DE KRANT IN
NEDERLAND
Zeeuwse voorronde
fotowedstrijd met
zes extra prijzen
Hollandse vissers
stichtten Shetlands
haring-hoofdstad
UITSLUITEND VOOR STRAALMOTOREN
Zaterdag 4 juli 1964
ierdagnummei
U bent een Hollander? vroeg mij een Shet
lander. Dat was in Lerwick, de hoofdstad
der ruim 200 km ten noordoosten van
Schotland in de Atlantische Oceaan gele
gen Shetland-Eilanden. Mijn antwoord
luidde bevestigend. De tweede vraag kon ik
eveneens bevestigend beantwoorden, want
hij luidde: Amsterdam is toch de hoofd
stad van uw land? De derde vraag echter
bracht mij een grote verassing.
Het waren niet alleen de trotse koop
vaarders van de Verenigde Oost-Indische
Compagnie, doch ook eenvoudige vissers
boten met getaande bemanningen, die in
vroeger eeuwen Nederlands naam en
faam in den vreemde vestigden.
Weet U dan wel (vroeg de Shetlander), dat vol
gens een oude zegswijze hier „Amsterdam
was built out of the back of Bressay"? Nu wist
ik wel, dat Bressay een eilandje is op ongeveei
anderhalve kilometer afstand van Lerwick gele
gen, maar welk verband er tussen de bouw van
Amsterdam en de rug van Bressay bestond, dat
was mij volmaakt onbekend. Ja (zei de Shetlan
der), dat zeggen we hier inderdaad. En het is een
compliment zowel voor de kwaliteit der visgron
den ten oosten van Bressay als voor de bekwame
manier, waarop de Hollandse haringvissers die
gronden bevisten, toen zij in de zestiende eeuw
naar Shetland kwamen voor de haringvangst.
Vele Hollandse vissers waren hier in de buurt als
het ware kind aan huis. Weet U wel, dat zij het
waren, die een belangrijk aandeel hadden in de
stichting van Lerwick en in de ontwikkeling van
ons stadje tot haringhoofdstad van het noorden"
In de zestiende en zeventiende eeuw kwam het
voor, dat er honderden kleine Hollandse vissers
schepen tegelijk voor anker lagen in de Bressay
Sound. En dat was in die dagen een groot aantal!
Wel een aanwijzing dus voor de betekenis der
Shetlandse visgronden voor de Hollanders en van
de belangrijkheid der Hollanders voor de Shet
lands. Nu begrijpt U ook het verband, dat wij hier
leggen tussen Bressay en uw hoofdstad. De ha
ringwinsten dachten wij hier vroeger maak
ten de bouw van Amsterdam mogelijk.
De Hollandse vissers bleven naar de woelige wa
teren ten oosten en zuidoosten van Bressay
komen tot in het begin van de tweede wereldoor
log. Hun netten waren grover van maas dan die
der Britse vissers. Zij vingen dus grotere harin
gen, die zij aan boord kaakten en verpakten en
vervolgens in Holland van de hand deden. Doch
hoe dit zij, zij droegen heel veel bij om Shetland
tot een belangrijk middelpunt van de haring
vangst te maken. De geschiedenis van dit bedrijf
was tamelijk bewogen. Eeuwen lang visten de
Shetlanders en de Schotten ook zelf in de
„streek". Het was toen nog een betrekkelijk klein
bedrijf. Na 1894 stegen de vangsten echter gere
geld. Miljoenen kantjes vonden hun weg naar het
vasteland van Europa. Duitsland, Rusland en Fin
land waren dc grootste afnemers tot 1914. Ler
wick, Baltasound, Sandwick, Scalloway en andere
plaatsen langs de kust kregen betere haven- en
andere installaties om de gevangen haring zo snel
mogelijk te verwerken. Meer dan zevenhonderd
zeilboten voeren in die jaren ter haringvangst.
Folo boven: in het drukke horingseizoen i» het leven
bedrijvig, ols de ichepen thuiskomen von de vangst.
de Shetlands
de oude stempel
in grote gelole.
Toen in het begin dezer eeuw het zeil meer en
meer door stoom vervangen werd, kwamen er in
grijpende wijzigingen. Kapitaalkrachtige Engelse
maatschappijen brachten motorvaartuigen in de
vaart. Ook tal van Schotse vissers gingen zich
motoriseren. Lerwick verkreeg daardoor het ka
rakter van een echte „haringhoofdstad", van „ha
ringpolis"" in de Atlantische Oceaan. De grote en
beschutte natuurlijke haven biedt een prima lig
ging. Brandstof, water en levensmiddelen waren
er altijd in overvloed te koop. Maar de Shetlandse
vissers, dus de mannen van Shetland zelf, konden
zich die dure motorschepen niet veroorloven en
met hun zeilschepen konden zij niet op tegen de
gemotoriseerde concurrenten. Bijgevolg nam het
aantal op haring vissende Shetlanders af en zij,
die visssers bleven, vermeden Lerwick en zochten
hun heil in kleinere havens.
Een tweede tegenslag was van geheel andere
aard. Ongeveer een halve eeuw geleden be
gonnen de Noren op „moderne" wijze walvissen
te vangen in de Atlantische Oceaan ten westeh
van Shetland. De walvisvangst leverde goede re
sultaten op, doch de haringvangst liep schrikba
rend achteruit. De autoriteiten meenden voor een
raadsel te staan. Zij hadden geen acht geslagen
op de waarschuwingen van mannen, die de zee
beter kenden dan de schrijvers van geleerde boe
ken en dus allesbehalve dom waren. Wat bleek
na enige jaren? Dat de honderden gedode walvis
sen. die weggesleept werden, het zeewater zo ver
ontreinigden, dat de haring een erg gevoelige
vissoort verdween van wat voordien de rijkste
visgronden der Shetlanders waren. Pas toen de
schade een voldongen feit was, nam de overheid
maatregelen en vaardigde zij een maatregel uit.
krachtens welke het verboden was, walvissen te
schieten binnen een afstand van tachtig kilometer
van de kust
Tot het einde der vorige eeuw kregen de Shetland
se vissers vaste prijzen voor hun vangst. In deze
eeuw echter won het systeem van visafslag het.
Het begon in Baltasound (1904) en werd later ook
in Lerwick gebruikelijk. Oe visprijzen stegen
daardoor, maar de Shetlandse vissers profiteerden
er niet veel van, omdat zij zoals wij zagen
niet konden concurreren met hun gemotoriseerde
mededingers. Na 1945 kwamen er weer meer
Shetlanders aan bod. Toen was echter een deel der
Europese markten verloren gegaan. De regering
steunde de vissers. Er kwamen nieuwe installaties
voor het invriezen der vis en maatregelen om de
afzet in Engeland en elders in de landen van het
Britse Gemenebest te vergroten.
Maar ja. besloot de Shetlander zijn relaas, U
maakt geen speciale studie van de Shetland
se visvangst. Ik wijdde er wat over uit nadat ik U
verteld had over het verband tussen uw hoofdstad
Amsterdam en Bressay en over het aandeel van
de Hollanders in de stichting en de bloei van onze
hoofdstad Lerwick. Het waren stoere kerels, die
vissers van vroeger. We hebben veel aan ze te
danken hier... en de kronieken vermelden tevens,
dat er in vroeger eeuwen wel eens een robbertje
werd gevochten tussen Hollanders en Shetlanders.
Tja, noch de Hollandse noch de Shetlandse vissers
waren en zijn nu eenmaal salon vlooien...
Zoals reeds aangekondigd verzorgt de P.Z.C.
dit jaar weer een voorronde van de landelijke
fotowedstrijd het motto is ditmaal „De
krant in Nederland waarvoor tot 29
augustus a.s. kan worden ingezonden. Voor
deze Zeewuse voorronde zijn zes prijzen uit
geloofd, een eerste prijs van 100,-, een
tweede van 50,- en een derde van 25,-
voor groep 11 25 jaar en ouder) en een
eerste prijs van 50,-, een tweede van 25,-
en een derde van 10,- voor groep 1 jeugd
tot 25 jaar),
r\e gang van za-
ken zal de
meeste amateurfo
tografen wel be
kend zijn: de deel
nemers zenden hun
foto's niet recht
streeks naar de or
ganiserende Stich
ting ter Bevorde
ring van de Ama
teurfotografie in
Amsterdam, maar
naar de redactie
van de Provinciale
Zeeuwse Courant
Vlissingen. De voorronde wordt in overleg met
voornoemde stichting georganiseerd en de
P.Z.C. zorgt voor tijdige doorzending naar Am
sterdam, hetgeen betekent, dat de foto's boven
dien nog eens meedingen naar de prijzen in de
landelijke wedstrijd. Voorts hebben de inzenders
kans, dat hun foto tijdens de duur van de wed
strijd in de P.Z.C. wordt gepubliceerd, waarvoor
een bedrag van 7,50 wordt uitgekeerd. Er kan
dus thans reeds ingezonden worden.
Zoals uit de beschikbaar gestelde prijzen voor deze
voorronde reeds blijkt, loopt zij niet geheel parallel
met de landelijke wedstrijd, die in groep I en groep n
ook kleurenfoto's omvat en bovendien de groepen UI
(kleurendia's) en IV (film) kent. Deze voorronde be
staat dus slechts uit de groepen I (tot 25 jaar) en II
i 25 jaar en ouder) en bovendien kunnen, in verband met
het reproduceren de bekroonde foto's worden in de
P.Z.C. gepubliceerd uitsluitend zwart-wit foto's wor
den ingezonden.
Ten overvloede: alle foto's, die bij de P.Z.C. binnenko
men, worden doorgezonden, dus ook de foto's die in deze
Zeeuwse voorronde niet voor een prijs in aanmerking
In de landelijke wedstrijd stelt de vereniging De
Nederlandse Dagbladpers buiten de door de
Stichting ter Bevordering van de Amateurfoto
grafie uitgeloofde prijzen een extra premie van
300,beschikbaar voor de foto of dia, wel
ke het beste de betekenis van het dagblad in
de maatschappij tot uiting doet komen.
komen. De jurering in Amsterdam staat geheel los van
de „Zeeuwse beoordeling". Een foto, die in de voorronde
niet wordt bekroond, kan in de landelijke wedstrijd met
een eerste prijs uit de bus komen. Evenzo is het dus mo
gelijk, dat de beste Zeeuwse foto ook als de beste lande
lijke inzending naar voren komt.
Omdat hier dus sprake is van doorzending, houdt het
insturen van foto's naar de P.Z.C. In, dat men ak
koord gaat met de wedstrijdvoorwaarden van „De krant
in Nederland". De volledige wedstrijdvoorwaarden zijn
in elke fotohandel verkrijgbaar. Enkele van deze voor
waarden zijn:
Aan deze wedstrijd kan door iedereen worden deelge
nomen. Uitgezonderd zijn vakfotografen en al diege
nen die als beroep fotografische of cinematografische
bezigheden verrichten.
De wedstrijd omvat het begrip „De Krant in Neder
land" in de ruimste zin van het woord. De foto's
moeten betrekking hebben op lipt begrip „de krant".
Voorbeelden: De krant voor vader, de krant gelezen
door kinderen gebogen over een stripverhaal, de
krant al» verpakkingsmateriaal, de krant gevouwen
tot soldatenmuts voor Jantje, enz.
Ook de bezorger van de krant in weer en wind, het
transport en de verspreiding van het dagblad door
ons land kunnen onderwerpen zyn. Verder de men»
bij de krant, journalist, redacteur in functie, de krant
ais gebouw of in de vorm van de drukpers, al» ad-
vertciitiemedium, etc.
Maximaal mogen drie foto's worden ingezonden. Het
formaat van de foto's is minimaal 9x9 cm of 7 x 10
cm en maximaal 18x24 cm.
De foto's mogen niet op karton worden geplakt. Op
elke foto dient duidelijk op de achterzijde de naatn,
de groep (groep I of lij, het adres van de deelnemer
x het totaal der
ingezonden foto's
te worden ver
meld. De inzender»
in groep 1 moeten
bovendien hun
leeftijd vermelden.
Alle opnamen die
nen eigen werk
van de inzender te
zijn, wel mogen zij
loor een ander dan
de maker worden
afgewerkt of ver
groot.
Wie prijs stelt op
terugzending van
zijn werk, dient
een stevige enve
loppe, waarop
naam, adres, als
mede voldoende porto voor frankering, by te sluiten.
Uit de volledige wedstrijdvoorwaarden blijkt voorts,
dat het ook mogelijk is kleurenfoto's, dia's en films
in te zenden. Omdat de Zeeuwse voorronde dus uitslui
tend zwart-wit foto's omvat, dienen films en dia's recht
streeks naar Amsterdam te worden gezonden.
Met ingang van vandaag kan inzending geschie
den naar „Provinciale Zeeuwse Courant, Wal-
straat 58-60, Vlissingen", met op de linkerbo
venhoek van de enveloppe „Fotowedstrijd" en
„Groep I" of „Groep II". Er kunnen dus tot
uiterlijk vrijdag 29 augustus foto's worden in
gezonden. In de daarop volgende week zullen
alle de bekroonde foto's in de P.Z.C. worden ge
publiceerd.
CHANTILLY-Virginia U.S.A. Reeds wanneer hij aan komt rijden
merkt de passagier, dat hij op weg naar een wel heel bijzondere lucht
haven is. De fonkelnieuwe autostrada van Washington naar Chantilly
in de staat Virginia, 23 kilometer lang, is een non-stop weg van grote
allure. Aan het eind ligt Dulles International Airport, het eerste vlieg
veld ter wereld dat uitsluitend voor straalvliegtuigen en toestellen die
sneller vliegen dan het geluid is aangelegd. Op deze luchthaven is de
passagier nog werkelijk koning.
{Needs in 1950 kreeg de Finse architect Eero Saarinen opdracht voor de hoofd-
f\ stad van de Verenigde Staten een nieuwe luchthaven te ontwerpen, die voor
wat betreft de afhandeling van het luchtverkeer, de architectuur en het comfort
van de passagiers het beste van het beste moest bieden, In 1958 werd de eerste
schop voor het werk in de grond gestoken.
Vijf jaar later was het hele project klaar en kon het door president Kennedy
worden ingewijd kort voor hij onder moordenaarshand zou vallen.
Het vliegveld kreeg de naam van de voormalige Amerikaanse minister van bui
tenlandse zaken, John Foster Dulles. Een toepasselijke naam. dacht men, want
Dulles legde in zijn ambtsperiode wan 1953 tot 1959 meer dan oen miljoen kilo
meters door de lucht af.
Architect Saarinen koos de plaats voor de luchthaven met opzet ver buiten de be
bouwingen, omdat hij een project in het hoofd had dat uitsluitend voor de lawaai
makers van deze tijd bestemd was: de grote straalverkeersvliegtuigen. Wanneer
het nodig is, kan het aantal startbanen en de lengte ervan nog aanzienlijk worden
uitgebreid; er is ruimte genoeg.
Nu al echter is Dulles Airport tweemaal zo groot als het Newyorkse John F.
Kennedyvliegvekl het voormalige Idlewild. Twee van zijn startbanen hebben
eeil lengte van 3850 meter; een derde is 3300 meter lang. Deze betonnen banen
zijn berekend op vliegtuiggewichten die eens zo hoog liggen als die van de huidige
straal-turbine vliegtuigen.
Alle installaties en dienstruimten zijn geheel afgestemd op hel lar.ge afstands
verkeer. Het totale lokale en regionale vliegverkeer blijft lopen via de oude
National Airport.
Alleen het ontvangstgebouw op het vliegveld kan al gelden als een gedenkteken
voor de onlangs overleden Saarinen. In dynamische lijnen verheft het gebouw
zich boven de vlakte, een teken van fnoderne architectuuiIn de enorme hal en
in de twee verdiepingen die daar onder llrggen is alles te vinden wat een passagier
zich maar wensen kan: complete koopcentra, kappers, douaneboxen, loketten
voor bagage, etc. Roltrappen hebben overal dc plaats van gewone trappen inge
nomen. Niemand hoeft zich moe te maken
„Van het moment dat hij over de drempel van het ontvangstgebouw komt tot aan
de vliegtuigtrap hoeft hij ons geen enkele passagier meer dan 150 stappen te
zetten", verklaart de luchthavendirectie trots. Voor de passagiers zijn er wacht
ruimten die wat de Inrichting brtreft kunnen wedijveren met luxe hotels: lederen
fauteuils, rustbanken in de hoeken, bloemen- en plantenbakken en stoffering zijn
nog allemaal door Sa:-.. ;nen ontworpen. Even -tas zijn idee vormen de rijdende
wachtkamers: zeer brede en zeer hoge autobussen, die de passagiers kunnen
bestijgen zonder er een trapje voor te hoeven beklimmen. Uit verborgen luidspre
kers klinkt continu rustige muziek.
Deze gevaarten rijden door een soort verhoogde tunnel naar het vliegtuig, zodat
de uitgang van de bus geheel gelijkvloers komt met de ingang van het toe
stel. Opnieuw hoeft de passagier geen trede te beklimmen. Regent het. dan kan
niemand nat worden. Slaat op het platform een machine warm te draaien, de
passagier hoeft er niets van te horen: hij is altijd binnen
Van het ogenblik van aankomst op de luchthaven tot aan zijn vertrek komt de
passagier niet meer in de buitenlucht en hoeft hij geen trede op of af. Er zijn
momenteel 24 van deze mammoetbuss-n In gebruik; in 1975 moeten het er vijftig
zijn. In ieder van deze mastodonten kunnen negentig personen mee. kosteloos.
Vanzelfsprekend heeft men bij de aanleg van Dulles Airport rekening gehouden
met het ontzagwekkende lawaai dat de st.raalreuzen van de toekomst zullen pro
duceren. Niet alleen zijn de gebouwen erop geïsoleerd, ook om de buitenwacht is
gedacht. Rond het vliegveld, dat 15 0O0 hectare groot is zijn anderhalf miljoen
bomen geplant als een' muur tegen het geluid dat van platform en banen komt.
