KEES KOOLE bracht Engelandvaarders
koelbloedig buitengaats
VAN MUIZEN-IN-RAKETKEGEL NAAR NIEUWE STUNTS
zaterdagnummer
DAN
VAN
KBETUIG ING
EISENHOWER
DE WONDERLIJKE
AVONTUREN VAN
FRANS PETERS
Zaterdag 9 mei 1964
In de oorlog had Kees Koole
geen last van zenuwen. Hij deed
zijn werk nuchter zakelijk, laco
niek. Wanneer zijn vrouw
smeekte ermee op te houden,
haalde hij zijn schouders op en
glimlachte goedmoedig.
De reactie kwam na de bevrij
ding. De opgekropte spannin
gen zochten een uitweg. Kees
werd ziek. Hij kreeg een maag
zweer, nierstenen en andere bij
komende narigheden. Kees werd
tachtig procent afgekeurd. Zijn
gezondheid leek hopeloos. Tien
jaar lang vocht hij tegen de her
inneringen aan de oorlog. Toen
krabbelde hij overeind. Hij had
zichzelf overwonnen. Kees Koole
telde weer mee. Met de energie
van een jonge vent begon hij te
bouwen aan het transportbedrijf
in Wormerveer, dat hij via be
middeling van wijlen koningin
Wilhelmina had gekregen.
„Het gaat nou weer goed", zegt
hij in zijn geriefelijke woning
aan de Kerkstraat 233 in Wor
merveer. „Ik heb nergens last
meer van".
Koes zit oen beetje beducht op de
bank. want de rust in ziin huis is ver
dwenen toen het A N P. melding
maakte van een reünie van oud-
Engelandvaarders, vandaag in Over-
loon. Nooit is Kees in het nieuws
geweest. Zijn heldhaftig werk in de
laatste wereldoorlog werd nimmer
aan de openbaarheid prijs gegeven.
Behalve ren dankbetuiging van gene
raal Eisenhower werd hem nimmer
een onderscheiding verleend. Kees
verdween na de oorlog in de massa,
zonder dat zijn verdiensten door de
overheid werden erkend.
Het ANP-bericht heeft daar een
einde aan gemaakt. Tijdens de reünie
in Overloon zal aan het oorlogsmuse
um de vijf en een halve meter lange
vlet „Yvette" worden overgedragen.
De „Yvette" is het enige van de
Engelandvaarders overgebleven
scheepje dat op het ogenblik in
Loosdrecht wordt teruggebracht in
de staat, waarin vier studenten en
een meisje Yvette op 30 april
1943 de overtocht waagden. De
overdracht geschiedt als symbool
van de opofferingen die de vaar-
ders zich getroostten en tevens ter
herdenking van hen, die bij de
overtocht het leven- verloren.
De „Yvette" en talloze andere
scheepjes werden buitengaats ge
bracht door een jonge, verbeten
beurtschipper, die de Duitsers
haatte omdat zijn broer reeds op
de eerste oorlogsdag in 1940 door
hen werd gedood. De beurtschip
per heette Kees Koole.
Sinds zijn naam in de kranten ls
verschenen, lopen de journalis
ten bij hem de deur plat. Kees is
er beduusd van
„Twintig jaar lang is er door nie
mand met één woord over gerept.
Nou staan ze met z'n allen voor de
deur om te weten wat ik heb mee
gemaakt. Ik houd niet van publici
teit. Komt u maar op de persconfe
rentie van 9 mei. Ik weet me trou
wens niet zoveel meer te herinne-
Kees heeft een kleine aansporing
nodig. Hij rolt een shagje en grin
nikt naar zijn vrouw.
Wanneer ik over de „Yvette"
praal, haalt hij een groot Delfts
blauw bord van de wand. Het laat
de afbeelding zien van een bootje
op weg naar de Engelse kust. Het
geheel is opgedragen aan Kees
Koole. „Uit dankbaarheid voor zijn
onbaatzuchtige hulp. Yvette Bar-
tiema. Jan Bartlema, Henning
Mever, Hein Kaars Sijpesteyn,
Hein Louwerse"
„Dit is mij eind 1946 aangeboden
in het studentencafé 't Noordeinde
in Delft. Ik ben er erg blij mee.
Het is al weer eens geglazuurd,
want het liet los".
Kees legt zijn benen op de bank
en kijkt verlegen rond. Hij is
geen bluffer, geen type dat de held
haftige jongen wil uithangen. Zijn
verhaal komt stekkend op gang:
Ik kom uit een echte schippersfa-
milie. Mijn grootvader was schip--
per, mijn vader en ik werd het dus
ook. Aanvankelijk voer ik op de
schuit van mijn vader, maar toen
een vriend van mij, die ook schip
per was' naar Engeland vluchtte,
huurde ik zijn boot. Van zijn moe
der. Een scheepje van veertig ton.
Westlands model.
„Nooit volmaakt" heette het. Ik
woonde in Schipluiden en vervoer
de aardappelen naar de Hoekse
Waard, Voorne-Putten, Goeree-
Overflakkee. In 1943 trouwde ik.
Van de eerste dag af hadden wij
onderduikers in huis en bracht ik
mensen buitengaats.
In tot&al zijn het er tweeënzeven
tig geweest. Meestal wist ik niet
wie het waren en waar ze vandaan
kwamen. Enkele namen kan ik me
nog wel herinneren. Jaap Burger
bijvoorbeeld van de Partij van de
Arbeid en Hein Kaars Sijpesteyn,
Burger was in vijftien uur over,
anderen deden er soms een paar
dagen over.
In het begin was er van organi
satie nog geen sprake. De men
sen die toevallig mijn naam had
den gehoord, kwamen bij mij thuis
met het verzoek of ik ze naar bui
ten wilde brengen. Op een gegeven
moment stond er een man op die
de leiding in handen nam.
Die meneer heette Schrader. Hij
was directeur van de voedselvoor
ziening in Den Haag. Hij heeft o.a.
een rol gespeeld in de Pintoserie
Toen Schrader in Engeland arri
veerde is hij langdurig door Pinto
ondervraagd. Het had weinig re
sultaat. Pinto heeft nooit 'precies
geweten wat voor man Schrader
eigenlijk was. Ik weet het ook nog
steeds niet, terwijl ik toch lang
met hem heb samengewerkt. Een
zonderlinge figuur. Hij werkt nu
bij de gemeente in Den Haag. Hij is
econoom, geloof ik
Schrader bemoeide zich in de oor
log met het in cultuur brengen van
de Noordoostpolder. Daardoor be
schikte hij over motoren en benzi
ne. De bootjes waarmee de Enge-
Het bord, dot de „bemanning"
van de „Yvette'' hem schonk.
landvaarders overstaken werden in
Leidschendam gemaakt. Het wa
ren zogenaamde scherpslekertjes.
De mensen verzamelden zich
's morgens vroeg op verschillen
de plaatsen met hun bagage. De
aantallen waren gevarieerd. Tien.
twaalf, vijf, acht. Om elf uur, half
twaalf vertrok ik uit Leidschen
dam. Dan was ik zo'n beetje voor
donker in Middelharnis. Achter
mijn schuit dobberden de bootjes.
Eenmaal buitengaats stapten de
mensen over, startten het motor
tje en voeren weg. Dat is eigenlijk
het hele verhaal".
Kees doet er verder het zwijgen
toe. Alsof zijn gevaarlijke kar
weitjes niet meer betroffen dan
een normale lijndienst. Zelf nooit
behoefte gehad om naar Engeland
over te steken?
„Ach nee, ik was pas getrouwd. Ik
kon me hier goed redden. Ik had
geen zin om over te steken".
Heeft u nooit angst gekend?
„De spanningen die ik had kan ik
toch nooit vertellen. Als je dertig
bent, trek je je nergens wat van
Wanneer vertrok de „Yvette"?
In de nacht van 29 op 30 april 1943
De mensen, wier namen op dat
bord voorkomen, waren Delflse
studenten. Yvette was getrouwd
met een van hen Haar moeder
was een Russin. Ze komen hier nog
vaak op bezoek. Het laatste bootje
vertrok in februari 1944. Daarna
ging het niet meer. Mijn schip
werd gevorderd door de Duitsers.
Ik moest erop varen. Dat heb ik
aan mijn collega's te danken. Die
zeiden tegen de moffen: „Neem
zijn schip maar".
Het heeft maar kort geduurd, want
ik zorgde ervoor, dat de motor to
taal onklaar raakte. Ik weet het
nog goed. Een klein meisje kwam
mijn vrouw waarschuwen.
„Er komen Duitsers aan. Zorg dat
uw man weggaat".
Hebben alle mensen Engeland be
reikt?
„Neen, velen zijn er gearresteerd.
Dat was mijn grote angst. Als ze
doorsloegen, kon ik wel vertrekken.
Nooit heeft iemand mij verraden,
Wei hebben ze iemand beloofd hem
vrij te laten als hij een paar namen
noemde en vertelde hoe de over
tochten georganiseerd werden, Hij
noemde de naam van Schrader
Toen de Duitsers bij hem huiszoe
king kwamen doen, was hij echter
al op weg naar Engeland. Van
mij wist-ie alleen te vertellen, dat
een zekere Kees, die aardappelen
vervoerde, de mensen buitengaats
bracht. Ik heb nooit last gehad. Ze
zijn het nooit aan de weet geko
men. Schrader is later nog gedropt
in Nederland als kapitein van de
geheime inlichtingendienst. Hij
werd gevangen genomen in Zwolle
en later overgebracht naar Sche-
veningen. De Duitsers hadden alle
nagels van zijn vingers getrokken".
Waar zaten de mensen op uw
boot?
„In het ruim. Ze hadden vaak de
grootste lol met elkaar. Ach ja,
het waren allemaal jonge mensen,
ze dronken een borreltje of speel
den kaart. De motor klonk hard
genoeg om het lawaai te overstem
men.
Op zekere dag bracht ik een vlet
weg met vijf mensen. Toen ze ze
ventig kilometer op zee waren,
durfden ze niet meer verder. Ze
kregen watervrees en keerden om.
Voor de kust van Hoek van Holland
glipten ze door de duikboot ver sper
ringen en kwamen zonder kleer
scheuren in ons land aan. De vol
gende morgen stond een van die
jongens weer voor mijn neus. Kun
je ie indenken, dat ik verbaasd
keek0
Wisten al die mensen iets van va
ren? ..Er was er altijd wel eentje
bij, die meer ge
varen had. Elke
groep beschikte
natuurlijk ook
over een kompas.
Maar ondanks dat
kompas zijn som
mige bootjés toch
nog drie dagen
onderweg ge
weest. Ik vertrok
als het hoog wa
ter was. zodat de Engelandvaar
ders met eb de zee opgingen. Soms
moesten tochten worden uitgesteld,
omdat er lichte maan was of als er
slecht weer dreigde. Dan sliepen de
mensen bij mij thuis. De broer van
mijn vrouw stak ook over. Hij
werkte bij Wilton Fijenoord. Zo
vanaf de werf in zijn overall stap
te hij bij mij aan boord. Er was
ook een groep, die een hoop rot
zooi achterliet. Ik was blij dat ze
weg waren. Toen ik alle sporen
over boord had gemieterd, kwamen
ze weer langszij. Ze zagen er geen
gat
de mensen waren aangekomen in
Engeland. Vooraf hadden we een
wachtwoord afgesproken. Ik kan
me er nog een paar herinneren'
„Onze hond heeft pokken" en „Ade-
laartje heeft zijn elf veertjes ver
loren". En deze: „Horen, zien en
werk?
„In het begin had zij er een hekel
aan. Maar toen zij ontdekte welke
mentaliteit de Duitsers hadden,
vond ze het goed. Ik ben wel eens
een paar keer weggeweest zonder
dat ze het wist".
Waren het allemaal studenten
die overgingen''
„De meesten wel. Maar er zaten
ook piloten onder. Daarvoor heb
ik die dankbetuiging van Eisenho
wer gehad. Hier ïs-ie"
Ik lees: „The president of the Uni
ted States of America has directed
me to express to Cornelis Koole
the gratitude and appreciation of
the American people for gallant
service in assisting the escape of
Van Radio Oranje hoorden 1
allied soldiers from the enemy.
Dwight D. Eisenhower".
Werd er steeds hartroerend af
scheid genomen?
„Niks hoor. Als je sentimenteel
wordt, kun je het niet doen. Ik
zei: „Jongens, het beste. We zien
elkaar wel weer".
Heeft u nog andere karweitjes op
geknapt?
„Ja, één keer werd ik ontboden
door de ondergrondse om naar
Dordrecht te komen. Het was na
Dolle Dinsdag. Ze vroegen of ik
bereid was wapens op te halen in
Hoekse Waard Ze waren bestemd
voor Dordrecht en omgeving. Dat
of
Kees Koole, de mon die tweeën
zeventig mensen buitengaats
deed ik. We waren met zes man
aan boord We droegen allemaal
een revolver. Als ze ons pikten was
het toch met ons gedaan, 's Nachts
voeren we over. In de Kalkhaven
in Dordrecht kwam ik tussen twee
Duitse marine vaartuigen te liggen.
Ik had vijftien wapens, corned
beef en chocolade aan boord. Za
terdag waren we vertrokken, zon
dag losten we in Zwijndrecht. De
andere dag kwam een oude Duitse
soldaat mij waarschuwen. Hij zei:
„Zorg dat je weg komt, want ze
vorderen je schip" Ik was toen
leeg. Hij wist natuurlijk niet, dat ik
wapens had vervoerd. Toen mijn
vrouw jarig was, gaf ik haar voor
de grap een zwaar geschenk. Toen
ze het openmaakte, zat er een zes
cilinder revolver in"
Heeft u nog veel contact met de
mensen, die u buitengaats hebt
gebracht? „Enkelen. Als ik bij de
heren Kaars Sijpesteyn en Burger
kom, vinden ze het goed. Ja, wat
moet ik er verder nog van vertel
len? Ik heb vreselijk veel geluk
gehad. Na de oorlog heb Ik een
moeilijke tijd gehad. We waren
arm. Ik wist niet meer wat ik doen
moest. Toen heb ik een brief ge
schreven aan koningin Wilhelmina.
Die heeft gezorgd dat ik hier
kwam Ik transporteer eetbare
vetten Ik heb veel werk voor me
neer Kaars Sijpesteyn, die fa
brieksdirecteur is in de Zaan
streek". De zes kinderen van Kees
Koole zijn inmiddels thuisgekomen.
Zij kijken naar hun vader, die ver
legen glimlacht als de fotograaf
zijn camera instelt. Hij moet niets
hebben van al die drukte. Hij
strijkt zijn jongste zoon over zijn
kuif en vraagt: „Komen d'r nou
nog meer? Ik ben niet van plan
dat verhaal iedere keer opnieuw
te vertellen. Sjonge, wat een druk
te allemaal".
llllilllllllllllllllllllllllllllllll'IIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUI1!!
IIII1UIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUU1I
„Met het oog op zijn maanreisproject, waaraan
hij thans hard werkt, heeft de heer Ben M. Koster
te Valkenburg mij aangetrokken als vervaardiger
von passende ruimtevaartgeluiden", aldus vertelde
ons „stuntman" Frans Peters (29) uit Alkmaar.
(Men zal zich herinneren, dat hij de man was, die
ruim twee jaar geleden heel Nederland op stelten
zette en vooral de militaire autoriteiten uit hun
doen bracht door een van een oude autoversnel
lingsbak vervaardigde „raketkegel" met twee wit
te muizen erin aan een parachute in een boom
lussen Alkmaar en Bergen te hangen.)
VTatuurlijk roept de aanhef van dit artikel bij de
1 lezer veel vraagtekens op, maar de zaak zit
zo' de heer Koster van huis uit journalist
opende afgelopen zomer in Valkenburg in een
„vergeten" en door hem voor exploitatie geschikt
gemaakte grot zijn „Fantoom-spelonken", die
zich al dadelijk in een grote toeristische belang
stelling mochten verheugen. De vreemde met
lichtgevende verf bestreken schepselen „uit {ie
oertijd" wekten ook de bewondering van de be
zoeker Frans Peters, die daarop met de schep
per van deze kleurige schijnwereld ging praten
en vernam, „dat dit nog slechts een begin was".
Koster wil immers een reuzenraket in Valkenburg
opstellen, in welks aluminium-glanzende buik
iedereen de sensatie van een maanreisje kan
meemaken.
Met behulp van allerlei elektronische appa-
raturen, projectietoestellen en geluidseffecten zal
een bijna perfecte illusie gewekt worden. Het
trucwerk gaat zelfs zover, dat de „maanreizi-
gers" vanuit een raketvenster Valkenburg in
bliksemtempo tot een nietige vlek ineen zien
schrompelen.
De heer Koster, die reeds belangrijke onderdelen
van zijn maanproject laat vervaardigen, ontdek
te dus in Frans Peters die zich na zijn am
bachtsschooljaren via kaaspakhuisknechl en V.
en D -verkoper tot beroepsmusicus ontwikkelde
een „broeder in de ruimtevaartfantasie".
Maar stellig zou hij de zo belangrijke geluidsillus
tratie niet aan hem uitbesteed hebben, indien hij
slechts de practical joke met de „ruimtemuizen"
op /ijn naam had staan. Want de Alkmaarse bas-
gitarist van het Atlas-Ensemble, wiens eigenlijke
naam Frans de Hoo is, paart een veelzijdige tech
nische knobbel aan een onmiskenbaar uitvin
derstalent.
Dit blijkt wel uit het feit, dat hij een aantal ja
ren geleden uitgaande van een oud karkas
van een Simca eigenhandig een complete two-
sealer sportwagen bouwde, Het voertuig, bijge-
naam" het rode snelheidsmonster ,,De Grila",
vertoonde een unieke persoonlijke lijn en was uit
gerust met allerlei technische snufjes, waarover
geen enkele auto beschikte.
Met noeste vlijt reviseerde Frans Peters in zijn
vrije uren een enigszins uitgediende Fordmotor,
die hij van geraffineerde oplossingen voorzag om
de compressie zo hoog mogelijk op te voeren. En
zo kon het gebeuren, dat verschillende autotech-
nische bladen aandacht gingen besteden aan de
vakkundige kant van dit werkstuk, dat op de weg
een zeer dure en elegante indruk maakte.
Maar het is een denkfout, te menen, dat aan de
jonge Alkmaarder een autotechnisch-ingenieur
verloren is gegaan, want hij zegt: „Ik wil slechts
doen, wat ik leuk vind ik ben in het geheel
geen man voor de theorie en stellig niet voor
formules. Ik zou als technisch specialist in een be
paald vak stellig een mislukkig worden
Al heel jong bewees hij zijn knutselvaardigheid
door van lucifers een hangbrug en een vliegboot
te bouwen, waarna al spoedig in het ouderlijk
huis een eigen „laboratorium" ontstond, waar
1001 experimenten met geluidsinstallaties, radar
en wat al niet uitgevoerd werden. („Ik kan on
mogelijk een opsomming geven van de dingen, die
ik allemaal zo gemaakt heb.. Een troetel
kind was het grote elektrische tableau met num
mers, die correspondeerden met contacten op al
le deuren van het huis, zodat hij steeds nauwkeu
rig kon volgen, waar iedereen heen ging. In die
dagen baarde hij ook in de buurt opzien met een
Fordje uit '32, dat naast de naam „Roestnik" het
opschrift „Groothandel in kleinigheden" droeg.
Het wagentje, dat uitgerust was met een zelf in
elkaar geknutselde mobilofoon, werd door vrien-
de nop een nacht geheel met behang dichtge
plakt en in een later stadium door een autobus
„gekraakt".
Frans de Hoo heeft in verschillende ensembles
zijn muzikale talenten ontplooid en daarbij ook
vaak zijn speelse fantasie laten werken. De neus-
kegelstunt in een boom voor de nachtclub, waar
hij de volgende avond met „zijn jongens" zou
gaan optreden, was uitsluitend bedoeld als re
clame. En het resultaat heeft zijn stoutste ver
wachtingen overtroffen getuige het lijvige plak
boek, waarmede men wel een paar uren zoek kan
brengen
Juist dezer dagen ontdekte hij in een uitdragers
winkel weer „iels heel moois" om ons land
opnieuw met een opzienbarende stunt te schok
ken. Natuurlijk moet de zaak nog geheim blijven
en hij hoopt maar, dat deze vage waarschuwing
vooraf uitgepoetst wordt door een snuifje vergeet
achtigheid
Maar op het ogenblik moet deze stunt samen met
de „produktie" van het ruimtevaartgeluid even
wachten, want bij ons bezoek in Alkmaar trof
fen we hem bij het... verbouwen van zijn huis aan
de Lindenlaan 13, dat zich in een bouwvallige
staat bevond. Met de hulp van een collega-musi
cus een drummer die als metselaar-tim
merman optreedt, ontstaat in feite een geheel
nieuw huis (slechts de voorgevel Ijlijft staan om
de voorschriften geen geweld aan te doen), dat
in ieder opzicht de term „opmerkelijk" verdient.
Volgens zijn eigen woorden realiseert hij „heel
aparte dingen" op het gebied van de binnenhuis
architectuur, zoals een zwevende betonnen trap.
(„Die giet ik zelf in de wand in
Ook komt er een open haard met „kunstvuur",
waarbij spiegeleffecten een rol spelen, alsmede
glazen wanden met „doorgeefkasten". Het pla
fond wordt bedekt met 1000 eierrekjes, die
zwart gespoten worden (met losse houten vakken
eronder), teneinde bepaalde accoustische effecten
te kunnen bereiken.
„Ik stel me voor, veel muziek- en geluidsexperi
menten te gaan doen, waarbij ik me o.a. ook zal
bedienen van mijn eigen stereo-echo-installatie,
die natuurlijk ook voor de „maanreis" zijn dien
sten gaat bewijzen
Maar dit even tussen haakjes Frans Peters
hoeft het als geluidsillustrator voor de toekomsti
ge Valkenburgse raketvaarders niet uitsluitend
te hebben van echotrucs. Hij is n.l. naast al zijn
technische en muzikale inzichten ook een goed...
geluidsimitator met de stembanden, welke kunst
hij af en toe wel eens tijdens een speciale radio
uitzending heeft laten horen.
„Ik kan van alles maken een straaljager, ap
plaus, oorlogsgeluiden, vertrekkende treinen en
schepen noem maar op. Ik heb er altijd veel
succes mee en wilde er zelfs een keer in door
gaan, maar ik ben geen conferencier ik kan
de zaak niet aan elkaar praten. In elk geval ben
ik in staat, een heel hoorspel of een zwijgende
film zonder enig technisch hulpmiddel te illus
treren, maar ja hier bestaat weinig behoefte
FRANS PETERS
aan ik bewaar dit talent maar voor ons en
semble, als we b.v. Telstar spelen en ik het ge
luid van een startende raket kan imiteren. Ook
oogst ik veel bijval met het muzikale verhaal
over een oude auto, die ten slotte tegen een boom
te pletter rijdt
Het zal duidelijk zijn, dat een man als Frans
Peters de dag van 1 april moeilijk zonder
meer voorbij kan laten gaan. Daarbij zoekt hij
het graag in de ruimtevaartfantasie. Zo had hij
tijdens een der afgelopen jaren aangekondigd, dat
hij persoonlijk als ruimtevaarder de lucht zou in
gaan Hiertoe werd in Alkmaar aan de Berger-
weg een door doek ommanteld ijzeren geraam
te van 23 meter gebouwd De bedoeling was. dat
hij op het moment van de lancering in de top
zou verschijnen met de verbijsterde kreet: „Wat
hebben jullie nou gedaan Jullie hebben de
raket vergeten
Maar de klucht ging niet door, daar de wind het
ijzeren gevaarte zo bedreigde, dat het ontijdig
afgebroken moest worden
