BLIEK in Praag G G Ontheemde juristen Onze balansopruiming begint 16 januari HORLOGES KLOKKEN PAUL OUU/ENEEL- W.."K"S enz b.v, flanel RUITEN WOL WOLLEN JAPONSTOF COUPONS tegen extra lage prijzen ROKKEN - BLOUSES - PAKJES 20 korting JUMPERS - VESTEN - TWINSETS 10% korting CEINTUURS suède en leer ƒ1,- 2 4 3 2 i haarverzorging JAPONNEN 10% KORTING MANTELS DEUX PIICES DINSDAG 14 JANUARI 1064 Wip Z<3CUWS-V laStldortin PROVIN 01ALH ZBBOWBB OOOBANT In het najaar van 1963 maakte een onzer medewerkers een reis naar Tsjecho-Slowakije. Hij sprak er met voor- en tegen standers van het regime over de politiek, hij ervoer hoe lang zaam de destalinisatie heeft doorgewerkt en hij ondervond aan de lijve, met welk een onvoorstelbare bureaucratie de buitenlander in Tsjecho-Slowakije te maken krijgt iets wat overigens de Tsjechen en Slowaken zelf ook mateloos ergert. In een viertal artikelen, waarvan wij vandaag het eerste plaatsen, schrijft hij over zijn ervaringen. (Van een onzer medewerkers). Aan mijn tafeltje van de cafe- taria van hotel Europa in Praag zat een arbeider. Hoewel het zondag was, droeg hij een groezelig overhemd met omge krulde boordpunten. Zijn ge zicht was doorploegd als van iemand die zijn brood met zwa re arbeid moet verdienen. Hij kende blijkbaar Frans, want met behulp van een gehavend fondsbrilletje las hij eerst de „Humanité"' door. Vervolgens nam hij het tijdschrift van de Tsjechoslowaakse schrijvers bond „Literarni Noviny" ter hand. Aandachtig las hij een artikel van de anti-stalinist Jiri Hajek over een schrijversbljeenkomst in Leningrad, waar vertegenwoordigers van oost en west zeer openhartig met elkaar had den gediscussieerd. „Dat is een inte ressant congres geweest, vindt U niet", merkte ik öp als aanloop tot een praatje. Do arbeider beaamde het en vroeg nieuwsgierig waar ik vandaan kwam Na beleefdheidsuit wisselingen over de schoonheid van eikaars landen, vertelde de arbeider zijn geschiedenis, die ik terwtlle van zijn veiligheid niet in alle details kan doorvertellen. Verboden praktijk Tot 1951 wat deze arbeider jurist geweest met een advocatenprak tijk In het centrum van Praag. In het democratische Tsjecho-Slowak\|e had hy ook deel uitgemaakt van de diplo matieke dienst. Dat was uiteraard de slechtste voorwaarde om In het volksdemocratischc Tsjecho-Slowakije te existeren. In 1951 had men hem eenvoudig verboden nog als jurist werkzaam te z(jn. HU werd in een fabriek gestopt, waar hy nu al twaalf jaar als hulparheider werkt. Zijn loon: 1200 tot 1400 kronen, goed voor een slecht pak. Na pensionering (op het 60e jaar) krijgt men 50 pet van zijn laatst ge- notën loon als men dan tenmiste 20 dienstjaren heeft. Onze jurist-hulpar beider wachtte op een gepensioneerde collega. „HH krijgt maandelijks 625 kronen óók een ex-jurlst". aldus mijn tafelgenoot. Het is niet bij dit ene gesprek met deze ene jurist gebleven. Geregeld raakte ik in de cafetaria van hotel Europa in gesprek met slachtoffers van het communistische regime Zó vaak. dat ik aan een van hen vroeg of Europa soms een trefpunt van „ge- declasse^rden" was. Nee. dat was niet het geval, maar er waren in Tsjecho-Slowakije nu eenmaal zoveel mensen, die op een of anderp manier van het stalinisme te lijden hadden gehad Hotel Europa ligt aan de beroemde Vaclftvske NArnistt in het hart van Praag. Het is een ouderwetse, negen- tiende-eeuwse bedoening Een specia le ontbijtzaal voor de gasten was er niet (tenminste niet voor de individu ele!); het ontbijt werd opgediend in de cafetaria Als gast van het hotel kwam ik daar geregeld en vrijwel el ke keer leverde dat een verrassend gesprek op. Op een ochtend werd ik aangespro ken door een man van omstreeks 50 jaar. H(j' had nijj als westerling herkend en wilde zijn droeve ervarin gen wel van zich afpraten. Hij was een Slowaak, die voor de omwenteling m 1948 een eigen bedrijf had gehad. Op het hoogtepunt van de stalinistische terreur in hei begin der vijftiger jaren was hij gearresteerd op beschuldiging van hoogverraad. „Ik had absoluut niets gedaan van die aard. Eerst heb Ik 14 maanden in voorarrest gezeten, samen met de zoon van ae sociaal-democratische minister X (de naam werd expliciet genoemd) Nee, in mijn tijd werd er niet meer geslagen om bekentenissen los te krijgen Ze gooiden een che misch middel door mijn eten om me psychisch klein te krijgen. Ik kan niet navertellen, wat voor gevoel je dan krijgt, maar je bent volkomen leeg. Ik ben er ook fysiek bijna aan ten onder gegaan. Mijn leven is ge red door een arts, een medegevange ne"! Amnesfie We voeren ons gesprek in het Duits en woorden als „Untersuchungs- haft" en „Haeftling" maken zijn ver haal nog huiveringwekkender dan het al is. In I960 kwam er onder invloed van een beginnende destalinisatie een grote amnestie, waarvan ook onze zegsman profiteerde. Na zeven jaar onschuldig te hebben gezeten, kwam hij vrij. Zijn vrouw had men ook voor twee jaar opgesloten en zijn kinderen wa ren naar een communistisch opvoe dingsinstituut overgebracht „Daar werd mijn kinderen verteld, dat hun moeder een a-morele vrouw was. Om dat ik wegens hoogverraad was ver oordeeld, mochten mijn kinderen mij nooit in de gevangenis bezoeken. Ik had ze zeven jaar niet gezien, toen Ik vr(j kwam. Hij wljsl op een man die aan een ander tafeltje zit „Dat is een kameraad van me, die heeft ook zeven jaar gezeten en ik wacht hier op een andere vriend, die even eens samen met mij zeven jaar heeft opgeknapt. Tsjecho-Slowakije is één groot concentratiekamp", zegt hij verbitterd. „Er zijn bij ons drie groe pen: die hebben gezeten, die nu zit ten en die nog zullen zitten". Hij toonde ook weinig respect voor zijn eigen landgenoten. „De Slowaken en Tsjechen vormen een laf volk. Er heerst een „nationale Feigheit" een nationale lafheid", zegt hij. Zestig procent Hij vertelt niet alleen met honder den sociaal-democraten en tien tallen generaals gevangen te hebben gezeten, maar ook met communisten zoals de Slowaakse schrijver Novo- mesky. „De ten onrechte veroordeel de communisten worden nu stuk voor stuk gerehabiliteerd. Maar voor ons anti-communisten, is daar geen spra ke van Ik heb al een paar keer om revisie gevraagd, maar ik krijg nul op het rekest. Ik zou zo, zoals ik hier zit, met U in de koffer van uw auto mee naar het westen gaan". Als arbeider verdient hij 1400 kro nen per maand, zijn vrouw verdient 1000 kronen. ,Dat is ongeveer 60 pet van wat ons gezin met twee kinderen nodig heeft. De rest krijg >k van fa milie in het westen in de vorm van kleding en andere pakketten. Als je dat hier particulier verkoopt, krijg je een jaar gevangenis. Je moet al les aan de staat verkopen tegen veel TERNEUZEN Nleuwstr&at 16, Telefoon 3415. Laa* deM kans U mct ontglippen en bom by ons eens binnenwippen. Noordstraat 62, Telefoon 520. Ï3 U XT etaleert voor U van die JLa JL Jui ll reuze goedkope snobbeltjes, 150 br., 2 mtr halen 1 mtr betalen ƒ8,95 150 br., 2 mtr halen 1 mtr betalen ƒ8,95 Wij starten 1964 met voor U extra koopjes NOORDSTRAAT IS, TERNEUZEN Praag: het 'presidentiële paleis op de Prager Burcht met de vlag die aantoont, dat Novotni thuis is. lagere prijzen natuurlijk". Dat is het lot vah een man, die zelf niet leed aan wat hij „nationale Feigheit";; noemt, in de oorlog was hij lid vanj een verzetsgroep. Ergens in Moravië gaf ik een lift aan een chauffeur, wiens vrachtwagen - met een gebroken cardanas vleugel lam langs de weg stond. Ook hy had wat je bij ons vóór de oorlog „een typisch arbeidersgezicht" zou noe men. Maar een vrachtwage.ichauf- feur die vloeiend Frans spreekt was bijzonder genoeg om hem te vragen naar zijn beroep vóór 1948. „Toen was ik compagnon in een chocolade fabriek", aldus de chauffeur. ,_Ik had '/hatuurlijk in 1948 wer ergens böfek- Ahouder,,kunnen worden, maar als chauffeur verditm^je meer.. De 1SÖ0 kronen, die ik nu krijg, zou ik met een kantoorbaan nooit hebben ge-j haald". Het was geloof ik Louis Da- vids, die voor de oorlog het liedje i zong: „Wie voor een dubbeltje gebo- i ren is. die wordt toch nooit een kwar- i tje". De na-oorlogse ontwikkeling I heeft hem ongelijk gegeven. Maar in Oost-Europa wordt bewezen dat het evenzeer mogelijk is dat iemand die voor een kwaitje is geboren heel gauw een dubbeltje kan worden 'èn er dan uitzien of hij nooit anders j dan een dubbeltje is geweest. Ru neus; Het stalinisme heeft in Tsjecho- Slowakije op een verschrik kei yke manier gewoed. Het is moeilijk een schatting te maken, hoevelen er rechtstreeks ernstig leed van hebben j ondervonden, maar dat het er hon- I derdduizenden zijn geweest kan als vaststaand worden aangenomen. In 1958 is er bijvoorbeeld een grote ac tie gevoerd, die officieel bekend staat ais .,de actie der 70.000". Niet min der dan 70.000 mensen, merendeels intellectuelen, zijn toen uit hun be-1 roep gestoten om „produktieve", dat wil zeggen: handenarbeid te verrich ten. Uiteraard betrof het hier niet- of an ti-communistische intellectuelen, of gewoon mensen, wier ouders „een verleden" hadden Alleen deze actie al bracht vernedering en materiële achteruitgang bij zo'n 250.000 mensen als men de gezinnen van de betrok kenen meetelt. En het behoeft geen betoog dat, als men plotseling 70.000 deskundigen uit hun functies zet, dit ruïneuze gevolgen voor het maat schappelijk en economisch leven van het land heeft. Met een communist heb ik gespro ken over het onrecht, dat men al de- ze mensen (en in het bijzonder noem- de ik de juristen) had aangedaan I ,Dat moet U niet verkeerd zien. De meesten vinden het zo fijn in de fa brieken, dat ze niet eens meer in hun oude beroep terug zouden willen. On langs had ik voor mijn bureau een jurist nodig. Ik zette een advertentie in de krant en ik dacht dat ik wel duizenden brieven zou ontvangen, want ik weet hoeveel juristen er uit hun beroep zijn gezet. Lk kreeg zegge en schrijve vier sollicitatiebrieven", aldus deze functionaris. „Maar is het U dan niet bekend, dat het die ex- juristen is verboden hun beroep ooit nog uit te oefenen", wierp ik tegen. „Hij mag geen privé-praktijk uit- oefenen, maar als juridisch medewer ker van ons bureau zou hij z(jn ge accepteerd", antwoordde de func tionaris. Dit mag theoretisch juist zijn, in feite hebben gedeclasseerde juristen geen schijn van kans. Zij we ten dat en achten het zinloos daar om op zulke advertenties in te gaan. Ook de kinderen En het zyn natuurlijk niet alleen juristen die ontheemd rondlopen. Alle middenstanders zijn als „kapita listen" van hun eigendommen beroofd en gedeclasseerd. Verder journalis ten, economen, boeren. Helaas treft de deciassering niet alleen de ouderen die rechtstreeks „3chuldig" zjjn maar ook de kinderen. Met een bijna oud-testamentlsche dogmatiek wordt de schuld op de kin deren en kindskinderen verhaald. Ik heb een man gesproken, die uit zijn werk was gezet om het verleden van zjjn vader Maar dat hield meteen in, dat zijn eigen kinderen niet als vol waardige staatsburgers konden wor den beschouwd, wat hun in hun stu diemogelijkheden beperkte. Zelfs in de Tsjechische bladen kan men nu af en toe kritiek op deze gang van zaken lezen. In het vak bondsblad „Prace" werd onlangs het geval aangehaald van een 17-jarig meisje, dat niet op een kunstnijver heidsschool werd toegelaten. Haar ouders waren in 1948 gevlucht toen het dochtertje nog maar een paar jaar was. Het kind werd opgevoed door de grootmoeder. „En alleen omdat het meisje probeert weer con tact te zoeken met haar eigen ouders wordt ze niet betrouwbaar genoeg geacht om op de kunstnijverheids school te worden toegelaten", aldus ongeveer Prace, dat er de kritische vraag aan toevoegde: „Wordt het geen tijd dat we nu ein delijk eens ophouden de kinderen te vervolgen voor wat de ouders heb ben misdaan?" Langzaam, heel langzaam dringt een destalinisatieproces in Tsjecho-Slo wakije door. Het is nu al zover, dat partycommunisten, als Je hen over het stalinistische tijdperk onderhoudt, durven te verzuchten: „We hebben in Tsjecho-Slowakije 'n afschuwelijke tijd achter de rug" Maar het is In Tsjecho-Slowakije nog lang niet zo ver als in Polen ol in Hongarije Het onderlinge wantrouwen is groot en alleen tegenover buitenlanders (al thans tegenover mij) is men opval lend openhartig. De ene Tsjech zal niet gauw tegenover de andere Tsjech verklaren, dat hy een baan als straatveger in Parijs verkiest bo ven welke baan in Tsjecho-Slowakije ook. Zulk soort ontboezemingen spaart hij op voor als hij een westerse buitenlan der ontmoet, die vaak als een soort biechtvader dienst doet, waarbij men zijn hart kan uitstorten. Het klinkt sentimenteel en overtrokken, maar ik heb achter het ijzeren gordijn wat dit betreft opvallend gelijke ervarin gen opgedaan. Toch moet men niet denken, dat er in Tsjecho-Slowakije geen gezellig heid of vroiykheid zou bestaan. Niet alleen de cafetaria van hotel Europa met zyn Frans aandoende ronde, mar meren tafeltjes en zyn donkerhouten keukenstoelen zit des avonds vol, óók het terrasje ervoor en de vele andere terrasjes. De orkesten in de restau rants met dansgelegenheid (en die is er in byna elk restaurant) spelen westerse dansmuziek en elke vierde dans Is de twist, die kundig en met groot enthousiasme wordt gedanst. In één van de twee danszaaltjes van het dure hotel-restaurant „Jalta" za gen we zowaar een officier van het volksleger vaardig met de twist om springen. Ja, de dialectiek ligt zelfs op de dans vloer. Italiaanse linkse socialisten vormen nieuwe partij Op het in Rome gehouden congres van de linkse groepering der Italiaanse so cialistische party, onder leiding van Tulllo Veechfetti, is de vorming van een nieuwe partij door deze minderheids groep bekendgemaakt. De naam van de nieuwe party luidt: „Italiaanse socialis tische partij van proletarische eenheid". De oprichting van de nieuwe partij werd bij dë aanvang van het congres, waar aan door ongeveer 700 linkse socalisten werd deelgenomen, door Vecchietti be kendgemaakt. De naam der nieuwe party is in feite de naam van de huidige socialistische party voordat in januari 1947 de sociaal -democratische stroming onder Giusep pe Saragat zich afscheidde. De leiders van de nieuwe partij beweren de steun te hebben van de meerderheid ln de jeugdbeweging van de socialisti sche partij. Tuliio Vecchietti is gekozen tot secretaris-generaal van de nieuwe partij. TROUW- AUTO'S I TELEFOON Fa. VAN DEN HEMEL TERNEUZEN VOOR INAAR (APSALON sANDRINI Vlooswijkstraat 4 Tel. 2465, Terneuzen BEL voor uw BETONMORTEL DE HANDEL IN BOUWMATERIALEN Vijf mensen gedood bij explosie in chemische fabriek Bij een ontploffing die zich zondag heeft voorgedaan in een terrein van zes hectare beslaande chemische fabriek te Attleboro (Massachusetts), de „Thompson Chemical Co", zyn vijf mensen gedood en hebben 23 anderen verwondingen opgelopen. Ais gevolg van de explosie trilden de huizen tot in Boston. Na de ontploffing brak brand uit. Een vijftal fabrieksge bouwen werd in de as gelegd, een ander gebouw werd bedreigd en mser dan 100 gezinnen werden gedwongen hun wo ningen te verlaten. Brandweerlieden uit 10 gemeenten probeerden de vuurzee te bedwingen. Een lid van het fabriekspersoneel zei in een voorlopig rapport aat de ontplof fing zich blijkbaar had voorgedaan in een reusachtige koelgastank Hij dacht dat de schade meer dan 3.000.000 dollar zou belopen. NU 26,75 - 29,75 enz. vanaf 19,50 - 23,90 - 26,75 eni. vanaf 49,50 - 59,75 - 62,- enz. op alle andere artikelen Tsjeiho-Slowakjje 1963 (I) Reken eens uit wat V verdient in de balansopruiming bij G G

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1964 | | pagina 19