Het celibaat
en de crematie
in het geding
ZEEUWSE KERKEN EN PSALMBERIJMING
H
Proeve van een
nieuwe berijming
GOED EN KWAAD
Proefbundel
alleen bij
stadskerken
in gebruik
KING-SIZE TAPIJT
Nieuw! |S BREED UITGEMETEN!
DEKLERK&ZN
Zaterdag 15 augustus 1964
zaterdagnummer
r\e laatste jaren lezen we telkens
weer een berichtje over het celi
baat, het ongehuwd moeten zijn van
geestelijken. Voor ons is dit dan
vooral verbonden aan de R.-K. Kerk,
hoewel het niet alleen daar wordt
gekend. En eveneens vinden we zo
nu en dan een klein of groter bericht
over de crematie, het verbranden van
de lichamen van hen die gestorven
zijn. Daartoe hebben we in ons land
een drietal crematoria, te Velzeh,
Dieren en Groningen, terwijl er
voorts nog plannen zijn er één te
stichten voor Amsterdam en Rotter
dam.
Hoezeer het celibaat tegenwoordig in het
geding is, bleek ons uit het nummer
van het r.-k. weekblad „De Bazuin" van
twee weken geleden, waar de Augustijner
monnik Robert Adolfs er een zeer lang
hoofdartikel aan wijdt. „Er is de laatste
tijd heel wat discussie over het celibaat.
Extreme meningen worden naar voren ge
bracht en traditionele standpunten verde
digd. En omdat wij
in onze tijd tot de
ontdekking komen
dat we in de Kerk M; I sj I jsf Ijl
met veel overgeleverd
erfgoed zitten, waar
van de betekenis voor onze tfjd met recht in
twijfel kan worden getrokken, wordt ook
ten aanzien van het celibaat de grote vraag
gesteld: heeft het nog wel zin?" Dan
spreekt hij over priesters „die worstelen
met de moeilijkheden van het celibaat". In
geen geval zou deze monnik de mogelijk
heid willen uitsluiten „dat in de toekomst
de Kerk gehuwde priesters zal hebben",
hoewel hjj twijfelt of daarmee de bestaan
de moeilijkheden zullen zijn opgelost. Voor
zich zelf is hij overtuigd van de hoge waar
de van de ongehuwde staat voor geeste
lijken.
Het spreekt haast vanzelf dat de gedach-
tenwisseling over de betekenis van net ce
libaat er vooral een is in r.-k. kringen, om
dat het hier eeuw na eeuw als een vanzelf -
veel in aantal zijn, bewegingen als van
de broeders in het protestantse klooster
van Taizé en van de Marienschwester in
Duitsland, doen toch ook- hier vragen op
komen of het in bepaalde gevallen niet
waardevol is dat mensen ter wille van het
evangelie van Christus afzien van de ge
borgenheid van het huwelijk. Omdat er
meer contact tussen de kerken onderling
rekomen is en omdat men weet hoeveel e~
Kt
merkelijk de laatste vijfentwintig jaar in
beweging gekomen is. zal men in protes-
'et Is alweer een heel aantal jaren ge-
leden dat in Duitsland een gewezen
iredlkant, die was overgegaan naar de
R.-K. Kerk, de priesterwijding ontving,
terwijl hij gehuwd was en 'bleef. Daartoe
was wel een speciale toestemming uit Ro
me nodig en dat gehuwd zjjn moest dan
wel wezen alsof hij ongehuwd was, maar
er was dan toch een mogelijkheid. Uit de
gedachtenwisseling die daarop volgde op
de verbazing hierover, is toen duidelijk ge
worden, dat ook de R.-K. Kerk het onge
huwd zijn van geestelijken niet kent als
een goddelijk gebod, maar als een kerkelijk
gebod, dat veranderd kan worden en toen
zijn er stemmen gehoord: waarom zullen
we het dan niet veranderen? Voor Robert
Adolfs zelf is het niet de vraag: „celibaat
of niet", maar in zijn uitvoerig artikel gaat
het er hem om: „waarom is het celibaat
een probleem geworden?" De oorzaak ziet
hij vooral in „het feit dat een pessimisti
sche kijk op de sexualiteit (bron van zon
den en gevaren, derhalve is het celibaat
een levensstaat om aan deze zonden en
zedelijke gevaren te ontkomen), heeft
plaatsgemaakt voor een optimistische kijk:
de sexualiteit wordt meer aanvaard en po
sitief gewaardeerd als een functie van het
vermogen tot liefde". Verder kan men haar
niet losmaken „van de mens als sociaal we
zen". Ze ligt „aan de grondslag van alle
sociale toenadering en menselijk verkeer:
het is een van bouwende krachten van de
menselijke samenleving, zonder welke de
menselijke samenleving zou vervallen in
een onvoorstelbare verkilling, ja zelfs on
bestaanbaar zou worden". Wil de Kerk het
celibaat handhaven, dan zal zij het wel he
lemaal weer opnieuw moeten doordenken
„om zo ook te komen tot een nieuw ver
staan en een nieuwe beleving". In geen ge
val mag het celibaat „op-de-koop-toe" wor
den genomen omdat iemand nu eenmaal de
begeerte heeft priester te worden en zij,
die met de priesteropleiding zijn belast,
zullen hier een zeer ernstige taak vinden.
Ook het celibaat moet in dienst van de
mensheid staan en „in dienst van het voort
bestaan der christelijke liefde, in dienst van
de eenheid der mensheid in Christus, als
het éne Hoofd". Zo poogt de schrijver
enigszins aan te geven in welke richting
een nieuwe duiding moet worden gezocht.
Het andere probleem waarover we zo nu
en dan iets lezen, is dat van de crema
tie, het verbranden van de lichamén der
gestorvenen. Hoewel er geen kerkelijke de
creten zijn die het verbieden, mogen we
toch wel zeggen dat deze ook in de protes
tantse kerken ietwat problematisch is, al
was het alleen maar dat hier zo de gedach
te leeft dat je dit nu eenmaal niet doet als
je gelovig bent. Het komt voort, zo zegt
men, uit een heidense
gedachtengang en
dan worden de voor
ouders van 19 eeuwen
geleden erbij gehaald.
Is het waar dat het
nog met hen samenhangt Hoewel we niet
wilen ontkennen dat de heiden dicht onder
onze christelijke huid zit, geloven we toch
niet dat deze hier van veel invloed is. Onze
heidense Germaanse voorouders hebben
lijkverbranding gekend, maar de opgra
vingen van prof. Van Giffen hebben het
duidelijk genoeg aangetoond z(j hebben
ook geweten van het begraven van hun
doden. In de richting noord-zuid werden zij
ter aarde besteld, terwijl de christenen
oost-west gingen begraven. Er wordt wel
eens gesproken in wat ouderwetse taal, van
„de groeve der vertering". Bij sommigen
is dit spreken een gemeenplaats geworden.
Of die vertering nu langzamer of sneller
gaat, is een bijkomstige zaak. „Verwach
tende de opstanding des eeuwigen levens",
kunnen we nogal eens lezen op oude graf
zerken. Maar, legt de
apostel Paulus er
niet alle nadruk op,
dat het opstandings
lichaam een ander
zal zjjn, zoals de
graankorrel die ge
oogst wordt een an
der is dan die men
gezaaid heeft. Be
zwaren tegen crema
tie liggen zo is
ons telkens weer dui
delijk geworden
vooral in de gevoels
sfeer. Het is moeilijk om hiervan een zaak
van geloof en ongeloof te maken. Het „rui
men" van kerkhoven en het bestaan van
knekelhuizen is ook niet bepaald een ge
voelvolle zaak.
De R.-K. Kerk kent wel zekere verbo
den van crematie. Doch ook hier
wordt aan getornd, omdat er eveneens
vragen zijn gerezen en men spreekt zelfs
van een officiële opheffing van het ver
bod. Een jaar geleden heeft de paus aan
de bisschoppen in dezen meer vrijheid ge
geven in een schrijven waarvan de tekst,
voor zover wij weten, tot nu toe geheim is
gebleven. De bisschoppen van ons land
zullen zich nader moeten beraden. Maar
in ieder geval zijn er in 1963 in ons land
66 rooms-katholieken gecremeerd (2549 in
totaal). De bisschoppen kunnen toestem
ming geven wanneer de gestorvene zelf de
wens daartoe te kennen heeft gegeven en
daarvoor „serieuze redenen" naa. Maar
wat zijn serieuze redenen in dezen? Ook
hier is iets in beweging gekomen en er
wordt iets losgewoeld van hetgeen sinds
de tijden van Karei de Grote in ons land
als een christelijk erfgoed werd beschouwd,
zonder dat het feitelijk met werkelijk
christelijk geloof, dat hangt aan en hoopt
op Christus alleen, veel te maken had.
H.
PSAlAi 149 F. N 2 50
244
N j zu!, jL't'Iijk er siaat en.
Gods volk m voHè trede leve n
De boze vjiund is' verslagen.
'prjj'sT v Hraewijftvhagen!
Vó he! óchrer der vcertldr,acht
fthr.i 'de luis ter van O 'gtslacht.
Hcwj. en an/de sienwicn saam
Lr. n Hl KI N N,:.1I1
PS A M
ier>
tt'oftf macht.'
j
1 y rot c_ Kracht'
c
Laai Kj/utr.v-". Hein whaUcn'
t 5
Her' Je harpen.bLiun!
-
Li o JHenv! G;:.p: Oc citer; jan!
ifOi; nHKCKX;: X. .vï
SCV 'S;- oR.AYE&HA&fc-" r;
s
IS HET GROENE BUNDELTJE met 150
psalmen als „proeve van een nieuwe be
rijming" nu al een beetje ingeburgerd ln
de Zeeuwse hervormde en gereformeerde
kerken? Worden de nieuw berijmde psal
men door de kerkgangers geaccepteerd
en gebruikt bij de liturgie? Of wacht men
liever af totdat de proefbundel een defini
tieve is geworden, uiteraard compleet niet
alle wijzigingen?
Ruim drie jaar is het nu geleden, dat de
Interkerkelijke Stichting voor de Psalm
berijming de eerste druk van de proef-
1 Molochs. En
De HERE doet geen goed en Hij doet geen kwaad.
Zefanja 1 12.
Zefanja is een van de „kleine" profeten. Hij leefde in het konink
rijk van Juda. Dus voor 586 voor Chr. Want toen ivas het afge
lopen met Juda. Het machtige Babel verwoestte Jerusalem en
deporteerde het volle. Velen waren de oorlogsslachtoffers.
Maar toen Zefanja leefde was het zover nog niet. Maar het sat wel
in de lucht. Dat gevoelde hij. Daarmee is niet gezegd dat hij zo
wijs was in de politiek van zijn dagen. Hij lette op andere dingen.
Hij zag en hoorde de mensen. Ontzetting moet deze Godsman
vervuld hebben. De stad Gods, Jeruzalem, was vol afgoden, Baals
op de daken baden de mensen tot de zon, maan en sterren. De HERE werd
meer gediend. Dat was niet actueel meer. De rijken van de stad verrijkten zich nog
meer. Barmhartigheid was hun vreemd. Hebzucht hun lust. Uitgaan en drinken hun
dagelijks werk. Ze werden er dik van. Ze rekenden met God noch gebod. Ze dach
ten bij zichzelf: De HERE doet geen goed en Hij doet geen kwaad. Dat betekent
dus dat je met Hem geen rekening behoeft te houden. Hij reageert nergens op. Je
merkt niets van Hem. Hij is er niet. Zefanja wist beter. Daarom voelde hij dat het
verkeerd moest aflopen. Hij kondigde dan ook de toorn des Heren aan. Die kwam
in de vericoesting van Jeruzalem door oorlogsgeweld.
Vindt U die gedachte van die dikke drinkers zo gekt Is het niet de ervaring van
velen dat de HERE God goed noch kwaad doet f Als Hij bestaat, bemoeit Hij zich
nergens mee. De gedachte dat Hij ons zal oordelen naar ons leven is voor velen ver
van actueel. Een vermoeiende gedachte. Het is nu de tijd om van het leven op je
eigen wijze te genieten. Eten wat eten we veel en heerlijk drinken we kun
nen te kust en te keur, en vrolijk zijn, amuseer je. Een God die goed en kwaad
doet is wat voor „profeten". En het lijkt, zo. De levende God kan zich zo houden.
Hij kan, evenals een mens, doen alsof Hij er niet is.
Maar de HERE, onze God, is een levende God. Hij doet goed en doet kwaad. Gode
zij dank. Hij heeft goed gedaan door zich te openbaren in Zijn Zoon. Hem heeft
Hij gegeven om zondaars te vergeven. Wie gezondigd heeft en geen raad weet, mag
'n Christus het goede verwachten. Maar de keerzijde is: Wie niet als een zondaar
tot Christus komt, zal vroeg of laat ervaren dat de HERE kwaad doet. De HERE
leeft en regeert, vergeeft en oordeelt, heeft lief en toornt, doet goed en kwaad.
Stavenisse L. G. Zwanenburg
bundel van de persen liet lopen. Kerke
raden en kerkgangers begonnen zich bun
dels aan te schaffen. Het werd een tijd
van experimenteren, van wennen aan het
nieuwe en vooral ook: van kritiek. Stapels
op- en aanmerkingen, suggesties en bij
valsbetuigingen werden er geproduceerd.
De nieuwe berijming werd het onderwerp
van studies. Men legde daarbij bepaalde
maatstaven aan, men ging uit van nauw
keurig geformuleerde uitgangspunten, be
perkte zich soms tot een keuze van de
vergelijking „oud en nieuw".
Kerkeraden en classes bundelden hun
visies op de nieuwe bundel en stuur
den die door naar de synodes. De inter
kerkelijke stichting voor de berijming zal
met dit alles worden geconfronteerd. Al
dan niet zal deze kritiek de basis zijn voor
eventuele veranderingen in de nieuwe
psalmberijming.
Natuurlijk was er op deze reacties ge
rekend. De produktïe ervan was zelfs ge
stimuleerd. De Hervormde, Gereformeerde,
Baptisten- en Remonstrantse Kerk wilden
de mening van de kerkgangers aftasten
om zich een algemene indruk te vormen
van de „eerste ontvangst".
De gereformeerde kerken kregen van de
deputaten het verzoek om voor 1 januari
J.963 te rapporteren. In het najaar van
1962 hebben de verschillende hervormde
classes in Zeeland zich over de nieuwe
psalmberijming gebogen. Men zette daarbij
zelfs een systeem op: iedere kerkeraad
kreeg een aantal nieuw berijmde psalmen
ter beoordeling toegewezen.
Intensief zijn de kerken er dus mee bezig
geweest. Want tegelijkertijd werd er
natuurlijk ook veel geëxperimenteerd.
Vooral in de hervormde stadskerken kwam
de nieuwe berijming er vrij snel „in". Daar
tegenover staan vooral de gevoelselemen
ten in de kleinere gereformeerde kerken,
die voor het gebruik veelal een barrière
vormden. En dan was er natuurlijk een
praktische bezwaar: hoeveel bundeltjes
moeten we nu eigenlijk meenemen naar een
kerkdienst? Laten we liever maar wachten
tot de bundel is vastgesteld en totdat ook
de nieuwe bundel met 150 gezangen voor
de gereformeerde kerk uit is
Twee jaar geleden hebben we op deze
plaats de uitslag van een kleine enquête
onder een willekeurig aantal gereformeerde
en hervormde gemeenten gepubliceerd.
Toen konden we de voorzichtige conclusie
trekken: het gebruik en het „oefenen"
met de proeve van een nieuwe berijming
begint op gang te komen. Maar thans: hoe
staan de zaken er voor?
„Sinds begin dit jaar gebruiken we in alle
kerkdiensten de psalmen uit de proef
bundel", vertelde ons ds. C. Metselaar,
hervormd predikant te Goes. „Het is ons
zonder enige moeite gelukt de nieuwe be
rijming in te voeren. Alle predikanten
hebben we dat met genoegen kunnen con
stateren. We kunnen ze de gemeente veel
beter in de mond geven. Bij de oudere
kerkgangers was er natuurlijk wel een
zekere gehechtheid aan het oude, een soort
heimwee. Maar ze zingen de nieuwe van
harte mee voor de huidige en de toekoms
tige generatie". Geen „verzet" dus tegen
de nieuwe psalmberijming in de Goese
hervormde kerk. Ds. Metselaar is enthou
siast over de woordkeus en de stijl in de
150 psalmen van de proefbundel. Al enkele
jaren terug begon men in Goes geleidelijk
de nieuwe berijming in de diensten te be
nutten. Aanvankelijk alleen in de avond
diensten. Men gaf de kerkgangers eerst
ruimschoots gelegenheid om een bundel
aan te schaffen. Op het ogenblik wordt
er uit de oude berijming niet meer ge
zongen. „Ik heb er zelfs moeite mee als ik
in een andere gemeente op. de kansel sta",
zei ds. Metselaar nog.
Stencils met een overdruk van enkele
nieuw berijmde psalmen hebben in de
gereformeerde kerken veel nut gehad bij
het „proefzingen". Vooral in speciale diens
ten op feestdagen vonden de kerkgangers
zo'n liederenblad op hun plaats. Er zijn ook
gereformeerde kerken in Zeeland zoals
Goes waar een kleine serie nieuw be
rijmde psalmen achter in het bundeltje
met liederen werd gevoegd, dat voor de
aanvang van de kerkdiensten bij de sa
menzang in gebruik is.
Onder leiding van de inmiddels naar Vlaar-
dingen vertrokken predikant ds. Y. J.
Tiemersma heeft de gereformeerde kerk
van Zierikzee anderhalf jaar geleden een
commissie uit haar midden de proefbundel
voor een beoordeling in handen gegeven.
Het ging erom een aantal psalmen uit de
nieuwe berijming te vergelijken met de
oude tekst, die als „klassiek" kon worden
aangemerkt. Bekende psalmen de
150ste, de 68ste, de 89ste, de 98ste wer
den heel nauwkeurig uit allerlei gezichts
hoeken bekeken. Met duidelijke motivering
werd op deze manier een nieuw berijmde
psalm beter, even goed of totaal onaccep
tabel geacht.
„We zijn nog niet zoveel verder", zo was
het commentaar van ds. Joh. van Dulle-
men, hervormd predikant te Zoutelande.
„Ik geloof niet dat er nu een speciale af
wijzing onder de kerkgangers in ons Wal-
chers kustdorp bestaat, maar de kerkeraad
vindt het verstandiger om maar te wach
ten tot de nieuwe berijming niet meer in
een stadium van „proefbundel" is. Je zult
1 Oojï Hem tiuu
Ri zurend mei ile
i Jem fluit
U:-,:; HemV*
Soajïl uw
I Oofc Hcni
i ooft H
li.;!,-i
ermee beginnen en dan komen er straks
weer wijzigingen. Dat is niet prettig". Mis
schien dat d3. Van Duliemen in het komen
de winterseizoen op de catechisaties wat
gaat oefenen met het zingen van psalmen,
die in de oude berijming toch weinig be
kendheid hadden. „Dan is het gevaar voor
veranderingen op latere termijn veel min
der Bprekend!"
Een reactie van hetzelfde soort uit de
gereformeerde kerk van Middelburg.
Organist L van Noppen zei er ons dit van:
„We hebben in het begin, kort na de ver
schijning van de bundel, enkele nieuw be
rijmde psalmen geprobeerd. Maar daar is
het eigenlijk bij gebleven. Middelburg wil
de bundel vast en zeker wel invoeren,
maar dan pas na een eventuele revisie. We
krijgen op de duur een stapel boekjes mee
te nemen naar de kerk. Dat hebben we
lies iv =n .illcn!
ru.{, jf.xn en kk'tr»,
üj/jiht'è-fijr.
-nii meruit f-uk!
y/rtboai en tuiii
Hem lér crc'
md a: «ar fceeft!
UI aden: Necll:
Links: omslag van „150 psalmen,
proeve van een nieuwe berijming"
en daaruit (rechts) de nieuwe be
rijming van de 150ste psalm.
bij de pogingen met de berijming van
Hasper ook al gehad. Drie keer een ander
bundeltje en ten slotte ging het helemaal
niet door
Ds. C. Balk, Nederlands hervormd predi
kant te Sluis en Sint-Anna ter Muiden
heeft in de afgelopen periode twee bijzon
der uiteenlopende beoordelingen te verwer
ken gekregen. „In Sint-Anna ter Muiden
hebben we de nieuwe berijming er in één
keer doorgehaald. Zonder enige moeite. In
Sluis was men algemeen niet overtuigd van
een geweldige verbetering. Vandaar dat de
proefbundel zolang terzijde is gelegd. Men
heeft hier niet de neiging om alles onmid
dellijk over te nemen. En dat moet men
ten slotte respeoteren
De hervormde gemeente van Vlisslngen
heeft nogal flegmatiek op de nieuwe be
rijmingbundel gereageerd, vertelde ons ds.
F. S. Kloosterman. „Er is wel een commis-
sietje aan het werk geweest. Dat had nogal
wat aanmerkingen. Maar de kerkgangera
liepen er echt niet zo warm voor. Het is
hier allemaal vrij eenvoudig geaccepteerd.
In de Vlissing3e hervormde gemeente ia
het nu zo, dat in de Johanneskerk prak
tisch uitsluitend uit de proefbundel van de
nieuwe berijming wordt gezongen. In de
Jacobskerk werkt men met „gemengd ge
bruik". Voornamelijk ten gerieve van de
oudere kerkgangers, die ook nog wel eens
graag uit de oude berijming zingen.
Hier in Noordgouwe en Dreischor zijn
we nog geen stap vooruit", reageerde
ds. F. Keiling, die enkele jaren terug al
een vrij diepgaande studie van de proef
bundel heeft gemaakt „Het hangt hier
veel af van de vraag: wat is de gewoonte
en kan die gewoonte worden doorbroken?
We hebben wel moeite gedaan om de kerk
gangers tot het denken te zetten over de
vraag: is er een nieuwe berijming nodig?
Ook dat is al moeilijk. En eer we dan zover
zijn, dat we ons een oordeel kunnen gaan
vormen over de nu aangeboden berijming,
dan gaat er nogwel wat tijd voorbij. Ds.
Kelling heeft met de kerkeraden meege
werkt aan het onderzoek van een aantal
psalmen in opdracht van de classis Scfcou-
wen-Duiveland van de hervormde kerk.
Het rapport is nu weg.
Zoals er zoveel rapporten zijn verstuurd.
Het is en blijft nog een kwestie van af
wachten rond de „proeve van een nieuwe
psalmberijming" in Zeeland
BIJ DE KLERK DE GROOTSTE COLLECTIE VAN WEST-EUROPA
Wol-frisé-, moquette-, ge
bloemd Axminster- en
bouclé-tapijtin "één baans-
breedte" van 3-5 meter,
reeds vanaf aC
per m2 JO.ddO
■ROTTERDAM DEN HAAS - UTRECHT- VUSS1NQEN - DEVENTER
