WERKLOOS
dure keus
misère
in
één
slag
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT - KERSTNUMMER 1966
Thuiszitten overdag: wat
knutselen, schuur opruimen,
de tuin bijhouden, waaraan
al zo lang niets is gedaan,
omdat er geen tijd voor was.
,Elk karweitje, dat een ander
zaterdags doet, doe ik nu. Za
terdags zit ik op school. De
man heeft geen baan meer.
Hij heeft er een studie bij, die
nu extra zwaar drukt op de
werkloosheidsuitkering, een
half jaar lang tachtig pro
cent van het laatstgenoten,
behoorlijke salaris. Motieven
voor het ontslag: er was
geen werk meer, een ander,
die er langer was, kon een
belangrijk deel van zijn werk
overnemen. Het was werk in
de bouw, opzichter-tekenaar,
25 jaar. Gehuwd, een baby
van een paar maanden.
,Het werk in de bouw is ver
minderd. Er is te weinig. Ik
ben nu vijf weken zonder, de
hele zomer zijn er maar een
paar woninkjes bijgekomen
voor het bureau. Dan wordt
je gezegd, dat je eens naar
iets anders moet omzien, dan,
na een paar maanden komt
de definitieve mededeling. Er
is nog geprobeerd bij relaties,
er is echt geprobeerd me er
gens ander te krijgen, maar
dat is niet gelukt. Het zal nu
wel even duren. Als ik wer
kelijk in mijn eigen baan
weer terecht wil komen dan
zou ik het nu langzamerhand
moeten weten, omdat in deze
tijd de plannen voor de toe
komst al bekend zijn, op de
tekentafels komen. Ik heb
nog elders geprobeerd, waar
misschien een bouwstroom
zou komen, maar de ratio-
bouw komt ook niet op gang,
het geld ontbreekt. Ik wil lie
ver niet elders, maar in de
eigen streek als het enigszins
kan. Je hebt hier je kennis
sen, je familie, je huis'.
,Ik vond het heel jammer, het
was werk, waar ik veel kon
leren. In de betrekkelijk kor
te tijd, dat ik er heb gezeten
héb ik er ook veel geleerd.
Vooral in verband met mijn
studie was dat werk ook erg
belangrijk. Daarom: je gaat
niet zo gauw in een andere
richting werken, je hebt er
voor geleerd, je studeert er
nog meer in, omdat je er ver
der in wil komen. Maar die
studie was een dure keus:
driehonderd zestig gulden
per jaar. In 1967 moet ik
examen doen. Maar als er een
half jaar om is en er is nog
geen ander werk, ga ik toch
echt wel iets anders doen. En
daarvoor: als het maar iets
met het vak te maken heeft,
pak ik 't aan'.
Ze doen nu iets kalmer aan.
Kopen nu misschien iets niet
zo gauw, dat ze anders wel
hadden aangeschaft. Sparen
kan niet. De auto is nog aan
gehouden, maar als het lan
ger duurt, dan gaat die het
eerst de deur uit. Nu wordt
die wagen gebruikt om te
solliciteren. Ze zijn niet bang
voor de toekomst. En op het
ogenblik: ,er zijn er veel die
werken, maar minder verdie
nen en die moeten ook probe
ren rond te komen'.
Werkloos dat is zonder werk zijngeen baan hebben, thuiszitten, af en toe bij het arbeidsbureau horen of er iets voor je is, pro
beren ergens iets te versieren Dat is niet meer 's morgens voor dag en dauw er uit zijn, op weg gaan en 's avonds als het don
ker is weer thuis komen. Werkloos zijn dat is ook, misschien, je schamen voor de buren, voor je familie, vrienden, kennissen,
die je vrouw de eerste dagen voorzichtig vragen of hij ziek is, of je met vakantie bent.
Werkloos zijn betekent voor je vrouw: rondkomen met minder, dan je eerst naar huis meebracht, per week, of per maand.
Werkloos zijn, dat is het met Kerstmis Stille nacht, heilige nacht' minder doen, als anderen etentjes hebben, pret ma
ken, misschien zelfs wel naar de kerk gaan. Dat is met Kerstmis misschien nog meer je afvragen, waarom nou net jóu dat moest
overkomen: ontslag.
Op deze pagina gesprekken met drie Zeeuwse werklozen.
Het straatje met de twee rijen precies dezelf
de huisjes ligt wat achteraf.
Arbeidershuisjes van voor dc oorlog. Klein,
wat benauwd, oud.
Huiskamertje, voorkamertje, drie slaapka
mertjes, keukentje, met één koudwater
kraan, de enige kraan in het huisje. Huiska
mertje: een radio, een tv, een ijskastje, goud
vis in kom. Op het binnenplaatsje staat een
brommer. Boven de haard hangen een paar
theedoeken te drogen, plastic bloemen in
vaasjes, in de hoek een opgetuigde kerst
boom, geen kaarsjes.
Geen kaarsjes in de kerstboom dit jaar.
Voor elektrische is er geen geld, voor échte
kaarsjes eigenlijk ook niet. Waar doe je dat
van als je precies 93,94 werkloosheids
uitkering krijgt. Daarvan moeten afelf gul
den huishuur, per week vjjf gulden per week
voor het onderhouden van kinderen, die el
ders zijn, een zak kolen (50 kg) voor 6,85
per week, elektriciteit 17,a 20,in de
twee maanden als je over tijd betaalt
krijg je 50,boete. Eten 35,per week
(speklappen onder andere), het ziekenfonds
kost per maand 3,40. De hond kost per jaar
20,aan belasting, eet twee pakken hon
debrood per maand 0,98 per stuk, eet
voor de rest mee wat de pot schaft, krant
kost 88 cent per week. Vuilnisbak kost
14,per jaar. Er moet een elektriciteitsre
kening van twee weken 22,worden be
taald. Er is een rekening voor medicijnen
van 51,75. Het is him niet duidelijk hoe dat
kan als je in een ziekenfonds zit. Aan de kerk
doen ze niets. Dat zou 46,per jaar kos
ten: ,en wat heb je dan nóg? Zij gaat alleen
als ze haar dochtertje kan terugkrijgen'.
Roomboter: .alleen voor mijn vrouw'. Sparen:
,waar moet-je dat van doen?' Wel eens uit?
,Nee nooit, geen drank, niks.
Alleen als zij haar dochtertje mag bezoeken,
dan gaan we er samen op de brommer heen
(we gaan altijd samen weg), dat kost je dan
de boot, eten we in een cafetaria erwtensoep,
friet met mayonnaise, ik een pilsje, zy een
donkertje, brommer kost benzine, we kopen
iets voor het meisje, laatst toen ze ziek was
voor twee gulden sinaasappelen en een pop
voor eenvijfennegentig. Dat is dan ons .uitje'.
Zij: ,ik ben blij als ik een paar gulden over
houd na de boodschappen, dan blijft dat voor
de zeven dagen tot we weer donderdags geld
krijgen. Hij moet eenmaal in de maand naar
het arbeidsbureau om te horen of er werk is'.
Hij: een los-arbeider (49), die in de beton
zat. Specie malen.Je kunt er meer mee ver
dienen. Maar na zeven weken was het werk
klaar. Toen heb ik een paar weken in de uien
gewerkt. Dat verdient dan al weer minder.
Als betonarbeider kreeg ik met het extra
werk (vroeger beginnen dan de anderen, om
dat de specie klaar moet zijn) door elkaar
120 tot 125 per week. En dan de vakantie
bonnen natuurlijk, die zijn ook hoger dan in
de landbouw'. Daarna: werkloos. De kachel
gaat 's nachts uit, er is tweedehands eeh
kleinere haard gekocht, die niet zoveel ver
stookt.
Er is een hele misère voorafgegaan voordat
ze nu samen in dit huisje wonen, zonder kin
deren. Misères bij allebei, huwelijken die ka
pot gingen door overlijden, door weglopen,
scheiding, door drank. Verdriet door het do
delijk ongeval van een kind, verdriet doordat
de kinderen werden afgenomen: voogdij. De
vrouw praat er nog wat over door, maar hy
kapt resoluut af,dat is nu over, met die rest
hebben we niks meer te maken'. Maar ze zit
ten er over in, omdat ze met Kerstmis maar
samen zullen zijn. Er is eens een briefje voor
hem gekomen: .voorlopig geen bezoek' aan
zijn kinderen. Dat was twee, drie jaar gele
den. Hij weet zo ongeveer waar ze zitten, van
horen zeggen; wat er mee gebeurt, van horen
zeggen. ,Maar ik ben niet uit de ouderlijke
macht ontzet, het kwam door die ploegen
dienst van mij'. Ook haar kinderen uit vorige
huwelijken zijn elders. Dat dochtertje, dat
ziet ze af en toe. Daarop hebben ze hun hoop
gevestigd, dat dit meisje nog eens thuis mag
komen. Maar ze zijn verbitterd, op instanties,
op velen, die ze niet kunnen begrijpen, ze be
grijpen niet waarom het zo is gelopen.
Ze laten een paar foto's zien: een meisje: een
lief blond kopje, op een step in een tuin.
Toen ze pas getrouwd waren moesten ze
ook de eindjes aan elkaar knopen met twee
envijftig gulden per week. Een bedragje uit
de voetbalpool leverde de eerste luxe op: een
radio. Er kwamen betere tijden met hogere
lonen, beter verdienend werk. Tot zelfs vér
boven de loongrens. Toen opeens die klap: de
man was in een vooraanstaande (buiten
dienst) functie bij een dienstverlenend be
drijf. Het bedrijf werd geliquideerd. De man
kwam op straat te staan, nu bijna een half
jaar geleden. Negen en dertig jaar, vrouw en
drie kinderen, een huis, dat 180 gulden per
maand doet.
,Het slachtoffer van de samenloop van om
standigheden rond een bedrijf. Ik verwacht
nog een paar jaar schadeloosstelling, er is nu
een juridische zaak gaande, maar nu moeten
we het doen met 129 gulden bruto per week.
en werkloosheidsuitkering. Daarvan gaat
twintig gulden af voor ziekenfonds, loonbe
lasting, aow en aww'.
De kinderen: van de drie zijn er twee op de
lagere school. De kinderbijslag hebben ze
nooit nodig gehad: ,van die honderd gulden
per maand kopen we nu kleren. De kinderen
mogen er niet onder lijden. Ze zaten altijd
goed in de kleren, nu ook nog. Dat zou ik
nooit doen, dan zou ik het zelf maken. Als ze
schoenen nodig hebben, dan zou ik het nu
niet direct kunnen doen, zoals dat eerst wel
kon', zegt de vrouw. En hij: ,neem bijvoor
beeld eens, dat je vier overhemden hebt, één
ervan is versleten. Dan koop je niet zo maar
een nieuw. Dat kan niet. Je doet het met de
drie die je nog hebt'.
Zij: ,Je moet zelfs uitkijken wat je voor vlees
koopt. Een duur stukje vlees is gewoon luxe.
Drank is er niet meer in huis. Zaterdags iets
extra's bij de koffie? Nu niet meer, dan bak
ken we maar zelf. Met die 109 gulden kom je
net toe, en je kan er iets van wegleggen voor
gas en licht. De betalingen daar van schort
je op, tot je het hele bedrag hebt'. De man
heeft nu geen zakgeld. Hij is op de shag te
ruggegaan, vroeger waren dat relatiesigaret
ten. Iets meenemen voor de koffie, als hij
urenlang, van huis was geweest, is er ook
niet meer bij. Sinterklaas werd anders met
veel familie gevierd, met ruim cadeaus voor
al voor de kinderen. De cadeautjes voor de
kinderen waren er wel, maar een stukje min
der dan vorig jaar. Met kerstmis zal dat het
zelfde zijn: een fles wijn bij het eenvoudiger
kerstetentje. Hij: .beter een borreltje, een
glaasje bier minder dan dat de kinderen geen
kerstboom hebben'.
Er werd nog op andere zaken bezuinigd: ,je
bent ingesteld op je salaris. Daarvan kon je
wat overhouden. De auto is door de zaak te
ruggenomen natuurlijk, maar je hebt veel
verplichtingen, verenigingslidmaatschappen,
telefoon, een bepaald soort voorzieningen,
verplichtingen, lasten, die je laat schieten.
Dan voel je nog meer, dat het bestaan dat je
hebt opgebouwd finaal in één slag foetsie is'.
De man haalt een stapel post te voorschijn.
Allemaal negatieve antwoorden op uit zich
zelf verzonden sollicitatiebrieven, naar ban
ken, financieringsmaatschappijen en naar an
dere bedrijven.
Hij nam een krant waarin veel advertenties
staan, schreef soms vijftig brieven op één
dag. Van diverse ondernemingen kreeg hij
niet eens antwoord, drie pasfoto's zijn in de
mist. Van weer andere maatschappijen kwam
het bekende briefje: ,naar aanleiding van uw
brief van... dezer delen wij u mede, dat wy
op het ogenblik geen functie vakant hebben,
die u zou kunnen vervullen'. ,Ik heb het ook
geprobeerd als vertegenwoordiger, maar
daarvoor had ik waarschijnlijk te weinig er
varing. Er was ook een bank, die wel interes
se had, maar toen opeens kreeg ik een brief
je, dat ik te oud was. Ze hebben liever iemand
van 25, hoeven ze minder te betalen.
Ik heb het ook gehad, dat ik naar een functie
solliciteerde met 182 anderen. Er bleven er
twintig over, was ik bij, toen vijf, was ik weer
bij, toen ging het mis'. Er blijkt nu, dat vroe
ger voor bepaalde functies moeilijk mensen
te krijgen waren, vandaag de dag zijn het er
honderden, die zo'n baan willen hebben. Ty
perend voor de werkgelegenheid'. ,Zij: ,als hij
vijf jaar geleden dit aan de hand had gehad
was hij nog geen week zonder werk gezeten'.
Hij,ik kon ook wel eens merken bij mijn sol
licitaties, dat als er eenmaal iets met een be
drijf is, dat het dan .besmet' is en jij ook.
Net of ik zelf de financiën heb beheerd bij die
zaak'.
Bikkelhard is de maatschappij, dat is ook de
ze sollicitant gebleken. Hij heeft ook onder
vonden, hoe fel de concurrentie is: ,de con
currenten hebben liever dat de hele zaak mét
de mensen op de fles gaat, dan dat ze er één
vinger naar uitsteken om alles over te ne
men. Het is hetzelfde als met acties: hoe ver
der weg het is, hoe meer mensen acties op
touw zetten om te helpen, hoe dichterbij er
moeilijkheden zijn: dan zijn ze niet thuis'.
Ervaringen: ,als iemand ander werk zoekt,
dan moet hij de kans krijgen erheen te gaan.
De diensten waar je als werkzoekenden staat
ingeschreven moeten daarmee meer rekening
houden. Dan is er ook nog: een arbeidsbu
reau is in feite een te passieve instelling, die
je te weinig mogelijkheden biedt. Je staat er
ingeschreven in een bepaald hokje met een
bepaald salaris, maar als je iets anders kan
krijgen bij een nieuwe werkgever, dan wil je
toch weer onderop beginnen, dat móet je dan
toch ook?' Deze man heeft ook anderszins
ontdekt, dat er vele wetten zijn, maar dat er
altijd gevallen zyn, waarin de wetgever niet
heeft voorzien. Tot slot: hij heeft ook het be
lang van een vakbondslidmaatschap erva
ren: ,de vakbond is in een moeilijke tijd een
nuttige instelling, vooral voor de midden
groepen'. Zij: ,dan heb je zo'n bond beslist
nodig. Collega's van mijn man zijn er beroer
der aan toe: zij hebben geen vakbond achter
zich staan, die in de clinch gaat voor je. In
1966 hebben we zo wel wat beleefd'.
