Japan met
verder dan
Wankelmotor veel
pioniers van N.S.U.
A.N.W.B.-calculatie:
aan veilige kant
De deskundigen weten het:
alles draait om de kleur
DUITSE PRODUKTIE VAN
TIEN WANKELS" PER DAG
AUTO'S: JE KUNT ER MAAR
OVER BLIJVEN DOORPRATEN
IN FABRIEK EN IN VLIEGTUIG
WOENSDAG 17 FEBRUARI 1965
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
IS
SPIDER OP KLEINE SCHAAL IN SERIEPRODUKTIE
NSU produceerde in
1964 87.500 auto's tegen
76.300 in 1963, een stij
ging dus van 14,7 pro
cent. De Prinz 4 ging aan
kop met 64.690 stuks,
goede tweede was de
Prinz 1000 L (waarvan de
serieproduktie pas in
april begon) met 20.100
stuks terwijl de Sport-
Prinz met 2.560 als hek-
kesluiter fungeerde.
Eind vorig jaar had NSU
150 Spiders met wankel
motor in roulatie ge
bracht.
Het exportaandeel liep
iets terug: in 1963 52 pro
cent en in 1964 48 pro
cent.
Het grote publiek staat nu eenmaal
niet te dringen om een tweeper
soons, nauwzittend autootje al ligt
er dan ook duizendmaal een wankel
achterin. NSU wordt dus niet op
gejaagd. In een sportwagen kan
men de motor echter wel opjagen.
Goed voor de test. Zo te zien klopt
de combinatie voortreffelijk. Met de
wankel klopt het ook wel. Hij rea
geert op veel gas welwillend, haast
geruisloos. Het is alleen de vraag
hoelang hij dat doet.
De NSU-Wankel-Spider is afgeleid
van de Sportprinz, waarvan hij ook
de rij-eigenschappen heeft geërfd.
De uitrusting is Spartaans sportief,
doch compleet. Niets verraadt, dat
dit een wankelauto is.
NSU-perschef Mundlos had ons ook
niet wijzer gemaakt. „Spaar hem
maar niet en kijkt niet teveel op
de toerenteller. Druk gerust door
tot 7000."
Voor de eerste maal startten we een
wankelmotor. Ergens achterin het
normale geluid van een viertakt-
misschien met een tweetaktonder-
toon, maar in elk geval gedecideerd.
Het wegrijden ging onopvallend.
Het was bepaald geen sensatie. Al
leen constateerden wij, dat de mo
tor bij een lage snelheid meer toe
ren maakte dan wij gewend waren.
De naald bewoog zich al gauw tus
sen de 3500 en 5000. Bij royaal gas-
geven windt de wankel zich, zoals
gezegd, niet op. Het geruis neemt
nauwelijks toe en er zijn geen tril
lingen te bespeuren.
Dit is één van de voordelen van de
wankel. De schijf maakt een on-
Koop
van eerste
wagen is een
ceremonie
„Waar een lid van mijn familie
in heeft gereden, daar zal geen
ander ooit meer in rijden.
Chauffeur, zorg er voor, dat die
kar wordt vernietigd!" Deze
vorstelijke uitspraak werd in de
jaren twintig door de heer P.
W. Louwman opgetekend uit
de mond van een heer met een
zeer klinkende naam in het oos
ten des lands. De heer Louw
man, oude rot in het autovak
sinds 1923, importeur van o.m.
Alpha Romeo en Toyota, had
hem een Franklin verkocht en
maakte toen de onvergeeflijke
fout, over inruil van de vorige
wagen te praten!
Het verkopen van een auto was in
die dagen een ceremonie. Eens
stond in de showroom een splinter
nieuwe Dodge. Een deftige dame
had er belangstelling voor. Na een
kort gesprek zei zij legen de ver
koper: „Geeft U me nu een stoel
en laat U me met rust." De stoel
kwam, mevrouw ging zitten en tuur
de naar de wagen. Na tien minuten
verschoof zij de stoel een meter en
tuurde weer. In twee uur was zij
de hele wagen rond en had drie
minuscule krasjes ontdekt.
In 1923 verkocht de heer Louwman
zijn tweede Dodge aan de burge
meester van Callantsoog. Toen de
de 5500-6600-toerengrens Waarom
deze restrictie, terwijl de wankel
zonder moeite 7000 toeren per mi
nuut draait?
Van NSU-zijde wordt gezegd: De
wankel is nog een geheel nieuwe
motor. Men weet niet hoe hij zich
in handen van particulieren zal ge
dragen. Zullen de afdichtingen het
houden? Er is een bevredigende op
lossing voor dit moeilijke probleem
gevonden, maar zijn de afdichtingen
bestand tegen de zwaarste beproe
vingen?
dene meervoudige rotatiemotoren
geconstrueerd. Hierover wordt al
met enkele automobielconcerns on
derhandeld.
Licentie
Duurzaam
De serieproduktie van de NSU-Spider met wankelmotor komt lang
zaam op gang. In Neckarsulm worden er op het ogenblik een stuk
of tien per dag gemaakt. Gaandeweg stijgt het tempo, maar hoog zal
het nooit worden. Dat is niet nodig ook. NSU wil alleen maar er
varing met de wankelmotor opdoen. De eerste paar duizend Spiders
moeten het bestaansrecht van de motor waarmaken. Vandaar dat de
wankel eerst in een sportwagentje is terechtgekomen.
onderbroken draaiende beweging.
Theoretisch kan de snelheid tot m
het oneindige worden opgevoerd.
Veel toeren
De wankelmotor is zeker in zijn
element als hij veel toeren maakt.
Bij weinig omwentelingen (1000-
2500) presteert hij minder dan een
vergelijkbare viertakt. Het schake
len vraagt in de lagere snelheids-
regionen wat meer tact en gevoel
van de bestuurder, maar na een tijd
je stadsdressuur heeft men het ma
niertje door. De wankel blijkt in een
file een braaf motortje te zijn. Als
het op snel rijden aankomt, is de
Spider ongetwijfeld de meerdere
van de oude-garde-sportwagens. De
motor heeft temperament terwijl
het geluidsniveau bij hoge toeren
tallen uitzonderlijk laag blijft Hij
schijnt zich niet in het minst in
te spannen.
Bij het zachte en regelmatige spin
nen hadden wij niet direct in de
gaten, dat de wagen op de autoweg
naar Stuttgart ongemerkt boven 140
kilometer per uur was gaan rijden.
Doordrukken tot 7000 toeren lever
de geen mechanische protesten op.
Als vlot haalbare top zouden wij 155
kilometer per uur willen aanhou
den. De acceleratie is gunstiger dan
die van vergelijkbare sportwagens.
Wij noteerden: van 0-80 km/u in
10 sekonden, van 0-100 km/u in 15
sekonden en tot 120 km/u in 22 se
konden.
De fabriek houdt het op een top
van 150 km/u en respectering van
Hoe lang gaat een wankelmotor
onder normale omstandigheden
mee'' NSU garandeert een 50 a 60
duizend storingvrije kilometers. Dan
zou een revisie nodig zijn, die ech
ter niet ingrijpend en kostbaar is.
De dealers krijgen reservemotoren
in voorraad. Deze kunnen in vier a
vijf uur worden ingebouwd. De
oude wankel wordt naar de fabriek
gestuurd. Op die manier denkt men
de klanten service te geven.
De levering van de eerste drie tot
vierduizend stuks is grotendeels een
vertrouwenszaak. Voorlopig is de
Spider niet te koop. Eerst worden
de Duitse dealers (een 1500) in het
bezit gesteld van een demonstratie
wagen. Bovendien gaat een aantal
naar het buitenland en naar speci
ale relaties. De wankel wordt be
hoedzaam gelanceerd en onder toe
zicht gehouden. Van de eerste wan
kelautorijders verwacht de fabriek
een zekere loyaliteit en begrip voor
het feit, dat het hier een splinter
nieuwe motor betreft, waarvan men
nog moet afwachten hoe hij in de
praktijk zal uitvallen
De eerste ervaringen zijn goed.
Hierdoor gestimuleerd werkt NSU
nu aan de eerste grotere personen
wagen met wankelmotor, die op de
autosalon in Frankfort, in de herfst,
zal worden gepresenteerd. In een
middenklassemodel komt een dub
bele wankel, dat wil zeggen met
twee schijven, waardoor het maxi
male vermogen tot ongeveer 100 pk
kan worden verhoogd. In een grote
wagen komt de wankelmotor beter
tot zijn recht.
Samen met Citroën ontwikkelt NSU
ook een wankelauto (waarschijnlijk
op twee-literniveau), maar deze
Frans-Duitse „verdragswagen"
wordt dit jaar zeker niet verwacht.
In de Verenigde Staten heeft Cur-
tiss-Wright (vliegtuigen) verschei-
Het verst gevorderd met rotatle-
motorontwerpen zijn de Japanners
Al m een vroegtijdig stadium sloot
NSU met de Japanse autofa'orick
Toyo Kogyo een licentieverdrag In
het begin was er een nauwe samen
werking. maar de laatste jaren is
Hirosjima, waar een hypermodern
wankellaboratorium werd ingericht,
NSU volkomen uit de hand gelopen
De Jananners. meesterknutselaars
in verfijnd detailwerk, lu-bben de
wankelmotor verder ontwikkeld en
nieuwe situaties doen ontstaan, die
in de oorspronkelijke overeenkomst
met NSU niet helemaal ..gedekt"
zijn. Toyo Kogyo heeft NSU de
kunst afgekeken en is daarna zijn
eigen weg gegaan.
Voor de autotentoonstelling Frank
fort 1963, waar de Duitse Wankel-
Spider werd gepresenteerd, had Ja
pan ook een model met rotatie
motor klaar staan. De Japanse in
zending werd niet toegelaten, hoe
wel de expositie „internationaal"
was. want NSU houdt de touwtjes
stevig in handen.
Een sterke troef is de bepaling, dat
Japan zijn auto's met wankelmotor
niet naar Europa en Noord-Ameri-
ka mag uitvoeren. Ook met Curtiss
Wright zijn dergelijke afspraken ge
maakt. Europese rotatiemotoren mo
gen bijvoorbeeld niet naar Amerika
worden geëxporteerd.
De Japanse fabriek, die al lange
tijd een experimentele wankelwa
gen (de sportcoupé Mazda) heeft,
met een twee-schijvenmotor, ver
scheen vorig jaar op de auto'en-
toonstelling in Tokio met een vier
dubbele rotatiemotor, waarvan elke
kamer een inhoud van 400 cc heeft.
Deze wankelvierling produceert 140
pk. Intussen experimenteert men
ook al met een zesvoudige rotatie
motor.
De Japanners hebben de oorspron
kelijke wankelmotor op verscheide
ne detailpunten verbeterd en gun
stiger eigenschappen gegeven. Op
het gebied van de afdichting en de
koeling zouden zij verder zijn ge
vorderd dan de Duitsers. In het ro-
tatiemotorproject hebben zij dan
ook enorm veel arbeidskracht en
kapitaal gestoken.
Fiat 850
en 1500
In een winters landschap als het
maar niet bij ons is! de nieuwe
FIAT 850 op de voorgrond met daar
achter de 1500, die bezig is bijsonder
populair te worden.
Mercedes 190 D
stationwagen
Geheel nieuw sinds Brussel is de
in België geassembleerde - Mercedes
190 D stationwagen naar een ontwerp
de Belgische carrossier Coune.
koop definitief was, stuurde de ver
koper een telegram naar Den Haag.
Iedere auto was er één en alle im
porteurs hielden elkaar in de gaten.
„Ik verkocht in die dagen ook
Fords. Ze kwamen uit België en bij
de pont over de Moerdijk had de
concurrentie spionnen zitten, die
precies optekenden hoeveel wagens
werden overgezet en voor wie",
vertelt de heer Louwman. „Veel
wagens kwamen in een kist uit
Amerika. Zo'n kist zat tussen de
andere lading en er wilde bijvoor
beeld wel eens een zak meel bar
sten. Ik had voor een klant een
wagen besteld en hij moest en zou
er bij zijn, als de kist werd geopend.
Dat gebeurde op de binnenplaats
van ons bedrijf. Meneer zat er op
een stoel naar te kijken. En toen de
kist openging, kwam er een spier
witte wagen uit. Hij sprong op en
riep: Je hebt me bedonderd, je hebt
er een oude in gestopt! En zijn
chauffeur de chauffeurs kwamen
altijd met meneer mee terzijde:
„Laat 'm maar kletse".
„Heel belangrijk in die tijd was de
verkoop van accessoires. Geen wa
gen werd compleet afgeleverd. Er
moesten nog treeplankmatjes ko
men. een Andersonlamp weet U
nog, zo'n afneembaar zoeklicht
voetsteunen voor de passagiers,
kachels, een extra claxon. En dan
maar afdingen. Je moest vreselijk
oppassen, geen accessoires in een
demonstratiewagen te monteren,
want dan eiste men die er gratis
bij."
Chirurgen
De heer Louwman gelooft niet, dat
de klant van nu intussen gemakke
lijker is dan die van vroeger. Hij
gelooft ook en dat geldt dan
vooral voor vandaag dat veel
verkopers niet genoeg de waarde
weten te appreciëren van hun pro-
dukt. Zij realiseren zich onvoldoen
de het offer, dat de klant vaak moet
brengen om een auto te kopen.
„Voor veel mensen is de koop van
hun eerste auto een ceremonie, iets
plechtigs. Daar moet je rekening
mee houden. En dan vind ik ook,
dat veel autoverkopers te weinig
van hun produkt weten en nog min
der van dat van de concurrentie."
„Andere verschillen met vroeger?
Voor de oorlog, vooral in de jaren
twintig, vroeg men in de eerste
plaats naar de vering en naar de
snelheid, vooral bij de Europese
wagens. Nu vragen zij naar ben
zineverbruik. En zij kijken naar de
kleur. Maar helemaal beoordelen
kan ik het niet, want ik heb nu een
maal een exclusief merk. Ik vind
ook, dat de behandeling in de gara
ges te vaak weinig aandacht krijgt.
We kunnen in dit opzicht nog een
voorbeeld nemen aan de Italianen
ze werken netjes, schoon, als
chirurgen, hun werkplaatsen zijn al
tijd in de puntjes. Ik vind ook, dat
het publiek de fabrikanten forceert
te goedkoop te produceren. Dat
heeft zijn gevaarlijke kant. Maar
het blijft een leuk vak, auto's. Je
kunt er over blijven praten
Ook de particulier
moet afschrijven
De beste vrienden zullen het
waarschijnlijk nooit helemaal eens
worden over de exploitatiekosten
van hun particuliere auto. Ze
kunnen er zelfs ruzie over krij
gen. Iedereen heeft er zo zijn
eigen opvatting over en in die
opvatting zit dan meestal een
sterk prestige-element.
Ongeveer twee jaar geleden wer
den de autokostenberekeningen
van de ANWB nogal aangevoch
ten, voornamelijk door de RAI.
De ANWB zou de kosten veel
te hoog calculeren en daarmee
aspirant-automobilisten afschrik
ken, zo werd toen gezegd. Het
was een reactie op een artikel
van Koolhaas Revers in de „Au
tokampioen", waarin hij zei, dat
iemand met een inkomen van
minder dan tien mille geen auto
kon houden. Daarmee was „de
boot aan".
In vele brieven kreeg de ANWB
te horen, dat K.R. zich met z'n
eigen zaken moest bemoeien en
men gaf voorbeelden van goed
kope auto-exploitatie. Vaak bleek
dan, dat alleen een W.A.-verze-
kering was afgesloten, dat niet
werd afgeschreven of gespaard,
dat de eigenaar veel kleine repa
raties zelf verrichtte en de wagen
helemaal zelf onderhield. Dat is
niet de gemiddelde automobilist,
zegt de ANWB. Wij kunnen ons
niet permitteren, een geflatteerde
begroting op te stellen al we
ten wij heel goed. dat op onze
calculaties kan worden bespaard.
De begroting valt in twee delen uit
een- vaste kosten en rij kosten. De
vaste kosten zijn: renteverlies, ver
zekeringspremie. motorrijtuigenbe
lasting, stalling, onderhoud en di
versen. Er is een „school", die zegt:
voor de particulier is renteverlies
geen punt. Nee. zegt de ANWB, dat
is niet juist. Wie het geld voor de
aankoop zelf bezit, zou daar rente
voor krijgen, wie het lenen moet,
betaalt er rente voor. Er is dus al
tijd een renteposL
De All Risks verzekeringspremie in
de ANWB-calculatie is gebaseerd op
de hoge ANWB-'arieven een
Britse maatschappij en er is geen
no-claim-kortir.g in gecalculeerd.
Ook bij een A R -verzekering kan
dit lager. Stalling kan vervallen,
maar men moet dan wel rekening
houden met snellere achteruitgang
van het lakwerk. Het onderhoud
wassen en in de was zetten kan
men zelf doen. Men betaalt dan al
leen de prijs van de onderhouds
middelen Ten slotte de post diver
sen: de ANWB rekent hieronder het
iidmaatschap van Bond en Wegen
wacht. eventueel reisdocumenten en
kleine kosten, die onafhankelijk zijn
van het aantal gereden kilometers.
De vaste kosten worden lager per
kilometer, indien er per jaar meer
gereden wordt met de wagen. Een
voorbeeld: bij een populaire wagen
van circa 5.000 gulden zijn zij bij
20.000 kilometer per jaar 6.5 cent.
bij 40 000 kilometer 3.4 cent en bij
60.000 kilometer 2,3 cent.
Rijstijl
ZWARTE CILINDERS
ZWAARDER DAN
FRIS GROEN
De directie van een muni
tiefabriek in Noord-Wales con
stateerde kort geleden, dat ver
scheidene arbeiders zich plot
seling ziek hadden gemeld. Zij
klaagden erover, dat de nieuwe,
zwarte metalen cilinders, die
zij moesten versjouwen, veel te
zwaar waren. De dokter van
het bedrijf stelde vast, dat een
aantal hunner echt ziek was.
Zij mochten naar huis. Intussen
was een ambtenaar van de ar
beidsinspectie op onderzoek
uitgegaan. Hij merkte, dat die
zwarte cilinders heus niet zo
zwaar waren als werd beweerd
„Laten we ze eens een fris
groen verfje geven", zei hij. De
volgende dag hadden de arbei
ders in de fabriek het er over
dat die nieuwe cilinders zo
handig konden worden ver
plaatst.
Het enige verschil tussen de „oude"
en de „nieuwe" cilinders was de
kleur. Reeds lang zijn de geleerden
het er over eens, dat bepaalde kleu
ren veel invloed hebben op het ze
nuwgestel. Maar u kunt dit trou-
Uit Hans Glas' betrekkelijk kleine
fabriek komt als primeur voor 1965
de GLAS ,,1700" een flinke sedan
met alle typische eigenschappen,
waarmee dit bedrijf een grote mate
van exclusiviteit weeet te handhaven
zonder in exclusieve prijzen te ver
vallen.
wens zelf gemakkelijk constateren.
Voelt U zich op een mooie, zonnige
dag niet veel prettiger dan bij som
ber, grauw weer?
De autoriteiten van steden als Lon
den, New York en San Francisco
hebben adviezen van kleurendes-
kundïgen ingewonnen alvorens een
beslissing werd genomen over de
verf voor bruggen. Hierbij werd er
speciaal rekening mee gehouden,
dat een brug wel eens het toneel is
van een poging tot zelfmoord. Het
aantal zelfmoorden op de Black-
frairs-brug te Londen liep met een
derde terug nadat de zwarte verf
door een helder groen kleurtje was
vervangen.
Verpakking
VOOR de handel zijn kleuren
het grootste belang. Uiterst zorg
vuldig wordt in de meeste gevallen
naeegaan.welke kleur het ge
schiktst is voor een bepaalde auto,
voor kleding, speelgoed en verpakte
levensmiddelen. In internationaal
verband samenwerkende kleuren-
adviseurs bepalen een kleur, maken
daarna een model in die kleur en
gaan ten slotte na, hoe de uitwer
king op het publiek is. Bij een van
deze experimenten ging het om de
vraag, hoe de huisvrouwen op de
verpakking van een bepaald merk
koffie zouden reageren. Zes vrou
wen werden binnengeleid in een
kamer, waarin zes blikjes van ver
schillende kleuren waren neergezet
Voor elk blik stond een geurig kop
je, koffie ingeschonken.
Heel voorzichtig nipten de dames
van de koffie. Toen werd de balans
opgemaakt. Een der deelneemsters
aan de proef vond de koffie uit het
gele blikje wel wat slap. De vrouw
naast haar gaf ten beste, dat de
koffie uit het rode blikje opmerke
lijk pittig was. De koffie uit het
blauwe blikje bleek zacht, maar niet
bijzonder geurig te zijn. Daarente
gen was de koffie uit het bruine
blikje lekker sterk. Het grijze blikje
werd geacht bittere koffie te be
vatten en in het groene blikje zat
nu precies de koffie, die ook thuis
werd geschonken. Maar die dames
wisten helemaal niet dat in alle
blikjes precies dezelfde koffie zat!
U kunt U zelf vast wel eens op de
proef stellen bij de slager. Daar kun
nen immers twee stukken vlees
naast elkaar zijn opgehangen. Het
ene stuk maakt een wat bruine in
druk, het vet is niet zo blank. Het
andere is sappig rood met helder
fris vet. De meeste huisvrouwen
zullen zonder meer het rode vlees
kopen, ofschoon zij een uur later
al niet meer in staat zouden zijn
enig verschil te bemerken tussen
het vlees van haar keuze en het af
gewezen lapje.
Experts
Kleurenadviseurs moeten goed op
de hoogte zijn van veranderingen in
de regering, politieke activiteiten,
partijprogramma's en. in het alge
meen, de stand van zaken bij par
tijen en in bepaalde landen Élke
kleur wordt immers direct in ver
band gebracht met een partij. De
deskundigen weten ook. dat als er
sprake is van financiële moeilijkhe
den hetzij zwart, hetzij een neutrale
kleur wordt gekozen. Waarom? Als
U op elke stuiver moet letten, koop
U kleren die er niet zou gauw vui'
uitzien en nog praktisch zijn boven
dien.
Alles heeft tegenwoordig een kleur
tje, van tandpasta tot benzine. Ook
de kleding voor de ruimtevaarders
is niet aan de aandacht ontsnapt.
Zegslieden op Kaap Kennedy heb
ben al meegedeeld, dat de astronau
ten, die de maan gaan verkennen,
helder gele pakken zullen dragen.
Wie niet stalt en alle onderhoud aan
de carrosserie zelf verricht, kan on
geveer 2 cent van de vaste kosten
per km aftrekken. Wie „gelukkig"
heeft gereden, kan na enkele jaren
ook de verzekeringspremie per km
verlagen.
De tweede post, de rijkosten, wordt
alleen gemaakt als men rijdt. Zij
omvat afschrijving (gebaseerd op
een ervaringscijfer over de levens
duur van de wagen, alsmede het
aantal gereden kilometers per jaar),
brandstof, doorsmeren en olie ver
versen, banden en bandenrepara-
ties en overige reparaties.
Aan deze kosten valt nauwelijks te
tornen tenzij men niet afschrijft.
Wel beïnvloedt een zorgvuldige rij
stijl de post banden en reparaties
en zeker ook het benzineverbruik.
Maar zelfs als je goedkoper rijdt,
dan volgens onze calculatie, zegt de
ANWB. dan moet je er rekening
mee houden zeker als particulier
dat een auto, vooral de eerste,
stimuleert tot uitgaven, die men
vroeger niet maakte. Men trekt er
op uit, drinkt een kopje koffie, eet
"en hapje en dus wordt het „week-
end-levfn" duurder.
Noch de ANWB. noch de automobi
list zijn er bij gebaat, de zaken gun
stiger voor te stellen, dan zij zijn,
temeer omdat de mensen gauw ge
neigd zijn. zichzelf in deze zaken
te bedriegen Wanneer wij dan ook
in de tabellen, elders in dit RAI-
nummer de kostencalculatie opge
ven, dan is dit bedrag slechts een
richtlijn, die van geval tot geval zal
verschillen, maar wel wordt steeds
dezelfde calculatsemethode ge
bruikt, zodat vergelijking goed mo
gelijk is. De kosten per kilometer
bij een aantal gereden km's van
20 000 per jaar zijn gekozen, omdat
uit onderzoekingen is sebleken. dat
de gemiddelde particulier daar ge
woonlijk niet boven uit komt.
