AMERIKA'S probleemstellingr
is die van de wereld
^iCanjeró van karperó in
een <eJ}lmelove acktertuln
HET UUR VAN DE WAARHEID (slot)
Een stroomversnelling
pro-Lyndon Johnson
ELISABETH BAS
"PARAAT"
Van en voor de boekenplank
VRTJDAG 30 OKTOBER 1964
PROV1NC1 ALE ZEEUWSE COURANT
li
(door DAVID SCHÖNBRUN)
TM'og maar enkele dagen resten vóór in Amerika de
ochtend gloort van de derde november 1964, de
dag der beslissing voor Lyndon B. Johnson en Barry
Goldwater, voor mr. Humphrey en mr. Miller, voor
hun medestanders op federaal en lokaal niveau
maar ook voor een aanmerkelijk deel van de niet-
Amerikaanse wereld. Want meer dan ooit geldt van
daag, dat de stand van zaken in de Verenigde Sta
ten een directe betekenis heeft voor de staatszaken
bij alle machten die de wereld kent.
Het oude internationale evenwicht is in twee wereld
oorlogen ten gronde gegaan. Uit de as zijn twee
reuzen opgestaan, ieder met een verschrikkelijk wapen
in de hand. Dit feit vestigde een nieuwe wereldorde,
niet zozeer als vanouds een evenwicht van krachten,
maar een evenwicht van afschrïkkingsmiddelen, elk
van volledig vernietigende capaciteit.
Maar er is in de wereld van
vandaag méér dan uitsluitend
deze nieuwe „orde", bizar en
huiveringwekkend. Wat is in
feite de „orde" van onze dagen?
Alleen ai de afgelopen twaalf
maanden bieden een keur van
voorbeelden voor de wanorde,
die in de wereld is gekomen. Zo
gewoon is het ongewone gewor
den, dat wij bijna geen aan
dacht schenken aan de onge
loofwaardigheden die om ons
heen gebeuren. Een recent
voorbeeld om ons dat bewust
te doen worden: de arrestatie
van het staatshoofd Tsjombe
door het staatshoofd Nasser en
meer nog het totale ge
brek aan interesse hiervoor in
de wereld.
Ongestrafte uitdaging
Dit is het jaar geweest, waarin
machteloze staten het waagden de
groten der aarde uit te dagen en on
gestraft bleven. Nietig Panama en
nietig Cambodja kwamen boosaardig
aan de sik van Uncle Sam rukken.
Tanganyika en Zanzibar, tot voor
kort slechts interessant voor ontdek
kingsreizigers en filatelisten, stootten
zo hard tegen het wereldschaakbord
dat de stukken erop van hun plaats
dreigden te verschuiven.
Voor wie geleerd heeft te kijken
achter de coulissen van het wereld
gebeuren lijkt het wel, of niet de ko
ning, de koningin, de torens, de paar
den en de lopers de belangrijkste
stukken op het bord zijn, maar de
Eionnen. En inderdaad: in Canada
on men onbekommerd de vorstin
van Engeland uitjouwen, in Parijs
zag men de premier van Sowjet-satel-
liet Roemenië neerstrijken om ban
den aan te knopen met het Westen en
in Algerije verdrongen zich weldoe
ners van de meest diverse pluimage
Fransen, Egyptenaren, Cubanen,
Chinezen, Russen en Amerikanen
om hun geldbuidel te ledigen in een
altfld bodemloze schatkist.
En nu Amerika. Nog niemand heeft
in de verkiezingscampagne de funda
mentele vraag gesteld:
„Hoe Is het mogelijk dat onaan
zienlijke vlekjes op de kaart, die
men eerder uit hoffelijkheid dan uit
feitelijke werkelijkheidszin de betite
ling „staat" zou meegeven, landen
uitdagen die de machtigste op aarde
zyn?"
pelweg worden verlamd door het ge
wicht van hun almachtige wapens. Ik
geloof dat het afschrikkend ovenwicht
alléén de twee naties aan de grond
nagelt die in staat zijn elkaar volle
dig te vernietigen en die zich elk van
deze macht bewust zijn.
Koofmieren
Rusland en Amerika zijn zonder
twijfel de koningen van het oer
woud der mensheid. Zij zijn de mam
moets die niemand anders durft uit te
dagen voor een werkelijk vernietigend
gevecht. De twee weten van elkaar,
dat zij een onderlinge strijd niet zul
len aandurven. Maar terwijl Rusland
en Amerika als reuzen in de jungle
oog-in-oog staan, zijn beneden op de
grond de roofmieren op het oorlogs
pad, zich welbewust van de onmacht
van de mammoets. Van Panama tot
Zanzibar, van IJsland tot Tangan
yika, van Albanië tot de dampende
moerassen van Cambodja, Vietnam,
Maleisië en Indonesië, in de Sinaï-
woestijn en in de vallei van Kasjmir
gist het en woeden de mieren Zo is
het verschijnsel van een wereldorde
op basis van het evenwicht van ver
nietigingsmacht in feite in het geheel
niet van ordenende aard. Het tegen
deel is eerder waar.
Nos
meer
Maar de waarheid heeft nog meer
aspecten in de wereld van van
daag. Er werken of men ze wil zien
of niet nog andere krachten, wier
dynamiek zich niet stoort aan de con-
fectieformules van de ismen, om het
even of die van democratische, repu
blikeinse, liberale, conservatieve of
Zeg het
met
bloemen
communistische inslag zijn. Spreekt
Johnson van de „sterke maatschap
pij" die hij wil bouwen, of Goldwater
van de „sterke Amerikaan" die hij
uit de amorfe massa wil selecteren,
geen van beiden kan verandering
brengen of voorbijgaan aan zaken
als het geboortecijfer of om maar
eens een greep te doen het water
niveau in de Verenigde Staten. Dit
zijn zaken die op termijn van veel
groter belang zijn dan men opper
vlakkig zou denken en dat hebben zij
gemeen met andere aspecten van de
moderne maatschappij, die zowel be
volkingspolitiek als waterhuishoud-
kunde, automatisering als landbouw
ontwikkeling betreffen. Hier liggen de
dingen die tijdens hun verandering
het leven van de mensen veranderen
en met het leven bijvoorbeeld ook
de politieke visie.
De meest dynamische realiteit ls
het geboortecijfer. Toen Lyndon en
Barry in de wieg lagen telde Ameri
ka 90.000.000 Inwoners. Nu zjj strij
den om het presidentschap heeft hun
natie het getal van 190.000.000 over
schreden. Voor deze eeuw rond is
zullen hun kinderen deelnemen aan
verkiezingen waarbjj 400.000.000
Amerikanen betrokken zijn.
Tussen toen en straks
Geen van de twee heeft ook maar
een woord aan deze bevolkingsex
plosie gewijd. Maar zij is niettemin van
bepalende aard. Wanneer Goldwater
nu vecht voor een zo groot mogelijke
zelfstandigheid van de onderscheide
ne staten in de unie, loopt hij zowel
achter als vóór. Zijn argumenten
waren juist in de Indianengebieden
die hem het levenslicht schonken,
maar zij zijn dat niet meer in het
opengelegde land van nu. Zij zullen
misschien weer volledig van kracht
z(jn, wanneer Amerika een land is
geworden van een half miljard men
sen dat eenvoudigweg niet geregeerd
kan worden uit één almachtig cen
traal punt. En wanneer Lyndon John
son zijn profetische woorden spreekt
over de „sterke maatschappij" die
hij zal scheppen, dan gaat hij voorbij
aan het naakte feit dat de ontwikke
ling van de laatste tientallen jaren al
een sterke en grove maatschappij
heeft geschapen, maar dat zelfs
deze maatschappij echt niet meer is
dan een druppel in de onafzienbare
stroom die wereldwijd beweegt langs
landen en continenten.
En om een ogenblik in de water-
huishoudkunde te duiken: de senator
Barry Goldwater heeft voortdurend
juist datgene gedaan wat de presi
dentskandidaat Barry Goldwater ten
scherpste veroordeelt. Hij heeft de fe
derale regering gesmeekt zich in te
laten met zijn stamland Arizona en
een miljard dollar te steken in een
dam ln de Colorado rivier om water
te leiden naar de droge akkers en
dorstige fabrieken van een staat,
wier waterniveau niet hoog genoeg is
om de economische expansie bij te
houden. Het ware logisch, zou men
zeggen, wanneer Goldwater probeer
de dit miljard uit particuliere midde
len bijeen te garen; is federale be
moeienis immers niet de bron van al
le kwaad? Maar de waarheid is, dat
geen particulier zijn geld zal steken
in een project dat wel een algemeen
nut oplevert, maar geen zakelijke
winst. Daarvoor heeft men een fede
rale regering nodig.
Om de Vrijheid
Maar geen enkele staatsburger
houdt van een al te machtige re
gering. Niemand wil zijn identiteit
verliezen in een grote, kleurloze en
onmondige massa Ieder wil vrij zijn,
onafhankelijk en in staat voor zich
zelf en zijn gezin te zorzen. Dit ech
ter is, zo realiseert zich ieder wel
denkend mens, in onze ingewikkelde
maatschappij niet geheel meer mo
gelijk. Het feit ligt ér nu eenmaal dat
in onze snelgroeiende gemeenschap
pen een gecoördineerde collectieve
inspanning vereist is om het welzijn
van allen zo goed mogelijk te behar
tigen. Iedere poging óm daartegenin
te gaan is onwijs. Maar en hier
kan men met Goldwaters principes
sympathiseren het individu mag
niet in de massa ondergaan; dat zou
zelfmoord zijn.
Is er dan toch in de aan elkaar
tegengestelde thema's van Goldwa
ter en Johnson een synthese te vin
den? En is niet het probleem van
de individuele vrijheid in een wel
varende en dus noodzakelijker
wijs sterk gebonden gemeen
schap een zaak die boven de Ame
rikaanse verkiezingen van 3 novem
ber nitreikt tot ver in de wereld
En wie om terug te keren tot de
Verenigde Staten moet dan het
vertrouwen van de natie krijgen om
zowel het een als het ander in onder
ling evenwicht te verwezenlijken?
Ik geloof, dat de meerderheid van
stemmen in massa zal uitgaan naar
de man die in deze aspecten een con
duitestaat kan tonen: Lyndon B.
Johnson. De mensheid voor te gaan
naa.r individuele vrijheid binnen een
sterke gemeenschap met plaats voor
iedereen dat is wat staat te lezen
in het program van de president. Het
geldt voor de Amerikaanse natie en
het geldt daarbuiten in de vorm
van samenwerking met bondgenoten,
respect voor hen die neutraal willen
blijven en in vrede samenleven met
de rivalen op het wereldtoneel.
Copyright Provinciale Zeeuwse Cou
rant Opera Mundi.
DE CAMPAGNE voor de verkiezingen van 3 november heeft In de Ame
rikaanse partijpolitieke verhoudingen een opmerkelijke golfbeweging te
weeggebracht. Om er één aanleiding toe te noemen: de rassenkwestie.
Toen Goldwater zich tegen het huidige versnelde tempo van Integratie
keerde, had hij niet alleen een groot aantal Republikeinen achter zich,
maar ook vele vooral zuidelyke Democraten.
Middenin de campagne vielen de negeronlusten in niet-zuidelijke staten
en steden. Zij deden de stroom van Goldwatersympathlsanten snel toene
men. Van harte gesterkt door dit verschijnsel keerde de senator van
Arizona zich nu niet alleen tegen negers, maar ook tegen andere Amerika
nen van onmiskenbaar buitenlandse afkomst, die hjj „tweederangs" Ame
rikanen begon te noemen.
Dit optreden riep een reactie op. Aanvankelijk van mensen die dóór hadden
dat wanneer negers tot révolte kwamen, zij daar waarachtig wel aanleiding
toe hadden, maar later ook van hen die het onderscheid tussen eerste- en
tweederangs burgers belachelijk vonden. De reactie bewoog zich als een
sneeuwbal dwars door de gelederen van beide grote partijen. Een deel van
wat zich in eerste instantie tot Goldwater bekeerd had zei: „Dét gaat toch
werkelijk te veren wendde zich van hem af. Maar veel groter was
het aantal van degenen, die om welke reden dan ook traditie, ambitie,
bewuste overtuiging vanaf het begin achter Goldwater hadden gestaan
en nu vreesden dat zij bezig waren met een maniak in zee te gaan.
T egenstroom
Er ls een overgang van Democraten naar het Republikeinse kamp. Maar
al twee maanden lang geven alle opiniepeilingen aan, dat zich een tegen
gestelde stroom aan het aftekenen is, die tweemaal zo sterk is. Dit feit
heeft dat is onlangs uit Goldwaters eigen woorden gebleken het
zelfvertrouwen van de Republikeinse kandidaat een ernstige schok ge
geven.
En het gaat hier niet alleen om de negerkwestie. Andere factoren in deze
beweging zijn onder meer de verantwoordelijkheid voor het hanteren van
het kernwapen, het defensiebeleid en de buitenlandse politiek, de verhouding
tot de Sowjet-Unie, het beleid inzake Vietnam, de sociale wetgeving en de
kwestie van federaal en lokaal bestuur.
De Gallup-peiling van 10 oktober jL is hoewel de vraagstelling wat in
direct was onthullend geweest. Op de vraag of men de burgerrechtwet
geving van groter belang achtte dan de problemen van de vrede en de in
ternationale verhoudingen, antwoordde 47 pet. van de ondervraagden ont
kennend; slechts 35 pet. vond de rassenkwestie belangrijker. Van de onder
vraagden had 18 pet nog geen mening. Verdeelt men deze gelijkelijk over
beide, dan komt men op respectievelijk 56 en 44 pet. Sindsdien zijn deze
cijfers nog verder uiteengekomen. Welnu, de rassenkwestie is Goldwaters
stokpaardje. Aangezien steeds minder kiezers daaraan het grootste gewicht
blijken te hechten, is de uitslag van deze peiling uiterst gunstig voor
Johnson geweest.
Ommezwaai
Het is een beweging, die zich ook in de pers heeft gemanifesteerd. Een
aantal rotsvaste Republikeinse bladen waaronder de Saturday Evening
Post, de Philadephia Inquier, de Chicago Daily News, de Cleveland Plain
Dealer die zich nog zeiden of nooit vóór een Democraat hebben uitge
sproken, zyn thans pro-Johnson. En een aantal onafhankelijke bladen, die
tot dusver meer aan de Republikeinse kant dan aan de Democratische
hebben gestaan onder meer de hele Hearst-Press, de Time-Life groep
en de Cowles groep hebben geschreven dat zij van mening zijn dat
Goldwater de eigenschappen voor een goed president mist, zodat hun
keuze op Johnson vaststaat.
Volgens officiële statistieken hebben de pro-Johnson bladen dubbel zoveel
lezers als de pro-Goldwater kranten. Nog belangrijker is, dat een grote
groep industriële en financiële magnaten nu hun afkeer van Johnson heb
ben laten varen en hem steunen. Maar wellicht het teken aan de wand
moet genoemd worden de openlijke of zwijgende afkeer van Goldwater van
de zijde van een aantal leidende Republikeinen: gouverneur Rockefeller van
New York, de senators Javits en Keating en de Congressleden Lindsay en
Halpern, allen uit deze kiezersrijke metropool.
Prinses Margaret van Engeland
werd door clowns begroet bij aan
komst voor de gala-voorstelling van
het Billy Smart circus in Black-
heath, Londen. De avond werd ge
houden onder auspiciën van de En
gelse variété-club ten behoeve van
de stichting v-oor het voorkomen
van wreedheid tegen kinderen.
DETECTIVE-VERHALEN
In dc Zwarte-Beertjesrecks, de
pocketserie van uitgevers A. W.
Bruna en Zoon, Utrecht, verschijnen
met de regelmaat van de klok nieuwe
detectives. Een van de boeiendste
aanwinsten is naar onze mening
„Bramen niet arsenicum" van de En
gelse schrijfster Shirley Jackson, een
verhaal waarin een' echt-Engelse
spooksfeer aanwezig is.
Een ander boeeind Brits detective-
werkje in deze serie is „Fluwelen
Johnnie". Deze titel dekt een bloem
lezing van korte verhalen van de
hand van Peter Cheyney.
Verhalen van Leslie Charteris. de
geestelijke vader van Simon Templar
alias de Saint, werden gebundela in
Zwarte Beertjes 742 en 743, respec
tievelijk getiteld: „Troef voor de
Saint" en „Gered door de Saint". Zeer
spannend. Zwarte Beertje 739 bevat
een aantal korte detective-
29ct
Onze melangeur
gaf u
menon „Maigret en de varkentjes
zonder staart", zo luidt de intigre-
rende titel.
„Ik schreef mijn eigen vonnis", geen
gewone detective, maar een soort
misdaad- en spionageroman van het
beste soort. Ook dit is een Zwart
Beertje, namelijk nummer 758.
Ten slotte een Prisma-detective van
EUery Queen (achter welke naam
twee schrijvende Amerikaanse neven
zich verbergen) getiteld „Het myste
rie van de hoge noeden". Dit verhaal
van een moord speelt zich af in de
Newyorkse theaterwereld en vader
en zoon Queen spelen de speurders-
hoofdrollen.
<10 ie wil er ruilen 1
cJ-lengelaar bewaart zijn buit in uijoer
Stoeien met de herjst terwijl het zonnetje de winter nog op afstand houdt.
(Van een onzer redacteuren),
yoorzichtig tilde de man een
zware spiegelkarper van on
geveer tien pond uit het vijver
tje achter zijn woning. Er zitten
nog drie zware karpers in, zei
hij bescheiden. Deze is vanoch
tend gevangen.
De zware vis in de stevige han
den bewoog traag zijn staart.
Behoedzaam, als gold het breek
baar kristal, zette de gelukkige
hengelaar zijn „huiskarper", zo
groot als een niet ongeslaagde
bisr. terug in het natte element.
Een viskwekerij? Dat toch niet.
Want de heer A. van Duiven in Alme
lo, de vijverbaas, is maar een heel
gewone hengelaar, vindt hij zelf. Een
hengelaar echter die in tegenstel
ling tot anderen zijn woorden waar
kan maken. De bewijzen zwemmen
immers in zijn achtertuin!
Hij stamt uit een geslacht van ver
woede hengelaars. Zijn vader en zijn
grootvader, vier broers en zijn zoons,
zij allen weten de hengelsport te
waarderen. Voor hen is geen uur te
vroeg, geen stek te ver. Broer Van
Duiven zoals zijn vrienden hem
noemen tegen de vijftig, metselaar
en groot sportvisser, zit 's ochtends,
als de dag nog nauwelijks enkele
uren oud is, met zijn hengel aan het
Almelose kanaal en verschalkt er
grote karpers, de reuzen van het zoe
te water.
Zijn wapen is de werphengel be
zet met een 20-100 lijn, het aas is
een stukje aardappel, zijn techniek
is zijn succes. Strakhouden, de werp-
molen niet op de slip maar vrij zet
ten. de karper zijn gang laten gaan
aan de strakke lijn. Dat het werkt,
bewijzen de karpers in het vijvertje.
c~}?let cle waóketel
De vijver in zijn tuin werd speciaal
voor de vis gemetseld. Er zwemmen
trouwens niet alleen karpers in. Ook
een paar forse zeelten, wat snoek,
een baarsje of wat en voorn hebben
er een tijdelijke verblijfplaats.
Tot de vaste uitrusting van deze
superhengelaar behoort eenwas
ketel. Dat is zijn bun, waarin hij de
gevangen vis onbeschadigd naar zijn
vijver kan brengen. Hij gaat zelden
uit zonder die ketel.
Maar het is niet alleen de karper
die hij belaagt. Zijn zwaarste snoek?
Vijftien pond! De zwaarste snoek die
zijn vader ving? Eenentwintig pond
(in de Vecht in 1955). Broer van Dui
ven is er niet alleen op uit om een
maaltje vis in de pan te krijgen. Hij
is een sportman, die onlangs, toen
giftig water de Overijsselse Vecht
binnendrong, heeft meegeholpen mas
sa's witvis naar heter water over te
zetten. Ook heel wat snoek, waar
onder zwaar goed, wist hij te redden
van de dood.
C~Oijl minutenC,
Soms gaat Broer van Duiven vissen
aan de periferie. Het Keteldiep, vindt
hij, is niet meer wat het is geweest.
Veelal rijdt hij naar de Roggebot-
sluizen. Daar is nog goede sport te
beleven, maar ook dicht bij huis weet
hij zijn (hengel)weetje wel.
Hoe lang doet hij nu wel over het
drillen van zo'n baas-karper? Och,
zegt hij, een minuut of vijf, dan is
't veelal bekeken. Dit seizoen heeft
hij er vindt hij nog niet veel
gevangen. Een stuk of acht, maar
zware en dat vergoedt veel.
Als Broer van Duiven over karpers
begint, neemt hij er zijn gen-vak van.
Dan is die korte gang naar de vijver
onvermijdelijk. Daar zwemmen de
reuzen van het Nederlandse binnen
water, in een achtertuintje.
Wat hij met die r°uzen voor zo
ver hij ze niet terugzet doen wil?
Hij zou er graag een paar ruilen
voor een goudkarper van een pond
of vier. Liefhebbers voor!
Wat is dat voor
een vliegtuig
Bij Hollandia in Baarn verscheen
vorig jaar opnieuw de voortreffe
lijke uitgave „Wat is dat voor
vliegtuig?" Het boek is samenge
steld door W'illiam Green De ver
taling is van B. van der KJaauw.
Niet minder dan 149 recente vlieg
tuigtypen worden in dit boek be
handeld, dat voorts geïllustreerd
is met 272 illustraties.
Dif
is ons
land
IV
In de reeks „Dit is ons land" ver
schenen bij de Zuid-Hollandsche
Uitgeversmaatschappij in Den
Haag weer twee delen: ..Met Ma
deleine in Parijs" en „Met Reza
in Iran". Het zijn boeken over
kinderen van andere landen en ste
den. In deze boeken wordt spelen
derwijs veel verteld over andere
landen. De met voortreffelijke fo
to's geïllustreerde uitgaven zijn
dan ook ontspanning en onderwijs
tegelijk.
.Rembrandt" van Theun
de Vries als pocket
De inmiddels befaamd geworden
roman „Rembrandt" van Theun de
Vries is als pocketbook herdrukt in
de serie „Zwarte Beertjes" van
A. W. Bruna uit Utrecht. In 1931
ontving Theun de Vries de Van der
Hoogtprijs voor dit werk, dat velen
ook nu nog als één van zijn beste
romans beschouwen. Onze grootste
schilder komt in dit boek tot leven
als een fel en warmbloedig levend
mens, die worstelt met zijn kunst
en met het leven zelf.
ROBOT-WERELD
Efficiency, automatisering en com
puters zjjn de onderwerpen waarover
de bekende reporter Anton Zischka
het heeft in zijn jongste boek „Auto-
malen contra Malthus", een repor
tage over de ontwikkeling van 's
werelds industrialisatie die ons allen
met ontzag en velen ook met vrees
vervuld
Computet s en operators hebben in het
Nederlands nog geen acceptabele sy
noniemen gevonden. Zischka heeft
fetracht in de chaos, welke door al
eze voor velen zo vreemde begrippen
is ontstaan, enige klaarheid te schep
pen. een poging waarin hij naar onze
mening uitstekend is geslaagd.
Zoals met al de boeken van Zischka
het geval is. is ook dit werk geba
seerd op een overvloed van cijfer
materiaal. dat grondig is uitgewerkt
tot een overtuigend document over
Ontdekkers in
centraal-Brazilië
Lange tijd hing een waas van ge
heimzinnigheid rond Centraal Bra
zilië, de gebieden van Mato Grosso
en Parana. De laatste jaren heb
ben echter steeds meer ontdekkers
deze gebieden doorkruist Eén van
hen was Helmut Sick, eer. natuur
wetenschappelijk deelnemer aan
een expeditie. Hij schreef het boek
„Toekani". genoemd naar een pot
sierlijk, schitterend gekleurde vo
gel, die de expeditie gezelschap
bleef houden. Sick vertelt over In
dianen, die nog nimmer blanken
hebben ontmoet en nog in het ste
nen tijdperk '.even. over tot dus
ver onbekende vogels en diersoor
ten. Dit interessante boek ver
scheen bij uitgeverij Broekman en
De Meris N.V. in Amsterdam.