
eiste meer, iets heel anders. Iets dat
Catharina niet bezit, het enige dat
ontbreekt in het register van haar
rijke natuur: warme, overvloeiende,
uit haar hart komende tederheid.
Peter Feodorowitsj is zijn leven
lang een gesloten, gefrustreerde man
geweest, hij heeft geen enkele vriend
gehad, hij heeft geen dagboek bijge
houden en zou trouwens ook mens
noch boek hebben kunnen toevertrou
wen wat zich afspeelde diep onder de
drempel van zijn bewustzijn. Waar
schijnlijk is hijzelf er zich nooit van
bewust geweest wat er op dit ogen
blik van weerzien met hem, in hem
gebeurd. Maar er is slechts een ge
ring inlevingsvermogen voor nodig
om het te begrijpen: deze jongen die
zich tevoren ai niet opgewassen voel
de tegen wat er van hem geëist werd,
die tevoren al tegenover vrouwen een
intense schuwheid en zwakte voelde
deze jongen staat nu, beladen met
deze nieuwe last van afstotende le
lijkheid, tegenover zijn bruid. Tot
dusver was zij de enige geweest die
hem scheen te nemen zoals hij was,
de enige bij wie hij natuurlijk mocht
zijn. de enige speelkameraad van zijn
jeugd zonder makkertjes. ..Ken je me
nog?" vraagt hij. Door niets had hij
duidelijker uitdrukking kunnen geven
hoe smartelijk hij zich bewust was
van zijn misvorming, hoe bang voor
de uitwerkingen daarvan. Alleen een
echt hartelijk woord, een woord van
liefde zou hem ervan kunnen bevrij
den. Het wordt niet gezegd. Met de
conventionele woorden die Catharina
er moeizaam uitbrengt, vernietigt ze
in één seconde alles wat ze in maan
den heeft opgebouwd. De vertrouwe
lijke speelkameraad is haar vijand
geworden.
Hijzelf is zich hiervan vermoedelijk
amper bewust. Maar het wordt met
de dag duidelijker en duidelijker
merkbaar. Ook in Petersburg ziet hij
zijn bruid nogal vaak omdat zijn ka
mer aan ue hare grenst, maar hij
blijft nu maar heel kort bij haar en
voor zijn ontspanning geeft hij de
voorkeur aan het gezelschap van een
paar lakeien boven dat van haar. Die
Iaat hij uniformen aantrekken en
exerceren. Uniformen, militaire af
richting en harde commandowoorden
hielpen hem als kind reeds het beste
heen over het pijnlijke gevoel van
zwakheid en onmanlijkheid. En nu hij
zich opnieuw zo vreselijk neerslach
tig en onvolmaakt voelt, valt hij weer
daarop terug. Dat lachwekkende
exerceren in zijn kamer met een paar
verklede lakeien is niets anders dan
een uiting van diepe moedeloosheid,
van zijn weer opgeleefd en verhevigd
protest tegen zijn bruid.
(Wordt vervolgd)
doof DAVID
WRIGHT
