Mens is per etmaal maar
16 minuten klaar wakker
II.
eet
Minder animo voor Luftwaffe
ENGELAND VOLOP
EIGEN AARDGAS
SINKAL
juist nü varkensvlees!
een échte traktatie bij jonge
zomergroenten
heerlijk mals en vlug gaar!
WAT IS SLAAP?
niet bij
Al 54 vlieg
tuigen
verongelukt
Maarvolkomen
rust is er ook
NA REEKS ONGELUKKEN MET STARFIGHTER
Druk boren in Noordzee
Gedacht wordt al aan export
NUTTIG VOOR POLITIE
Apparaat om
elkaar te
menigte uit
drijven
DINSDAG 17 MEI 1960
PROV IN C I ALE ZEEUWSE COURANT
paalde dingen binnen een vastgestel
de tijd te doen. Zo doorlopen we de
vijf fasen bij het inslapen veel snel
ler in omgekeerde richting bij het
wakker wordn.
Regelmaat
Een tijdelijk tekort aan slaap laat
geen merkbare sporen na. Een voort
durend gebrek aan rust van het li
chaam kan bijzonder nadelig worden
voor de geest. Slaap restaureert dus
zowel geest als lichaam. Het is be
langrijker voldoende en op de juiste
manier te slapen dan zo lang moge
lijk. Daarbij is een bepaalde regel
maat het best.
Bij het wakker worden is onze li
chaamstemperatuur het laagst. Er
treedt enige stijging op als we be
wust gaan denken, ons zorgen gaan
maken, onze spieren gebruiken. Als
de spieren vermoeid raken treedt een
daling op, zodat de temperatuur bij
het naar bed gaan weer ongeveer, de
zelfde is als bij het opstaan.
Slapen en waken vormen dus een
bepaalde cyclus in een etmaal: wij
worden doorgaans wakker tegen de
tijd waarop wij gewend zijn op te
staan, ook als het niet nodig is. Heb
ben wij eens moeite in slaap te ko
men na een opwindende avond, dan
komt dit door onze op dit tijdstip iets
hogere lichaamstemperatuur.
Voor de beste nachtrust gelden voor
al: zoveel mogelijk op dezelfde tijd
naar bed gaan en u voor die tjjd vol-
Even een spelletje met de kin
deren voor bedtijd. Deskundigen
zijn het erover eens: ontspan
ning voor het slapen gaan be
vordert een goede nachtrust.
komen ontspannen. Slaapt u slecht,
gaat u dan eens een uur eerder naar
bed; u zult dan waarschijnlijk niet
nieer moe zijn ais uw wekker af
loopt
(Van een .Sunday Times'-
verslaggever)
Zó fantastisch groot zrjn de hoe
veelheden aardgas, die in de
Noordzee voor de Engelse oost
kust zijn aangeboord, dat de
behoeften van Engeland reeds
ten volle kunnen worden gedekt
door de opbrengst van één en
kel boorgat, een gezamenlijk
project van Shell en Esso. De
Britse verbruikers hebben onge
veer 37 miljoen kubieke meter
per dag nodig.
De maatschappijen in kwestie heb
ben de minister van energie, Richard
Marsh, en de voorzitter van de Britse
,Gas Council' .Sir Henry Jones, na
dere bijzonderheden verschaft over
het resultaat van de onlangs verrich
te boring in de Noordzee, 3 mijl ten
noordoosten van Great Yarmouth. Zij
bevestigden daarbij, dat zij nu kun
nen voorzien in de totale Britse be
hoeften.
Naar aanleiding van deze medede
ling wordt hans levendig overleg ge
pleegd tussen het Britse ministerie
van financiën en het ministerie van
energie. Des kundigen trachten zich
- een duidelijk beeld te verschaffen van
(Advertentie)
Uit Californië!"
zegt Miss Green Spot
Van verse Californische
sinaasappelen
Vol vitamine-C.
En zonder prik!
Fantastisch lekker!
zonder prik!
(Van een medewerker)
Slaap is het beste middel om on
ze geest in staat te stellen te
werken, vertellen ons psycho
logen van naam als de Britse
Nobelprijswinnaar prof dr Ed
gar Adrian en de Amerikaan,
prof dr Nathaniel Kleitman. Sla
pen doen wij voornamelijk ten
behoeve van ons brein. Onze
hersenen hebben maar weinig
voedsel nodig om hun werk te
doen: de energie uit een halve
pinda houdt ze gemakkelijk een
uur aan de gang! Daar staat
tegenover dat bepaalde hersen
cellen overgevoelig zijn en de
dienst weigeren als ze overbe
last worden door te weinig rust.
Volkomen rust kennen onze herse
nen niet die treedt alleen op tij
dens een coma (schijnbare levenloos
heid) of de dood. Tijdens de slaap
echter komt het brein weer op peil,
zoals een batterij, die wordt bijgela
den.
Een tijdelijk tekort aan slaap kan
geen kwaad. Op langere termijn
kunnen de hersenen het evenwel niet
stellen zonder rust van het lichaam.
Dit is aangetoond bij proeven met
soldaten, studenten en andere vrij
willigers.
Een Canadese dokter, die in de oor
log recruten moest keuren en te ma
ken kreeg met het uithoudingsver
mogen van toekomstige specialis
ten, stelde zichzelf als proefkonijn
beschikbaar. Hij wilde tien dagen
wakker blijven. In liet begin leek het
niet zo moeilijk. Collega's, die hem
controleerden, merkten geen noe
menswaardige stijging van het melk-
zuurpeil in zijn bloed. Dit laatste kan
verband houden met een gevoel van
oververmoeidheid in armen" en benen.
De geleerde bleef alert en voelde
zich zelf doorgaans niet eens ver
moeid. Ook temperatuur, hartslag,
bloeddruk of gezichtsvermogen ver
toonden een normaal beeld en de
spieren reageerden naar wens. Vol
gens een gewoon medisch onderzoek
was alles steeds in orde.
In de war
De geest van de Canadees raakte
nochtans van slag. Na enkele dagen
beschuldigde liij zijn medewerkers er
van, dat zij liet experiment nodeloos
onderbraken. Hij bleef op zijn stuk
staan en kreeg tenslotte steeds hevi
ger woedeaanvallen.
Soortgelijke ervaringen zyn niet lang
geleden 'opgedaan met vrijwilligers
aan de universiteit van Californië.
Ze bleven vier dagen of langer wak
ker. Meestal volgde na twee of drie
dagen een geestelijke inzinking. Dan
gingen de proefpersonen zich onge
woon geïrriteerd tonen, leden soms
aan geheugenverlies of waanvoorstel
lingen.
Eén van hen dacht een agent van
de geheime politic te zijn, met een
speciale opdracht van de president
van de Verenigde Staten, een ander
dat er een moordcomplot tegen hem
bestond. Toch was meestal één nacht
slapen genoeg om al die verschijnse
len geheel te doen verdwijnen.
Halfslaap
Evenmin als ons brein tijdens de
nachtrust volkomen in slaap is, blijkt
liet tijdens de waakperiode onafge
broken actief te zijn. Wij weten dat
wij overdag talloze handelingen vrij
wel onbewust (.automatisch') ver
richten. De huisvrouw wast mecha
nisch kopjes of borden af, de zaken
man of -vrouw gaat vaak naar kan
toor zonder achteraf precies te we
ten hoe daar te zijn gekomen.
•Het grootste deel van ons leven ver
keren wij in een halfslaap', zegt No
belprijswinnaar prof Adrian Die half
slaap is ongetwijfeld «te oorzaak van
talloze verkeersongelukken. Alleen
gebruiken wij dan meestal woorden
als .onachtzaamheid' of .achteloos
heid'.
Helemaal klaar wakker zijn wij op
ogenblikken van grote spanning of
concentratie: op dat levensgevaarlij
ke kruispunt van wegen, dat wij zo
p-neri lrAnnnn I.
Een kwestie van
koel bekijken
en dan een
AEG
Santo koelkast
kopen...
AMSTERDAM
BONN. In West-Duitsland
verkeert de publieke opinie nog
steeds in hevige beroering over
de ,rampjes' van de Luftwaffe,
de straaljager van het type
Starfighter (prijs: 7 miljoen
gulden per stuk), waarmee bij
54 ongelukken al 30 piloten het
leven hebben verloren. Om de
toestand onder het oog te zien
hebben jeugdige vliegers nu zelf
een bijeenkomst, een informele
gedachtenwisseling, gehouden
op een NATO-luchtbasis in het
noorden van het land.
Zij kwamen bijeen om uiting te ge
ven aan hun grieven over de noodlot
tige ervaringen met het vliegtuig en
de reactie van hun gezinnen, die da
gelijks worden blootgesteld aan een
campagne in de pers en via de tele
visie. over de .vliegende doodkist' en
de weduwen-maker', zoals de Star
fighter hij het publiek bekend is ge
worden.
de beslissing, waar het bestaan van
onze zaak van kan afhangen. Natuur
lijk ook op het moment dat de oven
het vlees niet mag verbranden of bij
de ene penseelstreek, die het schilde
rij afmaaktof bederft! Gemiddeld
besteden wij evenwel niet meer dan
60 seconden per uur onze volle aan
dacht aan iets. Werkelijk honderd
procent wakker zijn en in alle opzich
ten volkomen bewust reageren, doen
de meesten van ons in totaal onge
veer zestien minuten per dag!
Onze aandacht wordt door de na
tuur voortdurend geregeld, zoals een
volumeregelaar het met een radio
toestel doet. 's Nachts vermindert
deze aandacht op een bijzondere ma
nier: dan vallen we in slaap. Deze
slaap is dus geen afgesloten proces,
maar een positie van onze aandacht.
Absolute slaap bestaat niet; in dit
geval moeten we spreken van bewus-
Telosheid.
Vijf fasen
Tijdens de slaap gaat het denken
door, hetgeen duidelijk wordt aange
toond door een toestel, dat hersengol
ven kan registreren. Er blijkt boven
dien uit, dat er vjjf fasen in onze
slaap bestaan.
De eerste begint als wij naar bed
zijn gegaan en onze ogen sluiten: het
toestel registreert de hersengolven
als een horizontale lijn, die telkens
min of meer scherp naar boven of
beneden uitschiet. Plotseling stopt
het om direct een groot aantal tril
lingen vast te leggen. Er volgt weel
een korte pauze, daarna trillingen en
zo gaat het door. Deze figuren zijn
een afspiegeling van het werk, dat de
hersenen in de eerste fase doen: ge
beurtenissen van de afgelopen dag of
van morgen worden overdacht.
De volgende stap toont, dat het rit
me der hersengolven van een vrij re
gelmatig aantal trillingen verandert
in lange, uitschietende golven. De ge
dachten gaan niet meer geregeld
door, er komen brokstukken van idee-
en, met gapingen ertussen. Drongen
in de eerste fase nog geluiden van
buiten door, nu is dit alleen nog maar
zo met wat in huis of in de kamer ge
beurt.
In het derde stadium maken de lan
ge golven plaats voor grotere, die
minder scherp uitschieten en wijder
uit elkaar liggen. Wij redeneren niet
meer - de meeste ideeën zijn weg.
De hoogste centra van ons brein zijn
afgesloten van hun omgeving en al
leen de minst gecompliceerde indruk
ken zoals het tikken of slaan van
een nabije klok worden nog ver
werkt.
Gerimpelde golven fijne onregel
matige trillingen van 30 in een secon
de wijzen op het vierde stadium,
een wankeling op de uiterste grens
van de eigenlijke sluimering. Emoties
worden nog waargenomen, maar al
leen herkend als een onduidelijke
sensatie.
De slotfase is die van de echte slaap:
de grafiek op het toestel vervlakt
tot een vrijwel horizontale lijn, die
zo nu en dan iets uitschiet.
Dromen
Gemiddeld slaapt de mens de eerste
3 of 4 uren liet diepst. Dat is dus
in de vijfde fase. Het volledige proces
van wegdoezelen kan een paar minu
ten of een uur duren afhankelijk
van onze persoonlijkheid en onze ge
dachten. Het gemiddelde ligt tussen
vijftien en vijfentwintig minuten.
De intensiteit van de hersengolven
vermindert sterk tijdens de slaap,
wat niet betekent dat het brein op
houdt te werken. Iedereen droomt
anders gezegd: denkt tijdens dr
slaap. De geest heeft dan merkwaa'
digerwijs vooral aandacht voor or
prettige omstandigheden: angst, vc
driet, woede of benauwdheid. Nie
meer dan één op de vijf dromen hec
met prettige dingen te maken.
Mensen zonder dromen bestaan ni
ook al ontkennen zij het. Dez
laatste categorie beschreef tijder
hypnotische proeven nauwkeurig d
doorgemaakte nachtmerries! I
,niet-dromers' richten na het ontwo
ken vrijwel direct hun aandacht o
een of ander probleem of op ee:
voorwerp in hun slaapkamer. Daa
door zijn zij de indruk van de droo'
meteen kwijt.
De dromers mensen, die zich lui
dromen beter herinneren beho:
voornamelijk tot de groep, die lan-
zaarn volkomen wakker wordt en
wel een uur voor nodig kan hebbe
Dat iedereen vlugger wakker wor
dan inslaapt, komt door de bel van <i
wekker en de noodzakelijkheid bi
de voorzitter vnn de .Electricity
Council'. Sir Ronald Edwards, heb
ben trouwens al voorzichtig aange
kondigd, dat er wel het nodige by het
beleid zal moeten veranderen.
Sir Henry heeft met enig voorbe
houd verzekerd, dat Engeland binnen
tien 4 vijftien jaar volledig op aard
gas zal moeten overschakelen. Hij
weet immers, dat het aardgas alleen
nog maar naar de wai behoeft te
worden gepompt.
Sir Ronald Edwards saat voor het
probleem, op welke schaal elektrici-
it met gebruikinakin van aardgaszal
probleem, op welke schaal elektrici-
teite met gebruikmaking van aardgas
zal worden geproduceerd. Met de
bouw van een elekrische centrale is
minstens vijf jaar gemoeid, van het
ontwerpen van de piannen tot het
moment dat het bedrijf gaat draaien.
Zodoende zal op z'n vroegst pas in
1971 met de nieuwe methode kunnen
worden gewerkt. Er zal eveneens een
eind kornen aan de leveranties van de
kolenmijnen aan de gasfabrieken,
waarmee momenteel nog vijftien mil
joen ton steenkool jaarlijks is ge
moeid.
Er is ook nog een hevig partijtje
touwtrekken gaande tussen de olie
maatschappijen en de ,Gas Conneil'
over de prijs, waarvoor het aardgas
uit de Noordzee straks in Engeland
zal worden verkocht. Vast staat,dat
de prys zal dalen naarmate meer gas
wordt aangeboord. Intussen wordt
ook al aan export gedacht. Zó groot
zijn de beschikbare hoeveelheden in
het ondiepe zeegebied voor de Engel
se oostkust, dat de gedachten uit
gaan naar een pijpleiding onder wa
ter naar Frankrijk om ook in de be
hoeften van dat land te voorzien.
De zeeliedenstaking in Engeland:
bij de ingang van 'een van de Lon-
dense dokken posten stakende zee
lieden, gewapend met plakkaten.
Dit ts de eerste maal sinds 1911 dat
de Engelse zeelieden in staking zijn
ter verbetering van hun primaire
arbei dsvoorwaa rden.
De Starfighterpiloten toonden zich
ernstig ontstemd over de autoriteiten
te Bonn, die de oorzaak van de onge
lukken pas serieus gingen onderzoe
ken, nadat een storm van veront
waardiging in het land was opgesto
ken. Ooit kwam aan het lielit, dat
tussen de drie en vijf procent van de
vrouwen van piloten al geestelijk ge
schokt is door de gebeurtenissen.
Men kan intussen rustig aannemen,
dat minstens de helft van de vrouwen
hevig verontrust is, maar daarvan zo
weinig mogelijk Iaat blijken om het
zelfvertrouwen van de mannen niet
te ondermijnen. De overige vrouwen
troosten zich met de gedachte, dat
haar man niet veel meer risico loopt
dan bij het oversteken van een straat.
In West-Duitsland gebeuren immers
naar verhouding meer verkeersonge
lukken dan in enig ander land ter
wereld.
Drie seconden
Tijdens de bijeenkomst vestigden de
Duitse piloten de aandacht op de
.drie vitale seconden", waarin de be
slissing valt over leven of dood. In
dat uiterst korte tijdsbestek moet de
piloot precies weten wat hij doet na
dat de straalmotor van het .den ton
zware vlieguig is uitgevallen en het
vrijwel meteen naar de grond duikt.
Eén van de vliegers zei er het vol
gende van: ,De Starfighter is een ge
heel ander toestel dan waarmee wij
tevoren hadden gewerkt. Het heeft
geen vleugels als een gewoon vlieg
tuig. Het is eigenlijk een soort gelei
de straalmotor. Zodra de motor het
vliegtuig niet meer voortstuwt, stort
het mét de neus recht omlaag. Dan
komen die drie. seconden, waarin je
alles moet beslissen, bijvoorbeeld of
je gebruik zult maken van de schiet
stoel'.
Verklaard werd, dat de schietstoel
die thans bij de Westduitse lucht
macht in gebruik is. één seconde-
langzamer werkt om de piloot uit de
cockpit te schieten dan de nieuwste
Britse schietstoel, die ook bij de
Deense luchtstrijdkrachten in ge
bruik is genomen. Volgens de Duitse,
piloten zouden zij een grotere kans|
hebben een ongeluk te overleven alsj
zij gebruik zouden kunnen maken
van "de Britse, schietstoel, vooral als
zij een toestel op geringe hoog
te moeten verlaten.
Terugslag;
Tot dusverre is er niet de Star-
fighterongelukkon alleen al aan I
materieel een bedrag van 378 mil
joen gulden verloren gegaan. Als ge
volg vnn de opschudding bij de pu
blieke opinie is cellier ook het aan
trekken van jonge piloten aanzien
lijk moeilijker geworden. Vorig jaar
konden slechts 300 vliegers aange
worven worden, tegen 500 man drie
jaar geleden.
Een majoor-vlieger zei: .Vermoede
lijk is een fout van de piloot de oor
zaak van meer dan vijftig procent
van de ongelukken. De kern van het
probleem is, dat de vliegers niet vol
doende ervaring kunnen opdoen,
doordat de toestellen telkens geruime
tijd in revisie worden genomen we
gens geconstateerde of veronderstel
de tekortkomingen'. Vastgesteld is,
dat Westduitse vliegers in dertig van
de honderd gevallen weigeren te star
ten. nadat zij het toesel op de grond
hebben gecontroleerd. In vele geval
len blijken de klachten over techni
sche gebreken ongemotiveerd te zijn.
Het grondpersoneel toont zich ont
stemd, dat zij er voortdurend van
wordt verdacht de vliegtuigen niet
zorgvudig genoeg te onderhouden.
,\Vat de piloot zelf betreft: de erns
tigste fout die hij kan maken is als
hij niet snel genoeg beslist zijn
schietstoel te gebruiken', aldus een
squadron-commandant.
Volgens de piloten is in elk geval
één geconstateerde fout grotendeels
overwonnen, namelijk bij de met een
computer werkende .ingebouwde
richt-apparatuur' van de Starfighter.
waarmede de plaats vanhet vlieg
tuig in de lucht ten opzichte van
het doel wordt berekend. Nu kan ten
minste het doel met een nauwkeurig
heid van anderhalf a twaalf kilome
ter worden aangevlogen.
Op de bijeenkomst werd tenslotte van
gedachten gewisseld over de zuur
stof voor de piloot bij het vlie
gen op grote hogte. Bij 'het oplossen
van nioeïlïjkheen op dit gebied
heeft de Luftwaffe gebruik kunnen
maken van bijzonderheden die aan
het licht waren gekomen hij een on
derzoek van de Nederlandse lucht
strijdkrachten. Sindsdien wordt de
kwaliteit van de zuurstof extra ge
controleerd op eventuele onzuivere
bestanddelen.
lh Vraag uw drogist naar de
produkten-seri"
voor mode-
toilet
verzorging
ledereen gaat er voor
op de loop
LONDEN. Een vlotte Ame
rikaanse zakenman, die bijzon
der is gesteld op orde en rust,
is druk in de weer met de ver
koop van een zeer bijzonder pro-
dukt, een uitvinding van hem
zelf. Het is de .Curdler', of wel
een .mensenverdrijver'. In Zuid-
Af rika en de Verenigde Staten
heeft de politie al behoorlijke or
ders geplaatst. Het apparaat is
dan ook in hoge mate de moeite
waard. Gekoppeld aan een luid
sprekerinstallatie op een auto
zendt het toestel een .schel,
doordringend geluid' uit met een
kracht die de weerbarstige me
nigte aanstonds op de vlucht
doet slaan.
De ijverige zakenman heet Charles
Banks en hij is zestig jaar oud. Hij
is de technisch directeur van Ap
plied Electro Mechanics Inc.. een on
derneming in de staat Virginia, die
zich toelegt op de produktie van mo
biele luidsprekerinstailaties met een
reikwijdte van maximaal twaalf ki
lometer. in het Amerikaanse lege:
wordt van zulke apparatuur op grote
schaal gebruik gemaakt. Ze staan be
kend als .praatkanonnen' in de pro
pagandaoorlog tegen de Vietcong.
Het leger heeft trouwens ook al de
.Curdler' aangeschaft voor een reeks
proefnemingen. Gebleken is. dat
zwaarbewapende mannen van schrik
geweer of handgranaat laten vallen
en hun handen stijf tegen de oren
drukken als het schelle geluid weer
klinkt.
Zodra de versterker van .stemgeluid'
op .doodsschrik' wordt overgescha-
keid wordt een gejammer ontketend,
dat niet slechts een enorm volume
heeft 120 decibels met een bereik
van tien meter), maar in toonhoogte
varieert tussen de 2000 en de 3500
trillingen per seconde, een geluid dat
het menselijk oor hoogst onaange
naam treft.
Wegwezen
Het komt erop neer. dat het slacht
offer wordt blootgesteld aan een ge-
luidsexplosie alsof er een enorm
straalvliegtuig met volle kracht op
vijtien meter hoogte boven zijn hoofd
giert. .Je wil dan maar één ding:
wegwezen!', aldus luidt de conclusie
van een wetenschappelijk instituut in
de Verenigde Staten, het .National
Physical Laboratory'. En Maxwell
Ellis, de directeur van een ander cen
trum van onderzoek. Het .Institute of
Laryngology and Otology', heeft er
aan toegevoegd: ,Zo'n geluid is niet
alleen ondraaglijk, het kan ook blij
vend letsel betrokken aan de ge
hoororganen van een ieder die zo
dom zou zijn te blijven staan.'
Als een oproerige menigte uit elkaar
moet worden gejaagd, is Curdler een
prachtig wapen'. aldus Charles
Banks. .Eerst overstemt het gejam
mer elk geluid dat uit de groep op
stijgt. vervolgens laten de mensen
spandoeken en wapens prompt vallen
omdat zij de oren met de handen
willen beschermen, tenslotte zet ie
dereen het op een hollen.
De naam .Curdles' is afgeleid van
.blood curdling*, hetgeen wil zeggen
dat het apparaat de slachtoffers het
bloed in de aderen doet stollen.
Banks deed zijn uitvinding drie jaar
geleden toen hij bezig was een prak
tische methode te ontwikkelen om
schadelijke vogels op de vlucht te
Jagen. Volgens Banks helpt het niet
als je watten in de oren stopt. .Trou
wens oproerkraaiers zijn meestal nog
•nette mensen op het moment dat zij
de straat op gaan. Slechts een paar
doorgewinterde onruststokers zouden
er aan denken watten mee te nemen.
de gevolgen van de opzienbarende
ontdekking, die werd verricht in
.blok 49-26', de officiële codenaam
van de concessie van Shell en Esso.
Alles wijst erop, dat het beleid voor
de instandhouding van de Britse eco
nomie in een volkomen nieuw licht
moet worden geplaatst. Enorme be
dragen zullen bijvoorbeeld kunnen
worden bespaard aan geïmporteerde
olie.
Reeds enige tijd geleden maakte, zo
als bekend, ook BP een verrassen
de aardgasvondst bekend. De produk
tie van deze bron wordt op rui ze
ven miljoen kubieke meter per dag
geschat. Zodra beide hoorplaatsen in
produktie worden genomen, zal En
geland derhalve over een indrukwek
kend overschot beschikken.
Intussen verwacht de ,Gas Council'
zelf op korte termijn aardgas aan te
boren en wel in ,blok 49-19', een con
cessie op zestig mijl ten noordoosten
van Great Yarmouth.
Wat nu?
Zowel op regeringsniveau als bij de
ondernemingen in kwestie worden
thans vertrouwelijke stappen onder
nomen om de tee verwachten stroom
van aardgas uit de Noordzee in goede
banen tee leiden. Sir Henry Jones en
