Ontheemde juristen in
Praag
HET VLOT NIET MET DE V.T.O.L.
€0-0P THEE
25 GEUT GOEDKOPER!
In de rij staan, bed
opmakenen werken
aan memoires...
Vliegtuigen, die verticaal kunnen starten en landen
Ontwikkeling van nieuwe
jagers ondervindt grote
vertragingen
Pijp per dag
voor Attlee
DINSDAG 14 JANUARI 1964
PROVINCIALE Z B B W S B COURANT
Tsjecho-Slowakjje 1963 (I)
(Van een onzer medewerkers).
A an mijn tafeltje van de cafe-
taria van hotel Europa in
Praag zat een arbeider. Hoewel
het zondag was, droeg hij een
groezelig overhemd met omge
krulde boordpunten. Zijn ge
zicht was doorploegd als van
iemand die zijn brood met zwa
re arbeid moet verdienen. Hij
kende blijkbaar Frans, want
met behulp van een gehavend
fondsbrilletje las hij eerst de
„Humanité" door. Vervolgens
nam hij het tijdschrift van de
Tsjechoslowaakse schrijvers
bond „Literarni Noviny" ter
hand.
Aandachtig las hij een artikel van de
anti-stalinist Jiri Hajek over een
schrijversbijeenkomst in Leningrad,
waar vertegenwoordigers van oost en
west zeer openhartig met elkaar had
den gediscussieerd. „Dat is een inte
ressant congres geweest, vindt U
niet", merkte ik op als aanloop tot
een praatje. De arbeider beaamde
het en vroeg nieuwsgierig waar ik
vandaan kwam. Na beleefdheidsuit-
wissellngen over de schoonheid van
eikaars landen, vertelde de arbeider
zijn geschiedenis, die ik terwllle van
zjjn veiligheid niet in alle details kan
doorvertellen.
Verboden praktijk
Tot 1951 was deze arbeider jurist
geweest met een advocatenprak
tijk in het centrum van Praag. In het
democratische Tsjecho-Slowakije had
hjj ook deel uitgemaakt van de diplo
matieke dienst. Dat was uiteraard de
slechtste voorwaarde om in het
volksdemocratische Tsjecho-Slowakije
te existeren. In 1951 had men hem
eenvoudig verboden nog als jurist
werkzaam te zpn. Hij werd in een
fabriek gestopt, waar hjj nu al twaalf
jaar als hulparbeider werkt. Zjjn
loon: 1200 tot 1400 kronen, goed voor
een slecht pak.
Na pensionering (op het 60e Jaar)
krijgt men 50 pet van zijn laatst ge
noten loon als men dan tenmiste 20
dienstjaren heeft. Onze jurist-hulpar
beider wachtte op een gepensioneerde
collega. „Hij krijgt maandelijks 625
kronen óók een ex-jurist", aldus
mijn tafelgenoot.
Het is niet bij dit ene gesprek met
deze ene jurist gebleven. Geregeld
raakte ik in de cafetaria van hotel
Europa in gesprek met slachtoffers
van het communistische regime. Zó
vaak, dat ik aan een van hen vroeg
of Europa soms een trefpunt van „ge-
declasseerden" was. Nee, dat was
niet het geval, maar er waren in
Tsjecho-Slowakije nu eenmaal zoveel
mensen, die op een of andere manier
van het stalinisme te lijden haddon
gehad.
Hotel Europa ligt aan de beroemde
Vaclavske Namisti ln het hart van
Praag. Het is een ouderwetse, negen-
tiende-eeuwse bedoening. Een specia
le ontbijtzaal voor de gasten was er
niet (tenminste niet voor de individu
ele!); het ontbijt werd opgediend in
de cafetaria. Als gast van het hotel
kwam ik daar geregeld en vrijwel el
ke keer leverde dat een verrassend
gesprek op.
Op een ochtend werd lk aangespro
ken door een man van omstreeks
50 jaar. Hij had mjj als westerling
herkend en wilde zjjn droeve ervarin
gen wel van zich afpraten.
Hij was een Slowaak, die voor de
omwenteling in 1948 een eigen bedrijf
had gehad. Op het hoogtepunt van de
stalinistische terreur in het begin der
vijftiger jaren was hy gearresteerd
op beschuldiging van hoogverraad.
„Ik had absoluut niets gedaan van die
aard. Eerst heb ik 14 maanden in
voorarrest gezeten, samen met de
zoon van de sociaal-democratische
minister X (de naam werd expliciet
genoemd). Nee, in mijn tjjd weid er
niet meer geslagen om bekentenissen
los te krijgen. Ze gooiden een che
misch middel door mijn eten om me
psychisch klein te kragen. Ik kan
niet navertellen, wat voor gevoel je
dan krijgt, maar je bent volkomen
leeg. Ik ben er ook fysiek bijna aan
ten onder gegaan. Mijn leven is ge
red door een arts, een medegevange
ne"!
'MMMMWMVWIAMMMWWMWVWMMfVHWVWUVWVVVVMWWMMVWUIMWWWWWVV
In het najaar van 1963 maakte een onzer medewerkers een
reis naar Tsjecho-Slowakije. Hij sprak er met voor- en tegen
standers van het regime over de politiek, hij ervoer hoe lang
zaam de destalinisatie heek doorgewerkt en hij ondervond
aan de lijve, met welk een onvoorstelbare bureaucratie de
buitenlander in Tsjecho-Slowakije te maken krijgt iets wat
overigens de Tsjechen en Slowaken zelf ook mateloos ergert.
In een viertal artikelen, waarvan wij vandaag het eerste
plaatsen, schrijft hij over zijn ervaringen.
ALLEEN BIJ CO-OP
ELK TWEEDE PAKJE
zegsman profiteerde. Na zeven jaar
onschuldig te hebben gezeten, kwam
hij vrij.
Zyn vrouw had men ook voor twee
jaar opgesloten en zijn kinderen wa
ren naar een communistisch opvoe
dingsinstituut overgebracht. „Daar
weid mijn kinderen verteld, dat hun
moeder een a-morele vrouw was. Om
dat ik wegens hoogverraad was ver
oordeeld, mochten mijn kinderen mij
nooit in de gevangenis bezoeken.
Ik had ze zeven jaar niet gezien, toen
ik vrij kwam. Hij wijst op een man
die aan een ander tafeltje zit. „Dat
is een kameraad van me, die heeft
ook zeven jaar gezeten en ik wacht
hier op een andere vriend, die even
eens samen met mij zeven jaar heeft
opgeknapt. Tsjecho-Slowakije is één
groot concentratiekamp", zegt hij
verbitterd. „Er zijn bij ons drie groe
pen: die hebben gezeten, die nu zit
ten en die nog zullen zitten". Hij
toonde ook weinig respect voor zijn
eigen landgenoten. „De Slowaken en
Tsjechen vormen een laf volk. Er
heerst een „nationale Feigheit"
een nationale lafheid", zegt hjj.
Met een communist heb ik gespro
ken over het onrecht, dat men al de
ze mensen (en in het bijzonder noem
de ik de juristen) had aangedaan.
.,Dat moet U niet verkeerd zien. De
meesten vinden het zo fijn in de fa
brieken, dat ze niet eens meer in hun
oude beroep terug zouden willen. On
langs had ik voor mijn bureau een
jurist nodig. Ik zette een advertentie
in de krant en ik dacht dat ik wel
duizenden brieven zou ontvangen,
want ik weet hoeveel juristen er uit
hun beroep zijn gezet. Ik kreeg zegge
en schrijve vier sollicitatiebrieven",
aldus deze functionaris. „Maar is het I
U dan niet bekend, dat het die ex-
juristen is verboden hun beroep ooit
nog uit te oefenen", wierp ik tegen.
„Hij mag geen privé-praktijk uit
oefenen, maar als juridisch medewer
ker van ons bureau zou hij zijn ge
accepteerd", antwoordde de func
tionaris. Dit mag theoretisch juist
zijn, in feite hebben gedeclasseerde
juristen geen schijn van kans. Zij we
ten dat en achten het zinloos daar
om op zulke advertenties in te gaan.
Zestig procent Ook de kinderen
HÜ vertelt niet alleen met honder
den sociaal-democraten en tien
tallen generaals gevangen te hebben
gezeten, maar ook met communisten
zoals de Slowaakse schrijver Novo-
mesky. „De ten onrechte veroordeel
de communisten worden nu stuk voor
stuk gerehabiliteerd. Maar voor ons
anti-communisten. Is daar geen spra
ke van. Ik heb al een paar keer om
revisie gevraagd, maar ik krijg nul
op het rekest. Ik zou zo, zoals ik
hier zit, met U in de koffer van'uw
auto mee naar het westen gaan".
Als arbeider verdient hij 1400 kro
nen per maand, zijn vrouw verdient
1000 kronen. ,Dat is ongeveer 60 pet
van wat ons gezin met twee kinderen
nodig heeft. De rest krijg ik van fa
milie in het westen in de vorm van
kleding en andere pakketten. Als ie
dat hier particulier verkoopt, krijg
je een jaar gevangenis. Je moet al
les aan de staat verkopen tegen veel
iagere prijzen natuurlijk". Dat is het
lot van een man, die zelf niet leed
aan wat hij „nationale Feigheit"
noemt, in de oorlog was hij lid van
een verzetsgroep.
Ergens in Moravië gaf ik een lift aan
een chauffeur, wiens vrachtwagen
mot een gebroken cardanas vleugel
lam langs de weg stond. Ook hij had
wat je bij ons vóór de oorlog „een
typisch arbeidersgezicht" zou noe
men. Maar een vrachtwagenchauf
feur die vloeiend Frans spreekt was
bijzonder genoeg om hem te vragen
naar zijn beroep vóór 1948. „Toen
was ik compagnon in een chocolade
fabriek" aldus de chauffeur. Ik had
natuurlijk in 1948 wel ergens boek
houder kunnen worden, maar als
chauffeur verdien ie meer. De 1800
kronen, die ik nu Krijg, zou ik met
een kantoorbaan nooit hebben ge
haald". Het was geloof ik Louis Da
vids, die voor de oorlog het liedje
zong: „Wie voor een dubbeltje gebo
ren is, die wordt toch nooit een kwar
tje". De na-oorlogse ontwikkeling
heeft hem ongelijk gegeven. Maar in
Oost-Europa wordt bewezen dat het
evenzeer mogelijk is dat iemand die
voor een kwartje is geboren heel
gauw een dubbeltje kan worden
en er dan uitzien of hij nooit anders
dan een dubbeltje is geweest.
Rumeus
Amnestie
We voeren ons gesprek in het Duits
en woorden als „Untersuchungs-
haft" en „HaeftUng" maken zjjn ver
haal nog huiveringwekkender dan het
al is. In 1960 kwam er onder invloed
van een beginnende destalinisatie een
grote amnestie, waarvan ook onze
Praag: het presidentiële paleis op
de Prager Burcht met de vlag die
aantoont, dat Novotni thuis is.
Het stalinisme heeft in Tsjecho-
Slowakije op een verschrikkelijke
manier gewoed. Het is moeilijk een
schatting te maken, hoevelen er
rechtstreeks ernstig leed van hebben
ondervonden, maar dat het er hon
derdduizenden zyn geweest kan als
vaststaand worden aangenomen. In
1958 is er bijvoorbeeld een grote ac
tie gevoerd, die officieel bekend staat
als _,de actie der 70.000". Niet min
der dan 70.000 mensen, merendeels
intellectuelen, zijn toen uit hun be
roep gestoten om „produktieve", dat
wil zéggen: handenarbeid te verrich
ten.
Uiteraard betrof het hier niet- of an
ti-communistische intellectuelen, of
gewoon mensen, wier ouders „een
verleden" hadden Alleen deze actie
al bracht vernedering en materiële
achteruitgang bij zo'n 250.000 mensen
als men de gezinnen van de betrok
kenen meetelt. En het behoeft geen
betoog dat. als men plotseling 70.000
deskundigen uit hun functies zet, dit
ruïneuze gevolgen voor het maat
schappelijk en economisch leven van
het land heeft.
En het zijn natuurlijk niet alleen
juristen die ontheemd rondlopen.
Alle middenstanders zijn als „kapita
listen" van hun eigendommen beroofd
en gedeclasseerd. Verder journalis
ten, economen, boeren. Helaas treft
de declassering niet alleen de ouderen
die rechtstreeks „schuldig" zijn maar
ook de kinderen.
Met een bijna oud-testamentlsche
dogmatiek wordt (ie schuld op de kin-1
deren en kindskinderen verhaald. Lk
heb een man gesproken, die uit zijn
werk was gezet om het verleden van
zijn vader. Maar dat hield meteen in.
dat zijn eigen kinderen niet als vol
waardige staatsburgers konden wor
den beschouwd, wat hun in hun stu
diemogelijkheden beperkte.
Zelfs in de Tsjechische bladen kan
men nu af en toe kritiek op deze
gang van zaken lezen. In het vak
bondsblad „Prace" werd onlangs het
geval aangehaald van een 1 -jarig
meisje, dat niet op een kunstnijver
heidsschool werd toegelaten. Haar
ouders waren in 1948 gevjucht toen
het dochtertje nog maar een paar
jaar was. Het kind werd opgevoed
door de grootmoeder. „En alleen
omdat het meisje probeert weer con
tact te zoeken met haar eigen ouders
wordit ze niet betrouwbaar genoeg
geacht om op de kunstnijverheids
school te worden toegelaten", aldus
ongeveer Prace, dat er de kritische
vraag aan toevoegde:
„Wordt het geen tijd dat we nu ein
delijk eens ophouden de kinderen te
vervolgen voor wat de ouders heb
ben misdaan?"
Langzaam, heel langzaam dringt een
destalinisatieproces in Tsjecho-Slo
wakije door. Het is nu al zover, dat
partijcommunisten, als je hen over
het stalinistische tijdperk onderhoudt,
durven te verzuchten: „We hebben
in Tsjecho-Slowakije 'n afschuwelijke
tijd achter de rug". Maar het is in
Tsjecho-Slowakije nog lang niet zo
ver als in Polen oi in Hongarije Het
onderlinge wantrouwen is groot en
alleen tegenover buitenlanders (al
thans tegenover mij) is men opval
lend openhartig. De ene Tsjech zal
niet gauw tegenover de andere
Tsjech verklaren, dat hij een baan
als straatveger in Parijs verkiest bo
ven welke baan in Tsjecho-Slowakije
ook.
Zulk soort ontboezemingen spaart hij
op voor als hij een westerse buitenlan
der ontmoet, die vaak als een soort
biechtvader dienst doet, waarbij men
zijn hart kan uitstorten. Het klinkt
sentimenteel en overtrokken, maar ik
heb achter het ijzeren gordijn wat
dit betreft opvallend gelijke ervarin
gen opgedaan.
Toch moet men niet denken, dat er
in Tsjecho-Slowakije geen gezellig
heid of vrolijkheid zou bestaan. Niet
alleen de cafetaria van hotel Enropa
met zijn Frans aandoende ronde, mar
meren tafeltjes en zjjn donkerhouten
keukenstoelen zit des avonds vol, óók
het terrasje ervoor en de vele andere
terrasjes. De orkesten in de restau
rants met dansgelegenheid (en die is
er in bjjna elk restaurant) spelen
westerse dansmnziek en elke vierde,
dans is de twist, die kundig en met
groot enthousiasme wordt gedanst-
In één van de twee danszaaltje* van
het dure hotel-restaurant „Jalta" za
gen we zowaar een officier van het
volksleger vaardig met de twist om
springen.
Ja, de dialectiek Ugt zelfs op de dans
vloer.
yestig j
(Van onze luchtvaartmedewerker)
j jaar geleden maakten de Amerikaanse gebroeders Wright
historie door als eersten een geslaagde vrije vlucht, met een
bestuurd motorvliegtuig te maken. Toen deze gebeurtenis wereld
kundig werd merkte een vooiTtanstaand geleerde op dat men pas
van luchtvaart zou kunnen spreken als het mogelijk zou zijn om
loodrecht te starten en te landen. Maar voordat de wereld dat be
leefde moesten er nog meer dan vijftig jaar voorbijgaan. Toen pas
slaagden de technici erin om, dank zij iiehte en tegelijk zeer kluch
tige straalmotoren, een vliegtuig loodrecht van de grond te laten
oprijzen en het op dezelfde manier weer te laten dalen.
Werkelijk grootse perspectieven
openbaarden zich toen voor de lucht
vaart. Geen grote vliegvelden meer,
geen kilometers lange betonbanen,
geen uiterst kwetsbare doelen meer
voor vijandelijke luchtaanvaUen. Een
vlak stukje grond, iets groter dan het
vliegtuig zelf, desnoods niet eens ver
hard, was immers voldoende! Het pu
bliek zag de sensatie van de vertika-
Ie start en landing gedemonstreerd
op vliegshows op Le Bourget en
Farnborough. De wereld maakte ken
nis met de Short SC 1 en de Hawker
P. 1127, met de Vliegende Atar en de
Balzac en met de Duitse VJ-101C.
Maar binnenskamers gebeurde er
meer. Militaire experts stelden speci
ficaties op voor nieuwe gevechtsvlieg
tuigen ter vervanging van de huidige
generatie, die eveneens meer dan
dubbel zo snel moesten zijn als het
geluid en bovendien loodrecht zouden
moeten starten en landen. Men noem
de ze: VTOL-fighters. Dat wil zeg
gen: gevechtsvliegtuigen met een
Vertical Take-Off and Landing, ofwel
loodrechte start en landing. Allemaal
hadden zij ze t.z.t. nodig: Engelsen,
Duitsers, Fransen, Italianen en Ame
rikanen. Maar ook Canadezen, Bel
gen, Nederlanders, Noren, Denen en
andere NATO-partners. Het resultaat
was een NATO-ontwerpcompetitie.
De groep militaire experts die als
jury zou optreden en die zich begin
1962 over de ingediende ontwerpen
boog zat al gauw in de moeilijkheden
verstrikt. In de eerste plaats: moest
het een vliegtuig zijn met aparte mo
toren voor vertikale en horizontale
vlucht of met één enkele motor mot
draaibare uitlaten die zowel voor de
start en de landing als voor de nor
male horizontale vlucht zou kunnen
worden gebruikt? Beide systemen
hadden hun voor- en nadelen en zelfs
deze ervaren technici konden niet tot
een beslissing komen wat nu wel
en wat na niet.
Eigen keuze
Maar bij deze technische moeilijk
heid kwam nog een geheel an
dere. De opzet van de competitie was
dat het uitverkoren ontwerp door de
gezamenlijke Europese industrie ge
bouwd zou worden voor alle NATO-
landc-n. Maar de Engelsen lieten we
ten dat zij hun eigen ontwerp wilden
hebben, de Fransen zouden alleen
hun eigen Mirage kopen en ook de
Duitsers wilden vrij zijn in hun keus.
Al zou er dus een ontwerp als win
naar worden aangewezen, dan zou
van de gezamenlijke produktie voor
alle gebruikers in de praktijk niets
terechtkomen. Ten etude raad be
sloot de jury daarom eind 1962 om
geen winnaar aan te wjjzen. Als er al
bij voorbaat geen overeenstemming
was had dat trouwens toch geen en
kele zin.
Er waren intussen in verschillende
landen al belangrijke vorderingen ge
maakt en een jaar geleden zag de
toekomst voor verscheidene ontwer
pen, al of niet ingeschreven voor de
NATO-competitie, er vrij gunstig uit.
Maar nu, een jaar later, ziet alles er
heel anders uit. Alle projecten zon
der uitzondering zijn vertraagd, uit
gesteld, op de lange baan geschoven
óf domweg geschrapt. Het ideanl van
het loodrecht startende en landende
vliegtuig ljjkt nu verder weg dan
ooit.
Allereerst Engeland. De Britten heb
ben de wereld enkele malen verbaasd,
eerst met de Short SC 1, het eerste
vliegtuig dat loodrecht kon starten
en Tanden en dat vier vertikale en
een horizontale motor had. Maar
deze Short werd al gauw ver
drongen door de Hawker P. 1127, het
opvallende vliegtuig met zijn vrij gro
te luchtinlaten en korte vleugel en
één enkele vrij dikke motor met vier
draaibare uitlaten. De prestaties van
dit vliegtuig waren rondweg formida
bel en er werd een ontwikkelingsse
rie van 15 stuks op stapel gezet,
waarvan negen voor gezamenlijke
Amerikaans-Engels-Duitse rekening.
Het Amerikaanse leger interesseerde
zich ervoor en er kwam een overeen
komst tot stand met Northrop voor
eventuele licentiebouw in de States.
Op papier ontstond een nieuwe ver
sie, de P. 1154, die dubbel zo snel als
het geluid zou zijn. Deze werd niet
alleen ingeschreven voor de NATO-
competltfe, maar zou tevens bij de
Engelse luchtmacht en de Engelse
marine in dienst komen als vervan
ger van resp. Hunters en Sea Vixens.
Maar toen kwam de tegenslag. Na
de opzienbarende demonstratie op
Farnborough in 1962 werd de Haw
ker in 1963 in Parijs door pech ach
tervolgd; eenmaal startte hij hele
maal niet, de tweede maal viel hij van
geringe hoogte omlaag. Met de bouw
van de P. 1154 werd en is nog steeds
niet begonnen omdat de luchtmacht
(die een eenpersoons toestel wil) en
de marine (die een tweezitter wil)
het maar niet eens kunnen worden.
De controverse schijnt nu zo hoog te
zijn gelopen dat de marine van plan
schijnt om een Amerikaans type aan
te schaffen. Ook de Duitsers, eens
fervente aanhangers van het Haw-
kertoestel, hebben kennelijk niet meer
zoveel belangstelling voor dit project.
Voorlopig dus geen P. 1154, als hij
er nog ooit komt.
Mirage-pech
Ook de Fransen gaat het niet meer
voor de wind, Zij begonnen later
dan de Britten met hun vertikaal
startende gevechtsvliegtuig, maar
met hun eerste experimentele toestel,
de Balzac, werkten zjj in opvallend
korte tijd een succesvol proefvlieg-
programma af. Tegelijkertijd werd
een grotere uitvoering, de Mirage
LHV, op stapel gezet en alles wees
erop dat dit het eerste loodrecht
startende en landende gevechtstoe
stel zou zijn dat dubbel zo snel zou
kunnen vliegen als liet geluid.
De eerste vlucht van de Mirage HIV,
waarvan de Franse luchtmacht er
volgens onbevestigde berichten al 100
zou hebben besteld, zou in het najaai
van 1963 moeten plaatsvinden. Maai
de Fransen hebben nu opeens ook te
genslag. met als gevolg dat de eerste
vlucht niet eerder zal kunnen worden
gemaakt dan in het komende voor
jaar.
In Italië is het niet anders. De Fiat
G-95-6, eveneens een VTOL gevechts
vliegtuig, schijnt geheel van de baan
te zijn, althans volgens de laatste be
richten. Het revolutionaire ontwerp
van Fokker en de Amerikaanse Re-
public-fabriek, de D-24 Alliance, zit
voorlopig „in de ijskast", zoals men
het noemt. Met andere woorden: er
wordt voorlopig niets meer aan ge
daan. In Duitsland kwam in het
voorjaar van dit jaar nog vrij onver
wachts de VJ-101C te voorschijn, een
vliegtuig dat was ontworpen en ge
bouwd door een combinatie van drie
fabrieken: Heinkel. Messerschmitt en
Bölkow. Dit vliegtuig valt op doordat
vier van de zes motoren voor de ver
tikale vlucht zijn geplaatst in gondels
aan de vleugeltips. In de lucht kan
telen deze gondels naar voren en
gaan deze vier motoren dus horizon
taal gerichte stuwkracht leveren. De
eerste VJ-101C vliegt nog niet snel
ler dan het geluid, maar een tweede,
die bijna gereed is. kan de geluids
snelheid overschrijden, dank zij het
gebruik van motoren met naverbran-
ding. Ten slotte zou er een VJ-IOID
gebouwd worden die dubbel zo snel
zou zijn als het geluid. Maar de Duit
sers hebben kort geleden het hele
project aan de kant geschoven. De
VJ-101D wordt niet gebouwd en ook
van dit project komt dus niets te
recht.
Over de hele linie is dus de ontwik
keling van loodrecht startende en lan
dende gevechtsvliegtuigen vertraagd
of op de lange baan geschoven. Dat
heeft belangrijke consequenties, ook
voor Nederland. Want omstreeks 1970
zullen de nu nog nieuwe Starfighters
weer zo langzamerhand verouderd en
opgevlogen zjjn en moet er dus weer
wat nieuws komen. Dat dat nieuws
een l'TOL-jager zal zijn staat als een
paal boven water, nuuir de ontwikke
ling van dit soort vliegtuigen, zoals
die op het ogenblik buiten onze gren
zen verloopt, is wat dat betreft niet
erg geruststellend. Tussen het begin
van de ontwikkeling van een nieuw
gevechtsvliegtuig en de feiteljjke in-
dienststelling verlopen tegenwoordig
ongeveer vier vijf jaar en als er
dus in 1970 voor onze luchtmacht
dergelijke vliegtuigen moeten zijn zal
er nu gauw wat moeten veranderen.
De merkwaardige Duitse VJ-101C
die niet verder zal worden ont
wikkeld.
Lot van Enge'ands ex-premiers:
(Van onze correspondent)
17 ngeland heeft op het ogenblik
een viertal ex-premiers, die
allen nog belangstelling genie
ten. Wat doen zij op het ogen
blik?
Lord Avon, de vroegere Sir Anthony
Eden, leeft teruggetrokken op zijn
landgoed in Pewsey, Wiltshire. H|j is
bezig aan de correctie van het derde
en laatste deel van zjjn memoires dat
de periode van het Akkoord van
München (1938) tot het einde van
de tweede wereldoorlog omvat. Dit
deel zal in de herfst van dit jaar bij
Cassell's verschijnen. Lord Avon is
slechts zelden in Londen. Kortgele
den zag ik hem in het Hogerhuis,
toen daar de gestorven president
Kennedy werd herdacht. Kaarsrecht
stond hij daar, de handen op de rug,
naast de regeringstafel. Hij is nog
altijd zeer slank, maar hij ziet er
oud uit. Zijn haar is zilverwit ge
worden, zijn snor zorgvuldig ge
trimd.
VHA op het kenteken. Dat ver
licht hem het zoeken op het parkeer
terrein. Zjjn huisarts staat riem één
pijp tabak per dag toe...—.
Sir Winston Churchill, met zijn 89
jaar de senior in deze liga van oud-
regeringschefs, schijnt op de sigaren,
waarmee hij zich laat fotograferen,
nog slechts te kauwen. Het horen
bezorgt hem reeds lang moeilijkhe
den. wanneer hij nu en dan het La
gerhuis bezoekt, moet hjj daarbij ge
holpen worden. Bij de verkiezingen
van 1959 hield hij in Woodford zijn
laatste rede. Op vragen van zijn toe
hoorders kon hij toen al niet meer
antwoorden. Zijn mandaat als afge
vaardigde loopt in 1964 af.
B -si heiden
Hulpeloo^
De chef van de na-oorlogse socialis
tische regering, Lord Attlee, kwam
ik rond Kerstmis tegen in het Lon-
dense warenhuis „Anny and Navy
Stores". Niemand nam enige notitie
van hem. Enigszins hulpeloos stond
de voormalige eerste minister voor
de deur van de lift, een kleine, teer
uitziende heer, die men zijn tactig
jaren wel aanziet.
In het Hogerhuis behoort hij tot de
actiefste parlementariërs, ofschoon
hij in de middaguren vaak inslaapt
met zijn benen op tafel, die de re
gering scheidt van de oppositieban-
ken. Zijn redevoeringen zijn van een
indrukwekkende helderheid. Zijn le
vensdroom is de schepping van een
wereldregering. Zijn grootste zorg
was, dat Groot-Brlttannië lid zou
worden van de E.E.G. Hij beschouw
de de E.E.G. als een club van reac
tionaire regeringen, waarvan het li
berale Engeland zich beter verre
houden kon.
De „Nobele Lord", zoals de heren in
het Hogerhuis elkaar aanspreken,
woont met zjjn vrouw. Lady Violet
Helen Attlee, in Great Missenden in
de graafschap Buckinghamshire.
Attlee heeft daar enkele jaren gele
den een bungalow gekocht. Zijn
vrouw brengt hem 's morgens thee
op bed. Hij revancheert zich door wat
huishoudelijk werk te doen. Hjj
maakt bijvoorbeeld de bedden op
wat hij overigens een „vermoeiende
bezigheid" vindt.
Toeristenklasse
Tot zijn lievelingslectuur behoren de
detective-romans van Agatha Chris
tie. Wanneer hjj per vliegtuig op weg
is naar een van de vele lezingen,
waarvoor hij in het buitenland ge-
vraagd wordt, vliegt hjj slechts toe
ristenklasse. In de trein reist hjj uit
sluitend tweede klas. Zjjn auto, een
„middenklasser", wordt door zijn
vrouw bestuur. De wagen draagt de
beginletters van zjjn vrouwsnaam
Harold MacmilJan heeft nog niet be
sloten of hij het Lagerhuis trouw zal
blijven. In het gezelschap van de
aristocratie voelt hij zich uitstekend
thuis* Het Is daarom denkbaar, dat
hij het volgend jaar de adeltitel aan
neemt, die de koningin voor elke
B-emier-buitendienst gereed heeft,
et Hogerhuis zou na het vertrek
van Lord Home en Lord Hailsham
best wat vers bloed kunnen gebrui
ken. Het bedden opmaken op zijn
landgoed Birch Grove kan Macmil-
lan gerust aan anderen overlaten.
Maar hij onderscheidt zich toch door
een grote mate van persoonlijke be
scheidenheid. Hij maakt geregeld ge
bruik van openbare vervoersmidde
len en staat bij bushaltes in de rij
met hetzelfde geduld als waarover
alle Britten schijnen te beschikken.
Kortgeleden ging hjj per bus naar
de kantoren van de uitgeverij, die
zijn naam draagt, een familiebedrijf.
Cit Downing Street liet hjj zich offi
ciële documenten zenden. Het ziet
er naar uit als wil Macmillan zjjn
memoires gaan schrjjven.