BLIEK
in Praag
G G
Ontheemde juristen
Onze balansopruiming begint 16 januari HORLOGES
KLOKKEN
PAUL OUU/ENEEL- W.."K"S enz
b.v, flanel RUITEN WOL
WOLLEN JAPONSTOF
COUPONS tegen extra lage prijzen
ROKKEN - BLOUSES - PAKJES
20 korting
JUMPERS - VESTEN - TWINSETS
10% korting
CEINTUURS suède en leer ƒ1,-
2 4 3 2
i
haarverzorging
JAPONNEN
10% KORTING
MANTELS
DEUX PIICES
DINSDAG 14 JANUARI 1064 Wip Z<3CUWS-V laStldortin PROVIN 01ALH ZBBOWBB OOOBANT
In het najaar van 1963 maakte een onzer medewerkers een
reis naar Tsjecho-Slowakije. Hij sprak er met voor- en tegen
standers van het regime over de politiek, hij ervoer hoe lang
zaam de destalinisatie heeft doorgewerkt en hij ondervond
aan de lijve, met welk een onvoorstelbare bureaucratie de
buitenlander in Tsjecho-Slowakije te maken krijgt iets wat
overigens de Tsjechen en Slowaken zelf ook mateloos ergert.
In een viertal artikelen, waarvan wij vandaag het eerste
plaatsen, schrijft hij over zijn ervaringen.
(Van een onzer medewerkers).
Aan mijn tafeltje van de cafe-
taria van hotel Europa in
Praag zat een arbeider. Hoewel
het zondag was, droeg hij een
groezelig overhemd met omge
krulde boordpunten. Zijn ge
zicht was doorploegd als van
iemand die zijn brood met zwa
re arbeid moet verdienen. Hij
kende blijkbaar Frans, want
met behulp van een gehavend
fondsbrilletje las hij eerst de
„Humanité"' door. Vervolgens
nam hij het tijdschrift van de
Tsjechoslowaakse schrijvers
bond „Literarni Noviny" ter
hand.
Aandachtig las hij een artikel van de
anti-stalinist Jiri Hajek over een
schrijversbljeenkomst in Leningrad,
waar vertegenwoordigers van oost en
west zeer openhartig met elkaar had
den gediscussieerd. „Dat is een inte
ressant congres geweest, vindt U
niet", merkte ik öp als aanloop tot
een praatje. Do arbeider beaamde
het en vroeg nieuwsgierig waar ik
vandaan kwam Na beleefdheidsuit
wisselingen over de schoonheid van
eikaars landen, vertelde de arbeider
zijn geschiedenis, die ik terwtlle van
zijn veiligheid niet in alle details kan
doorvertellen.
Verboden praktijk
Tot 1951 wat deze arbeider jurist
geweest met een advocatenprak
tijk In het centrum van Praag. In het
democratische Tsjecho-Slowak\|e had
hy ook deel uitgemaakt van de diplo
matieke dienst. Dat was uiteraard de
slechtste voorwaarde om In het
volksdemocratischc Tsjecho-Slowakije
te existeren. In 1951 had men hem
eenvoudig verboden nog als jurist
werkzaam te z(jn. HU werd in een
fabriek gestopt, waar hy nu al twaalf
jaar als hulparheider werkt. Zijn
loon: 1200 tot 1400 kronen, goed voor
een slecht pak.
Na pensionering (op het 60e jaar)
krijgt men 50 pet van zijn laatst ge-
notën loon als men dan tenmiste 20
dienstjaren heeft. Onze jurist-hulpar
beider wachtte op een gepensioneerde
collega. „HH krijgt maandelijks 625
kronen óók een ex-jurlst". aldus
mijn tafelgenoot.
Het is niet bij dit ene gesprek met
deze ene jurist gebleven. Geregeld
raakte ik in de cafetaria van hotel
Europa in gesprek met slachtoffers
van het communistische regime Zó
vaak. dat ik aan een van hen vroeg
of Europa soms een trefpunt van „ge-
declasse^rden" was. Nee. dat was
niet het geval, maar er waren in
Tsjecho-Slowakije nu eenmaal zoveel
mensen, die op een of anderp manier
van het stalinisme te lijden hadden
gehad
Hotel Europa ligt aan de beroemde
Vaclftvske NArnistt in het hart van
Praag. Het is een ouderwetse, negen-
tiende-eeuwse bedoening Een specia
le ontbijtzaal voor de gasten was er
niet (tenminste niet voor de individu
ele!); het ontbijt werd opgediend in
de cafetaria Als gast van het hotel
kwam ik daar geregeld en vrijwel el
ke keer leverde dat een verrassend
gesprek op.
Op een ochtend werd ik aangespro
ken door een man van omstreeks
50 jaar. H(j' had nijj als westerling
herkend en wilde zijn droeve ervarin
gen wel van zich afpraten.
Hij was een Slowaak, die voor de
omwenteling m 1948 een eigen bedrijf
had gehad. Op het hoogtepunt van de
stalinistische terreur in hei begin der
vijftiger jaren was hij gearresteerd
op beschuldiging van hoogverraad.
„Ik had absoluut niets gedaan van die
aard. Eerst heb Ik 14 maanden in
voorarrest gezeten, samen met de
zoon van ae sociaal-democratische
minister X (de naam werd expliciet
genoemd) Nee, in mijn tijd werd er
niet meer geslagen om bekentenissen
los te krijgen Ze gooiden een che
misch middel door mijn eten om me
psychisch klein te krijgen. Ik kan
niet navertellen, wat voor gevoel je
dan krijgt, maar je bent volkomen
leeg. Ik ben er ook fysiek bijna aan
ten onder gegaan. Mijn leven is ge
red door een arts, een medegevange
ne"!
Amnesfie
We voeren ons gesprek in het Duits
en woorden als „Untersuchungs-
haft" en „Haeftling" maken zijn ver
haal nog huiveringwekkender dan het
al is. In I960 kwam er onder invloed
van een beginnende destalinisatie een
grote amnestie, waarvan ook onze
zegsman profiteerde. Na zeven jaar
onschuldig te hebben gezeten, kwam
hij vrij.
Zijn vrouw had men ook voor twee
jaar opgesloten en zijn kinderen wa
ren naar een communistisch opvoe
dingsinstituut overgebracht „Daar
werd mijn kinderen verteld, dat hun
moeder een a-morele vrouw was. Om
dat ik wegens hoogverraad was ver
oordeeld, mochten mijn kinderen mij
nooit in de gevangenis bezoeken.
Ik had ze zeven jaar niet gezien, toen
Ik vr(j kwam. Hij wljsl op een man
die aan een ander tafeltje zit „Dat
is een kameraad van me, die heeft
ook zeven jaar gezeten en ik wacht
hier op een andere vriend, die even
eens samen met mij zeven jaar heeft
opgeknapt. Tsjecho-Slowakije is één
groot concentratiekamp", zegt hij
verbitterd. „Er zijn bij ons drie groe
pen: die hebben gezeten, die nu zit
ten en die nog zullen zitten". Hij
toonde ook weinig respect voor zijn
eigen landgenoten. „De Slowaken en
Tsjechen vormen een laf volk. Er
heerst een „nationale Feigheit"
een nationale lafheid", zegt hij.
Zestig procent
Hij vertelt niet alleen met honder
den sociaal-democraten en tien
tallen generaals gevangen te hebben
gezeten, maar ook met communisten
zoals de Slowaakse schrijver Novo-
mesky. „De ten onrechte veroordeel
de communisten worden nu stuk voor
stuk gerehabiliteerd. Maar voor ons
anti-communisten, is daar geen spra
ke van Ik heb al een paar keer om
revisie gevraagd, maar ik krijg nul
op het rekest. Ik zou zo, zoals ik
hier zit, met U in de koffer van uw
auto mee naar het westen gaan".
Als arbeider verdient hij 1400 kro
nen per maand, zijn vrouw verdient
1000 kronen. ,Dat is ongeveer 60 pet
van wat ons gezin met twee kinderen
nodig heeft. De rest krijg >k van fa
milie in het westen in de vorm van
kleding en andere pakketten. Als je
dat hier particulier verkoopt, krijg
je een jaar gevangenis. Je moet al
les aan de staat verkopen tegen veel
TERNEUZEN
Nleuwstr&at 16, Telefoon 3415. Laa* deM kans U mct ontglippen en
bom by ons eens binnenwippen.
Noordstraat 62, Telefoon 520.
Ï3 U XT etaleert voor U van die
JLa JL Jui ll reuze goedkope snobbeltjes,
150 br., 2 mtr halen 1 mtr betalen ƒ8,95
150 br., 2 mtr halen 1 mtr betalen ƒ8,95
Wij starten 1964
met voor U
extra koopjes
NOORDSTRAAT IS, TERNEUZEN
Praag: het 'presidentiële paleis op
de Prager Burcht met de vlag die
aantoont, dat Novotni thuis is.
lagere prijzen natuurlijk". Dat is het
lot vah een man, die zelf niet leed
aan wat hij „nationale Feigheit";;
noemt, in de oorlog was hij lid vanj
een verzetsgroep.
Ergens in Moravië gaf ik een lift aan
een chauffeur, wiens vrachtwagen -
met een gebroken cardanas vleugel
lam langs de weg stond. Ook hy had
wat je bij ons vóór de oorlog „een
typisch arbeidersgezicht" zou noe
men. Maar een vrachtwage.ichauf-
feur die vloeiend Frans spreekt was
bijzonder genoeg om hem te vragen
naar zijn beroep vóór 1948. „Toen
was ik compagnon in een chocolade
fabriek", aldus de chauffeur. ,_Ik had
'/hatuurlijk in 1948 wer ergens böfek-
Ahouder,,kunnen worden, maar als
chauffeur verditm^je meer.. De 1SÖ0
kronen, die ik nu krijg, zou ik met
een kantoorbaan nooit hebben ge-j
haald". Het was geloof ik Louis Da-
vids, die voor de oorlog het liedje i
zong: „Wie voor een dubbeltje gebo- i
ren is. die wordt toch nooit een kwar- i
tje". De na-oorlogse ontwikkeling I
heeft hem ongelijk gegeven. Maar in
Oost-Europa wordt bewezen dat het
evenzeer mogelijk is dat iemand die
voor een kwaitje is geboren heel
gauw een dubbeltje kan worden
'èn er dan uitzien of hij nooit anders j
dan een dubbeltje is geweest.
Ru neus;
Het stalinisme heeft in Tsjecho-
Slowakije op een verschrik kei yke
manier gewoed. Het is moeilijk een
schatting te maken, hoevelen er
rechtstreeks ernstig leed van hebben j
ondervonden, maar dat het er hon- I
derdduizenden zijn geweest kan als
vaststaand worden aangenomen. In
1958 is er bijvoorbeeld een grote ac
tie gevoerd, die officieel bekend staat
ais .,de actie der 70.000". Niet min
der dan 70.000 mensen, merendeels
intellectuelen, zijn toen uit hun be-1
roep gestoten om „produktieve", dat
wil zeggen: handenarbeid te verrich
ten.
Uiteraard betrof het hier niet- of an
ti-communistische intellectuelen, of
gewoon mensen, wier ouders „een
verleden" hadden Alleen deze actie
al bracht vernedering en materiële
achteruitgang bij zo'n 250.000 mensen
als men de gezinnen van de betrok
kenen meetelt. En het behoeft geen
betoog dat, als men plotseling 70.000
deskundigen uit hun functies zet, dit
ruïneuze gevolgen voor het maat
schappelijk en economisch leven van
het land heeft.
Met een communist heb ik gespro
ken over het onrecht, dat men al de-
ze mensen (en in het bijzonder noem-
de ik de juristen) had aangedaan I
,Dat moet U niet verkeerd zien. De
meesten vinden het zo fijn in de fa
brieken, dat ze niet eens meer in hun
oude beroep terug zouden willen. On
langs had ik voor mijn bureau een
jurist nodig. Ik zette een advertentie
in de krant en ik dacht dat ik wel
duizenden brieven zou ontvangen,
want ik weet hoeveel juristen er uit
hun beroep zijn gezet. Lk kreeg zegge
en schrijve vier sollicitatiebrieven",
aldus deze functionaris. „Maar is het
U dan niet bekend, dat het die ex-
juristen is verboden hun beroep ooit
nog uit te oefenen", wierp ik tegen.
„Hij mag geen privé-praktijk uit-
oefenen, maar als juridisch medewer
ker van ons bureau zou hij z(jn ge
accepteerd", antwoordde de func
tionaris. Dit mag theoretisch juist
zijn, in feite hebben gedeclasseerde
juristen geen schijn van kans. Zij we
ten dat en achten het zinloos daar
om op zulke advertenties in te gaan.
Ook de kinderen
En het zyn natuurlijk niet alleen
juristen die ontheemd rondlopen.
Alle middenstanders zijn als „kapita
listen" van hun eigendommen beroofd
en gedeclasseerd. Verder journalis
ten, economen, boeren. Helaas treft
de deciassering niet alleen de ouderen
die rechtstreeks „3chuldig" zjjn maar
ook de kinderen.
Met een bijna oud-testamentlsche
dogmatiek wordt de schuld op de kin
deren en kindskinderen verhaald. Ik
heb een man gesproken, die uit zijn
werk was gezet om het verleden van
zjjn vader Maar dat hield meteen in,
dat zijn eigen kinderen niet als vol
waardige staatsburgers konden wor
den beschouwd, wat hun in hun stu
diemogelijkheden beperkte.
Zelfs in de Tsjechische bladen kan
men nu af en toe kritiek op deze
gang van zaken lezen. In het vak
bondsblad „Prace" werd onlangs het
geval aangehaald van een 17-jarig
meisje, dat niet op een kunstnijver
heidsschool werd toegelaten. Haar
ouders waren in 1948 gevlucht toen
het dochtertje nog maar een paar
jaar was. Het kind werd opgevoed
door de grootmoeder. „En alleen
omdat het meisje probeert weer con
tact te zoeken met haar eigen ouders
wordt ze niet betrouwbaar genoeg
geacht om op de kunstnijverheids
school te worden toegelaten", aldus
ongeveer Prace, dat er de kritische
vraag aan toevoegde:
„Wordt het geen tijd dat we nu ein
delijk eens ophouden de kinderen te
vervolgen voor wat de ouders heb
ben misdaan?"
Langzaam, heel langzaam dringt een
destalinisatieproces in Tsjecho-Slo
wakije door. Het is nu al zover, dat
partycommunisten, als Je hen over
het stalinistische tijdperk onderhoudt,
durven te verzuchten: „We hebben
in Tsjecho-Slowakije 'n afschuwelijke
tijd achter de rug" Maar het is In
Tsjecho-Slowakije nog lang niet zo
ver als in Polen ol in Hongarije Het
onderlinge wantrouwen is groot en
alleen tegenover buitenlanders (al
thans tegenover mij) is men opval
lend openhartig. De ene Tsjech zal
niet gauw tegenover de andere
Tsjech verklaren, dat hy een baan
als straatveger in Parijs verkiest bo
ven welke baan in Tsjecho-Slowakije
ook.
Zulk soort ontboezemingen spaart hij
op voor als hij een westerse buitenlan
der ontmoet, die vaak als een soort
biechtvader dienst doet, waarbij men
zijn hart kan uitstorten. Het klinkt
sentimenteel en overtrokken, maar ik
heb achter het ijzeren gordijn wat
dit betreft opvallend gelijke ervarin
gen opgedaan.
Toch moet men niet denken, dat er
in Tsjecho-Slowakije geen gezellig
heid of vroiykheid zou bestaan. Niet
alleen de cafetaria van hotel Europa
met zyn Frans aandoende ronde, mar
meren tafeltjes en zyn donkerhouten
keukenstoelen zit des avonds vol, óók
het terrasje ervoor en de vele andere
terrasjes. De orkesten in de restau
rants met dansgelegenheid (en die is
er in byna elk restaurant) spelen
westerse dansmuziek en elke vierde
dans Is de twist, die kundig en met
groot enthousiasme wordt gedanst.
In één van de twee danszaaltjes van
het dure hotel-restaurant „Jalta" za
gen we zowaar een officier van het
volksleger vaardig met de twist om
springen.
Ja, de dialectiek ligt zelfs op de dans
vloer.
Italiaanse linkse
socialisten vormen
nieuwe partij
Op het in Rome gehouden congres van
de linkse groepering der Italiaanse so
cialistische party, onder leiding van
Tulllo Veechfetti, is de vorming van een
nieuwe partij door deze minderheids
groep bekendgemaakt. De naam van de
nieuwe party luidt: „Italiaanse socialis
tische partij van proletarische eenheid".
De oprichting van de nieuwe partij werd
bij dë aanvang van het congres, waar
aan door ongeveer 700 linkse socalisten
werd deelgenomen, door Vecchietti be
kendgemaakt.
De naam der nieuwe party is in feite
de naam van de huidige socialistische
party voordat in januari 1947 de sociaal
-democratische stroming onder Giusep
pe Saragat zich afscheidde.
De leiders van de nieuwe partij beweren
de steun te hebben van de meerderheid
ln de jeugdbeweging van de socialisti
sche partij. Tuliio Vecchietti is gekozen
tot secretaris-generaal van de nieuwe
partij.
TROUW-
AUTO'S
I TELEFOON
Fa. VAN DEN HEMEL
TERNEUZEN
VOOR
INAAR
(APSALON
sANDRINI
Vlooswijkstraat 4
Tel. 2465, Terneuzen
BEL
voor uw
BETONMORTEL
DE HANDEL IN
BOUWMATERIALEN
Vijf mensen gedood
bij explosie in
chemische fabriek
Bij een ontploffing die zich zondag
heeft voorgedaan in een terrein
van zes hectare beslaande chemische
fabriek te Attleboro (Massachusetts),
de „Thompson Chemical Co", zyn vijf
mensen gedood en hebben 23 anderen
verwondingen opgelopen.
Ais gevolg van de explosie trilden de
huizen tot in Boston. Na de ontploffing
brak brand uit. Een vijftal fabrieksge
bouwen werd in de as gelegd, een ander
gebouw werd bedreigd en mser dan 100
gezinnen werden gedwongen hun wo
ningen te verlaten. Brandweerlieden uit
10 gemeenten probeerden de vuurzee te
bedwingen.
Een lid van het fabriekspersoneel zei in
een voorlopig rapport aat de ontplof
fing zich blijkbaar had voorgedaan in
een reusachtige koelgastank Hij dacht
dat de schade meer dan 3.000.000 dollar
zou belopen.
NU 26,75 - 29,75 enz.
vanaf 19,50 - 23,90 - 26,75 eni.
vanaf 49,50 - 59,75 - 62,- enz.
op alle andere artikelen
Tsjeiho-Slowakjje 1963 (I)
Reken eens uit wat V
verdient in de
balansopruiming bij G G