als het om sparen gaat
NAAR:
Frans net sorteert garnalen en platvissen
Moet Brouwershavens STADHUIS nu nog lang
„in het hemd" staan
VOOR DE
Gebouw kwijnt
weg tussen
stellages
Nederlandse vissers konden het niet geloven
Roofbouw
niet langer
onvermijdelijk
KINDER
BROEKEN
MIDDELBURG
DINSDAG 20 OKTOBER 1964
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
f
MEER DAN 1000 BANKEN EN BIJKANTOREN
aangesloten bij de coöperatieve centrale raiffeisen-bank te utrecht
IEDER, DIE HET BEKIJKT VRAAGT ZICH AF:
üe rijksdienst voor monumentenzorg.
Om een antwoord te krijgen op de
vraag: wat is er nog aan te doen?
ACHTER de rug van „Vader"
Cats staat op de Markt van
Brouwershaven nu alweer drie
jaar lang een stukje oude glorie
van de Schouwse Smalstad weg
te kwijnen: het artistieke stad
huis in renaissance-stijl. Een
kleinood uit het juwelenkistje
van de historische architectuur.
De speelse gevel heeft al heel
wat klikkende fototoestellen te
genover zich gevonden, heeft al
heel wat schilderspenselen in
beweging gebracht. Maar sinds
de winter 19611962 staan er
steigers rond het gebouw. Het
gemeentebestuur trok eruit en
vestigde zich tijdelijk! in
Dreischor. Wat velen op grond
van deze duidelijke aanwijzin
gen verwachtten, gebeurde niet.
Er kwam geen restauratie. In
de ogen van vele Brouwersha
venaars, van vele Schouwenaars
en van misschien nog veel meer
mensen met gevoel voor de
waarde van oudstedenschoon,
werd het stadhuis een vraagte
ken.
Vooral toen een paar weken terug
het college van b. en w. het denk
beeld opperde om de stellages om
het stadhuis maar af te breken en de
zaak te laten voor wat die was. Tot
nu toe hadden de mannen van de
rijksdienst voor monumentenzorg al
leen nog maar een onderzoek naar
een mogelyke restauratie ingesteld.
Toch vergde dat „onderzoek" al der
tigduizend gulden. Er werden muren
voor afgebikt, balken voor blootge
legd. Het monumentale stadhuis van
Brouwershaven werd „in zyn hemd
gezet". En zo staat het er nu nog.
Het decor bij dat alles is een druk
mozaïk van kleurige politieke be
slissingen, die in de nieuwe gemeen
te Brouwershaven na de herindeling
zijn gevallen Het was een strijd om
de vestiging van de zetel in één van
de vier kernen van de nieuwe ge
meente. Van belang daarbij is steeds
geweest: het domicilie van de zitten
de raadsleden. Men kent de historie.
Een plan om het stadhuis van Brou
wershaven te restaureren en een
naastliggend pand aan te kopen om
daarin het adminstratief apparaat
onder te brengen „haalde" het niet.
Toen was daar plotseling de beslis
sing met een juist tegengestelde
stemmenverhouding (65) om in
Noordgouwe een modern raadhuis te
bouwen, dat f400.000 op zijn minst
zou moeten kosten. Maar dat voor
nemen werd in Middelburg geblok
keerd.
eige
regen. Het is er niet beter op gewor
den in de drie jaar na het „onder
zoek". Maar de hoop veerde op, dat
er toch werkelijk een restauratie zal
komen in het gebouw, waarin een
flink brok van Brouwershavens „al
lure" is gelegen.
We schreven het al: in de ogen van
velen werd het vroeger zo vriendelij
ke, attractieve stadhuis een vraagte
ken. Ze hebben de overtuiging, dat
dit vraagteken beslist kan worden
rechtgetrokken tot een uitroepteken!
Een signaal van hamerende en bou
wende restauratiewerkers, die zullen
bewijzen met hun activiteit dat Brou
wershaven als totale gemeente prijs
stelt op een stuk kunsthistorisch be-
SCHRIL
ECHT WAAR- HET STAAT IN
Biddende Britse gewichtsheffer
draagt de kwatrijnen van Omar
Khayam voor
De broeken van Coco Chanel
kosten f4000.-.
Panorama-eremedaille in zilver
voor een tachtigjarige dieren
vriend.
Sinds 1900 zijn er in Amerika
1797 negers door blanken ver
moord! Triest record van één
lynchpartij per 14 dagen.
Een kijkje in de misskraam van
de missdaad (met acht foto's
van Nederlandse missjes!)
Goldwater's alfabet: voor Pa
norama's lezers de opvat
tingen van de man ("die geen
president zal worden van de
Verenigde Staten) nauwkeu
rig ontleed!
De muiters, martelaars, beulen
en gebeulden van de gezonken
„Batavia" - een zeer bijzonder
verhaal door een Australische
duiker (copyright Panorama)
PANORAMA
Week aan week staat Panora
ma van gekleurde voorplaat tot
gekleurde achteromslag vol met
de meest spannende, boeiende
primeurs en exclusieve foto's
in zwart en kleuren. Men ver
zekert zich van de wekelijkse
toezending van dit prachtige
gezinsblad door naam en adres
op een briefkaart te zenden aan
PANORAMA
POSTBUS 1
HAARLEM
waarna men de eerstvolgende
drie nummers gratis ontvangt.
Panorama geeft véél meer kleur
voor véél i - go|d!
Nog steeds stond op de Markt van
Brouwershaven het stadhuis in de re
gen. Schril stak het in zijn armzalige
staat af tegen de Grote Kerk uit de
veertiende eeuw, die na jaren zwoe
gen uit een minutieuze, keurige res
tauratie tevoorschijn is gekomen. Er
gingen maanden voorbij. Toen kwa
men b. en w. met de mededeling, dat
de rijksgoedkeuringsaanvraag als
vervallen is verklaard. „Dan voor
lopig maar in Dreischor blijven zit
ten met het gemeentelijk apparaat",
redeneerde de meerderheid van b. en
w. „Brouwershaven kan de lasten
van stadhuisrestauratie niet dragen.
Laten we de steigers maar afbreken".
De - steigers rond het al half ontta
kelde stadhuis. De minderheid in het
college van b. en w. bracht ook zijn
standpunt naar voren: „Het stadhuis
moet gerestaureerd, het naastliggen
de pand meegekocht en daarin het
administratieve apparaat onderge
bracht".
Het ging heet toe In de raadsverga
dering, die erop volgde. Maar toch
kwam men aan het slot dichter by
elkaar. Het verschil tussen de min
derheid en de meerderheid in het col-
lege werd kleiner. Er werd een be
drag als ultimatum voor restauratie
van het stadhuis gesteld. Twee ton
als bydrage van de gemeente aan het
project. Hoe dan ook: er werd be
sloten opnieuw contact te zoeken met
zit, dat de gemeente er wat voor
over heeft om zijn bestuursapparaat
juist daarin comfortabel en represen
tatief te huisvesten. Met voorbijzien
aan alles wat voorafging.
KANS
Het stadhuis van Brouwershaven
staat nóg „in zijn hemd". „Ieder
vraagt zich af: wat is hier aan de
hand?" zegt dokter W. Terpstra uit
Brouwershaven. „Monumentenzorg
heeft onze gemeente een kans van
één op de duizend als op een presen
teerblaadje aangeboden. Laten we
nu toch alsnog deze kans grijpen. La
ten we de oude rivaliteit vergeten.
Het is ten slotte van vitaal belang
voor onze toekomst in het toerisme.
Voor onze plaats aan de Grevelingen
als watersportcentrum. Europees
denken moet beginnen in een ge
meente, die vier kernen heeft".
Niet alleen Brouwershaven denkt er
zo over. Luister eens verder op
Schouwen-Duiveland. De markante
fevel en alles wat dit stadhuis ver-
er nog aan historische waarde ver
bergt, hoort bjj het patroon van het
eiland. „Het is vijf voor twaalven
om te bewaren wat je hebt", rea
geert de heer C. Postma, secretaris
van de Vereniging „Stad en Lande",
de nieuwe stadsarchivaris van Zie-
rikzee. „Je kunt natuurlijk ook een
betonstad bouwen. Je kunt de hele
bevolking van Brouwershaven ook
onderbrengen in twee grote flatge
bouwen. Maar het zijn de krullen in
de cultuur, die 't hem doen. Die ver
hogen het aanzien en het cachet van
een gemeente. Als die krullen er zijn,
moet er ook geld op tafel kunnen ko
men om ze te onderhouden. Brou
wershaven heeft mij al te veel van
een „verlaten zondagmiddag". Het
moet mogelijk zijn er weer een stra
lende zondagmiddag van te maken".
ERMEE WERKEN'
Tien kilometer van Brouwershaven
werkt een gemeente met een over
vloed aan monumenten: Zierikzee.
Niemand zal daar ontkennen dat de
ze een enorme aanslag plegen op het
budget. Ieder jaar weer. Maar men
„weet ermee te werken", daar. Ook
met het stadhuis. „Het treft iedere
bezoeker, die by ons komt", stelt de
burgemeester van die stad, mr. F.
Th. Dyckmeester vast.
Zoals het stadhuis van Brouwersha
ven daar aan de Markt staat, is bur
gemeester Dyckmeester er jaloers
op. „En", zegt hij uit eigen Zierikzee-
se ervaring, „wanneer een monu
ment gebruikt wordt, heeft het niet
alleen representatief zo'n grote
waarde, maar is het onderhoud ook
zo goed gewaarborgd".
Een man, die met meer dan gewone
belangstelling tegen alles wat cul
tuurhistorie draagt aankijkt, de heer
P. van Beveren uit Zierkizee, vindt
het van Brouwershaven maar een
onbegrijpelijke zaak. En vooral ook
pijnlijk ten opzichte van de rijks
dienst van monumentenzorg, die
Brouwershaven in alles terwille is
geweest. „Als het stadhuis zou moe
ten verdwijnen, dan gaat Brouwers
haven achteruit. Die Grote Kerk en
dat 3tadhuis ze horen er bij elk
aar. Monumentenzorg wil er iets
goeds, iets bruikbaars van maken.
Iedere dag dat het gebouw blijft
staan zoals het er nu bij staat gaat
het dubbel achteruit".
Restaureren kost geld. Veel geld.
Er was destijds voor de restaura
tie van het stadhuis en de aan
koop en inrichting van het naast
liggende pand, Noorddijkstraat 1,
een raming van twee ton. Een ra
ming, meer niet. Voor het nieuw-
bouwplan van Brouwershaven in
de kern Noordgouwe werd ook
een raming gemaakt: vier ton.
Een raming, meer niet. Misschien
dat het verschil tussen die twee
constant blijft. Het nieuwbouw-
plan zal niet kunnen doorgaan.
Voor dè restauratie van het stad
huis staat op het ogenblik alleen
dit vast: hoe langer gewacht, hoe
duurder die wordt!
Deze foto dateert van ongeveer zestig jaar terug. Het stadhuis
van Brouwershaven. Nog in volle glorie. En met „buurpanden", die
erbij pasten. Rechts staat op het ogenblik een confectiewoning
een twintig jaar terug. Dat pand zou bij het stadhuis getrokken
kunnen worden. En monumentenzorg zou er veel voor voelen dat
in oude stijl naast het stadhuis te zetten.
Bij het Rijksinstituut voor Vis-
serijonderzoek te IJmuiden
heeft men sinds 26 augustus de
beschikking over een garnalen-
kuil, die tijdens het vissen de gar
nalen scheidt van de platvissen,
kwallen en ander gedierte, die
de ondermaatse platvis en puf-
garnalen (ondermaatse garna
len) laat ontsnappen en de con
sumptiegarnalen en bovenmaatse
platvissen vasthoudt, zoals ge
zegd: van elkaar gescheiden.
Toen we een paar vissers dit
meedeelden was hun reactie: „dat
kan niet!". Maar het kan wel. We
hebben in IJmuiden het net ge
zien en kunnen constateren, dat
het van een geniale constructie is,
al zal het nog aan de Nederlandse
behoeften moeten worden aange
past. Het is namelijk een Frans
net, uitgevonden nota bene in de
omgeving van Boulogne, waar
nauwelijks sprake is van garna
lenvisserij.
Door toepassing van een ketting
pees van speciale constructie, al
even eenvoudig als ingenieus, wordt
de grondpees op korte afstand bo
ven de zeebodem gehouden, waar
door ongerechtigheden op de zee
bodem, zoals houtjes, vecnkorrels,
schelpen en dergelijke niet in het
net komen. De Franse ketting sleept
namelijk achter de grondpees en
niet, zoals bij de Nederlandse visse-
rijnetten er vóór.
Voorzover de vissers de zware klos-
senpezen bezigen (de meeste gar-
nalenvissers op de Waddenzee)
blijkt de Franse kettingpees even
eens de oplossing. Hiermee geen ge
graaf in de bodem, waardoor het
garnalenvissen een zware opgaaf
voor schip en visser is, doch een
glijden over de grond. Sprekend is
wel, dat het Franse net een bor-
dennet werd ontworpen voor een
scheepje van slechts twintig paar-
dekrachten
Het geheim van het gepatenteerde
Franse net is, dat de kuil over een
dubbele staart beschikt. In de bo
venste staart komen de garnalen, in
de onderste de platvissen en andere
zeedieren. In de kuil loopt namelijk
van het punt, waar de boven elkaar
liggende staarten bijeen komen, een
stuk tussenwant men kan het een
„plafond" of een „hemel" noemen
dat de kuil in een beneden- en
een bovenhelft verdeelt en dat aan
de bovenzijde van de kuil is beves
tigd.
Platvis (tong, schol en schar) stuit
tegen dat met loodkoorden ver
zwaarde plafond en wordt naar be
neden gedrongen, waar ze door een
vrij nauwe spleet in de onderste
staart terecht komen. De mazen van
het plafond zijn echter wijd genoeg
voor de garnalen om er doorheen te
glippen en naar hun afdeling te
worden gedirigeerd, want vanzelf
sprekend zijn de mazen van de kuil
zelf daarop nauw genoeg ingesteld.
Ontsnappen
De mazen van het Franse net zijn
in de staarten zodanig, dat de on
dermaatse garnalen er doorheen
kunnen komen. Hetzelfde geldt voor
de scholletjes, tong en schar. De
ontsnapte dieren krijgen dus de
kans groot te worden. Dit nu zou
wel eens van by zonder groot be
lang kunnen blijken te zijn, want
er gaat bij de garnalenvisserij, zo
als die hier te lande wordt bedre
ven, een schrikwekkende hoeveel
heid platvis verloren. („Noem het
maar gerust moord", zo zei ons de
visser Jac. Boersen te Den Oever,
die met het Franse net heeft gevist
en toen de verschillen zag).
Dr. R. Boddeke van het Rijksinsti
tuut voor Visserij onderzoek, die ons
het Franse net toonde, deelde ons
mee, dat hij aan een rapport werkt
voor de minister, teneinde deze een
inzicht te geven in de verliezen aan
vis door de wijze, waarop hier de
garnalenvisserij wordt uitgeoefend.
Exacte cijfers kon hij derhalve nog
niet geven, doch over enkele maan
den kan het rapport tegemoet wor
den gezien erï dan zouden velen wel
eens kunnen schrikken, want het
heeft er de schijn van, dat de kip
van de gouden eieren wordt ge
slacht. Het zou dan ook raadzaam
zijn, dat de vissers wegen zouden
zoeken verbetering in deze situatie
te brengen.
Het lijkt waarschijnlijk, dat het
Franse net in dat opzicht een aan
zienlijke bijdrage zou kunnen leve
ren, al zal er nog heel wat mee
moeten worden geëxperimenteerd.
Niet alleen wat maaswijdte betreft,
doch ook omdat een bordermet
(door middel van borden wordt het
net onder het varen opengetrokken)
de Nederlandse vissers over het al
gemeen niet ligt voor deze visserij.
De garnalenvisserij vindt hier na
melijk het meest toepassing met
boomkorren en het bordennet moet
dus worden veranderd in een boom-
net. Het principe van het Franse
net is stellig ook daarvoor geschikt.
Werkbesparing
Nog twee netten zijn door „Visserij-
onderzoek" in Frankrijk besteld. Ze
zullen worden veranderd in boom-
bovtn pses
netten met het eerste was dat al
geïmproviseerd gebeurd en even
eens door visser Boersen op zijn
„Wieringen 171" worden beproefd.
Hij zal er veertien dagen mee gaan
vissen tussen de andere vissers.
Daarna kunnen de uitkomsten van
hem en anderen beter worden ver
geleken, dan nu het geval is ge
weest. De heer Boersen vond het
Franse net wat klein en de op
brengsten van de trekken waren
daarmee in overeenstemming. Een
uitermate belangrijk voordeel acht
te hij de besparing aan werk aan
boord bij gebruik van het Franse
net. Het scheelt tachtig procent,
vond hij. Anders moest de hele
vangst worden gezeefd en gesor
teerd. Met het Franse net komt al
les al min of meer gesorteerd aan
boord.
We kunnen nog meedelen, dat het
Franse net 572 frank heeft gekost.
Het kwam, invoerrechten inbegre
pen, „Visserijonderzoek" op 380,
te staan. Een koopje, vond dr. Bod
deke. De nabestelde netten kwamen
zelfs een tientje goedkoper. Elke
visser kan deze netten voor deze
prijs krijgen. Vanzelfsprekend geeft
dr. Boddeke er graag inlichtingen
over aan belangstellende vissers.
Een nettenfabrikant kwam, tegelijk
met ons, ook een kijkje nemen. Hij
was hogelijk geïnteresseerd en zag
direct de voordelen. Hij noemde het
net „fantastisch", in de goede zin
van het woord.
Roofbouw
zeebeden
Deze levelling geeft schematisch in dwarsdoorsnede van opzij gezien, het principe weer van het Franse nel.
dat tijdens cle vangst garnalen en platvissen van elkander scheidt. De van de bodem opgeschrikte garnalen
wippen omhoog, komen door de mazen van het „plafond" in de bovenste afdeling en worden naar de on
derste helft van de dubbele staart gevoerd. De platvissen (tong, schol en schar) kunnen niet door de mazen
van het plafond en worden gedwongen de weg omlaag te volgen. Zij worden opgevangen in de onderste
helft, van de dubbele staart. Het plafond sluit aan de bovenzijde van het net aan. De bovenste afdeling is
als het ware dus een „gesloten kamer", met mazen uiteraard. Het plafond is verzwaard met lood bevatten
de koorden, teneide het omlaag te doen hangen. Opvallend is ook de aan de grondpees hangende ketiing-
pees, die er achter over de bodem sleept, zonder hierin te „graven". Het ei van Columbus wordt gevormd
door de vrij grote ringen om de grondpees. De ketting is door „opstandjes" (korte kettinkjes) verbonden
met de ringen. Tijdens het trekken wordt de grondpees iets van de bodem opgelicht. De ketting houdt
echter contact met de bodem.
Het is wel duidelijk geworden, dat
er momenteel roofbouw op de vis
stand wordt gepleegd. Met de thans
gebezigde garnalennetten worden
vele honderden miljoenen kilo's on
dermaatse platvis vernietigd, voor
al in de paaigebieden. De aange
richte schade zou veel groter zijn.
dan de opbrengsten van de garna
len. Een cijfer, dat dr. Boaue^e om
gaf was bij een gemiddelde vangsi
van byvoorbeeid vijf tongetjes po;
kilo een jaarlijks verlies van zesti;
miljoen stuks kleine tongetjes.
Als driehonderd kotters acnt ure.
per dag varen en er bij één trek
5UU0 tot 10.UU0 stuks tongetjes vei
loren gaan, zoals wel gebeurt, dar.
komt men tot haast onwezenlijke
cijfers. De heer Boersen deelde mee
dat hij met een garnalentrekje var
een uur soms zo'n 300 tot 5000 kg
ondermaatse tong vangt. Wie twin
tig tongetjes per kilo schat, is zelfs
nog aan de lage kant. Ze krijgen
letsel bij het zeven aan boord; er
wordt doorheen gelopen. Ze zijn in
de netten op elkaar geperst ge-
NIEUWE
COLLECTIE
DE WEEFSTOEL
LANGEVIELE 3
weest en liggen in hopen aan boom.
Teruggegooid in zee leeft er niet
veel meer van.
Dit geldt niet alleen voor de vis,
doch ook voor de garnalen. Er
wordt ongeveer anderhalf maal zo
veel pul gevangen als consumptie
garnalen, in kilo's gerekend. Er zijn
jiigeveei drie maal zoveel kleintjes
ils grote. Omgerekena blijkt, aat
J5 pet. van de gevangen gama.en
jnder de maat is. Die puigarna:en
.ormen vier pet. in de financiële
ipbrengst van de garnalenvisserij,
:o heeft dr. Boddeke verleden jaar
gesteld. Hij schreef toen, dat men
..tegenwoordig beter garnalen met
cip kan voeren, dan kippen met on
dermaatse garnalen!". Het is duide
lijk, dat ook de pufgarnalen meer
levenskansen geboden zouden moe
ten worden. Niet uit medelijden met
de arme garnalen, maar om de kip
met de gouden eieren aan de leg
te houden
