heen en
terug door
zuid-engeland
naar snowdonia in
DONDERDAG 28 APRIL 1966
PROVINCT ALE ZEEUWSE COURANT
21
-
BRiTiSH RAILWAYS HOARD (M> 3R-WS5
LUK FAlR PWUGWYN GYLLG OGEftYCHWYRN D ROBWLLLUKTYS1 LI060G0G0CH
PLATFORM TICKET 3d.
AVAILABLE ONE HOUR ON DAY OF ISSUE ONLY
NOT VALID IH TRAINS. NOT TRANSFERABLE.
reit CONDITIONS at ovsx Ly"
1 1 2 1 3 4 I 5J 6j 7 j 8 j 9 j 10 j 1S j U :i
WAL
Voor wie van rariteiten houdt en dan
rariteiten in de Engelse betekenis van het
woord: zeldzaamheden, ongewone din
gen zou het beslist jammer zijn dat het
station Llanfairpwllgwyngyllgogerychwy-
rndrobwllllantysiliogogogoch wordt op
geheven, zoals in de bedoeling ligt, want
dan kun je er niet meer dit perronkaartje
kopen:
Immers: het is (zoals wij het hier op ware
grootte afdrukken) het grootste perron
kaartje ter wereld, omdat de plaatsnaam
met z'n 58 letters de langste ter wereld
is. Maar station of geen station Sljenver-
poel, zoals men het daar kortsheidshalve
uitspreekt, Wales houdt attracties ge
noeg voor een heel bijzondere vakantie,
óók en vooral voor de liefhebbers van
ongewone dingen. Zóveel, dat je een va
kantie in Wales mag rekenen tot een
anders-dan-andere vakantie, temeer om
dat je niet in Wales kunt komen zonder
door Engeland te rijden en dus ook nog
enkele typisch Engelse toppers kunt mee
pikken.
Dat Wales aan de andere kant van Engeland
ligt, is overigens niet in alle opzichten voordeel.
Ten eerste figt Engeland aan de andere kant
van het water en als je wót een auto hebt en
met twee kinderen gaat (laat ons zeggen: eentje
boven en eentje onder de veertien), ben je op
het traject Oostende-Dover gauw een 250 a
300 gulden kwijt voor de overtocht heen en te
rug. Voor dat bedrag kan je een eind weg-
toeren naar de landen in de warme zon en je
moet dan ook per se willen, zul je het er voor
over hebben.
Ten tweede is Engeland wel een bijzonder mooi
en boeiend land, maar opschieten doe je er
niet. Niet wat dat links-rijden betreft: dat is zó
gewend en tenslotte vind je het zelfs plezierig
omdat je met hef stuur links zo prachtig links
kunt houden. Bij het inhalen is het even lastig,
akkoord, maar een bijrijder met goeie ogen en
Engeland bijzonder arm is aan rechte, brede
Eevoel voor wat kan en niet kan, lost dat pro-
leem geruisloos op. Nee, we bedoelen, dat
wegen je kunt er per dag geen afstanden ha
len.
Nu heeft dat z'n voor, je hebt tenslotte vakan
tie, maar als je je Wales ten doel hebt gesteld,
irriteert het wel eens. Ze zijn in Engeland druk
bezig met de aanleg van motorways' autosnel
wegen, maar dat gaat bij stukjes en beetjes en
na een kilometer of waf zit je toch weer op een
kronkelige, op-en-neer-gaande weg, waarop ei
genlijk geen inhalen mogelijk is. Laat ons met
een zeggen, dat het landschappelijk bijzonder
mooie kronkelwegen zijn en dat het wegdek tot
op de binnenwegen toe prima is, maar voor wie
ri|dt volgens een thuis opgesteld tijdschema,
rekene er op, dat hij dat schema op geen stuk
ken na haalt.
Men neme dus een ruime marge als men naar
Wales wil rijden en zéker als men zich Ierland
ten doel heeft gesteld. Het is voor ons nog
altijd de vraag of men er, Ierland als vakantie-
doel gekozen nebbende, niet beter aan doet om
maar de trein, de boot of het vliegtuig te ne
men en daar een auto te huren.
Wales dus. We wijzen u een route van Dover
uit omdat dat nu eenmaal de traditionele over
steek is, hoewel het niet beslist noodzakelijk is.
Er is van Calais uit en dat ligt tenslotte maar
éven verder rijden langs de kust een hele
goedkope veerdienst naar Tilbury aan de
Theems, oost van Londen en ook de oversteek
Calais-Dover zal zonder twijfel goedkoper zijn
dan die van Oostende uit. Verder zijn er ae
nieuwe veren naar Huil en Immingham, maar
als u die neemt, mist u Zuid-Engeland
Bent u eenmaal in Dover, nee dan niet recht
streeks naar Londen; bewaar dat voor het laatst:
u zult er veel meer van begrijpen en waarderen
als u een paar weekies door Briltannië hebt ge
zworven. Want Londen is qeen stad om alleen
maar te zién; men moet ook voelen wat Londen
in het Britse geheel betekent en wat er achter
al die tradities schuilt
Van Dover eerst westwaarts. Kustweg naar Fol
kestone om even te zien hoe zo'n betrekkelijk
bescheiden Engelse Kanaal-badplaats er uit ziet,
maar dan ook niet verder langs die kust, want
die weg is derderangs en in de zomer ongeniet
baar druk. Daarom: het binnenland van Kent en
Sussex in. Neem de kaart erbij en u ziet onge
veer evenwijdig aan de zuidkust een weg lopen
via Uckfield, Cuckfield en Petersfield naar Win
chester. Ook geen eersteklas weg, maar veel
rustiger en landschappelijk bijzonder mooi. De
weg voert door typische Engelse dorpjes en
stadjes en door een streek die opzichzelf een
vakantiedoel zou kunnen zijn.
Rij via Romsey (op het kerkhofje van East Wel-
low west ervan ligt Florence Nightingale begra
ven) óm Southampton heen naar het New Forest,
want dat is toch echt wel een stop waard.
NEW FOREST
Het New Forest, tussen Southampton en Bourne
mouth, is een minder nieuw bos dan a'e naam
doet vermoeden. Het dateert al uit de jaren
van koning Knut, die omstreeks het jaar 1000
zowel de Noren en Denen als de Engelsen on
der de knoet had en Willem de Veroveraar, die
hem in 1066 opvolgde, liet het vergroten. Zo is
het geworden tot het grootste natuurpark van
Engeland, zij het dat het niks parkachtigs heeft.
Het is een woud met magnifiek oude bomen,
een romantisch bos dat zich mijlen ver over de
heuvels uitstrekt en waarin een paar typisch En
gelse Hans-en-Grietje-dorpen liggen. Hier en
daar wordt het woud onderbroken door uitge
strekte heidevelden, die alleen maar de wijdheid
van dit New Forest accentueren.
Het is een bos om in te wandelen, om er de
auto een uur, twee uren, een dag aan de kant
te zetten, de tent op te slaan op een van de
(schaarse) kampeerterreinen en te dwalen. Hoe
zeer het ook in de route van Londen naar de
kust ligt, men ontmoet er bijna geen mens. Al
leen ponies met hun jongen en aie doen niets.
Ja, ze heten wild te zijn, maar in wezen zijn ze
er alleen wild op om gevoerd te worden. Wat
niet mag en wat een boete van vijftig gulden
kan opleveren, maar als die beestjes zo innig
bedelen, blijf dan maar eens een wetsgefrouwe
gast.
Van het New Forest even een slinger langs de
zuidkust (Lynington of Christchurch bv) om te
zien hoe de Londenaren en massa's andere En
gelsen zich hier in hun vakantie vermaken en
om even een oog te werpen op het fameuze
eiland Wight, dat hier vlak voor de kust ligt.
En dan op naar Salisbury, daar weg 360 nemen
en bij de tweede kruising even rechts. U staat
dan oog in oog met het allerprehistorischste
bouwsel, dat er in Europa maar te vinden is:
Stonehenge.
STONEHENGE
Wie zich al verbaast over de hunebedden in
Drente en de dolmen en menhirs in Bretagne,
staat bij Stonehenge met stomheid geslagen,
want wie zijn het, die daar bijna 4000 jaar ge
leden die kransen van meters- en metershoge
stenen hebben opgericht en er nog enorme
dwarsstenen ook bovenop hebben geplaatst,
compleet met een soort patentslot van een punt
op ae staande en een kuil in de liggende ste
nen? De Britten wisten het antwoord wel: de
Druïden. Geheimzinnige oude Kelten, aan wie
een magische kracht werd toegekend. De Dru-
iden hadden hier de offerplaats van hun zonne-
godsdienst, heette het: kijk maar, het altaar en
de opening in de krans van stenen liggen pre
cies in één lijn met het punt waar in de mid
zomer de zon opkomt.
Latere onderzoekers hebben uitgekiend, dat de
Druïden er niets mee van doen kunnen hebben
gehad, dat die stenen er al stonden (van zo'n
1800 jaar voor Christus af, heeft men nu be
rekend) toen de Druïden kwamen. Dat die zich
intussen wel de oprichting van dit gigantische
monument hebben laten aanleunen, staaf vast.
Britse geleerden hebben uitgezocht, dat de ste
nen afkomstig moeten zijn uit het zuiden van
Wales, zeker zo'n driehonderd kilometer west
waarts. Ze moeten zijn uitgezaagd of afgebikt
(hoe?), pasklaar zijn gemaakt voor deze won
derlijke tovercirkel en aaar zijn opgericht (weer:
hoe?). Stonehenge is een wonder, waaraan men
zich vergaapt als aan de pyramiden en sfinxen
van Egypte, maar omdat men daar minder snel
en goedkoop komt dan hier, loont het naar die
bolle heuvels ten noordwesten van Salisbury te
gaan. Het kolossale bouwsel zal u ook impo
neren als u geen verstand hebt van een neoli-
tisch tijdperk van de Druïden. Koop aan de in
gang wel eventjes een kaart met toelichting; u
ziet dan namelijk meer en begrijpt alles beter.
OM SEVERN HEEN
Het vervolg van de route naar Zuid-Wales is
ter keuze. Als straks Motorway 4 klaar is, die
om Bristol heen leidt en met een enorme brug
over de brede Severn wipt, de grens tussen
Engeland en Wales, kunt u die nemen. Als u
nu over Bath en Bristol rijdt, hebt u kans op
enorm drukke wegen met filevorming en tijden
lang oponthoud in de steden. Bij Bristol zit u
dan toch weer voor het probleem: óm de mond
van de Severn heen of bij Aust (vlak naast de
brug-in-aanbouw) met het veer over, wat een
riskante onderneming is, want het vaart als het
tij het toelaat en als het dat niet doet, is het
schlusz of u nu twee uren in de rij hebt ge
staan of niet.
Vandaar ons adviesje: van Stonehenge naar
Warminster en dan via Bradford-on-Avon en
Lacock naar Chippenham. In Bradford is een
pracht van een oude brua en een eeuwenoud
Kapelletje; in Lacock éven het dorp in, bijzonder
schilderachtig en in de kerk kijken naar die fraai
geborduurde kussens: voor elke bank weer met
een ander motief en toch een eenheid. Van
Chippenham over Gloucester, Ross, Monmouth,
Abergavenny en Merthyr Tydfil naar Swansea
zelf, want deze industriesteden aan de zuidkust
van Wales zijn om te huilen.
Rondweg om Swansea nemen en dan het schier
eiland Gower op, tenminste als u kampeerder
bent. Hotels zijn daar namelijk vrijwel niet, maar
wel een bijzonder mooi kampeerterrein aan de
rand van de Oceaan. Voorzichtig rijden: de
hole weg naar het uiteinde Uanmadock is een
éénpersoonsweggetje. Ook bij het zadeldak to
rentje nog doorrijden en dan vindt u een voor
treffelijke camping met winkel en al.
Terug tot oost van Swansea, kustweg richting
Carmarthen (boeiende overdekte markt, soort
winkel van Sinkelj en dan maar steeds west
waarts tot Haverfordwest. Gaat u daar zuid,
dan komt u in Milford Haven, dat de basis was
van tal van Nederlandse schepen in oorlogstijd
en gaaf u een bijzonder boeiend ritje naar
Saint Davids: de weg erheen loopt soms vlak
langs de kust en een enkele maal is hij maar
van de oceaan gescheiden door een kiezelsteen-
dijk.
SAINT DAVIDS
Saint Davids is méér dan een uithoek van Euro
pa': het heeft een kathedraal. Niet als die van
Chartres trots bovenop een heuvel, nee: behaag
lijk verscholen in een diep dal. Men moet een
trap van 39 treden omlaag om er te komen
Die kathedraal viertienhonderd jaar oud!
is eeuwen- en eeuwenlang de meest eenzame
voorpost van het christendom in Engeland ge
weest en nu is ze het pelgrimsoord van duizen
den, die zich verlustigen in de wonderschone
architectuur en aan cle rijkdom, die door de
eeuwen heen in de kathedraal is vergaard. Het
is met name in combinatie met de ruïnes
van het oude bisschoppelijk paleis ernaast
een volkomen onverwacht diamantje aan de
toch al rijk beladen diadeem, die Wales aan z'n
westkant draagt.
Van Saint Davids naar Fishgard( de oversteek-
haven naar Ierland, vandaar dat er vrijwel nooit
een hotelbed vrij is), dat aan een bijzonder
fraaie baai ligt. De route langs zee is mooi, de
wegen zijn goed, zij het bochtig en heuvelend.
Doorrijden tot vóór Aberystwyth (aber is mouth,
dus mond; Aberystwyth is de mond van de Yst-
wyth) en daar weg Al20 in naar de Devil's
Bridge, de Duivelsbrug. De route erheen is een
openbaring, de Devil's Bridge was een machtig
natuurbouwsel drie bruggen boven elkaar in
een hele nauwe kloof, waardoor het water kookt
en bruist maar ze is bedorven doordat het,
wat de Belgen zouden noemen, een toeristische
uitbuiterij is geworden
Weg 44 terug naar Aberystwyth, kust volgen
langs de mooie weg naar Machynlieth en dan
binnendoorsteken naar Dolaelley langs de weg
487, die door een pas en door een betoverend
Welsh landschap leidt. Zij het, dat het nu vol
gende deel van Wales toch wel het échte is:
Snowdonia.
SNOWDONIA
Uw verre reis wordt beloond: wat nu komt is
Wales zoals u het zich voorstelde, kent uit fol-
drs, uit boekjes, uit liederen. „Men of Harlech,
march to glory", wat zo ongeveer hét iiea van
Wales is dat de hele wereld kent. En met Har
lech begint ook dat ondergaan van deze typi
sche sfeer, die hier door de eeuwen heen in
deze hoek van Wales heeft geheerst. Als u de
mooie oevers van de Mawddach naar Barmouth
hebt gereden en de kustweg naar het noorden
volgt, staat het daar ineens: het kasteel van
Harlech. Beter gezegd: de ruïnes ervan, maar
dat is hetzelfde, want u mag in deze hoek van
het Britse eilandenrijk, waar door de eeuwen
heen zo bitter gevochten is, geen complete ka
stelen meer verwachten.
Harlech is een van de acht kastelen, die koning
Edward I zo tegen het jaar 1300 liet bouwen
om Snowdonia te onderwerpen. In een ring
staan ze om het berglandschap van Wates heen,
kanjers van vestingen, waarin de fortenbouwers
van die jaren al nun technisch vernuft hadden
verwerkt. Zó, dat er eigenlijk voor wonen geen
plaats overbleef: alles was berekend op verde
diging en op stiekum terugtrekken in een ander
deel van de vesting als het eerste zou zijn ge
vallen. Alle kastelen zitten vol geheime gange
tjes en trappetjes en zi|n nu een ideaal voor de
jeugd, die onvermoeibaar is in het ontdekken
van nieuwe vluchtmogelijkheden in de meters
dikke muren. Opvallend is, dat kinderen door
gaans weinig interesse tonen voor nog bewoon
de kastelen, maar hier in die oude ruïnes van
Wales de beker tot de bodem willen leegdrin
ken. Waarschijnlijk omdat ze de ruimten kun
nen vullen met ridders en veldslagen uit hun
eigen fantasie.
CAERNARVON
We zullen niet alle acht kastelen aandoen'. Als
we u een adviesje mogen geven: beperk u tot
Caernarvon aan de oostelijke en Beaumaris aan
de westelijke oever van de Straat van Menai,
het water dat het eiland Anglesey scheidt van
het vasteland van Wales en waardoor vroeger
de schepen naar Liverpool voeren, en tot Con
way aan de noordkant waar de Straat van Me
nai weer in de Ierse Zee komt. Caernarvon mag
u in geen geval missen: het is het meest inge
wikkelde en het meest intacte' van alle, het ligt
er bijzonder mooi en is zeer fotogeniek.
Het plezante is, dat ze samen zo'n mooie route
vormen. Van Harlech gaat men door een bo-
menrijk kustlandschap naar het gebied van de
Snowaon (de hoogste berg van Wales, een cen
trum voor de bergbeklimmerij) en de tocht óm
de Snowdon heen is een van de mooiste delen
van de hele route. Van Llanberis aan de noord
kant van de berg kan men behalve een voet
tocht naar een typische spuilende waterval ook
een treinreisje maken naar de Snowdon. Hef
loontl
Von Caernarvon de weg naar de brug over de
Straat van Menai rijden en dan ,als u op Angle
sey bent, eerst even linksaf, de westelijke oever
van de Straat volgen en dan is het eerste dorp
de plaats met de naam van 58 letters. Mochten
cle British Railways hun voornemen om het sta
tion op te heffen nog niet hebben uitgevoerd,
dan is er nog het grootste spoorkaartje ter we
reld voor drie pence te koop. Is het station er
niet meer: er zijn borden genoeg met de naam
Llanfairpwllenzovoort om te fotograferen. Zelfs
een bord waar op staat, dat de naam zoveel
betekent als ,de kerk van Mary bij de holle
witte hazelaar aan de snelle draaikolk', waar
uit dan tegelijk blijkt dat het veel voorkomende
voorvoegsel Llan (Sljen, zeggen de Welshmen
met dubbelslaande tong) kerk betekent.
Bij de brug even noordwaarts naar de ruïne
van het gri|ze, nooit geheel afgebouwde kasteel
Beaumaris, terug over de brug en via Bangor
naar Conway, dat op zichzelf een mooi kasteel
is, maar waarvan ae aanblik wordt bedorven
door de drie bruggen die ervoor liggen, en het
enorm drukke treinverkeer. We zitten hier na
melijk vlak bij Llandudno, een bijzonder gelief
de badplaats. U kunt er gaan kijken, maar als
u de drukte wel gelooft, ga dan langs het kleine
weggetje aan de westelijke oever van de rivier
Conway naar Bettws-y-Coed, dat eigenlijk wel
het hart is van het toeristenverkeer in Snow
donia. De natuur is er bijzonder indrukwekkend,
maar het is er daardoor ook druk. Wat nog
verergerd wordt doordat Bettws-y-Coed het
kruispunt is van goede wegen: van zuid naar
noord en van west naar oost. De weg naar het
oosten door een bijzonder mooi landschap,
maar in het seizoen schiet men er niet op
leidt langs Llangollen, dat nog net in Wales
ligt, maar dat het centrum is van de folklore
van Wules. Daar is telkenjare in juli de Eistedd
fod, een kleurig en harmonieus festijn van zang
en dans, waar ook folkloristische groepen uit
andere landen demonstraties geven. Het loont
om de vakantietrip zo in te kleden, dat u dat
kunt meemaken. Wel even zorgen voor kleuren
film in uw camera.
ACHT TOPPERS
De reis door Engeland kunt u variëren naar
behoefte en tijd. Wat wij u mogen adviseren:
mijd de grote steden, want het is er ontzettend
druk. De route die wij uitstippelden leidt langs
enkele hoofdschotels van het Engelse toeristi
sche menu:
Warwick, waar men dan nog eens een be-
woond kasteel kan zien. Het is een van de
meest imposante, zowel wat kasteel, inhoud
(schilderijen van Van Dijck, Rubens en Rem
brandt!) als tuin betreft.
Stratford-upon-Avon, waar Shakespeare
woonde en werkte. Het is er druk en misschien
zegt die Shakespeare-verheerlijking u niet veel,
maar het bijwonen van een voorstelling in het
Memorialtheater kon toch wel eens een van de
hoogtepunten van uw Britse reis worden.
De Cotswold Hills een van de meest intie
me hoekjes van Engeland: van Stratford naar
Broadway, Stow-on-the-Wold, Upper- en Lower
Slaughter (niet vergeten).
Oxford om eens even een echte Engelse
universiteitsstad te zien (ook even in de. oude
college-gebouwen kijken).
Windsor, de zomerresidentie van de konin
gin, een kasteel vol herinneringen aan de roem
ruchte Britse geschiedenis, waard om er door
te dwalen.
Londen, aanbevelenswaard is, van Windsor
in een ruime boog zuid van Londen langs te
rijden en dan daar ergens (bijvoorbeeld Redhill)
de auto te laten staan en met de trein naar
Londen te gaan; in Londen zelf is hef een ver-
keersheksenketel en parkeerplaatsen zijn er bij
na niet te vinden.
Canterbury, met z'n kathedraal.
Dover, met z'n krijtrotsen, die men het best
bij Saint Margaret's Bay aan de noordkant van
de stad kan bekijken (per auto te bereiken
langs het kasteel).
Het is wenselijk, hier bij een reisbureau te re
serveren voor de overtocht Oostende-Dover; er
is nog wel eens plaats over, maar soms ook
niet en dat zou een halve dag of een dag
wachten in Oostende kunnen betekenen. In Do
ver kan men reserveren voor de terugreis. Aan
boord van de veerboten is een kantoortje van
de Britse automobielclub. Men kan er hotellijs-
ten en ook een boekje met kampeerterreinen
krijgen; overigens: campings zijn in Engeland
minder dicht gezaaid dan men wel zou wensen.
Het gebied ien oosten van het Snowdon-bergcomplex (met hier Capel
Curig centraal) behoort tot de lieflijkste en meest .Welshe' delen van
Wales.
Stonehenge: hef merkwaardigste prehistorische bouwsel dat men zich
kan denken. Tweeduizend jaar oud en nog vól geheimen.
1
Caernarvon-castle, een van de acht en de best bewaarde kasteel
ruïnes rondom Snowdonia. Koning Edward I lief het bouwen aan de
Straat van Menai, waardoor hij de scheepvaart naar Liverpool be
heerste.
