Verzakkingen veroorzaken ernstige
schade aan r.-k. kerk te Terneuzen
P
IX
EST
Burgemeester Oostburg: verdeling
woningen slechts „tevredenstellen"
Nieuwjaarsrede van
burgemeester van Goes
DOOR WERKEN AAN NIEUWE SLUIS
Kleine kapel
al ontruimd
Pracht handen
biet
ra
EXAMENS
Zeeuwse
ALMANAK
MEER PAARDEN EN MEER BEZOEK
OP HENGSTENKEURING IN GOES
HOLLANDIA
NIEUWJAARSREDE MET KRITISCHE GELUIDEN
Verbetering weg
Oostbarg naar
Zuidzande in 1965
M. P. DE BRUIN SPRAK VOOR
HET ZEEUWSCH GENOOTSCHAP
Bij grote projecten
3000 man betrokken
A.M.Z.-aanvraag
stadsbusdienst
door Goes
3
PR0VINC1ALB ZEEUWSS COURANT
DONDERDAG 23 JANUARI 19W
Aan de bijna 50 jaar oude St.-Wil-
librorduskerk in de kom van liet
oude Terneuzen, wordt momenteel
vrij ernstige schade toegebracht
door verzakkingen. De gevolgen
van die verzakkingen doen zich niet
alleen voor in de kerk zelf, maar
zijn ook reeds duidelijk zichtbaar
in de er naast gelegen pastorie.
Overal doet zich scheurvorming
voor (sommige scheuren zijn reeds
twee tot drie centimeter breed),
kozijnen hangen nit de voegen,
ramen en deuren zijn op sommige
plaatsen moeilijk te sluiten. Het
ergst van al is de kleine kapel,
links voor in de kerk, er aan toe.
Het architectenbureau, dat in op
dracht van rijkswaterstaat de
gang van zaken nauwkeurig gade
slaat, heeft het kerkbestuur gead
viseerd deze kapel te sluiten. Al
taar en beeld zijn uit de kapel weg
gehaald, waarna de kapel met
houtwerk is afgerasterd. In de bin
nen- en buitenmuur van deze kapel,
vertonen zich brede scheuren zo
danig dat het gevaar voor instor
ting in dit kerkgedeelte niet denk
beeldig is.
Aan de voorzijde van de kerk in ee-
bruik genomen op 18 maart 1915 en als
kerk dus bepaald nog niet zo oud
steunt de uitbouw van de doopkapel niet
meer op de bodem en fundering. Tussen
muur en straatstenen heeft men een
aantal houten wiggen aangebracht ter
meerdere steun en tevens om verdere
verzakkingen te controleren.
De verzakkingen zijn medio 1963 voor
het eerst geconstateerd, kort nadat in
opdracht van rijkswaterstaat de bron
bemaling begon in de bouwput voor de
nieuwe binnenvaartsluis te Terneuzen.
Deze verzakkingen hebben zich sinds
dien ook op andere plaatsen voorge
daan, hetgeen reeds eerder werd gemeld.
Het blijkt namelijk dat een groot ge
deelte van Terneuzen-kom rust op een
veenlaag, die krimpingsverschijnselen
vertoont als het water daaraan wordt
onttrokken. Daardoor kunnen deze ver
zakkingen ontstaan die op hun beurt
weer scheuren in gebouwen kunnen ver
oorzaken. Vrij algemeen wordt aange
nomen dat die bronbemaling de oorzaak
is van de reeds geconstateerde verzak
kingen.
Golven
Tot nu toe wordt de r.-k. kerk van Ter
neuzen wel het zwaarst getroffen door
de grondverschuivingen. De vloer van
de kerk vertoont golvingsverschijnselen,
zelfs de banken hebben te lijden onder
de verzakkingen. Marmeren platen zijn
onder de druk bezweken, terwijl op het
altaar tegeltjes zijn gebroken en weg
gezakt. waardoor putten van enkele
centimeters diepte zijn ontstaan. Het1
hoofdaltaar helt duidelijk zichtbaar
enigszins voorover.
..Dat de kerk op instorten zou staan,
is bepaald overdreven", zei ons een
van de kapelaans. „Maar het open
houden van de kleine kapel werd niet
meer verantwoord geacht. Als andere
delen van de kerk gevaar lopen voor
instorting, zullen wy evenwel niet
aarzelen die ook af te sluiten".
Op de scheuren wordt regelmatig gips
aangebracht om te controleren of ze
breaer worden.
Over vergoeding van de schade
momenteel nog weinig te zeggen. E_.
als de verzakkingen zijn opgehouden -
en het ziet er naar uit dat er enige stil
stand in is gekomen zal het r.-k.
kerkbestuur wel bij rijkswaterstaat
aankloppen om over de schade te spre
ken. Daarbij zal eerst de totaalsehade
moeten worden vastgesteld. Voorts zal
Waarschijnlijk als gevolg van de
uitvoering van de sluiswerken te
Terneuzen is de veenlaag onder de
oude stad gaan werken". Zo tre
den momenteel in de r.-k. kerk
verzakkingen op, waardoor de mu
ren scheuren, zoals deze foto dui
delijk laat zien.
Foto P.Z.C.)
overwogen moeten worden of herstel in
derdaad mogelijk is en in hoeverre fun*
deringen en belangrijke steunpunten zijn
aangetast. Voorts zal men zich wel be
raden of het de moeite loont om aan dat
herstel grote sommen geld te spenderen
of dat men beter aan de bouw van een
nieuwe kerk kan gaan denken.
Maar als bewezen kan worden dat de
verzakkingen in Terneuzen inderdaad
worden veroorzaakt door bemaling van
en bouw afin de nieuwe sluis te Terneu
zen, dan zullen de kosten van de kanoal-
verbredingswerken wel met een
sommetje worden verhoogd.
en nimmer ruw of schraal
Hamea-Gelei
♦t helpt en
P.ED BAMI
..''t is lekker
>- ROOSENDAAL
Aan de Vrije Universiteit te Amsterdam
slaagde voor het doctoraal examen ge
neeskunde de heer W. Jobse te Middel
burg.
Regels
In de bus van Goes naar Hoede-
kenskerke schokten twee mannen
icat moédeloos in de richting van
de mistige Schelde een zwijg-
zaam duo, dat zich gelaten aan
de adat ran het openbaar vervoer
had overgegeven.
Hun apathie scheen een bodem
loze, onafzienbare poel, tot twee
dames, die zich een rij verder met
de voor twee personen vastgestel
de ruimte zaten te behelpen, kras
send en schel een prijzengesprek
begonnen.
Het scheen hen ruw terug te druk
ken op de werkelijkheid van deze
onbarmhartige maatschappij,
waarin de rechterhand vol prijzen
niet weet wat de linkerhand met
de loonrondes doet. Of omgekeerd,
maar dat konden ze op dit moment
niet zo gauic overzien.
,J)e minisier heeft nu toch maar
maatregelen afgekondigd" begon
de een, nog wai soezerig.
JSn dacht je dat het hielp" rea
geerde de ander, al wat strijdbaar.
.„You, ik heb het 'm gisteravond
scherp horen zeggen. In sommige
gevallen wordt tegen de afgespro
ken regels gezondigd. Zo zei ie dat.
We hebben nog gauw een nieuwe
£.17. gekocht weet. je. Glasheldere
ontvangst."
,£o. En heb je met die mooie ont
vangst van jou ook gehoord, bij
welke artikelen er wordt ingegre
pen 7"
„Iets weet ik er nog xcel van."
JIouT"
Rijwielstallingenonderhoud kan
toormachines, breigarens, kunst
gebitten en dakpannen."
Juist. Zeer juist. Maar toch ben
ik verontrust. Wont over de knop-
spelden, het hoedcnelastick en de
zeepbakjes is met geen icoord ge
sproken."
Voor dekseizoen 1964
DRIE DIEREN OPGENOMEN
IN KEURSTAMBOEK
Zij waren er woensdagmidadg weer, op
de Grote Markt in Goes, de paarden
liefhebbers in hart en nieren. Ditmaal
voor de jaarlijkse verplichte hengsten-
keuring van de koninklijke vereniging
„Het Nederlandsche Trekpaard" voor het
dekseizoen 1964. Ongeveer twintig heng-
herschenen er op deze eerste keu
door juryleden YV. J. L. de Groof uit
Vlissingen, A. E. Bens uit Beer en arbi
ter C. Roebroeck uit Vlit-Berg en Ter-
bllft beoordeeld te worden. Er waren
ditmaal enkele paarden meer dan ver
leden jaar. Het aantal bezoekers, dat in
Goes een kijkje kwam nemen op het
keuringsterrein was opmerkelijk groot.
Goedgekeurd werden: Rainier van Cla
ra. eig. Stallen Brooijmans te St.-Anna-
1: -vl en Oud-Vossemeer en Nieuw-Vos
seneer (op keuring in Rotterdam): Fa-
vori d'Orange. eig. Iz. de Buck. Grijps-
kerke en P. C. Roose te Ens (N.O.P.);
Zoro van Oost-Hoeve, eig. J. der Wedu
wen te Kerkwerve: Frank van Nieuwer-
stamboek): Carlo van Watervliet, eig.
Iz. de Buck, Grijpskerke en G. E. de
Badts te Schoondijke (opgenomen In het
Keurstamboek)Dinant d'Orange, eig.
P. C. Roose te Ens en Iz. de Buck te
Grijpskerke: Nico van Dijkzicht, eig. J.
der Weduwen te Kerkwerve: Leon van
Roza, eig. Hengstencombinatie „Zuid-
Beveland-Walcheren"; Roland van de
Polder, eig. Iz. de Buck te Grijpskerke
en G. E. de Badts te Schoondrjke Cesar
van de Ronduit, eig. M. Verdonk en Zn.
te 's-Heerenhoek: Nico van Krukkems-
hoef, eig. Hengstencombinatie Zuid-Be-
veland-Walcheren; Nico van Ludovica-
Hoeve, eig. A. Termote te IJzendijke en
gebr. Hendrix te Heel (op keuring te
Rotterdam); Plastic van de Punt, eig.
M. Dieleman jr. te Terneuzen (in Rot
terdam, opgenomen in het Keurstam
boek); Elegant van Braamhof, eig. Al.
Serrarens te Ossenisse.
Op de keuring in Goes werden tien
hengsten afgekeurd.
Grijpskerke (opgenomen in het Keur- I
De paardenliefhebbers zijn giste
ren in Goes weer aan hun trek
gekomen. De verplichte hengsten-
keuring op de Grote Markt tegen
de achtergrond van het stadhuis
trok flinke belangstelling.
(Foto P.Z.C.)
JONGENS-
CEMA-
SCHOENEN
VAN
HOLLANDI A-SCHOENEN
zijn verkrijgbaar bij:
Schoenmagazijn
FIRMA P. ROOVERS
Lange Delft 48 - Middelburg
In de nieuwjaarstoespraak, die
burgemeester J. L. van Leeuwen
woensdagavond tot de gemeente
raad van Oostburg heeft gericht,
waren nogal wat kritische geluiden
te beluisteren. Met name noemde
hij het prijzenverloop van de land
bouwgronden na het intrekken van
de Wet Vervreemding Landbouw
gronden verontrustend, terwijl hij
een langzame Y'ordering consta
teerde bij de bouw van woningen.
Een punt van grote zorg vond hij
voorts de toewijzing van woning
wetwoningen, terwijl de woning
verdeling aan de gemeenten slechts
een min of meer „tevredenstellen"
betekent.
(slot van pagina 1)
die in gemeentelijk bezit zijn,
bouwrijp te maken en overige ter
reinen te verwerven binnen het ka
der van het vigerende uitbrei
dingsplan,
b. het havenindustrieterrein zal met
100 tot 150 hectaren ten noorden
van de fabriek van de A.K.F. moe
ten worden vergroot. De gemeente
Kattendijke heeft daarbij reeds
haar medewerking toegezegd. Een
deskundige op het gebied van in
dustrievestiging heeft zich bereid
verklaard de gemeente van advies
te dienen.
In dit laatste signaleerde de Goese
burgemeester nog een belangrijk ele
ment: „Daarmee zouden ook de aan
zienlijke kosten van kanaalverbreding
en sluisvernieuwing alsmede van de
westelijke rondweg en spoorlijn ver
licht kunnen worden". De grondver
werving voor de beide laatste objec
ten vindt traag voortgang, zo moest
de burgemeester meedelen. De brug-
larschijnlijk in
worden aanbe
leg van rondweg en spoorlijn kan
volgens mr. Huber aanzienlijk snel
ler als er geen onverwachte wijzi
gingen in de plannen komen. „De
ze vallen namelijk wel eens te vre
zen", voegde hij er nog aan toe.
Sloebelangen
Dat Goes zich nauw bij de belangen
in het nieuwe havengebied Zuid-Sloe
voelt betrokken de burgemeester
liet er in zijn nieuwjaarsrede geen
twijfel over bestaan. Hij uitte kritiek
op de beheerssituatie, waartoe op het
ogenblik plannen bestaan. „Men lean
zich afvragen of een zogenaamd ha
venschap de geëigende figuur is voor
een zaak, die veel verder reikt dan
de grenzen van een gemeente. Wordt
de zeehaven met industriegebied niet
te veel als een kwestie van haven
exploitatie en uitgifte van industrie
terreinen beschouwd en te weinig als
een aangelegenheid van bevolkings
beleid met problemen van huisves
ting en arbeidsmarkt, van water- en
luchtverontreiniging, van verkeer en
recreatie?"
De Goese burgemeester attendeerde
op wat hij noemde „het drama van de
Rijnmond", waar vele gemeenten door
het beleid van Rotterdam voor vol
dongen feiten werden geplaatst. Voor
een soortgelijke ontwikkeling koes
tert Goes grote vrees. Een vergelij
king met Delfzijl gaat volgens de
Goese burgemeester niet op, omdat
hier sprake is van een volkomen nieu
we zeehaven, welke hoofdzakelijk ge
legen is in één agrarische gemeente.
De afstand tussen de steden Vlissin
gen en Middelburg en Goes aan de
éne kant en het industriegebied ten
oosten van de Sloehaven is nagenoeg
gelijk, aldus burgemeester Huber.
„Wanneer een groot bedrijf ten oos
ten van de Sloehaven zich zal vesti
gen dan zal het voor de hand liggen,
dat de directie een beroep zal doen op
de arbeidsmarkt van Zuid-Beveland.
De burgemeester voorspelde van deze
ontwikkeling voor (Joes directe con
sequenties. onder ander voor het ar-
beidsreservoir, verkeersbehoeffe, wo
legde in dit verband de nadruk op
de lange duur in dit soort gevallen
van onderhandelingen. „En dan moet
de hele streek maar afwachten wat er
uit de bus komt en wat de gevolgen
voor haar zijn op allerlei terrein. Dit
kan moeilijk worden aanvaard.
Moet een zo veel omvattend plan als
de Sloehaven met het Zuid-Sloegebied
maar beperkt blijven tot de kleine be
sloten kring van enkele deelnemers?
We zijn nu nog maar aan het begin
van eèn ontwikkeling, die thans nog
niet is te overzien en daarom kan nu
nog een vorm gekozen worden, die
meer bevredigen zal dan een haven
schap". Burgemeester Huber gaf de
Goese raad als zijn vastomlijnde me
ning te kennen dat men voor het
Sloehavengebied zal moeten komen
tot een bovengemeentelijke regeling,
waarin de belangen van Walcheren en
Zuid-Beveland goed tot hun recht ko
men. „Daarvoor zijn de consequenties,
die voortvloeien uit exploitatie van
haven- en industriegebied even be
langrijk, zo niet belangrijker dan die
exploitatie zelf". In dat kader acht
de burgemeester van Goes het betrek
ken van het Bevelands gebied bij de
herindeling van Walcheren bepaald
niet noodzakelijk en een vooruitlopen
op de herindeling van Zuid-Beveland.
Over dc streekontwikkelingscom-
missir- West-Zeeuwsch-Vlaanderen
kon burgemeester Van Leeuwen
evenmin optimistische geluiden doen
horen. Op het economisch belang
rijke terrein van de samenwerking
op het gebied van dc recreatie is er
voor deze commissie nog heel veel
te doen. Voorstellen daarover zijn
vorig jaar al ingediend, maar uit
voering of een begin daarvan is niet
ter hand genomen, hoewel volgens
Oostburgs burgemeester, die recrea
tie de liestaansbron van YVest-
Zeouwsch-Vlaanderen kan worden.
Het gezamenlijk bouwen van woning
wetwoningen is al meermalen afgewe
zen op grond van plaatselijke motie
ven. het samengaan in één half of vol
ambtelijke vleeskeuringsdienst bleek
in eerste aanleg niet bereikbaar, de
herindeling van gemeenten komt in
eigen kring nauwelijks in discussie, het
vraagstuk van de gemeentelijke brand
weer niet aan de orde. ..Aldus blijft er
weinig over", zo zei burgemeester Va.n
Leeuwen in zijn nieuwjaarstoespraak
tot de raad.
Over stichtingen, waar men blijkbaar
naar toe wil, zei burgemeester Van
Leeuwen, dat elders in den lande het
arbeidsveld uiterst beperkt ls gewor
den met name in die streken, die in
dustrieel weidig betekenis hebben. De
plaatselijke overheden kunnen alleen
weinig doen waardoor de uitkomsten
van bedoelde stichtingen niet specta
culair zijn. Burgemeester Van Leeuwen
wees in dit verband op de grote over
koepelende commissie voor West-
Zeeuwsch-Vlaanderen, enkele jaren ge
leden opgericht, maar nadien nooit tot
leven gekomen.
Hij dacht dat wellicht een herindeling
van gemeenten meerdere krachtige ge
meenschappen zal doen ontstaan, een
vereenvoudiging van de gemeentelijke
structuur, waarover in ruime kring
hoopvolle verwachtingen worden verno
men. Over die gemeentelijke herinde
ling zei burgemeester Y'an leeuwen
onder andere, dat grote studies zijn
verschenen, doch binnen beperkte kring
geheim worden gehouden on dat zelfs
hoogleraren hun oordeel hebben neer
gelegd in nota's, dienende om de status
en de functie van een bepaalde gemeen
te aan te geven.
Samen
Intergemeentelijke samenwerking
ziet mr. Huber ook als een basis voor
bundeling van de nutsbedrijven in
Zeeland, speciaal waar het gaat om
die van waterleiding en gasdistribu
tie. „Met behoud van de zelfstandig
heid voor elk bedrijfje op zich komen
we er niet". Overigens waarschuwde
hij tegen een „grote stap om gasdis
tributie door de P.Z.E.M. te laten ver
zorgen. Een gemengde vorm van sa
menwerking tussen provincie en ge
meenten noemde hij niet de meest
aanbevelingswaardige. Dit kan leiden
tot conflictsituaties".
Over de moeilije situaties in het ver
keer te water en te land zei de Goese
burgemeester: „Moeten wij'in Zeeland
deze toestand maar lijdelijk aanzien
en genoegen nemen met de huidige
fang van zaken". Als voorbeeld haal-
e hij aan, dat het al lang bekend is.
dat een vergrote veerboot op de dienst
Kruiningen-Perkpolder geen soelaas
biedt. „Kan nu niet ter ontlasting van
de overige veren de dienst van Hoe-
dekenskerke op Terneuzen frequenter
en met andere boten worden uitge
oefend? De huidige dienstregeling-
weerhoudt vele automobilisten en
treinpassagiers er gebruik van te
maken. Deze is dermate slecht dat
de veerdienst van Kruiningen, zelfs
wanneer men een uur moet wachten
toch nog de voorkeur verdient". Bij
een betere „verdeling" van het ver
voer over de veren zag de Goese bur
gemeester ook profijt voor vele reizi
gers van Terneuzen en Goes, die de
openbare middelen van vervoer ge
bruiken. Hij deed zelfs de suggestie
een particulier initiatief te vinden,
waarmee de dienst op nader te stellen
voorwaarden zou kunnen worden uit
gevoerd.
De verkeerssituatie op de Zeeuwse
weg typeerde Goes' burgemeester als
volgt: „Het is een straf om deze weg
te berijden. Het aantal ongelukken
stijgt met het jaar. Ik venvacht van
de Oosterscheldebrug in dit opzicht
geen enkel soelaas. Integendeel het
verkeer op de weg naar Bergen op
Zoom zal alleen maar toenemen".
De burgemeester sprak zijn waar
dering uit over de intergemeentelijke
samenwerking op de Bevelanden. In
het bijzonder zegde hij de aangren
zende gemeenten dank voor het be
grip dat zij voor de belangen van Goes
aan de dag leggen.
Aan het slot van zyn tospraak kwam
<!o Goese burgemeester «net de wens
dat de financiële moeilijkheden, waar
mee de gemeente thans heeft te kam
pen geen beletsel zal vormen voor een
evenwichtige ontwikkeling van de
stad. Met name zullen het culturele
leven, de sport, het jeugdwerk, het
verenigingsleven en de volksgezond
heid meer de aandacht moeten hebben
bjj de groei van de bevolking.
Waarde
„Als de definitieve voorstellen nog in
de loop van 1964 kunnen worden ont
vangen, zullen de studies van 1963 nog
wel hun waarde kunnen behouden",
zo vervolgde burgemeester Van Leeu
wen. „maar wanneer de procedure vele
Jaren gaat vergen, zullen de inzichten
en verhoudingen opnieuw zijn gewij
zigd". De periode van onzekerheid moet
volgens hem zo kort mogelijk duren.
Uitvoerig ging Oostburgs burgemees
ter in op het woningvraagstuk in al
zijn facetten. Hij constateerde, dat de
opleverlngstijden bij de bouw nog nau
welijks in acht kunnen worden geno
men. De uiterst spaarzaam afkomende
rijksgoedkeuringen verhinderen een
aanvang van de bouw van bungalows.
Met een en ander is volgens burge
meester Van Leeuwen ook de vermin
dering van het aantal inwoners te ver
klaren. Hij sprak de hoop uit voor
1964 beschikking te verkrijgen over
vrije in eigendom gebrachte bouwgrond
ten einde een nieuwe woonwijk aan
het einde van de tegenwoordige Stad
houderslaan in exploitatie te kunnen
brengen.
Het toewijzen van woningwetwonin
gen blijft voor het gemeentebestuur
oen grote zorg. Volgens burgemees
ter Y'an Leeuwen blijft er een groot
gebrek bestaan naar de beter gesi
tueerde woonkernen. Toewijzing van
meer woningen aan Oostburg zal
naar zjjn mening woongelegenheid
naar andere gemeenten vrijmaken,
zo zelfs, dat daar minder behoeft te
worden gebouwd. Het toewijzen van
bouwvolume voor het vervangen van
krotten en noodwoningen betekent
geen vermindering van woonruimte.
Noodwoningen
„De vraag mag dus zelfs worden ge
steld". aldus de burgemeester van
Oostburg, „of in deze tijd van steeds
toenemende spanningen om woon
ruimte een groot gedeelte van de nog
in goede staat verkerende stenen nood
woningen niet in gebruik behoren te
blijven.
Spreker achtte het waarschijnlijk, dat
voor krotwoningen vervangende bouw-
lume wordt verstrekt, om althans nog
iets per gemeente te kunnen toewij
zen. Het gevolg is een versnippering
van bouwvolume, waardoor complexen
niet kunnen worden gebouwd. Iedere
gemeente schreeuwt „ach en wee" en
krijgt daardoor een liliiputaanwijzing.
De grote lijn waarbij toewijzingen wor
den verleend aan gebieden en gemeen
ten. waar echt woonruimtebehoefte kan
worden aangetoond, en waar de mensen
zich uitdrukkelijk willen vestigen, komt
slechts tot uiting in de industriege
meenten. Maar die gemeenten met echte
uitbreidingskansen door functie, ambte
lijke vestiging, onderwijsbehoefte of
ambachtelijke bedrijven, komen in het
gedrang. Uitvoerige aandacht werd
door burgemeester Van Leeuwen ook
besteed aan de verkeersfunctie van
Oostburg. Hij betreurde het dat de
aansluiting naar Sint-Margriete nog
niet tot uitvoering kon komen. Een
goede wegverbetering in België zou
van grote betekenis zijn voor bezoek
van Belgen aan West-Zeeuwsch-Vlaan
deren. De verbetering van de weg Oost-
burg-Zuidzande zal vermoedelijk in
1965 worden aangevat. ..Een noodzake
lijk werk, dat allang uitgevoerd zou
moeten zijn", aldus burgemeester Van
Leeuwen.
Burgemeester Van Leeuwen wees er
nog op, dat de principiële goedkeuring
voor de bouw van een nieuw ziekenhuis
is verleend en dat de bouwplannen van
het bejaardentehuis worden vertraagd
door een zeer tijdrovende wijziging van
de grondbestemming. Ilopelyk kan in
1964 worden begonnen met een nieuwe
b.l.o. school voor West-Zeeuwsch-Vlaan
deren.
„Dijkgraven en polderjongens"
De heer M. P. de Brnin, adjunct-biblio
thecaris van de provinciale bibliotheek
van Zeeland, sprak gisteravond tijdens
een bijeenkomst van liet Zeeuwsch Ge
nootschap der We ten schappen in hel
Zeeuws Museum te. Middelburg, over
het onderwerp: „Dijkgraven en polder
jongens".
Reeds kort na het einde van de 13e
eeuw worden in Zeeland ln de oude
kernen door de graaf, en in de nieuwe
polders door de bedijkers dijkgraven
benoemd, bekleed met een zekere rech
terlijke bevoegdheid, voor zover strek
kende ter bescherming van de water
staatkundige toestand in hun gebied.
Betreffende de dijkwerkers ln deze pe
riode is weinig bekend. Bij grote ob
jecten waren soms wel 2 a 3000 man
betrokken. Alle grondverplaatsingen
geschiedden door middel van manden,
kruiwagens werden nog niet gebruikt.
Doordat het ambt in de 15e en 16e eeuw
veelal werd verpacht aan de meestbie
dende. kon men in die tijd bij vele
dijkgraven meer baatzucht dan be
kwaamheid aantreffen. In zijn „Trac-
taet van de Dyckage" geeft Vierling,
rentmeester \ran Steenbergen plm. 1550.
zijn mening ongezouten te kennen: „Er
zijn er", zegt hij, „die beter de maten
van de wijnkan kennen, dan de streken
van de windroos, en die nooit zeewater
gezien hebben".
Toch zijn er ook in «leze, voor Zee
land zeer moeilijke eeuw, dijkgraven
van formaat bekend: YVe noemen
slechts Johan, Adriaensz. Blanx, in
1556 dijkgraaf van de Breede YY'a-
tcring bewesten Yerscko geworden.
Hjj bezat zowel dc organisatorische
als de technische kwaliteiten, nood
zakelijk om het verantwoordelijke
ambt van dijkgraaf uit te oefenen.
Bootdiensten
vrijwel geen
last van mist
Dc mist, die een paar dagen boven Zee
land heeft gehangen is zo langzamer
hand v/eer opgetrokken De veerdiensten
hebben er dan ook praktisch geen last
meer van gehad. Krulningen-Perkpolder
hooft alleen om 11.20 en 12.20 uur niet
gevaren. De andere Wcsterscheldeveren
haddon, geen stagnatie. Zicrikzee-Kats
heeft 's morgens om acht uur stil gele
gen. Daarna hadden de vaarten normaal
doorgang.
Rauw slag
De dijkwerkers uit deze periode ko
men er bij Vierling al evenmin goed
af. Bedijkingscondities en ordonnan
tiën wijzen er eveneens op, dat men
hier met een ruw en rauw slaf> man
nen te doen had, die slechts met ge
weld in het goede spoor en aan het
werk konden worden gehouden. Gemin
acht en gevreesd door de bewoners van
de achterliggende polders, in keten on
dergebracht, en overgeleverd aan de
hebzucht van de zoetelaars, waren wijn,
trjjn en dobbelspel de enige mogelijke
ontspanning na afloop van de ontzet
tend zware dagtaak. Als een rode draad
lopen hun sabotagedaden en stakingen
door de geschiedenis van hot dijkwezen.
De uitdrukking lavelen of lavey steken,
waarmee oorspronkelijk werd bedoeld
het geven van een sein, dat het schaft
uur is aangebroken, kreeg naderhand
de minder gunstige betekenis van sta
ken of aanzetten tot staking.
Pas in (lc 19e eeuw komt men enige
(rudimentaire) sociale voorzieningen
voor do polderjongens tegen: bij de
aanleg van het kanaal Tcrneuzen-Gent
is eon regeling getroffen voor de me
dische verzorging van zieke dijkwer
kers. (1825). In 1813 bjj het bedijken
van de Hollarepolder ls zelfs een spe
ciaal hospitaal ingericht voor het op
nemen van zieke of gewonde arbeiders.
De laatste ongeregeldheden hebben
plaats in 1869, bij het aanleggen van do
sluiswerken voor het kanaal Ycere-Vlis-
singen. De Nederlandse arbeiders tra
den toen vrjj hardhandig op tegen hun
Belgische collega's, die blijkbaar onder
de markt werkten.
Wat betreft de dijkgraven in de moderne
tijd, moet opgemerkt worden, dat, hoe
wel een figuur als Abraham Caland be
wijst, dat het mogelijk is, dal één per
soon de organisatorische en technische
bekwaamheden in zich verenigt, die Im-
nodigd zijn voor het volledig uitoefenen
van deze functie, toch hoe langer hoe
meer de tendens tot uiting komt. naast
de juridisch-organisatorisch werkzame
dijkgraaf een technische staf, onder lei
ding van een ingenieur te belasten met
de behartiging van de waterstaatkundige
problemen van het polderwezen.
Nadat nog enkele dia's waren vertoond,
en de heer De Bruin de, by de discussie
naar voren komende vragen had beant
woord, sloot de voorzitter, de heer mr.
•J. Moolenburgh, met een dankwoord aan
de spreker deze bijeenkomst, waaraan
nog een kleine tentoonstelling verbonden
was van boeken en foto's, met betrek
king tot het dyk- en polderwezen ln
Zeeland.
Het ziet er naar uit, dat Goes weer een
stadsbusdienst zal krijgen. De Auto
Maatschappij Zeeland X.Y'. heeft bij b.
en w. een verzoek ingediend tot exploi
tatie van deze „lijn". Y'ooral van dc zijde
van de Apparaten- cn Ketelfabriek is
aandrang op de A.M.Z. uitgeoefend tot
het onderhoiiden van een verbinding tus
sen het Goese station en het industrieter
rein. Dagelijks moeten namelijk werk
nemers tussen deze twee punten heen en
weer worden vervoerd. De A.K.F. heeft
de busonderneming gevraagd om zes
maal per dag een dienst in tc leggen, om
de twee uur. Het ligt in de hedoeling om
dan ook via het nieuwe protestants chris
telijk streekziekenhuis „Bergzieht" te rij
den en zo tot een frequentie van acht
ritten per dag te komen. De heer D. van
Loon (p.v.d.a.) informeerde woensdag
avond in de raad naar het verzoek. Bur
gemeester mr. F. G. A. Huber zei het
verzoek om een vergunning voor deze
nieuwe stadsbusdienst aan de inspecteur
van politie te hebben doorgegeven. Het
zal binnenkort in behandeling komen.
VERWACHT.
WEINIG VERANDERING
Overwegend droog weer met plaatselijk
mist en elders laaghangende bewolking.
Later mogelijk enkele verspreid voorko
mende opklaringen. Zwakke wind. Mid-
dagtemperaturen enkele graden boven
het vriespunt.
24 januari
ZON EN MAAN.
Zon op 08.33
Maan op 13.02
