VIII
Geslaagde sprong
naar Zuid-Beveland
Hoera, ze zijn er
25 t/m 31
oktober
1944
T
Zaterdag 31 oktober 1964
zaterdagnummer
Twintig jaar i> het thani geleden,
dat Zeeland na een verwoede «trijd
op de Duitsers langzaam maar ze
ker werd veroverd. Na vijf |aar ge
leden het bekende boek van R. W.
Tompsom „The 85 days" te heb
ben gepubliceerd in een eigen ver
taling schenken wij opnieuw aan
dacht aan de gebeurtenissen in het
najaar van 1944 in deze provincie.
Week na week gaan wij met de
zegevierende geallieerde legers
mee. In onderstaand artikel zijn
o.m. fragmenten verwerkt uit „The
85 days".
ZATERDAG 28 oktober. De nacht is rustiger
geweest dan de vorige. De berichten over de
landing blijken toch wel juist te zijn, vermoe
delijk Engelsen, die op twee plaatsen de Wes-
terschelde over zijn gegaan. De Canadezen
zijn het kanaal door Zuid-Beveland voorbij en
proberen contact te maken met de gelande
Engelsen. De Duitsers zijn hun enthousiasme
overigens wel kwijt, wel heel wat anders dan
in 1940. Een kind kan zelfs begrijpen dat het
voor hen is afgedaan.
HOERA, DAAR ZIJN ZE. TWEE UUR
TWINTIG. STRAKS MEER.
In de week van 25 tot en met 31 oktober 1944 nam
de Slag om de Scheldemonding een beslissende
wending. Na weken van inleidende gevechten, ge
volgd door dagen van verbitterde strijd, begon het
langzamerhand te vlotten met de geallieerde op
mars. Het tijdstip voor de slotaanval op het bastion
Walcheren naderde met rasse schreden. Er vonden
in de week van 25 tot en met 31 oktober enkele
belangrijke gebeurtenissen op het strijdtoneel
plaats, die de balans steeds nier naar de kant van
de geallieerden deden doorslaan.
25 oktober: de 4e Canadese Brigade rukt de hals
van Zuid-Beveland binnen, na de
hardnekkig tegenstand biedende
Duitsers bij Woensdrechf en langs de
Zeeuwse spoorlijn uit elkaar te heb
ben geslagen.
26 oktober: Britse bergtroepen landen bij Baar
land en vormen binnen enkele uren
een sterk bruggehoofd.
28 oktober: Gehele eiland Tholen in één dag be
vrijd.
31 oktober: Geheel Zuid-Beveland van Duitsers
bevrijd; verwoede strijd aan de Sloe-
dam; gevechten, in West-Zeeuwsch-
Vlaanderen bijna ten einde. Rond
Sluis, Knocke en Heijst houden de
Duitsers nog wanhopig stand.
De slotaanval, dat waren de operaties „Infatua
te I" en „II" en Vitality I" en „II". Het waren
de volgende vier fasen, die de strijd om het be-
zit van de Scheldemond uiteindelijk beslisten:
„Vitality I". De eerste fase, operatie „Vitali
ty I" bestond uit de opmars van de Tweede Ca
nadese Divisie door de landengte van Zuid-Beve
land. Deze troepen zouden Noord- en Zuid-Beve
land moeten veroveren. Zij dienden bovendien een
bruggehoofd te vormen op Walcheren bij de Sloe-
dam.
„Vitality II". De tweede fase operatie „Vitali
ty II" zou worden ondernomen in combinatie met
„Vitality I". De 52 (Lowland) Division de oud
strijders van deze divisie maakten vorige week
de herdenking van de bevrijding van Walcheren
mee ondersteund door marine, amfibievoer-
tuigan en tanks, zou van Terneuzen en de kop van
Ossenisse uit de Westerschelde oversteken naar
Zuid-Beveland, een verbinding tot stand brengen
met de Canadezen om vervolgens verder te gaan
in de richting van de Sloedam. Zodra c.eze beide
operaties hun climax zouden hebben bereikt, zou
den de derde en de vierde fase starten, de opera
ties „Infatuate I" en „Infatuate II".
„Infatuate I". Deze operatie bestond uit een
rechtstreekse aanval op Vlissingen van Breskens
uit, eveneens door de 52 (Lowland) Division, in
samenwerking met een bataljon commandotroe
pen en met steun van de marine.
„Infatuate II". Zij zou op dezelfde dag en bijna
op hetzelfde uur als I. beginnen. De „T-force"
van de Koninklijke Marine met commando's (de
Vierde Speciale Brigade), zouden var Oostende
uit een landing ondernemen bij Westkapelle, ten
einde de kustbatteryen te vernietigen en in noor
delijke en zuidelijke richting verder te gaan. Bei
de operaties werden geleid uit het hoofdkwartier
van de 52 Divisie, die onder commando stond
van generaal-majoor, E. Hakewell Smith, die vo
rige week zoals bekend eveneens voor de
herdenking van Walcherens bevrijding naar Zee
land is overgekomen.
Allereerst de Canadezen: zij moesten vanuit
West-Brabant beginnen met de verovering van
Zuid-Beveland. Sinds de landing in Normandië
waren zij steeds buiten de eigenlijke gevechten
gebleven, hadden zij ook niet gedeeld in de roem
en hulde van Amerikanen en Britten, die door hun
snelle opmars de meest bejubelde bevrijders van
Frankrijk (Parijs) en België (Brussel en Ant
werpen) werden. Maar het war.n juis de Cana
dezen, die een vel stuk van de oorlogskluif kregen
opgediend in de strijd om de Scheldemonding. De
tol, die de Canédezen moesten betalen tijdens hun
maand durende gevechten van Woensdrecht tot
de Sloedam was het verlies van 207 officieren en
3443 manschappen. Zij hadden meer dan 5000 ge
vangenen gemaakt en een even groot aantal Duit
sers gedood of verwond. Het was een deel van
de prijs, die de geallieerden moesten betalen voor
hun verzuim na de val van Antwerpen de fuik,
waarin de Duitsers zaten, tijdig dicht te klappen.
De weg voor zover er sprake kon zijn van
een weg die de Canadezen moesten afleggen
om de hals van Zuid-Beveland te bereiken en
waarlangs zij een genadeloze strijd voerden met
de terugtrekkende Duitsers, was vol reusachtige
kraters, sommige met een middellijn van twintig
meter en meer. In de overstroomde polders sta
ken lange palen boven het water uit, onderling
verbonden door sterke draden. Bomen waren ge
rooid om het aantal opstakels te vergroten en
ten slotte waren allerlei soorten mijnen zorgvul
dig over de gehele route gezaaid. Een afschuwe
lijk terrein om oorlog te voeren!
De Vierde Canadese Divisie ging verder bsj de
Kreekrakdam en de eerste dag de 25e oktober
kwam men een kleine vijf kilometer vooruit.
In de avond van de 26e bereikten patrouilles de
oostelijke dijk van het kanaal door Zuid-Beveland.
Precies een dag later werden na hevige gevech
ten twee bruggehoofden gevormd, nadat men het
kanaal met boten had overgestoken. Op de 26e
was inmiddels operatie „Vitality IF'-landingen
bij Baarland en Hoedekenskerke begonnen, zo
dat de Duitse druk op de Canadezen werd ver
minderd. De gezamenlijke krachtsinspanning le
verde de geallieerden in enkele dagen tijd veel
terreinwinst op: eind oktober was Zuid-Beveland
bevrijd. Dat bijkans iedere plaats op de Bevelan-
den zijn tol voor de bevrijding moest betalen,
hebben we nog kunnen lezen in „Bezet, verzet en
ontzet". Goes en omgeving in de bewogen ja
ren 194Ó1944 van de oud (Goese) journalist Nic.
J. Karhof. Hij schrijft daarin o.m.:
25 oktober: ..Rilland-Batli bevrijd. De Goese Ortskom-
mandant neemt de benen, zijn hielenlikker. Bickel-
inayer, 'n Goese rijksduitscr. neemt „het bewind1' over.
26 oktober: Geruchten over landing der Engelsen bij
Baarland, het blijkt waar De invasie geschiedde per
amfibie uit Zeeuwsch-Vlaanderen en werd voorafgegaan
door hevig eranaatvuur, dar. ver in het rond schade
aanrichtte, te Nisse drie doden. Ook veel slachtoffers in
öe gemeente Hoedekenskerke. Vele Bevelanders trekken
naar Wolphaartsdijk, dat Rode Kruisdorp wordt.
27 oktober: In de vroege morgen blijkt, dat de Grilne
Polizei des nachts is gevlucht, de landing bij Baarland
lag te zwaar op hun slecht geweten, 's Avonds werd
bekend, dat ae Canadezen bij het kanaal door Zuid-
Beveland stonden.
28 oktober: Nervositeit neemt bij het uur toe. Wat zal
het worden? Er komt het goede bericht, dat de Cana
dezen over het kanaal een bruggehoofd vormden en door
gaan stoten in de richting Goes. De Duitse eenheden
verlaten in de middag de Ganzestad in een afgrijselijke
stemming Bij het invallen Van de duisternis brand in
de havenkom. Des morgens was 's-Gravenpolder zwaar
gebombardeerd, behalve grote materiële schade, helaas
ook twaalf slachtoffers.
de bevrijding: even na middernacht begon een artillerie-
duel in de onmiddellijke nabijheid van Goes, dat tot de
morgen van de bevrijdingsdag 29 oktober voort
duurde. Tegen half twee drong de eerste Canadese
tank, nadat het vuren was verflauwd, via de Spoorweg
overgang in De Poel. Goes binnen. Iets over tweeën kwa
men tanks uit öe richting Kloetinge de Wilhelminaslraat
opgeredeh. Reeds aan d ePatijnweg waren de heren Mur-
man en Verhulst van de O.D op de eerste tank eespron-
gen om als gids te fungeren. Het gejuich en "enthou
siasme was onbeschrijfelijk. Men kon zich niet inden
ken weer een vrij burger of burgeres van een vrij land
te zijn". Tot zover enkele grepen uit het boeiende oor-
logsbcekje van Nic. J. Karhof.
Zoals reeds eerder opgemerkt, landden in de
vroege morgen van 26 oktober 1944 Britse berg
troepen bij Baarland. Zij kwamen met amfibie
vaartuigen aanzetten van Terneuzen en Ossenisse
uit. De landing zou de vijand verzwakken op het
moment, dat de Canadezen hun aanval op het
kanaal door Zuid-Beveland begonnen. Er zou op
twee plaatsen worden geland: bij Baarland en
meer noordelijk, op de oostelijke vleugel. Op bei
de plaatsen moesten hruggehoofden worden ge
vestigd, die zodanig dienden te worden uitge
breid, dat ten slotte één groot bruggehoofd ont
stond. In het algemeen zou men ve volgens in
noord-westelijke richting oprukken en daarbij zou
zo vlug mogelijk contact moeten worden gemaakt
met de linkervleugel van de Canadezen. De over
steek verliep op een enkele uitzondering na vrij
vlot. Onverwacht doken de Buffalo's voor de kust
bij Baarland op. Zij zagen niet allee:, kans een
compagnie Buffalo's aan land te zetten, maar de
„varende tanks" konden meteen, zonder noe
menswaardige tegenstand, twee kilometer opruk
ken. Om vier uur 's middags kon Oudelande wor
den genomen, aan geallieerde zijde waren tot op
dat moment zestien man gesneuveld. Er waren
meer dan 100 Duitsers krijgsgevangen gemaakt.
Op het noordelijker landingsgebied wachtte de
geallieerden een veel warmer ontvangst. Een
muur op de dijk verhinderde elke aanval van
de Buffalo's, zodat men met de tanks niet veel
verder kwam dan de voet van de dijk. Hier kwa
men de Duitse mortieren en het anti-tankgeschut
wél onmiddellijk in actie. Het waren spannende
momenten voor de mannen in de voorste Buffa
lo's. Niettemin waren binnen twee uur het strand-
hoofd beveiligd en werd het alleen nog in gevaar
gebracht door het onvermoeide mortiervuur van
de vijand, die zoals altijd van ver opereerde met
zijn mortieren, opgesteld op bijzonder goed ver
borgen posities. Het vijandelijk verzet was hier
geïmproviseerd en onberekenbaar. Kleine groe
pen gaven zich vaak over zonder te vechten, ter
wijl andere daarentegen zich hevig verdedigden,
zelfs 's nachts overgingen tot tegenaanvallen om
ten slotte in goede orde terug te trekken.
Op de 27e oktober vochten vijf bataljons op het
bruggehoofd van Zuid-Beveland, dat inmiddels
was verwijd van Ellewoutsdijk tot Hoedekensker
ke. Naar het noorden en het noordwesten kon men
met behoorlijke snelheid oprukken, ondersteund
door de artillerie uit Zeeuwsch-Vlaanderen.
Maar aan de Sloedam werden de Canadezen een
voorlopig halt toegeroepen. Onophoudelijk be
stookt door de langs de dijk ingegraven Duitsers,
kwamen zij haast niet vooruit. Daar werd in de
nacht van 31 oktober op 1 november 1944 hard
gevochten. In diezelfde nacht werden vanuit Bres
kens en Oostende aanvallen ondernomen op Wal
cheren. In Vlissingen en Westkapelle zetten de
geallieerden voet op Walcherse bodem. De slot
fase was ingegaan. Maar daarover volgende week
meer.
In de week van 25 tot en met 31 oktober raasde
de slag om de rest van Zeeuwsch-Vlaanderen
nog in volle hevigheid. Zwermen Typhoons en
Spitfires doken dag na dag uit de sombere, grij
ze lucht om artillerie-posities en kazematten aan
te vallen. En tijdens die aanvallen had ook de
burgerbevolking het zwaar te verduren en werd
grote schade toegebracht aan bezittingen. Maar
ook hier liep de strijd langzaam, maar zeker
ten einde.
Uit een dagboek, dat in een gezin uit
Goes tijdens de slag om de Westerschelde
werd bijgehouden, publiceren wij vandaag
een aantal fragmenten, o.m. met betrek
king tot de laatste bezettin gsdagen en de
bevrijding van Goes.
WOENSDAG 25 oktober. Overdag niet veel
bijzonders gebeurd, een enkele vliegmachine
overgevlogen, tegen de avond eei bommen
werper die op zijn eentje overvloog. Het was
echter wat mistig. In Zeeuwsch-Vlaanderen en
Noord-Brabant gaat de opmars nu wat vlug
ger naar het schijnt. De dam bij Rilland is
nu definitief afgesloten en de Canadezen heb
ben voor het eerst de Oosterschelde bereikt.
De verovering van Zuid-Beveland en Walche
ren zal nu hoogstwaarschijnlijk vlug volgen.
Wat zal dat voor ons meebrengen? Vanavond
was er bidstond in de Grote Kerk onder lei
ding van dr. Dankbaar.
DONDERDAG 26 oktober. Vanmorgen om vier
uur schrokken we wakker door hevig schie
ten. Eerst begrepen we niet wat het was. maar
opeens hoorden we een fluitend geluid en daar
na de ontploffing. We begrepen toen dat het
granaten waren. Zojuist (half twee middag)
wordt er omgeroepen dat alle mannen tussen
de 17 en de 45 jaar zich moeten melden mor
gen op 9 uur bij de barakken in de Poel. Er
gaan geruchten over een landing tussen Hoede
kenskerke en Baarland, ik kan het niet gelo
ven.
Er werden door de Canadezen verwoede
gevechten geleverd om de toegang naai
Zuid-Beveland te verzegelen. Bij deze ge
vechten werd de prachtige kerk van
Wouw grotendeels verwoest.
VRIJDAG 27 oktober. Zonder overdrijving: het
was een angstige nacht. Van gisteravond tot
vanmorgen onafgebroken geschoten, het was
een leven als een oordeel. Vanmorgen zijn er
verschillende inwoners van 's-Gravenpolder in
Kloetinge gekomen, het was in 's-GravenpoI-
der blijkbaar niet meer uit te houden. De gis
teren afgekondigde melding is op bijna niets
uitgelopen, voor zover bekend waren er slechts
drie. De Canadezen zouden nu Rilland voorbij
zijn. De gebouwen op het Ravelijn, de rijks
kantoren en de landbouwschool, zijn door de
Duitsers verlaten. De staf in de Zonnebloem-
straat zou zijn radiotoestellen in de vest heb
ben gegooid. Er stonden jongens met blote
voeten In het water om ze er uit te vissen.
een materiaal hebben die Tommies. Als vroe
ger de Duitsers een telefoonlijn door de stad
moesten spannen liep er één zo'n kerel met
een trommel op zijn rug en liet dat ding af
rollen. De Tommies hebben er echter een spe
ciaal autootje voor. En wat een tanks, kolos-
ZONDAG 29 oktober. Vannacht om half
twee werden we weer opgeschrikt door ge
weldig schieten. Er kwamen verschillende
mensen uit de Leliestraat en omgeving de
binnenstad in. Mensen met kinderen en
kinderwagens. We waren blij dat we goed
en wel in de kelder zaten. We hoorden
mitrailleurs schieten. Het gebouw van de
Shell is vanmorgen de lucht ingegaan, ook
een boot met een elektrische centrale. Ver
schillende gebouwen (chr. bewaarschool,
weeshuis, garage Spelier) hebben brand
gehad. Toen we door de Kerkstraat .gingen
vertelde ons iemand: „Ze zitten bij de Kar-
nemelkse put".
Hoe dit regelmatig te vertellen. Jan kwam
naar boven gehold: ze zijn bij de Jubi-
leumbank. We huilden van spanning en
blijdschap. Ze kwamen op de Markt door
de St.-Adriaanstraat. Meisjes en jongens
klommen op de tanks. Kisten appels wer
den er aangedragen. Kinderen hadden
vlaggen. Er liep al iemand met een oranje
blouse aan. De Canadezen kregen sjerpen
aan. Meneer 't Hooft ging op het bordes
van het stadhuis en liet het Wilhemus zin
gen. Ontroerend.
Helaas, er zijn slachtoffers onder de burger
bevolking. We weten nog niet wie. Wat een
domper op de vreugde. Gelukkig zijn de brug
gen niet de lucht ingegaan. Dat is door Goese-
naars verhinderd, een sterk staaltje: Joos
Goedemond heeft zich voortreffelijk geweerd.
Toen de Canadese tanks Goes binnen
trokken, klom de enthousiaste bevolking
op de gevechtswagens.
diegenen van het zwakke geslacht, die een
speciale voorliefde voor de Duitsers hadden.
Overigens: als die Duitsers zich maar eens
realiseerden welk een goed uitgerust leger ze
tegenover zich hebber., ze zouden wel wijzer
zijn om nog verder te vechten
Bevrijders en bevrijden: arm-in-arm trok
ken zij door 's-Heerenhoek.
Canadese tanks passeren een wegwijzer bij
Kruiningen.
Wat een ervaringen. Het is niet onder woor
den te brengen. Zullen we nu weer gelukkig
kunnen zijn?
MAANDAG 30 oktober. Nog niet uitgepraat
over gisteren. Ik heb lopen huilen als een kind
toen ik de bevrijders voor het eerst zag. Wat
De ,,Vlake"-brug over het Kanaal door
Zuid-Beveland was opgeblazen.
saai. En die kerels kunnen tenminste lachen,
allemaal, niet van die strakke gezichten als
de Duitsers, die deden alsof ze alle wijsheid in
pacht hadden. Het valt me op dat zij heel cor
rect door de Engelsen worden behandeld.
N.S.B.-ers worden ook gearresteerd, evenals
MOPPING UP]
V/LCHEREN
BEVELAHU;
„VITALITY 1
oef 75-3!
'ungsrh
&rtiktn£.
,CaJzar,cJ
.VITALITy IT
oef. 26-3/
„NO NAME"
oef.3/- nor.tl
DE SLOTAANVAL
MOOBD>x
ffnocktt
NFATUATE I"
.INFATUATE JT"
front/if OifencJtJ
nov. f-3
