PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
D'66 SPECTACULAIR GESTART
KVP en PvdA
de grootste
verliezers
Zó stemde Zeeland
Uitslag verkiezingen een sensatie
Up de
puinhopen
ZETELVERDELING TWEEDE KAMER
PROVO'S IN KORT HANDGEMEEN
MET GROEP JONGEREN VAN D 66
Maasdriel:
Wat nu
Het geweten
210e jaargang no. 39
iXti
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Donderdag 16 februari '67
OOP 291 i Zierlkï
HooMrtdicNu! G.
I. 3841. (h.f.9. r»
te m* 2<A
378/318?
•dv. 3375). Goet. I
Na de slag...
Nu. da:
z'n aileii op de puinhopen
van de verkiezingsuitslag.
AMSTERDAM De keei Van
Mierlo, Lijsttrekker voor D'66, klapt 1
van vreugde vn de handen, hierbij 1
bijgestaan door zijn enthousiaste
aanhangers.
Partij
1967
1966')
1963
KVP
42
(46)
50
PvdA
37
(36)
43
VVD
17
(15)
16
ARP
15
(13)
13
CHU
12
(15)
13
CPN
5
4)
4
PSP
4
7)
4
SGP
3
3)
3
Voogd
-
-
BP
7
(10)
3
GPV
1
1)
1
D'66
7
-
150
150
150
Zetelverdeling in 1966, zoals deze geweest zou zijn, wanneer
de voor de verkiezing van de provinciale staten uitgebrachte
stemmen zouden zijn uitgebracht voor de verkiezing van de
tweede kamer.
De Noodraad kwam voor toekenning voor een zetel 400 stemmen
tekort. De CDU 600. Deze zetels vielen nu toe aan de VVD en
de SGP
TOXOPEUS-SIGAREN EN CPN-FEESTMUTSEN
,Jelle' door AR
op de schouders
ingehaald
(Van onze Amsterdamse
redacteur)
AMSTERDAM Het was een
ouderwetse verkiezinscarrousel
in de hoofdstad. Duizenden
drentelden heen en weer tussen
de diverse zalen in het centrum
waar kopstukken van de mees
te grote partijen hun commen
taren gaven.
De Beurs aan het Damrak was van
ouds het domein van de Partij van
de Arbeid. Het werd er omstreeks
tien uur zo vol dat men de deuren
moest sluiten. Binnen werd enorm
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG Een moeilijker kabinetsforma
tie dan Nederland na de oorlog ooit heeft beleefd,
is de verwachting die politieke leiders van alle gro
te partijen ontlenen aan de meest sensationele ver
kiezingsuitslag sinds 1945:
Acht zetels verlies van KVP
Zes zetels verlies van de PvdA
Rescheiden, zeer onverwacht verlies van
de CHU (één zetel).
Een winst van twee zetels voor de An-
H-Revolutionairen en van één voor de WD
Gevolg: een terugvallen van de vijf
tere partijen in de tweede kamer van
op 123 zetels. Dat is van 90 procent
82 procent.
Sensationele winst voor de nieuwe politie
ke formatie D'66: 4,5 procent van de stemmen
en zeven zetels.
Grote zetelwinst in de tweede kamer ook voor
de Boerenpartij die van twee naar zeven zetels
klimt, maar die ten opzichte van de statenverkie
zingen van vorig jaar terugviel van 6,7 tot 4,8
procent.
Het aantal partijen in de nieuwe kamer stijgt van 10 tot 13. Niet
minder dan 7 zetels zijn toegevallen aan een party die deze keer
voor het eerst aan kamerverkiezingen heeft deelgenomen.
gro-
135
tot
Formateur
Eén van de onverwachte verlie
zers bij deze verkiezingen, CHU-
cider Beernink maakte zich tot
.olk van vele kamerleden in de
confessionele partijen toen hij gis
teravond verklaarde er geen enkel
bezwaar tegen te hebben dat pref
Tijlstra hoewel die gisteravond
'.weemaal verklaarde niet meer
beschikbaar te zijn tot informa
teur of formateur van het nieuwe
kabinet wordt benoemd.
Het verlies dat de KVP gisteren heeft
geleden is veruit het grootste dat de
katholieke politieke formatie sinds de
eerste wereldoorlog heeft geleden. Het
verlies is groter dan de meeste voor
spellingen deden vermoeden, maar het
kwam in ieder geval niet onverwacht.
Zo mogelijk nog opzienbarender werd
daarom gisteravond het feit geoordeeld,
dat de PvdA onder leiding van de oud
minister van economische zaken zich
•n tegenstelling tot alle opiniepeilingen
praktisch niet heeft hersteld van de
grole nederlaag die haar reeds bij de
statenverkiezingen van 1966 werd toe
gebracht, zodat het aantal PvdA-ze-
tels ln de tweede kamer met bijna 15
procent (zes zetels) tot 37 is gedaald.
Onbehagen
Politieke waarnemers in Den Haag
verklaarden dat de opzienbarende
uitslag van de gisteren gehouden
verkiezingen aantoont, dat het onbe
hagen over de Nederlandse politiek,
dat vorig jaar aan de dag trad zich
nu over de gehele linie blijkt door
te zetten. Dat kan volgens de mees
te waarnemers tot geen andere ge
volgtrekking leiden, dan dat belang
rijke veranderingen in het Neder
landse politieke leven voor de deur
staan. Geen van de grote partijen die
gisteren tot dusverre ongekende ne
derlagen hebben geleden, zal die uit
de weg kunnen gaan, zo meenden zij.
Tot de belangrijkste gevolgen van de
verkiezingsuitslag wordt gerekend, dat
de drie christelijke partijen die in 1949
nog 49,2 procent van de stemmen (76
van de 150 zetels) behaalden, nu zijn
teruggevallen tot 44,5 procent waar-
MACHINAAL
STEMMEN
VLOT VERLOPEN
KERKDRIEL (ANP) Het
machinaal stemmen in Kerkdriel
en Velddriel (gemeente Maas
driel) is volgens de leden van de
stembureaus in deze plaatsen bui
tengewoon goed verlopen. De in
woners van de beide dorpen von
den het interessant om met behulp
van een machine hun stem te mo
gen uitbrengen. De eenvoudige
constructie van de machines
maakte het iedereen zeer gemak-
kely'k zijn kandidaat te vinden.
Gemiddeld hadden de kiezers onge
veer 14 seconden nodig om hun
stem uit te brengen. De leden van
de beide stembureaus waren een
stemmig van oordeel, dat de ma
chines grote tijdsbesparing ople-
is gaan
i ooit te
door zij een totaal van 69 zetels haal
den. Dat betekent dat de drie christe-
lijke partijen als samenwerkend blok'
ver van een merkbare meerderheid voor
de vorming van een regering verwij
derd blijven.
Doorbraak
Een enkele sombere socialist gaf gis
teravond als zijn commentaar, dat er nu
dan weliswaar geen twijfel meer over is
dat de doorbraak zich in Nederland met
kracht voortzet, maar dat zijn party
de PvdA klaarblijkelijk niet de partij
die daar de vruchten van kan pluk
ken. Hoewel vele commentaren gister
avond spraken van een onduidelijker si
tuatie dan ooit te voren bestond, gaven
enkele objectieve anilisten ons als com
mentaar, dat zij die onduidelijkheid niet
zo groot achten. De gTote winst gemaakt
door de nieuwe partij D '66, aldus hun
oordeel, is geboekt op basis van een
program dat belangrijke hervormingen
van het Nederlandse parlementaire stel
sel voorstaat en in dat verlangen zijn de
kiezers bepaald niet onduidelijk geweest.
Deze zegslieden wezen er op, dat alles
er op duidt dat de winst van D '66 is ge
komen uit vrijwel alle richtingen, een
verschy'nsel waaraan dus geen van de
grote partijen ongestraft voorbij
kunnen gaan.
Verlies PSP
daar zitten we dan met
e puinhc^
Na de nacht van Schmelzer fa
een storm c
gaan. maar nu de wind is g
liggen blijkt de chaos groter dan ooi
voren. Het ging Immers om een keus
tussen WD en PvdA. zo is de kiezer
door deze twee partijen althans voorge
houden. Welnu, de PvdA heeft zes zetel*
verloren, maar. er is sprake van een
licht herstel vergeleken bij de .tussen
tijdse uitspraak' van de statenverkiezin
gen van vorig jaar. de WD heeft met
moeite één zetel gewonnen, tenminste
volgens de voorlopige uitslag. Duidelijk
Wanneer men in aanmerking neemt, dat
D '66 met enorm elan uit de verkiezings
strijd tevoorschijn is gekomen en in een
zwaai zei-en zetels heeft veroverd, als
men er verder rekening mee houdt dat
de Boerenpartij ondanks de terug
gang vergeleken bij de statenverkiezin-
fen een vrij stabiele groep is gebleken,
at de oppositiepartij bij het kabinet-Cale.
de CHU, één zetel heeft verloren, nee dan
kan het woord .duideiykheid' niet in de
mond worden genomen. En het is tegen
dit weinig blijde decor gezien volkomen
begrijpelijk, dat allerlei fractievoorzit
ters zich gisteravond volkomen op de
vlakte hielden en eigenlijk slechts één
gezamenlijke conclusie hadden: dit
wordt een moeilijke kabinetsformatie. Er
was om duidelijkheid gevraagd en er is
een dikke brij opgediend.
Eén partij kan in ieder geval rekenen
op regeringsverantwoordelijkheid
de AR. Een winst van twee zetel*
maakt het voor deze groepering een
uitgemaakte zaak, dat zij in eerste in
stantie voor een informateur of zelfs een
formateur moet zorgen. De heer Zrjlstra
heeft weliswaar de afgelopen dagen
voortdurend betoogd dat nli met regereD
wil stoppen, het is tegel ij Kertqd buiteu
twijfel dat hij zijn persoonlijke instelling
in dat opzicht ondergeschikt zal behoren
te maken aan de stembusuitslag. De
winst van de AR is gisteravond al het
.Jelle-effect' genoemd, de minister-pre
sident is inderdaad de feitelijke aanlei
ding geworden tot het grote vertrouwen,
dat de AR ditmaal van grote groepen
kiezers heeft gekregen. Zijn optreden
van de laatste maanden is in deze ver
kiezingsuitslag gehonoreerd. En nu deze
uitslag op vrijwel alle andere fronten
vaagheden en onzekerheden heeft opge
leverd, spx-ingt de consequentie van de
AR-winst scherp naar voren: Zijlstra zal
moeten aanblijven. Voor hem persoonlijk
vermoedelijk een groot offer, maar dat
zit onvermijdelijk vast aan de politiek,
het is een beroep met risico's. De heer
Zijlstra heeft dat geweten toen hij er
aan begon.
nog open,
maar gelet op uitlatingen in .de
verkiezingsstrijd met name in het PvaA-
en het WD-kamp, zal het er wel op neer
moeten komen, dat de PvdA in de opposi
tie zal gaan. Zij heeft in de afgelopen we
ken voortdurend betoogd, dat zij diverse
eisen niet wil laten vallen: op dit
ogenblik en bij deze uitslag heeft zij
evenwel niet veel te eisen. De één zetel
winnende WD is wel bereid met KVP
en de AR en CH te regeren, zij het onder
bepaalde voorwaar-
den. Als er nu bepaal
de garanties kunnen
worden gegeven met
name door de KVP,
dat zij de komende
vier jaar niet uit de boot zal vallen, dan
is een dergelijke combinatie op dit ogen
blik naar ons gevoel de meest voor de
hand liggende." Een vraagpunt is dan
wel hoe sterk de inbreng van de jonge
ren bij de KVP-fractie zal zijn: zullen zij
naar de PvdA-richting willen sturen?
Dat zal overigens allemaal wel blijken
in de komende weken. Het zal echter
moeilijk zijn en moeizaam gaan. Er moet
ftdhtlijH
die de twee grote partijen te in-1 een regeringsbeleid worden gelezen uit
n hebben gekregen, heeft ook de het brij-achtige politieke koffiedik.
de PSP zeer teleurstellende uitslag
van gisteren de sterke belangstelling vaii j
vele politieke waarnemers getrokken. j
Vooral omdat naast het zeer aanzienlijkeI
verlies dat de pacifisten sinds de staten-1
verkiezingen van vorig jaar hebben ge
leden van 5 tot 2.8 procent ge-
paard ging met een stijging van de CPN: De grote winnaar van gisteren - -
van 2.7 naar 3.6 procent, een winst die D '66 zal in de toekomst de aan-
de communisten een zetel extra in dedacht blijven trekken. De aandacht van
tweede kamer opleverden. het land zal namelijk op deze party zijn
gericht, men zal willen weten hoe zij
Terwijl men een goed deel van de com-l het gaat doen. D '66 heeft zich immers
monistische winst ziet in de werkloos-: aangekondigd als de manifestatie van
heïd de afremming van de loonbewe-j de politieke" vernieuwing. Haar getal in
ging, zoekt men de verklaring voor de de kamer is echter te gering om re-
nederlaag van de PSP vooral in de ver-i geringsverantwoordelijkheid te dragen,
onderstelling dat vele ontheemde socialis- zij zoekt dat trouwens niet, zoals al is
ten die m vorige jareni in-arren moede gebleken. Maar zij kan als groep van
hun toevlucht bij de PSP hebben ge-1 intelligente jongeren, voor wie de ver
zocht, nadat D 66 was -opgetreden een werkeiijking van de democratie een ide-
meer passend huis hebben bevonden dan aal is, bijzonder nuttig werken als een
de' pacifistenex r n geonenteer-; soort parlementair geweten, vooral
Sigaren j
Bij de WD in de Poort van Kleef 5
werden al te langharigen geweerd
door een soort van knokploeg. Ook
hier: veel gedrang. Binnen werden
sigaren verkocht in dozen met het
portret van Toxopeus. Ze kostten
vijf gulden, hoewel de banderollen-
prijs slechts 3,60 gulden bedroeg.
Het drukst was het in Krasnapolsky.
Daar vergaderden: KVP, AR, D '66.
CHU, GPV, PSP en Landsbelangen.
Eén gigantische instuif dus. Overal
in liet gebouw ontstonden voortdu
rend opstoppingen men werd mi
nuten lang op en neer gedrukt over
de trappen, door de gangen.
Incident
Bij de KVP begon de avond met een
klein incident. Er hingen rondom in
DEN HAAG: De minister-presi-
dent prof. dr. J. Zijlstra bracht in
Den Haag zijn stem uit.
dagblad De Tijd. Namens de NTS
werd geëist, dat ze zouden worden
verwijderd anders mocht er geen ca
mera worden opgesteld. Ze bleven
hangen. Met als gevolg dat Aalberse
op de gang moest worden geïnter
viewd Overigens, de stemming
was gedrukt, maar: ,De PvdA ver
liest ook.'
Op de schouders
Bij de AR werd .Jelle' met gejuich
binnengehaald: hij is op de schou
ders naar het podium gedragen waai
hij werd opgewacht door Biesheuvel
(Zie slot pag. 2 kol. 7
stemmen
stemmen
stemmen
KVP
29.498
17,6
32.463
19.6
32.436
20.7
PvdA
40.794
24,3
40.806
24.7
42.973
27.5
WD
17.473
10,4
15.369
9.3
14.601
9.3
ARP
21.186
12,6
19.302
11.7
18.373
11.8
CHU
25.217
15,0
28.945
17.5
24.654
15.8
CPN
1.396
0,8
846
0.5
869
0.6
PSP
2.322
1,4
3.143
1.9
1.607
1.0
SGP
14.410
8,6
14.320
8.7
14.363
9.2
Voogd
142
0,1
BP
6.770
4,0
8.247
5.0
3.214
2.1
GPV
1.878
1,1
1.756
1.1
1.454
0.9
Ov.lst.
6.762
4,1
1.745
1.1
Totaal
167.848
100
165.197
100
156.289
100
LPV
222
0,1
Noodraad
943
0,6
i
Landsb.
199
0,1
CDU
758
0,5
D '66
3.627
2,2
PvO
1.013
0,6
LSP
460
0.3
CNV
143
0.1
PEA
s
652
0.4
NDP
225
0.1
LU/W
265
0.2
t op D '66
zijn gericht in de komende periode: zal
zij w-eten waar te maken wat zij heeft
beloofd, de vernieuwing? Zal zij er in
slagen het geweten te zijn van het po
litieke partywezen
Daarmee is tegelijkertijd de enïge^iuï-
delijkheid van de verkiezingsuitslag
ook aangeduid, namelijk het onmisken-
bare feit dat de onbehagelijkheid over
het bestaande partijwezen in Nederland.
J vorig jaar zich al zo duidelijk uitend.
niet is afgenomen. Den Uyl sprak zelfs
i over een .crisis van ons politieke stelsel'.
misschien had hij beter kunnen zeggen:
t crisis van het partijpolitieke stelsel in
Nederland. Dat is echter niets nieuws,
by vorige gelegenheden, vooral na de
statenverkiezingen van 1966 is in aller
lei partytoonaarden gezegd, dat dit ver
schijnsel tot nadenken behoorde te
I stemmen en dat men er iets aan moesi
gaan doen. Veel echter is er in dit op-
j zicht niet gebeurd, de uitslag van gïste-
j ren bewijst het. De schok die men nu
opnieuw- heeft gekregen via de stembus,
zal evenwel gevolgen móeten hebben,
I zeker by de KVP: zij heeft een diepte-
§unt bereikt. Gisteravond sprak men in
eze groep voortdurend over .deconfes-
I sionaliserihg'. Een mooi en fraaiklin-
kend woord. In feite betekent het eigen
lijk: hoe lang zal de KVP beter nog:
hoe lang kan de KVP in haar huidige
vorm blijven bestaan? Hoe lang zal het
J nog duren voor zij in tw ee groepen uit
eenvalt? Tijdens "de Dreyfus-affaire in
Frankrijk is in de vorige eeuw het trot
se woord geschreven ,De waarheid is op
I mars en niets zal haar tegenhouden'.
Een Nederlandse variant na deze ver-
i kiezingen zou kunnen zijn: .De duide-
lijkheid is op mars maar ze loopt bij-
i zonder traag Het ziet er namelijk
nog niet naar uit dat ze spoedig zal ar
riveren. En tot zolang blijft de KIT
M in haar vorm bestaan. Ten-
:j nv-n -v r-jf V: sa-»: forceert.
