PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
0
H
GROOTSTE WINST GAAT NAAR KOEKOEK
ZEELAND STEMDE
1
iffia
qui
I J BOENOER,C.
Zware verliezen voor PvdA
PARTIJLEIDERS LEVEREN COMMENTAAR
f Zeelands staten nu
•KIEST PflRTU
Zetelverdeling
tweede kamer
Hel ei
209e jaargang no. 70
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSING SE, GOESE, BRESKEN SE COURANT EN VRIJE STEMMEN
f >1.40 twarlMl, trui co P»' powt 11,65 0*1 kwart»!. l««o
irkl J. lal. 4140 (b.j.f. rit 7651, at. 5213). Oorlk-i. «al. J3S5
34 can! oar r«Sel, (min. 1,751. ..Brla.ro koraau .an 411 blad" 5
Donderdag 24 maart 1966
t i
Meer verkiezings-
nienws op pag.
2, 3, 5 en 7
PRRTU^dRRBEID
mms
-é -
/?r/oe\6
/i?/s/ne\tei
.MJvanPDELJE. J.H.M «flOSBtH
DIFMTHEELHETVWK
klWJJlb
evangeftscne'
palitiek -',-^r
VRIJWEL GELIJK
LICHT VERLIES
LICHT VERLIES
(Van onze verslaggevers)
De meest opzienbarende Nederlandse verkiezin
gen sinds de oorlog hebben gisteren de extreem
rechtse Boerenpartij in vergelijking tot de laatst
gehouden landelijke verkiezingen een winst op
geleverd van 215 procent. Zij hebben tegelijker
tijd de Partij van de Arbeid, die niet meer be
haalde dan 23,4 procent van de stemmen gede
cimeerd tot het laagste percentage door dez5
partij in de twintig jaar van haar bestaan ge
haald. Het vorige dieptepunt lag voor de PvdA
in 1948 toen zij tijdens de Indonesische crisis
met 25,7 procent uit de stembus kwam.
De andere grote verliezer in de stat en verkiezin
gen van 1966 was de KVP die zich nog net bo
ven de 30 procent wist te handhaven en die
sinds 1946 slechts één keer dieper zakte, name
lijk in 1952 toen Weiter de KVP tot 28,7 pro
cent wist te reduceren.
De andere grote winnaar in de statenverkiezin
gen van 1966 was de vrij extreem linkse Paci
fistisch Socialistische Partij, die de neergang tij
dens de Rijnmondverkiezingen van juni vorig
jaar omgezet kreeg in een stijging van ruim 3
procent in 1963 tot 5 procent gisteren.
De enige regeringspartij die zich wist te handhaven is gisteren de
Anti-Revolutionaire Partij geweest, hetgeen te groter verrassing was,
omdat het juist de ARP is die de landbouwminister heeft geleverd
voor het kabinet waartegen boer Koekoek zo scherp oppositie heeft
gevoerd. Dat feit wordt echter minder verrassend geacht in het licht
van de omstandigheid dat de Boerenpartij die zich in 1963 met
een grote overwinning in de plattelandsgemeenten een weg naar de
tweede kamer baande nu juist haar grootste winst in de steden
heeft geboekt. Terwijl de landelijke winst voor de Boerenpartij ruim
tweehonderd procent bedraagt, lag de winst van de Boerenpartij in
de steden tussen de drie en vierhonderd procent. In de Nederlandse
politieke geschiedenis is dat vrijwel ongekend.
De enige andere winstnemer in de sta
tenverkiezingen 1966 was de Christelijk
Historische Unie. Terwijl de tweede gro
te oppositiepartij de VVD met een kwart
procent zakte tot 10 procent, zette de
CHU haar geleidelijke opmars naar de
ze tien procent voort. Met 9,3 procent
behaalde de CHU haar hoogste percen
tage sinds 1954.
Oorzaak
Leiders van vrijwel alle partijen schrij
ven deze grootste aardverschuiving die
ooit in de naoorlogse verkiezingen is
opgetreden in de eerste plaats toe aan de
grote emoties welke de gebeurtenissen
rond het huwelijk van prinses Beatrix op
de 10e maart hebben veroorzaakt. Voor
die opvatting vindt men ondermeer steun
in het feit dat de verkiezingsuitslag van
de 23ste maart zo verregaand afwijkt
van het publieke opinie-onderzoek dat
voor het laatst door het NIPO in de
maand februari is gehouden. Volgens
die laatste peiling mocht men in februa-
afi nog een socialistische winst en een
heel gering verlies van KVP en ARP
verwachten. En voorts niet meer dan
vijftig procent winstneming van de I
renpartij.
De enige die de oorzaak van de over
winning van de Boerenpartij niet in de
gebeurtenissen rond het huwelijk van de
1966 1963')
KVP
PvdA
WD
AR
CHU
PSP
CPN
SGP
Boeren
GPV
150
150
1) De zetelverdeling van de tweede ka
mer, zoals deze zou worden, wanneer
de voor de verkiezing van de provin
ciale staten uitgebrachte stemmen zou
den zijn uitgebracht voor verkiezing
van de tweede kamer. Hierbij zijn de
stemmen, uitgebracht op de prot. chr.
•roep in N.-Brabant en de samenw.
chr. groepering in Limburg verdeeld
over de AR en de CHU in dezelfde ver
houding als de verkregen stemmen in
1963.
kroonprinses zocht, was vannacht boer
Koekoek, die de oorzaak van zijn uit
zonderlijke winst vooral toeschreef aan
afkeuring van het regeringsbeleid en
aan vertrouwen dat de" Boerenpartij dat
beleid zal ombuigen.
Ook de liberale leider Toxopeus schrijft
aan het algemeen regeringsbeleid in ie
der geval wel een groot deel van het ver
lies van de twee grote regeringspartijen
toe.
Landelijke politiek
In de nacht van woensdag op don
derdag waren de leiders van alle po
litieke partijen het er wel over eens,
dat de uitslag van de verkiezingen
voor de provinciale staten nauwelijks
door provinciale vragen, maar' in
hoofdzaak door opvattingen over de
landelijke politiek zijn bepaald. Een
niet gering deel van de politieke lei
ders meent bovendien dat de grootste
nederlaag die de Partij van de Ar
beid ooit heeft geleden goeddeels ge
volg is van wijdverbreide ergernis
over een aantal uitzendingen van de
VARA waarmee de PvdA wordt geï
dentificeerd.
Commissaris der koningin mr J.
van Aartsen en zijn echtgenote bij
het uitbrengen vat» hun stem.
Foto PZC)
■okken
PLEIDOOIEN VOOR BETER POLITIEK ONDERRICHT
Om eens met een wilde beelasf
te beginnen: sinds gisteren k;
een enorm koekoeksei m het ar.de
knusse nestje van de Nederlandse
ULiek. En vogels en vozelties va
verse pluimage fladc
in het rond: een zo omvangrijk ei had
niemand verwacht. Gisteravond was het
op het televisiescherm een komen en
gaan van politieke heren, die gut-gut'
en .ach-acn" riepen, ernstige mannen
van wie sommigen ontdaan waren ran
de klappen, die hier en daar hard zijn
aangekomen. De centrale vraag wuar-
over het op dit ogenblik vooral gaat, i*
uiteraard: kan men deze uitslag als
een vingerwijzing beschouwen voor de
politiek van het kabinet Ca is. Er waren
gisteren politici, die meenden dat daar
van geen sprake was. Onzin. Een ver
kiezing ais deze, door vrijwel a.ie par-
tljen üuideiijk opgehangen aan de na
tionale politiek, bevat wei degelijk een
vingerwijzing voor het bele.d var. de
landsregering- Dat zal ook wel merk
baar worden. Niet in de zin, dat het on
middellijk zal worden omgebogen, maar
wel dat er veel voorzichtiger gemanoeu
vreerd zal worden. Deze uitslag hangt
,,-nmers als een zwaard van Damocles
boven het huidige kabinet, zodat het bij
elke belangrijke beslissing niet zal kun
nen nalaten er even naar te kijken.
Want volgend jaar wordt er immers
definitief slag geleverd.
In dit licht gezien moet men de staten
verkiezing als een voorronde beschou
wen voor de kamerverkiezingen van
volgend jaar. De vraag kan echter
wórden gesteld of deze voorronde een
zuivere graadmeter Is voor de hui
dige krachtsverhoudingen. hetgeen
iets anders is dan het geven van
een oordeel over het kabinet Cals.
Deze .graadmeter-vraag' moet naar
onze stellige overtuiging ontkennend
worden beantwoord. Want over <Vn
punt zal iedereen het wel eens zijn:
de sociaal-economische problemen van
onze dagen hebben bij deze uitslag niet
de doorslag gegeven, er zón veie andere
factoren bijgekomen, factoren waarvan
de waarde en het ge
wicht niet Is te bere
kenen. In de eerste
plaats Is er het on
miskenbare feit, dat
gewestelijke zaken
ft ant lijn
,Het grote verlies van de Partij
van de Arbeid betreur ik zeer',
aldus KVP-fractievoorzitter drs
W. K. N. Schmelzer gisteravond
in een eerste commentaar op de
statenverkiezingen. De definitie
ve uitslagen waren nog niet be
kend, maar de katholieke politi
cus meende toch reeds te mogen
spreken van ,een ernstige zaak',
waar het ging om de verliezen
van de grote regeringspartijen,
de KVP en de PvdA. Hij doelde
hierbij vooral op de omstan
digheid dat deze verliezen
voor de KVP geringer dan voor
de PvdA niet ten goede zijn
gekomen aan de, wat hii noem
de, constructieve oppositie
partijen.
Voor de CHU. die enige winst maak
te, maakte hij een uitzondering. De
winst voor de Boerenpartij en de
PSP zag hij als een uiting van poli
tiek onbehagen, dat geen duidelijk al
ternatief voor ogen had.
Hij releveerde dat de KVP sinds de
oorlog regeringsverantwoordelijkheid
had gedragen en als zodanig steeds
geïnteresseerd was in het succes van
de regeringsploeg, hoe die dan ook
samengesteld was. In die gedachte
gang had hem het grote verlies voor
de Partij van de Arbeid onaange
naam getroffen.
De teruggang in stemmen voor de
regeringspartijen gezamenlijk weet
drs Schmelzer aan problemen die het
kabinet-Cals op zijn weg had gevon
den. .Dit kabinet', aldus de KVP-
voorman. .moest vanaf het eerste be
gin offers vragen. Deze zullen eerst
in de toekomst vrucht dragen, maar
de lasten voelt men nu'. Het gevolg
was ongetwijfeld dat het regeren in
de huidige samenstelling moeilijker
zou worden. Maar, zo besloot hij ziin
commentaar, het was zaak het hoofd
koel te houden en zich niet uit het
veld te laten slaan.
schappelijk ideaal voor ogen stond.
en een groep er
die .niets te 1
groepering als de Boerenpartij
iets te bieden heeft'. Dit pro
bleem van de jonge kiezers zat hem
Ontstellend
.Ontstellend' aldus kwalificeerde dr
A. Vondeling, minister van finan
ciën, de verkiezingsuitslag voor de
Partij van de Arbeid. Vergeleken bij
de indruk die hij enige dagen geleden
had, hebben er zich .enorme aardver
schuivingen' voorgedaan. Hij weet
deze veranderingen voornamelijk aan
de gebeurtenissen die zich de laatste
vijf weken hadden afgespeeld. Niet
alleen het huwelijk van prinses Bea
trix, maar ook juist de relletjes van
het afgelopen weekeinde en het op
treden van de politie hadden volgens
de socialistische bewindsman niet
nagelaten de uitslag van de staten
verkiezingen te beïnvloeden. Hij was
dan ook van mening met een tijdelijk
verschijnsel te doen te hebben dat
met het betijen van de emoties ook
weer zou verdwijnen. Hij gaf toe dat
dit mogelijk een wat te simplistische
zienswijze was, maar als eerste reac
tie op de uitslagen van woensdag gaf
hij déze voor beter.
hoog. zo verklaarde de socialistische
voorman. In de nabije toekomst zou
den wij bijzondere aandacht moeten
schenken aan die grote groep kiezers
die bij gebrek aan voldoende politieke
scholing volkomen onvoorbereid te
genover politieke partijen en hun
programma's komt te staan., Het
is brood-en-broodnodie op onze scho
len politiek onderricht te gaan ge
ven', zo besloot drs Nederhorst zijn
commentaar.
de Boerenpartij antwoordde mr Bies
heuvel deze gang van zaken als tij
delijk te beschouwen. Met een ver
wijzing naar zijn eigen landbouwbe
leid zei hij: ,ik ga door'.
Gelukkig'
,111 ga door'
Onderricht
■4)
m
De zetelverdeling van de Zeeuwse staten is thans als volgt;
.Volstrekt onberekenbare factoren',
zag PvdA-fractievoorzitter drs G. M.
Nederhorst in de verkiezingen voor
de provinciale staten aan het werk.
Hij was ervan overtuigd dat de
laatste twee weken van beslissende
invloed geweest waren op de voor
zjjn partij zo ongelukkige stembus
uitslagen van gisteren. Wel had hij
zich van te voren rekenschap gege
ven dat zijn partij het er dit keer
niet zo goed zou afbrengen, maar de
grote verschuivingen die plaats von
den hadden hem volstrekt verrast.
Gedeeltelijk zag hij de verklaring in
de wijze waarop het grote aantal
jeugdige kiezers die dit keer voor het
eerst hun stem uitbrachten zich in,
wat hij noemde .extremistische' zin
hadden uitgesproken. Hij onder
scheidde hierbij een partij als de
PSP die tenminste een bepaald maat-
Of de verkiezingsuitslag voor de ge
zamenlijke regeringspartijen gevol
gen voor het kabinet-Cals zou hebben
liet vice-premier mr B. Biesheuvel
(ar) vanochtend vroeg nog maar lie
ver in het midden. Hij wilde allereerst
in de komende kabinetszitting van
morgen zijn oordeel toetsen aan dat
van zijn socialistische en katholieke
collega's, maar zo zei hij, daarop toch
enigszins vooruitlopend, bij tegenslag
moet men de moed opbrengen voort
te gaan. ,En als mr Toxopeus (wd)
tot de conclusie komt dar deze stem-
busuitslag een duidelijke afwijzing
van het regeringsbeleid inhoudt', zó
voegde de AR-minister hieraan toe,
,dan hebben de kiezers de WD toch
wel overgeslagen'. Gevraagd naar
zijn opinie over het grote succes van
De heer Slotemaker de Bruine, lid
van de tweede, kamer voor de PSP,
toonde zich uiteraard gelukkig met
de winst, die zijn partij heeft behaald.
Hij geloofde niet, dat deze ontwikke
ling in de eerste plaats door recente
gebeurtenissen is bepaald. ,Ten on
rechte', zo zei hij, .worden de kleine
partijen vaak onder dezelfde noemer
.extremistisch' gebracht.'
Bij de PSP is in tegenstelling tot de
Boerenpartij zijns inziens duidelijk
sprake van een andere meningsvor
ming en geen ontevredenheid zonder
meer. Het grote verlies van de
Partij van de Arbeid, dat niet alleen
uit PSP-wïnst kan worden verklaard
schreef hij toe aan de wijze waarop
de verhoging van de uitgaven voor
collectieve voorzieningen is gepresen
teerd. Ook zou bij de recente gebeur
tenissen rond het koningshuis zijn
gebleken, dat de regering .een zeker
onvermogen' ten aanzien van de hui
dige situatie ten toon spreidt.
rschil
is opgetreden tussen de uitslag van
het onderzoek van medio februari, door
het Nipo voor de NCRV verricht, en de
4, a'.embusuitslag van gisteren. Aar.:.--
beleid betekent. De vooruitgang van .-nende dat de methodieken van het N:-
de CHL noemde hij ,erg plezierig- en po betrouwbaar z:jn. zou u;t dit ver-
hij noemde de CHU .rustig temidden gchü afgeleid kunnen worden, dat re-
P® ^illst .va»'cente zaken van invloed zijn geweest.
Welke recente zaken? Het huwelijk,
Zo-is-het-toevallig, de provo-activiteiten
i deze partij met daaraan verbonden relletjes om
er enkele te noemen. Wat de Invloed
daarvan is geweest valt echter met geen
mogelijkheid exact aan te geven, maar
wel mag worden aangenomen dat ze
een rol hebben gespeeld. Maar juist
daarom is de uitslag van deze voor-
zuiver.
Een oude ,rot' uit het Nederlandse
politieke leven, prof mr C. P. M.
Romme, kon er niet omheen zijn visie
te moeten geven op de verkiezings
uitslagen. Hij kweet zich van deze
taak _even gedecideerd als kernach-
Afwijzing'
De heer Beernink (chu) zei, dat de
verkiezingsuitslag ,een duidelijke af-
wijzing van het huidige regerings-
ÜX.
zei
Gevraagd deze uitspraak nader toe
te lichten bracht prof Romme. jaren
lang voorzitter van de tweede kamer
fractie van de KVP, de jaren dertig
in herinnering. Toen waren anti-de
mocratische krachten aan het licht
gekomen, die ons staatsbestel aan
tastten. Na de oorlog scheen het als
of de democratie eens en voor al het
pleit gewonnen had. Dat dit een mis
vatting was bleek wel met deze ver
kiezingen. Duidelijk hadden allerlei
soort ontevredenen elkaar gevonden
in een politieke formatie als de Boe
renpartij ,die nu niet bepaald van de
mocratische gezindheid blaakt'. Ove
rigens meende prof Romme dat de
politieke instincten van het Neder
landse volk gezond genoeg waren om
niet meer dan 10 procent van het
kiezersvolk in een dergelijke hoek te
tolereren. Na verloop van tijd zou het
evenwicht zich wel herstellen en de
terugslag inzetten.
1966
1962
PvdA
11
13
KVP
9
10
CHU
8
7
AR
5
5
SGP
4
4
WD
4
4
Boeren
2
Wanneer de voor de verkiezing van de tweede kamer (1963) uitgebrachte
stemmen zouden hebben gegolden voor verkiezing van de provinciale
staten, zou de zetelverdeling dezelfde zijn geweest als in 1962.
Minister Vondeling gisteravond- tij-
deus zijn persconferentie ji. l'im-
proviste' in het ANP-verkiezings-
I centrum in de Rolzaal.
Namen der partijen
Percentages
Aantal stemmen
1966
1963
1962
1966
1963
1962
PvdA
24,7
27,5
28,5
40.809
42.973
43.172
KVP
19,6
20,7
21,6
32.466
32.436
32.713
CHU
17,5
15,8
16,3
28.946
24.654
24.787
AR
11.7
11,8
12,5
19.300
18.373
18.977
WD
9,3
9.3
9,8
15.367
14.601
14.865
SGP
8,7
9,2
9,1
14.321
14.363
13.813
BOEREN
5,0
2,1
0,0
8.247
3.214
PSP
1,9
1,0
0,9
3.143
1.607
1.328
CPN
0,5
0,6
0,4
845
869
609
GPV
1.1
0,9
0,9
1.756
1.454
1.382
OV. LIJSTEN '63
0,0
1,1
0,0
0,0
1.745
100
100
100
165.200
156.289
151.646
ronde bijzonder onzin v
Minister Biesheuvel heeft gisteren de
stembusuitslag gekarakteriseerd
als de .overwinning van de ontevreden
heid'. Dat lijkt ons een rake kwalifica
tie: er is immers een bijzonder grote
groep kiezers naar ultra-rechts ge
zwenkt, naar een partij bovendien
op negatieve gronden is opgericht. De
heer Koekoek heeft daar onbedoeld
vermoedelijk gisteren nog eens ex
tra de aandacht op gevestigd: .Als de
i regering optreedt zoals wij willen, tre-
den wij weer terug", zo verklaarde hij.
Een duidelijker karakteristiek van dr
weinig constructieve instelling van de
Boerenpartij is welhaast met mogelijk.
(Niettemin: zij heeft een grote vooruit
gang geboekt, een overwinning van de
ontevredenheid,- niet van een vast om
lijnd programma. Een harde les voor de
verliezers van gisteren, een les waaraan
men niet voorbij zal kunnen gaan. Het
zal nodig zijn, dat de partijen, die hier
het sterkst bij zijn betrokken, er de con
sequenties uit trekken: zij moeten over
wegen wat zij er aan dienen te doen om
beter en directer tot de kiezer te spreken.
Op dit stuk van zaken hebben zij name
lijk gefaald: zij zijn voor een deel dei-
kiezers kenneliik een abstractie. De po
litieke verschillen, soms heel verfijnd
genuanceerd door de beroepsDolitiei
aangeduid, spreken de gemiddelde kie
zer blijkbaar' veel minder aan dan de
ongenuanceerde taal van de Boerenpar
tij-" Er zal de komende tijd op dit ver
schijnsel gestudeerd moeten worden.
Wat de Zeeuwse verhoudingen be
treft: er is een enigzins andere
relatie gekomen tussen de partijen, die
samen het college van gedeputeerde sta
ten vormen. Dat zou wel eens kunnen be
tekenen, dat bij dc voorbesprekingen
over de verkiezing van dit college
moeilijkheden opdagen Zal met name
de CHU een tweede zetel opeisen? Zal
dat gebeuren ten koste van de KVP?
De eerste activiteiten in dit opzicht me
nen wij al te moeten afleiden uit dc
verklaringen van lijstaanvoerder Ka-
land, elders in dit nummer opgenomen.
Hij is er heel voorzichtig over, maar hij
heeft het probleem toch ai gesteld, on
middellijk na het bekend worden van
de stembusuitslag. Tegelijkertijd hebben
de andere .regeringspartijen' deze boot
nu al afgehouden. Er is reden met be
langstelling de komende maanden deze
zaak te volgen.
'/joon
vvrtu./
