Directeur in
miniatuur
PUZZEL- rubriek
PARKEREN OP DE HAVEN
KOELKAST LIEBHERR
zaterdagnummer
Nadat rond 1870 het zuidelijk deel van
de binnenhaven van Terneuzen was ge
dempt kreeg men vanaf de scheepswerf
dit beeld (foto boven) van het overge
bleven deel van de haven met omliggen
de huizen. In 1912 is de tweede fase van
de demping uitgevoerd. Vanaf hetzelfde
punt ziet men nu de markt met daarop
geparkeerde auto's (foto onder).
Zaterdag 4 april 1964
„Amsterdam is gebouwd op palen, Mi
niatuur Walcheren op sigaren
Adriaan G. Wagensveld Gijs voor de
mensen, die hem beter kennen de 61-
jarige directeur van Miniatuur Walche
ren uit Middelburg, glimlacht vaag als
hij het beeld schildert van een minia
tuur, gebouwd op palen. „Weet je", zegt
hij, „als de mensen op de dorpen er niet
waren geweest, hadden we nooit een
Miniatuur Walcheren gekregen. Zij heb
ben mijn ideeën indertijd gestalte gege
ven. Nou, als Wagensveld dan een kijk
je kwam nemen had-ie altijd een sigaar
bij zich voor de mensen. Op het laatste
zeiden zeKijk, daar hebben we meneer
Wagensveld weer met zijn sigaren
Begrijp je nu, waarom Miniatuur Wal
cheren op sigaren is gebouwd?"
Nauwelijks tien dagen geleden heeft Minia
tuur Walcheren te Middelburg zijn poorten
geopend voor precies een half jaar. In de
tweede helft van dit seizoen wordt de
2.000.000ste bezoeker verwacht aan dit Wal-
cheren-in-het-klein. Het is nu voor de elfde
maal dat Miniatuur Walcheren, na telkenjare
een flinke opknapbeurt te hebben gekregen
in de winter, voor het publiek wordt open
gesteld. De man, die zo'n grote plaats in
neemt op Miniatuur is de directeur, de heer
A. G. Wagensveld, die al elf jaar de scepter
zwaait in dit Walcheren-van-één-hectare.
Miniatuur Walcheren, het eiland-in-dop aan
het Molenwater te Middelburg, dat dit
jaar zijn twee miljoenste bezoeker verwacht,
is elf jaar geleden „geboren". „Als bestuurs
lid van de stichting Nieuw-Walcheren heb ik
van nabij het herstel van Walcheren meege
maakt", merkt de heer Wagensveld op. „In
1953 was de wederopbouw een feit. Walcheren
kon zich weer aan de wereld tonen. Wij als
stichting vonden, dat er iets aan gedaan
moest worden. Kun je een tentoonstelling in
elkaar draaien, Gijs, vroeg de voorzitter me.
Je moet weten, dat ik op dit terrein al het
een en ander had gedaan en dat ik met de
reclame was belast. Op de vraag van de
voorzitter heb ik NEE gezegd. Ik heb er aan
toegevoegd, dat ik wel wat beters wist. Ik
zal een maquette laten mak'en van wat er
gebleven ls op Walcheren en van wat er ge
komen is, stelde ik mijn medebestuursleden
voor. Nou dat was meteen akkoord. Zó ben
ik er in gerold".
De heer Wagensveld pauzeert even voor hij
vervolgt: „Er was maar één geschikte plek.
Een terreintje van precies één hectare aan het
Molenwater. In 1952 ben ik begonnen aan de
opzet van Miniatuur Walcheren. Van alle
belangrijke punten gebouwen en dergelijke
op het eiland heb ik foto's gemaakt. Via de
vereniging van b. en s. heb ik contact opgeno
men met de mensen in de dorpen. Het gehele
eiland heb ik- afgereisd. Ik heb de mensen
verteld wat de bedoeling was en toen zfjn ze
aan het werk getogen. Een jaar later dan de
opzet was de ramp van 1953 kwam er tus
sen kon Miniatuur Walcheren zijn poorten
wijd openen. De koningin verrichtte de ope
ning. Drie maanden was Miniatuur te be
zichtigen en we trokken hel onwaarschijnlijke
aantal van 206.000 bezoekers, nog altijd een
record. De bedoeling was, dat Miniatuur Wal
cheren slechts één seizoen zou bestaan. Maar
het succes, dat we er mee hadden behaald,
had tot gevolg, dat er van alle kanten aan
drang werd uitgeoefend om door te gaan. De
gemeente vroeg het, de middenstand van Mid
delburg. Enfin we hebben toegegeven. We
zitten nu aan het elfde seizoen".
In al die jaren heeft het eiland-in-mlniatuur
aan het Middelburgse Molenwater bijna
2.000.000 bezoekers getrokken. Miniatuur is
bekend tot ver over de grenzen. Het is een
toeristische trekpleister van de eerste orde.
Men ontmoet er Belgen, Fransen, Duitsers,
Engelsen, Amerikanen, zelfs Pakistani, Argen
tijnen, Kongolezen; geen nationaliteit of hij is
op de smalle wandelpaden van Miniatuur ge
signaleerd. Iedereen, die de gang naar het
Molenwater maakte, was vol bewondering
voor hetgeen hier te zien is: de Lange Jan in
miniatuur, de monumentale kerk van Veere
twintig maal verkleind, het fort Rammekens
op kleine schaal natuurgetrouw en bedriegelijk
echt nagebootst, de Bomvrije van Vlissingen,
het speelgoedtreintje, dat over de Zeeuwse
lijn jaagt en dat bij tallozen zo'n vertrouwd
beeld oproept, kortom teveel om op te noe
men. Zelfs is er eens een medewerker van
Hollywoods beroemde tekenfilmexpert Wlalt
Disney geweest, die enthousiast was over wat
Miniatuur Walcheren hem te bieden had. De
heer Wagensveld praat het liefst zo min
mogelijk over de successen van Miniatuur
Walcheren. „Ach wat", zegt hij, „het gaat zo
gauw op overdrijving en zelfverheerlijking
Hjken".
Als we hem op de man af vragen: „Vindt U
voldoening in het werk van Miniatuur?" dan
komt het antwoord verrassend en kort: ..Nee.
Voor mij was de lol er al af in 1954" Zo'n
antwoord verwacht men niet van de geeste
lijke vader van Miniatuur Walcheren, die na
elf jaar nog altijd dag en nacht klaar staat
om adviezen te geven, beslissingen te nemen
en suggesties te doen. De heer Wagensveld
geeft daarom een nadere toelichting. „Het
dynamische is er af", zegt hij. „Mijn grootste
genoegen was geweest, dat we Miniatuur na
een jaar hadden weggehaald. Kijk, dan hadden
we weer iets nieuws kunnen opzetten". De
heer Wagensveld voelt dat nu eenmaal zo
aan. „Als ik me een kunstenaar (hij heeft
een zesjarige studie voor kunstschilder achter
de rug en nog altijd is hij actief als reclame
ontwerper) zou mogen noemen, zou dat mis
schien de verklaring zijn. Als een schilder
een werkstuk heeft- beëindigd, dan heeft dat
in zekere zin voor hem afgedaan. Hij con
centreert zijn aandacht alweer op zijn toe
komstige geesteskind". In deze geest moet
men de uitlatingen van de heer Wagensveld
over Miniatuur Walcheren bezien.
Waarom hjj niettemin met hart en ziel
werkt voor het Walcheren-in-het-klein?
„Dat is een soort plichtsbetrachting van me.
Als het maar enigszins te pas komt, kom ik
op voor mjjn stad, voor ons eiland voor ge
heel Zeeland. Wat dat betreft ben ik een grote
chauvinist. Wtel, dat chauvinisme kan gevoed
worden door Miniatuur Walcheren, dat dan
toch maar bezoekers trekt van heinde en
verre'-', zegt de heer Wagensveld ervan. Dat
chauvinisme is er ook de oorzaak van dat
men op Miniatuur Walcheren iets aantreft,
dat in feite niets met Walcheren te maken
heeft: een model van de 5 km lange Ooster-
scheldebrug-in-aanbouw en van de reuzenbok
ir. J. G. Snip. „In wezen valt dit buiten Wal
cheren, maar het is een te mooie gelegenheid
om te laten zien wat de Zeeuwen kunnen.
Want vergeet niet, dat de Oosterscheldebrug
een Zeeuws project is. Daar de aandacht op
vestigen acht ik van belang".
De heer Wagensveld praat graag over zijn
geesteskind Miniatuur. Sinds de eerste „per
manente tentoonstelling" hij gebruikt dit
woord bij voorkeur niet, want hij vindt Minia
tuur meer een wapenschouw, hoewel hij ook
dat woord niet geheel op zijn plaats acht
is de heer Wagensveld de onbetwiste leider.
Sinds een aantal jaren is hij officieel direc
teur. Staat hij ook officieel over een staf van
vijftien man. „Het is een dictatoriale functie",
geeft hij toe. Maar aan de andere kant is hij
als directeur min of meer de werkgever van
die vijftien mensen. „Ik ben voor veel in de
wieg gelegd", is zijn commentaar, „maar be
paald niet voor werkgever".
Wat men echter ook van de „dictatoriale
neigingen" van de heer Wagensveld mo
ge denken, feit is, dat hfl directeur is in mi
niatuur. Voor de volle honderd procent. Minia
tuur Walcheren is er wel bij gevaren.
Honderden P.Z.C.-lezers hebben in de ters op de eieren moesten woorden
krant van vorige week zaterdag ver- gevormd worden en met die woorden
woed naar paaseieren gezocht. Want moest een zin opgebouwd worden,
dat was de opgave van onze grote Maar de meesten hebben ook deze
paaspuzzel. Het zoeken was echter laatste opgave tot een goed einde ge
niet het moeilijkste, want met de let- bracht.
De zin die dan tevoorschijn kwam
luidde: „Een prettig paasfeest hoor!
roept het snoekgezin in koor". Onder
de goede oplossers zijn de prijzen als
volgt verdeeld:
Eerste prijs, een waardebon van 20,
voor Ingrid Govaert, Schuitvlotstraat 19,
Groede. De tweede prijs, een waardebon
van ƒ15, is voor mej. W. P. van Krui-
ningen, Capelleweg 11, Kruiningen. De
derde prijs, een waardebon van 10
gaat naar de heer P. Verschuure, Nieuw-
straat 38, KIoetinge en de vierde prijs,
ƒ5, is ten slotte voor mevrouw C. Ro-
zemond-van Leest, Lange Giststraat 5,
Middelburg.
De opgave voor de normale wekelijkse
puzzel vind U weer hiernaast. Voor het
inzenden geldt nog steeds het gebruike
lijke recept: oplossingen voor donderdag
aan redactie P.Z.C., Walstraat 58-60,
Vlissingen. In de linkerbovenhoek van
brief of briefkaart s.v.p. vermelden
..puzzelrubriek".
HORIZONTAAL:
1. de ministers. 6. iemand die veel
drinkt. 12. overgebleven deel. 14. water
stand. 15. doodlopend steegje. 17. groen
te. 19. groep zangers. 21. maak tam.
22. getekend, afk. 24. strafkamertje. 27.
vrouw v. Adam. 28. landb. werktuig.
29. werk, arbeid. 32. voegwoord. 33.
sierheester. 34. huisdier. 35. bep. haar
tooi. 36. zie 17. 38. op grote afstand.
39. persoonlijk voornaamwoord. 40. van
huis. 41. bloeiwijze. 42. daar. 43. leng
temaat. 44. verbeelding. 46. schaap! 48.
muz. noot do. 50. boom. 51. volgroeid.
53. niet korte. 54. evenzo (item), afk.
55. aankomen. 58. gouverneur-generaal,
afk. 59. met mij, met U. 61. kleding
stuk, zoogdier. 62. wandelplaats voor
kippen! 63, fotoplaatje 64. opera van
Verdi. 66. deel v.e. boom. 68. huisdier.
69. verslapping der spierspanning. 72.
oude stad in Vlaanderen. 74. hemels
voedsel. 75. afgesloten stand.
VERTICAAL:
1. kerkbewaarder. 2. een brommend ge
luid. 3. boom. 4. Nederl. Spoonv., afk.
5. elektrotechnisch, afk. 7. bepaald peil,
afk. 8. in. 9. samentrekk. v. h. midden
rif. 10, sierplant 11. strook zand langs
zee. 13. reeds. 16. wettigheid. 17. ver
wensing. 18. hoofdtelwoord. 20. verbin
ding. 22. wazig. 23. profeet Ezra, afk.
25. riviertje in Friesland. 26. V.VJD.-ers!
29. vrucht. 30. luchtvormig lichaam. 31.
mannelijk insekt 37. verbeelding. 38.
jonge stier (bijbel). 43. toestand v. d.
atmosfeer. 44. gravin van Holland. 45.
bijvoorbeeld, afk. 47. mens. 49. gezamen
lijk. 51. rij of reeks. 52. bloem )bed. 56.
deel v. d. mast 57. muzieknoot 60.
Ezau. 63. hoofdbestuurder v. Venetië.
65. voorvoegsel (terug, om. enz.). 67.
zie 7 verticaal. 68. kamertje op vaar
tuig. 70. voorzetsel. 71. voegwoord. 72.
uitroep van afkeer. 73. Portug. munt-
eenh., afk.
Advertentie
De markt: in vele Zeeuwse steden sinds jaar en dag
het centrum van de stad. Van ouds een ontmoe
tingspunt bij festiviteiten, opstootjes en andere ge
beurtenissen. Veelal nauwe straten voeren naar
hetzelfde punt: de markt. De Zeeuws-Vlaamse
stad Terneuzen, waar de laatste jaren een machtig
brok industriële geschiedenis wordt gemaakt, vormt
geen uitzondering op de gulden regel van de
markt. Althans niet sedert het eind van de vorige
eeuw. Want de markt van Terneuzen, waar iedere
woensdag tientallen kramen het beeld bepalen,
was vóór 1870 een druk bevaren binnenhaven,
waar de masten van tientallen schepen in lengte
wedijverden met de gevels van de omliggende hui
zen.
Rond 1870 is de bin
nenhaven groten
deels gedempt en ont
stond de markt in zijn
huidige vorm. Kort voor
de eerste wereldoorlog
is de tweede fase van
de demping uitgevoerd,
namelijk het gedeelte
aan noord-oostzijde van
de binnenhaven. Een restant van de haven is nu
de zg. vissershaven, op nauwelijks vijftig meter van
de markt gelegen.
Een man, die alles afweet van de vroegere binnen
haven van Terneuzen en van de huidige markt is
de heer P. J. Baert, administrateur van de gemeen
tepolitie. Dat is niet zo vreemd, want de geschiede
nis van de politie in Terneuzen. door de heer Baert
op schrift gesteld, is nauw verweven met de vroegere
binnenhaven. Zo kreeg Terneuzen in 1893 zijn eer
ste politiebureau: een verplaatsbaar houten hokje
van drie bij drie meter, dat de luttele som van 365,-
kostte. Dit vertrek, dat nauwelijks de naam bureau
waardig was, kreeg een plaatsje op de kade, vlak
voor de coupure in de waterkerende muur. In 1903
trok de politie naar een oude school, die ook al in de
onmiddellijke nabijheid van de haven stond en na
een korte periode in de Arsenaalkazerne, kreeg de
politie onderdak in een andere school, opnieuw vlak
bij de Inmiddels gedempte haven. Daar netelt de
politie nog steeds, hoewel er vergevorderde plannen
zijn voor een nieuw politiebureau aan de Rosegracht.
Een bureau, dat honderden malen het bedrag zal
vergen, dat in 1893 voor een politiebureau werd uit
getrokkenEr kan in een periode van 75 jaar
veel veranderen.
Een oriëntatiepunt rond de binnenhaven en later
de markt was en is de molen aan de oostzijde.
In 1853 werd de houten windmolen afgebroken en
werd een nieuwe molen van steen gebouwd. In 1917
werden hiervan de wieken en de kap gesloopt. Een
ander markant punt is het kantongerecht, dat in
1914 aan de noordzijde van de markt is gebouwd.
Tot 1912 lag hier, het laatste deel van de binnen
haven rnet precies op de plaats van het huidige
kantongerecht een scheepstimmerwerf, btj de oudere
Terneuzenaren wel bekend. De heer Baert weet te
vertellen, dat zijn vader als opgeschoten knaap met
zijn vriendjes vaak bet terrein van de scheepswerf
opliep om een voorraadje pek in te slaan. Want
pek was in die dagen, wat kauwgom is voor de
jeugd van thans.
Maar de tijd, dat de markt van Terneuzen een
druk bezochte haven was, is voorgoed voorbij.
Het beeld, dat men thans van de vroegere haven
krijgt Ls dat van een centrum van een stad, waar
behalve op marktdagen, de auto's bij tientallen staan
geparkeerd, precies, zoals zeventig, tachtig jaar ge
leden de binnenschepen mannetje-aan-mannetje aan
de meerpalen lagen gemeerd.
