Ontheemde juristen in Praag HET VLOT NIET MET DE V.T.O.L. €0-0P THEE 25 GEUT GOEDKOPER! In de rij staan, bed opmakenen werken aan memoires... Vliegtuigen, die verticaal kunnen starten en landen Ontwikkeling van nieuwe jagers ondervindt grote vertragingen Pijp per dag voor Attlee DINSDAG 14 JANUARI 1964 PROVINCIALE Z B B W S B COURANT Tsjecho-Slowakjje 1963 (I) (Van een onzer medewerkers). A an mijn tafeltje van de cafe- taria van hotel Europa in Praag zat een arbeider. Hoewel het zondag was, droeg hij een groezelig overhemd met omge krulde boordpunten. Zijn ge zicht was doorploegd als van iemand die zijn brood met zwa re arbeid moet verdienen. Hij kende blijkbaar Frans, want met behulp van een gehavend fondsbrilletje las hij eerst de „Humanité" door. Vervolgens nam hij het tijdschrift van de Tsjechoslowaakse schrijvers bond „Literarni Noviny" ter hand. Aandachtig las hij een artikel van de anti-stalinist Jiri Hajek over een schrijversbijeenkomst in Leningrad, waar vertegenwoordigers van oost en west zeer openhartig met elkaar had den gediscussieerd. „Dat is een inte ressant congres geweest, vindt U niet", merkte ik op als aanloop tot een praatje. De arbeider beaamde het en vroeg nieuwsgierig waar ik vandaan kwam. Na beleefdheidsuit- wissellngen over de schoonheid van eikaars landen, vertelde de arbeider zijn geschiedenis, die ik terwllle van zjjn veiligheid niet in alle details kan doorvertellen. Verboden praktijk Tot 1951 was deze arbeider jurist geweest met een advocatenprak tijk in het centrum van Praag. In het democratische Tsjecho-Slowakije had hjj ook deel uitgemaakt van de diplo matieke dienst. Dat was uiteraard de slechtste voorwaarde om in het volksdemocratische Tsjecho-Slowakije te existeren. In 1951 had men hem eenvoudig verboden nog als jurist werkzaam te zpn. Hij werd in een fabriek gestopt, waar hjj nu al twaalf jaar als hulparbeider werkt. Zjjn loon: 1200 tot 1400 kronen, goed voor een slecht pak. Na pensionering (op het 60e Jaar) krijgt men 50 pet van zijn laatst ge noten loon als men dan tenmiste 20 dienstjaren heeft. Onze jurist-hulpar beider wachtte op een gepensioneerde collega. „Hij krijgt maandelijks 625 kronen óók een ex-jurist", aldus mijn tafelgenoot. Het is niet bij dit ene gesprek met deze ene jurist gebleven. Geregeld raakte ik in de cafetaria van hotel Europa in gesprek met slachtoffers van het communistische regime. Zó vaak, dat ik aan een van hen vroeg of Europa soms een trefpunt van „ge- declasseerden" was. Nee, dat was niet het geval, maar er waren in Tsjecho-Slowakije nu eenmaal zoveel mensen, die op een of andere manier van het stalinisme te lijden haddon gehad. Hotel Europa ligt aan de beroemde Vaclavske Namisti ln het hart van Praag. Het is een ouderwetse, negen- tiende-eeuwse bedoening. Een specia le ontbijtzaal voor de gasten was er niet (tenminste niet voor de individu ele!); het ontbijt werd opgediend in de cafetaria. Als gast van het hotel kwam ik daar geregeld en vrijwel el ke keer leverde dat een verrassend gesprek op. Op een ochtend werd lk aangespro ken door een man van omstreeks 50 jaar. Hij had mjj als westerling herkend en wilde zjjn droeve ervarin gen wel van zich afpraten. Hij was een Slowaak, die voor de omwenteling in 1948 een eigen bedrijf had gehad. Op het hoogtepunt van de stalinistische terreur in het begin der vijftiger jaren was hy gearresteerd op beschuldiging van hoogverraad. „Ik had absoluut niets gedaan van die aard. Eerst heb ik 14 maanden in voorarrest gezeten, samen met de zoon van de sociaal-democratische minister X (de naam werd expliciet genoemd). Nee, in mijn tjjd weid er niet meer geslagen om bekentenissen los te krijgen. Ze gooiden een che misch middel door mijn eten om me psychisch klein te kragen. Ik kan niet navertellen, wat voor gevoel je dan krijgt, maar je bent volkomen leeg. Ik ben er ook fysiek bijna aan ten onder gegaan. Mijn leven is ge red door een arts, een medegevange ne"! 'MMMMWMVWIAMMMWWMWVWMMfVHWVWUVWVVVVMWWMMVWUIMWWWWWVV In het najaar van 1963 maakte een onzer medewerkers een reis naar Tsjecho-Slowakije. Hij sprak er met voor- en tegen standers van het regime over de politiek, hij ervoer hoe lang zaam de destalinisatie heek doorgewerkt en hij ondervond aan de lijve, met welk een onvoorstelbare bureaucratie de buitenlander in Tsjecho-Slowakije te maken krijgt iets wat overigens de Tsjechen en Slowaken zelf ook mateloos ergert. In een viertal artikelen, waarvan wij vandaag het eerste plaatsen, schrijft hij over zijn ervaringen. ALLEEN BIJ CO-OP ELK TWEEDE PAKJE zegsman profiteerde. Na zeven jaar onschuldig te hebben gezeten, kwam hij vrij. Zyn vrouw had men ook voor twee jaar opgesloten en zijn kinderen wa ren naar een communistisch opvoe dingsinstituut overgebracht. „Daar weid mijn kinderen verteld, dat hun moeder een a-morele vrouw was. Om dat ik wegens hoogverraad was ver oordeeld, mochten mijn kinderen mij nooit in de gevangenis bezoeken. Ik had ze zeven jaar niet gezien, toen ik vrij kwam. Hij wijst op een man die aan een ander tafeltje zit. „Dat is een kameraad van me, die heeft ook zeven jaar gezeten en ik wacht hier op een andere vriend, die even eens samen met mij zeven jaar heeft opgeknapt. Tsjecho-Slowakije is één groot concentratiekamp", zegt hij verbitterd. „Er zijn bij ons drie groe pen: die hebben gezeten, die nu zit ten en die nog zullen zitten". Hij toonde ook weinig respect voor zijn eigen landgenoten. „De Slowaken en Tsjechen vormen een laf volk. Er heerst een „nationale Feigheit" een nationale lafheid", zegt hjj. Met een communist heb ik gespro ken over het onrecht, dat men al de ze mensen (en in het bijzonder noem de ik de juristen) had aangedaan. .,Dat moet U niet verkeerd zien. De meesten vinden het zo fijn in de fa brieken, dat ze niet eens meer in hun oude beroep terug zouden willen. On langs had ik voor mijn bureau een jurist nodig. Ik zette een advertentie in de krant en ik dacht dat ik wel duizenden brieven zou ontvangen, want ik weet hoeveel juristen er uit hun beroep zijn gezet. Ik kreeg zegge en schrijve vier sollicitatiebrieven", aldus deze functionaris. „Maar is het I U dan niet bekend, dat het die ex- juristen is verboden hun beroep ooit nog uit te oefenen", wierp ik tegen. „Hij mag geen privé-praktijk uit oefenen, maar als juridisch medewer ker van ons bureau zou hij zijn ge accepteerd", antwoordde de func tionaris. Dit mag theoretisch juist zijn, in feite hebben gedeclasseerde juristen geen schijn van kans. Zij we ten dat en achten het zinloos daar om op zulke advertenties in te gaan. Zestig procent Ook de kinderen HÜ vertelt niet alleen met honder den sociaal-democraten en tien tallen generaals gevangen te hebben gezeten, maar ook met communisten zoals de Slowaakse schrijver Novo- mesky. „De ten onrechte veroordeel de communisten worden nu stuk voor stuk gerehabiliteerd. Maar voor ons anti-communisten. Is daar geen spra ke van. Ik heb al een paar keer om revisie gevraagd, maar ik krijg nul op het rekest. Ik zou zo, zoals ik hier zit, met U in de koffer van'uw auto mee naar het westen gaan". Als arbeider verdient hij 1400 kro nen per maand, zijn vrouw verdient 1000 kronen. ,Dat is ongeveer 60 pet van wat ons gezin met twee kinderen nodig heeft. De rest krijg ik van fa milie in het westen in de vorm van kleding en andere pakketten. Als ie dat hier particulier verkoopt, krijg je een jaar gevangenis. Je moet al les aan de staat verkopen tegen veel iagere prijzen natuurlijk". Dat is het lot van een man, die zelf niet leed aan wat hij „nationale Feigheit" noemt, in de oorlog was hij lid van een verzetsgroep. Ergens in Moravië gaf ik een lift aan een chauffeur, wiens vrachtwagen mot een gebroken cardanas vleugel lam langs de weg stond. Ook hij had wat je bij ons vóór de oorlog „een typisch arbeidersgezicht" zou noe men. Maar een vrachtwagenchauf feur die vloeiend Frans spreekt was bijzonder genoeg om hem te vragen naar zijn beroep vóór 1948. „Toen was ik compagnon in een chocolade fabriek" aldus de chauffeur. Ik had natuurlijk in 1948 wel ergens boek houder kunnen worden, maar als chauffeur verdien ie meer. De 1800 kronen, die ik nu Krijg, zou ik met een kantoorbaan nooit hebben ge haald". Het was geloof ik Louis Da vids, die voor de oorlog het liedje zong: „Wie voor een dubbeltje gebo ren is, die wordt toch nooit een kwar tje". De na-oorlogse ontwikkeling heeft hem ongelijk gegeven. Maar in Oost-Europa wordt bewezen dat het evenzeer mogelijk is dat iemand die voor een kwartje is geboren heel gauw een dubbeltje kan worden en er dan uitzien of hij nooit anders dan een dubbeltje is geweest. Rumeus Amnestie We voeren ons gesprek in het Duits en woorden als „Untersuchungs- haft" en „HaeftUng" maken zjjn ver haal nog huiveringwekkender dan het al is. In 1960 kwam er onder invloed van een beginnende destalinisatie een grote amnestie, waarvan ook onze Praag: het presidentiële paleis op de Prager Burcht met de vlag die aantoont, dat Novotni thuis is. Het stalinisme heeft in Tsjecho- Slowakije op een verschrikkelijke manier gewoed. Het is moeilijk een schatting te maken, hoevelen er rechtstreeks ernstig leed van hebben ondervonden, maar dat het er hon derdduizenden zyn geweest kan als vaststaand worden aangenomen. In 1958 is er bijvoorbeeld een grote ac tie gevoerd, die officieel bekend staat als _,de actie der 70.000". Niet min der dan 70.000 mensen, merendeels intellectuelen, zijn toen uit hun be roep gestoten om „produktieve", dat wil zéggen: handenarbeid te verrich ten. Uiteraard betrof het hier niet- of an ti-communistische intellectuelen, of gewoon mensen, wier ouders „een verleden" hadden Alleen deze actie al bracht vernedering en materiële achteruitgang bij zo'n 250.000 mensen als men de gezinnen van de betrok kenen meetelt. En het behoeft geen betoog dat. als men plotseling 70.000 deskundigen uit hun functies zet, dit ruïneuze gevolgen voor het maat schappelijk en economisch leven van het land heeft. En het zijn natuurlijk niet alleen juristen die ontheemd rondlopen. Alle middenstanders zijn als „kapita listen" van hun eigendommen beroofd en gedeclasseerd. Verder journalis ten, economen, boeren. Helaas treft de declassering niet alleen de ouderen die rechtstreeks „schuldig" zijn maar ook de kinderen. Met een bijna oud-testamentlsche dogmatiek wordt (ie schuld op de kin-1 deren en kindskinderen verhaald. Lk heb een man gesproken, die uit zijn werk was gezet om het verleden van zijn vader. Maar dat hield meteen in. dat zijn eigen kinderen niet als vol waardige staatsburgers konden wor den beschouwd, wat hun in hun stu diemogelijkheden beperkte. Zelfs in de Tsjechische bladen kan men nu af en toe kritiek op deze gang van zaken lezen. In het vak bondsblad „Prace" werd onlangs het geval aangehaald van een 1 -jarig meisje, dat niet op een kunstnijver heidsschool werd toegelaten. Haar ouders waren in 1948 gevjucht toen het dochtertje nog maar een paar jaar was. Het kind werd opgevoed door de grootmoeder. „En alleen omdat het meisje probeert weer con tact te zoeken met haar eigen ouders wordit ze niet betrouwbaar genoeg geacht om op de kunstnijverheids school te worden toegelaten", aldus ongeveer Prace, dat er de kritische vraag aan toevoegde: „Wordt het geen tijd dat we nu ein delijk eens ophouden de kinderen te vervolgen voor wat de ouders heb ben misdaan?" Langzaam, heel langzaam dringt een destalinisatieproces in Tsjecho-Slo wakije door. Het is nu al zover, dat partijcommunisten, als je hen over het stalinistische tijdperk onderhoudt, durven te verzuchten: „We hebben in Tsjecho-Slowakije 'n afschuwelijke tijd achter de rug". Maar het is in Tsjecho-Slowakije nog lang niet zo ver als in Polen oi in Hongarije Het onderlinge wantrouwen is groot en alleen tegenover buitenlanders (al thans tegenover mij) is men opval lend openhartig. De ene Tsjech zal niet gauw tegenover de andere Tsjech verklaren, dat hij een baan als straatveger in Parijs verkiest bo ven welke baan in Tsjecho-Slowakije ook. Zulk soort ontboezemingen spaart hij op voor als hij een westerse buitenlan der ontmoet, die vaak als een soort biechtvader dienst doet, waarbij men zijn hart kan uitstorten. Het klinkt sentimenteel en overtrokken, maar ik heb achter het ijzeren gordijn wat dit betreft opvallend gelijke ervarin gen opgedaan. Toch moet men niet denken, dat er in Tsjecho-Slowakije geen gezellig heid of vrolijkheid zou bestaan. Niet alleen de cafetaria van hotel Enropa met zijn Frans aandoende ronde, mar meren tafeltjes en zjjn donkerhouten keukenstoelen zit des avonds vol, óók het terrasje ervoor en de vele andere terrasjes. De orkesten in de restau rants met dansgelegenheid (en die is er in bjjna elk restaurant) spelen westerse dansmnziek en elke vierde, dans is de twist, die kundig en met groot enthousiasme wordt gedanst- In één van de twee danszaaltje* van het dure hotel-restaurant „Jalta" za gen we zowaar een officier van het volksleger vaardig met de twist om springen. Ja, de dialectiek Ugt zelfs op de dans vloer. yestig j (Van onze luchtvaartmedewerker) j jaar geleden maakten de Amerikaanse gebroeders Wright historie door als eersten een geslaagde vrije vlucht, met een bestuurd motorvliegtuig te maken. Toen deze gebeurtenis wereld kundig werd merkte een vooiTtanstaand geleerde op dat men pas van luchtvaart zou kunnen spreken als het mogelijk zou zijn om loodrecht te starten en te landen. Maar voordat de wereld dat be leefde moesten er nog meer dan vijftig jaar voorbijgaan. Toen pas slaagden de technici erin om, dank zij iiehte en tegelijk zeer kluch tige straalmotoren, een vliegtuig loodrecht van de grond te laten oprijzen en het op dezelfde manier weer te laten dalen. Werkelijk grootse perspectieven openbaarden zich toen voor de lucht vaart. Geen grote vliegvelden meer, geen kilometers lange betonbanen, geen uiterst kwetsbare doelen meer voor vijandelijke luchtaanvaUen. Een vlak stukje grond, iets groter dan het vliegtuig zelf, desnoods niet eens ver hard, was immers voldoende! Het pu bliek zag de sensatie van de vertika- Ie start en landing gedemonstreerd op vliegshows op Le Bourget en Farnborough. De wereld maakte ken nis met de Short SC 1 en de Hawker P. 1127, met de Vliegende Atar en de Balzac en met de Duitse VJ-101C. Maar binnenskamers gebeurde er meer. Militaire experts stelden speci ficaties op voor nieuwe gevechtsvlieg tuigen ter vervanging van de huidige generatie, die eveneens meer dan dubbel zo snel moesten zijn als het geluid en bovendien loodrecht zouden moeten starten en landen. Men noem de ze: VTOL-fighters. Dat wil zeg gen: gevechtsvliegtuigen met een Vertical Take-Off and Landing, ofwel loodrechte start en landing. Allemaal hadden zij ze t.z.t. nodig: Engelsen, Duitsers, Fransen, Italianen en Ame rikanen. Maar ook Canadezen, Bel gen, Nederlanders, Noren, Denen en andere NATO-partners. Het resultaat was een NATO-ontwerpcompetitie. De groep militaire experts die als jury zou optreden en die zich begin 1962 over de ingediende ontwerpen boog zat al gauw in de moeilijkheden verstrikt. In de eerste plaats: moest het een vliegtuig zijn met aparte mo toren voor vertikale en horizontale vlucht of met één enkele motor mot draaibare uitlaten die zowel voor de start en de landing als voor de nor male horizontale vlucht zou kunnen worden gebruikt? Beide systemen hadden hun voor- en nadelen en zelfs deze ervaren technici konden niet tot een beslissing komen wat nu wel en wat na niet. Eigen keuze Maar bij deze technische moeilijk heid kwam nog een geheel an dere. De opzet van de competitie was dat het uitverkoren ontwerp door de gezamenlijke Europese industrie ge bouwd zou worden voor alle NATO- landc-n. Maar de Engelsen lieten we ten dat zij hun eigen ontwerp wilden hebben, de Fransen zouden alleen hun eigen Mirage kopen en ook de Duitsers wilden vrij zijn in hun keus. Al zou er dus een ontwerp als win naar worden aangewezen, dan zou van de gezamenlijke produktie voor alle gebruikers in de praktijk niets terechtkomen. Ten etude raad be sloot de jury daarom eind 1962 om geen winnaar aan te wjjzen. Als er al bij voorbaat geen overeenstemming was had dat trouwens toch geen en kele zin. Er waren intussen in verschillende landen al belangrijke vorderingen ge maakt en een jaar geleden zag de toekomst voor verscheidene ontwer pen, al of niet ingeschreven voor de NATO-competitie, er vrij gunstig uit. Maar nu, een jaar later, ziet alles er heel anders uit. Alle projecten zon der uitzondering zijn vertraagd, uit gesteld, op de lange baan geschoven óf domweg geschrapt. Het ideanl van het loodrecht startende en landende vliegtuig ljjkt nu verder weg dan ooit. Allereerst Engeland. De Britten heb ben de wereld enkele malen verbaasd, eerst met de Short SC 1, het eerste vliegtuig dat loodrecht kon starten en Tanden en dat vier vertikale en een horizontale motor had. Maar deze Short werd al gauw ver drongen door de Hawker P. 1127, het opvallende vliegtuig met zijn vrij gro te luchtinlaten en korte vleugel en één enkele vrij dikke motor met vier draaibare uitlaten. De prestaties van dit vliegtuig waren rondweg formida bel en er werd een ontwikkelingsse rie van 15 stuks op stapel gezet, waarvan negen voor gezamenlijke Amerikaans-Engels-Duitse rekening. Het Amerikaanse leger interesseerde zich ervoor en er kwam een overeen komst tot stand met Northrop voor eventuele licentiebouw in de States. Op papier ontstond een nieuwe ver sie, de P. 1154, die dubbel zo snel als het geluid zou zijn. Deze werd niet alleen ingeschreven voor de NATO- competltfe, maar zou tevens bij de Engelse luchtmacht en de Engelse marine in dienst komen als vervan ger van resp. Hunters en Sea Vixens. Maar toen kwam de tegenslag. Na de opzienbarende demonstratie op Farnborough in 1962 werd de Haw ker in 1963 in Parijs door pech ach tervolgd; eenmaal startte hij hele maal niet, de tweede maal viel hij van geringe hoogte omlaag. Met de bouw van de P. 1154 werd en is nog steeds niet begonnen omdat de luchtmacht (die een eenpersoons toestel wil) en de marine (die een tweezitter wil) het maar niet eens kunnen worden. De controverse schijnt nu zo hoog te zijn gelopen dat de marine van plan schijnt om een Amerikaans type aan te schaffen. Ook de Duitsers, eens fervente aanhangers van het Haw- kertoestel, hebben kennelijk niet meer zoveel belangstelling voor dit project. Voorlopig dus geen P. 1154, als hij er nog ooit komt. Mirage-pech Ook de Fransen gaat het niet meer voor de wind, Zij begonnen later dan de Britten met hun vertikaal startende gevechtsvliegtuig, maar met hun eerste experimentele toestel, de Balzac, werkten zjj in opvallend korte tijd een succesvol proefvlieg- programma af. Tegelijkertijd werd een grotere uitvoering, de Mirage LHV, op stapel gezet en alles wees erop dat dit het eerste loodrecht startende en landende gevechtstoe stel zou zijn dat dubbel zo snel zou kunnen vliegen als liet geluid. De eerste vlucht van de Mirage HIV, waarvan de Franse luchtmacht er volgens onbevestigde berichten al 100 zou hebben besteld, zou in het najaai van 1963 moeten plaatsvinden. Maai de Fransen hebben nu opeens ook te genslag. met als gevolg dat de eerste vlucht niet eerder zal kunnen worden gemaakt dan in het komende voor jaar. In Italië is het niet anders. De Fiat G-95-6, eveneens een VTOL gevechts vliegtuig, schijnt geheel van de baan te zijn, althans volgens de laatste be richten. Het revolutionaire ontwerp van Fokker en de Amerikaanse Re- public-fabriek, de D-24 Alliance, zit voorlopig „in de ijskast", zoals men het noemt. Met andere woorden: er wordt voorlopig niets meer aan ge daan. In Duitsland kwam in het voorjaar van dit jaar nog vrij onver wachts de VJ-101C te voorschijn, een vliegtuig dat was ontworpen en ge bouwd door een combinatie van drie fabrieken: Heinkel. Messerschmitt en Bölkow. Dit vliegtuig valt op doordat vier van de zes motoren voor de ver tikale vlucht zijn geplaatst in gondels aan de vleugeltips. In de lucht kan telen deze gondels naar voren en gaan deze vier motoren dus horizon taal gerichte stuwkracht leveren. De eerste VJ-101C vliegt nog niet snel ler dan het geluid, maar een tweede, die bijna gereed is. kan de geluids snelheid overschrijden, dank zij het gebruik van motoren met naverbran- ding. Ten slotte zou er een VJ-IOID gebouwd worden die dubbel zo snel zou zijn als het geluid. Maar de Duit sers hebben kort geleden het hele project aan de kant geschoven. De VJ-101D wordt niet gebouwd en ook van dit project komt dus niets te recht. Over de hele linie is dus de ontwik keling van loodrecht startende en lan dende gevechtsvliegtuigen vertraagd of op de lange baan geschoven. Dat heeft belangrijke consequenties, ook voor Nederland. Want omstreeks 1970 zullen de nu nog nieuwe Starfighters weer zo langzamerhand verouderd en opgevlogen zjjn en moet er dus weer wat nieuws komen. Dat dat nieuws een l'TOL-jager zal zijn staat als een paal boven water, nuuir de ontwikke ling van dit soort vliegtuigen, zoals die op het ogenblik buiten onze gren zen verloopt, is wat dat betreft niet erg geruststellend. Tussen het begin van de ontwikkeling van een nieuw gevechtsvliegtuig en de feiteljjke in- dienststelling verlopen tegenwoordig ongeveer vier vijf jaar en als er dus in 1970 voor onze luchtmacht dergelijke vliegtuigen moeten zijn zal er nu gauw wat moeten veranderen. De merkwaardige Duitse VJ-101C die niet verder zal worden ont wikkeld. Lot van Enge'ands ex-premiers: (Van onze correspondent) 17 ngeland heeft op het ogenblik een viertal ex-premiers, die allen nog belangstelling genie ten. Wat doen zij op het ogen blik? Lord Avon, de vroegere Sir Anthony Eden, leeft teruggetrokken op zijn landgoed in Pewsey, Wiltshire. H|j is bezig aan de correctie van het derde en laatste deel van zjjn memoires dat de periode van het Akkoord van München (1938) tot het einde van de tweede wereldoorlog omvat. Dit deel zal in de herfst van dit jaar bij Cassell's verschijnen. Lord Avon is slechts zelden in Londen. Kortgele den zag ik hem in het Hogerhuis, toen daar de gestorven president Kennedy werd herdacht. Kaarsrecht stond hij daar, de handen op de rug, naast de regeringstafel. Hij is nog altijd zeer slank, maar hij ziet er oud uit. Zijn haar is zilverwit ge worden, zijn snor zorgvuldig ge trimd. VHA op het kenteken. Dat ver licht hem het zoeken op het parkeer terrein. Zjjn huisarts staat riem één pijp tabak per dag toe...—. Sir Winston Churchill, met zijn 89 jaar de senior in deze liga van oud- regeringschefs, schijnt op de sigaren, waarmee hij zich laat fotograferen, nog slechts te kauwen. Het horen bezorgt hem reeds lang moeilijkhe den. wanneer hij nu en dan het La gerhuis bezoekt, moet hjj daarbij ge holpen worden. Bij de verkiezingen van 1959 hield hij in Woodford zijn laatste rede. Op vragen van zijn toe hoorders kon hij toen al niet meer antwoorden. Zijn mandaat als afge vaardigde loopt in 1964 af. B -si heiden Hulpeloo^ De chef van de na-oorlogse socialis tische regering, Lord Attlee, kwam ik rond Kerstmis tegen in het Lon- dense warenhuis „Anny and Navy Stores". Niemand nam enige notitie van hem. Enigszins hulpeloos stond de voormalige eerste minister voor de deur van de lift, een kleine, teer uitziende heer, die men zijn tactig jaren wel aanziet. In het Hogerhuis behoort hij tot de actiefste parlementariërs, ofschoon hij in de middaguren vaak inslaapt met zijn benen op tafel, die de re gering scheidt van de oppositieban- ken. Zijn redevoeringen zijn van een indrukwekkende helderheid. Zijn le vensdroom is de schepping van een wereldregering. Zijn grootste zorg was, dat Groot-Brlttannië lid zou worden van de E.E.G. Hij beschouw de de E.E.G. als een club van reac tionaire regeringen, waarvan het li berale Engeland zich beter verre houden kon. De „Nobele Lord", zoals de heren in het Hogerhuis elkaar aanspreken, woont met zjjn vrouw. Lady Violet Helen Attlee, in Great Missenden in de graafschap Buckinghamshire. Attlee heeft daar enkele jaren gele den een bungalow gekocht. Zijn vrouw brengt hem 's morgens thee op bed. Hij revancheert zich door wat huishoudelijk werk te doen. Hjj maakt bijvoorbeeld de bedden op wat hij overigens een „vermoeiende bezigheid" vindt. Toeristenklasse Tot zijn lievelingslectuur behoren de detective-romans van Agatha Chris tie. Wanneer hjj per vliegtuig op weg is naar een van de vele lezingen, waarvoor hij in het buitenland ge- vraagd wordt, vliegt hjj slechts toe ristenklasse. In de trein reist hjj uit sluitend tweede klas. Zjjn auto, een „middenklasser", wordt door zijn vrouw bestuur. De wagen draagt de beginletters van zjjn vrouwsnaam Harold MacmilJan heeft nog niet be sloten of hij het Lagerhuis trouw zal blijven. In het gezelschap van de aristocratie voelt hij zich uitstekend thuis* Het Is daarom denkbaar, dat hij het volgend jaar de adeltitel aan neemt, die de koningin voor elke B-emier-buitendienst gereed heeft, et Hogerhuis zou na het vertrek van Lord Home en Lord Hailsham best wat vers bloed kunnen gebrui ken. Het bedden opmaken op zijn landgoed Birch Grove kan Macmil- lan gerust aan anderen overlaten. Maar hij onderscheidt zich toch door een grote mate van persoonlijke be scheidenheid. Hij maakt geregeld ge bruik van openbare vervoersmidde len en staat bij bushaltes in de rij met hetzelfde geduld als waarover alle Britten schijnen te beschikken. Kortgeleden ging hjj per bus naar de kantoren van de uitgeverij, die zijn naam draagt, een familiebedrijf. Cit Downing Street liet hjj zich offi ciële documenten zenden. Het ziet er naar uit als wil Macmillan zjjn memoires gaan schrjjven.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1964 | | pagina 9