IEDER EEN KANT UIT
Je kunt Hem er niet buiten laten
w r
„Ik heb nog nooit over Kerstmis nagedacht", zegt
een 20-jarig winkelmeisje. Een 18-jarige metaalar
beider vindt: „Kerstmis? Wel een aardig feest met
kerstbomen en zo. Naar de kerk? Nee". Een 21-
jarige scholier antwoordt: „met Kerstmis wil ik nog
wel eens naar een kerk gaan, de sfeer doet je toch
wel iets, maar die is gauw verdwenen, zo na nieuw
jaar en dan slaap ik weer liever zondagsmorgens uit.
-
lis wê
z
r. w-\-. tmggm
*mm$ i
4 c/v~ 'v'
IEDER EEN KANT UIT
MET KERSTMIS. VOOR
DEZE PAGINA SPRA
KEN WIJ MET JONGE
MENSEN UIT VERSCHIL
LENDE KERKEN EN LE
VENSBESCHOUWELIJKE
RICHTINGEN OVER
KERSTMIS IN DEZE TIJD
LINKSBOVEN ONDER
WIJZER J. VERBEEK.
HIERBOVEN VAN LINKS
NAAR RECHTS BRAM
POPPE, MAGDA STURM
EN AAD VAN DEN BOS.
DAARONDER LINKS
CORRIE VAN DE WOES-
TIJNE EN RECHTS RIA
WEEMAES.
Hef sneeuwt in de straten van de stad. De dansende vlokken komen tot rust op een
stapel kerstbomen op een pleintje, het wegdek en de trottoirs krijgen een dun laagje
wit. Geen poedersuiker of iets dergelijks maar gewoon natte sneeuw, waarvan kin
deren uitgelaten proberen sneeuwballen te maken. „Misschien wordt het nog een witte
kerst", zegt een jongeman tegen zijn meisje. Het paartje loopt verstrengeld met vlugge
stap tussen de warreling van wit door, sneeuwvlokken op jas en mantel, in de
haren.
Misschien nog wel een witte kerst in Nederl and. Het hoort er misschien bij. Het maakt
de zaak wat romantisch, net zoals de kerstbomen en de kerstkransen, de kerstklokken
en kerstliedjes. In Australië vieren de geëmigreerde Nederlanders Kerstmis in de zomer,
met open serredeuren: „omdat het zo verschrikkelijk warm binnen is" (uit een brief).
„Maar een kerstboom hebben we wel, want die hoort er echt bij" (uit dezelfde brief).
ZEVENTIENJARIGE Ria Wee-
maes uit Nieuw-Namen zegt het
spontaan: „ik geloof niet dat er
zoveel over Kerstmis wordt nage
dacht. Je hebt de kerststal voor de
kleintjes, je gaat naar de nacht
mis, het orgel speelt kerstliedjes.
Kerstmis is echt zo'n menselijk
feest geworden. Maar je kunt Hem
er toch eigenlijk niet buiten laten.
Je moet Hem op je laten inwer
ken, dan valt vanzelf de show weg.
Je moet je openstellen en naden
ken. Katholieken zouden een uit
straling moeten zijn van Christus,
het kerstfeest zou je daarbij kun
nen helpen, maar het is erg moei
lijk".
Het zijn zaken, die Ria bezig houden.
Ze leest nog wel eens kerkelijke
boeken, het interesseert haar, als r.-k.
gymnasiaste (hoogste klas) op het Jan-
seniuslyceum in Hulst.
Kerstmis is zo'n algemeen feest ge
worden, iedereen viert het. Maar we
doen het allemaal weer anders, de één
gaat naar de kerk, de ander niet. Ieder
een profiteert ervan, maar het eigenlijke
kerstgebeuren, dat is moeilijk te begrij
pen en te beleven. Het zou eigenlijk veel
meer moeten worden beleefd". Eigen
lijk zou alles moeten veranderen, maar
daarvan merk je zo weinig. Wat het wil
zeggen zou je ook moeten kunnen vie-
dag uit elkaar gaan, naar onze eigen
kerk. Samen doen zou dichter bij de op
dracht liggen, die we hebben, dan apart.
Er zijn hier in Grijpskerke wel eens van
die diensten samen geweest, maar nu
niet meer. Erg jammer".
„Het hoort er toch bij in deze tijd, je
hoort en leest over niets anders meer:
samenwerken en samen doen, als het
kan. Ik geloof dat het juist met Kerst
mis zo goed zou zijn".
Drie dagen telt Kerstmis. Drie dagen
waarvan de eerste vooral bestemd is
voor de kerk. „Het moeten niet alleen
maar drie vakantiedagen zijn", zegt
Brams vader opeens. Zijn zoon is het er
roerend mee eens: „nee niet alleen va
kantie. En het is bovendien een feest
dag, dus daarom kerstkrans of iets an
ders. Ja, dat hoort er toch wel bij. Het
heeft met de sfeer te maken, maar dat
moet het niet alleen zijn".
Kerstmis kunnen we als humanist net
zo goed vieren als de kerkelijke
mensen, maar het zegt ons alleen niets.
We kunnen er het accent van samen
zijn aan geven: praten, onderling con
tact, liefde geven aan elkaar, in het bij
zonder in het gezin. Vooral als we met
Kerstmis bij elkaar zijn, allemaal vrij
zijn".
Aad van den Bos (20) komt uit Rijswijk
(Z.-H.), maar is tot eind dit jaar prak
tisch werkzaam als h.t.s.'er bij de slui
zenbouw in Terneuzen. In Terneuzen
had hij nogal wat vrije tijd, hij was al
de richting van het humanisme toege
daan, maar in Terneuzen is hij officieel
toegetreden tot het Humanistisch Ver
bond, via het gewest Zeeland. „Ik ben
min of meer naar het humanisme toe
gegroeid. Ik ging wel op zondagsschool.
Een kerstboom hoort er echt bij:
„de den van mijn immer groene verwachting
staat versierd met restanten van illusies
haast zinnenloos
in de kale kamer van mijn eenzaamheid"
schrijft de dichter Frans Babylon. En Ben van Eijsselstein:
„O Kerstnacht, die straalt door de eeuwen,
neem weer van ons hart bezit;
laat het sneeuwen, Heer, laat het sneeuwen,
maak een donkere wereld wit."
En weer Frans Babyion:
„in bethlehem waken arabische soldaten
en schieten israëlische schapen dood
om ze te roosteren
in 't houtvuur van hun felle haat."
„Met Kerstmis samen één voelen: samen naar de kerk gaan". „Hef is toch wel vreemd:
met Kerstmis gaan de mensen verschillende kanten uit, ieder naar een andere kerk en ze
gaan toch uiteindelijk met hetzelfde doel". „Kerstmis: je- kunt proberen méér voor een
ander te zijn dan in je gewone doen, de hele sfeer eromheen werkt eraan mee". Dit
zijn opmerkingen van jonge mensen uit verschillende kerken en met een gevarieerde
levensbeschouwing, van verschillende leeftijd. „Wat betekent Kerstmis voor jou?" was
onze vraag. „Horen al die romantische zaken eromheen ook bij Kerstmis of gaaf het
om hef kerkelijk feest, kan het samen gaan?" Een paar vragen en een reeks, gevarieerde
antwoorden. „Kerstmis is er voor alle mensen", „waarom kunnen de kerken dit kerke
lijke feest dan niet meer samen vieren?" een vraag die wij verschillende malen hoorden.
Een vraag in een antwoord. Een vraag, die past in deze tijd, waarin de kerken in be
weging zijn. Of zoals één der jonge mensen het noemde „samen kerstfeest vieren zou
dichter bij de opdracht zijn dan apart".
ren. Ik zou zelf ook willen, dat het me
meer zei en dat het een meer godsdien
stig feest wordt voor iedereen".
De kerkdienst wil ze niet zien als iets
wat er zomaar aanhangt, maar werke
lijk als een belangrijk deel van het
kerstfeest, de kerkdienst in de eerste
plaats, daarna het feest thuis, met de
kerststal, die toch voor de kleintjes het
kerstgebeuren wat duidelijker maakt.
Maar de kerkdienst: „er zouden meer
uiterlijke dingen moeten veranderen.
Dat is bijv. het latijn. De gebeden
daar zou je veel meer mee kunnen doen,
als ze in het Nederlands waren, dan kun
je ze veel meer beleven. Misschien zou
den ook de echte dingen meer naar vo
ren moeten komen: dat Hij is gekomen.
Je zou ervoor moeten zorgen, dat gods
dienst iets groots wordt. We doen van
alles aan alle mogelijke wetenschappen,
maar de godsdienst blijft achter".
„De beleving van de godsdienst zou
meer in een gewone vorm moeten wor
den gegoten, meer in gewone taal. De
gedachte blijft natuurlijk hetzelfde,
maar we zijn zo ver van een vurige
godsdienstbeleving komen af te staan.
Ik geef toe dat het een kritische hou
ding is. Wat ik er zelf aan zou kunnen
doen? Misschien als ik het mysterie van
de menswording beter kende, als ik er
meer tijd aan besteedde om er over na
te denken. Maar je moet zoiets ook sa
men doen: samen met parochieleden,
niet alleen maar naar de mis gaan, niet
alleen maar zingen van het Kerstkindje,
maar meer samen bidden en erover pra
ten Er zou meer moeite voor moeten
worden gedaan, voor het bijbellezen bij
voorbeeld. Het moeilijke is, dat je als
jongeren er met elkaar soms zo moeilijk
over kunt praten. Toch zou het nodig
zijn. Dan krijgt het kerstfeest ook meer
inhoud."
Een zondagavond in een landbouwers
gezin op Walcheren: het theewater
pruttelt op de kachel. De vrouw des
huizes leest, de man leest, de kinderen
lezen. Iedereen is, rond de tafel gezeten,
bezig met boek, krant of tijdschrift.
Maar toch luisteren ze allemaal wel met
een half oor mee, als Bram Poppe, 22-
jarige hervormde landbouwerszoon in
Grijpskerke zegt: „het is misschien een
tekortkoming van de kerken en van de
mensen, dal we wel allemaal in hetzelf
de geloven, maar toch precies op kerst
ben uit een protestants gezin afkomstig.
Omdat ik niet gelovig ben ga ik niet
naar een kerk. Ik wil de richtlijnen vol
gen. waarin ik echt geloof en ik geloof,
dat dat de ideeën van het Humanistisch
Verbond zijn. Dat komt vooral door le
zen over de evolutietheorie. Het buiten
kerkelijke trekt mij aan in het Verbond
en de richtlijn: het gericht menselijk-
zijn, het bewust-menselijk zijn".
Het gericht menselijk zijn wil Aad v. d.
Bos zien als „mensen, die niet kerkelijk
zijn en zich eenzaam voelen betrekken
in gespreksgroepen, hun zelfrespect te
geven. Dus: goed zijn voor anderen, in
net dagelijks leven anderen ophalen, die
in de put zitten.
Ze brengen ergens tussen hoog
moed en minderwaardigheidscomplex.
De mensen kunnen in het algemeen wel
menselijk zijn, maar ze zullen het niet
bwust zijn. Christenen niet? Ja, ook wel,
maar het komt zo dikwijls niet tot uit
voering. Neem bijvoorbeeld de strijd
tussen de christenen van verschillende
kerken: dan leef je toch niet menselijk.
De richtlijnen van het christendom zijn
toch liefde geven. Wat het geloof be
treft kunnen de mensen soms zo ontzet
tend egoïstisch zijn".
„Ik heb veel gepraat, met gereformeer
den bijvoorbeeld en met rooms-katholie-
ken. Ik kwam dikwijls tegen, dat men
sen, die gelovig zijn er zo moeilijk over
kunnen praten. Dat begrijp ik niet. Hu
manisten kunnen er, geloof ik, toch echt
wel gewoon over praten. De humanisten
willen proberen het geloof positief en
objectief te bekijken, maar naast het
geloof voortgaan, dat hoeft niet anti
kerkelijk te zijn. We willen ruim van
opvatting zijn. En zeker niet verstarren
in onze opvatting".
Een elektronisch orgel in de ene hoek
van de kamer, een omvangrijke boe
kenkast in een andere (jaargangen van
het r.-k. maandblad Dux, Freud en de
andere psychologen, veel werken van
Luther, prof. Berkhouwer). Daartussen:
bij de haard, met de anderhalfjarige Hil
da op zijn schoot, zit onderwijzer J. Ver
beek, 28 jaar, geboren in Alphen aan
de Rijn, sinds oktober 1959 verbonden
aan de school van de gereformeerde ge
meente in de stad Tholen.
De heer Verbeek (m.o.-akte, pedagogiek
en psychologie, nu bezig voor kandi
daatsexamen aan de Vrije Universiteit)
buigt zich voorover (Hilda is van zijn
lcnie gekropen en gaat er met het pakje
sigaretten van zijn ondervrager van
door. Mevrouw Verbeek zet koffie in de
keuken). „Dat elektronische orgel? Gis
termiddag hebben we hier met een stuk
of vijftien meisjes zitten zingen. Met
Kerstmis doe ik dat thuis ook: liederen,
die met het feest te maken hebben: de
Lofzang van Zacharias, van Maria, Si
meon, uit de psalmenbundel. Die liede
ren staan volgens mij in het nauwste
verband met de Bijbel. Stille Nacht en
al die versjes zijn secundair. Ik speel en
zing ze wel, maar dat wil niet zeggen,
dat ik het met alles eens ben. Op scnool
zingen we ook bepaalde kerstversjes,
maar allereerst natuurlijk de psalmen.
We kennen bijvoorbeeld de liederen van
Revius en Jan Luyken"
„Hoe we het kerstfeest uitdragen aan
de kinderen op school? In elke bijbelse
geschiedenisles staat Christus centraal,
of het nu Genesis is, of dat we vertellen
van Jozef, van David of van Jericho,
altijd komt het weer op Christus neer.
Luther zei: Ik zou nooit anders willen
preken, dan van Jezus Christus en Zijne
gerechtigheid". „Die gerechtigheid, daar
gaat het om, de gerechtigheid van
Christus. Dit is het wezenlijke van het
kerstgebeuren: het onmogelijke is mo
gelijk gemaakt: God uit God geboren,
wie kan dat verstaan Dus het kerst
feest wil zeggen door de komst van
Christus is er de rechtvaardiging van de
zondaars. De kerstboodschap wil ook
zeggen: dat is de mens alleen in Chris
tus voor God rechtvaardig is en buiten
Hem verloren is. Of om met Luther te
spreken: wil men ooit de volle realiteit
van het behouden-zijn in Christus be
leven, dan zal men ook beleven, dat het
buiten Christus en Zijne gerechtigheid
voor de mens totaal verloren is. En om
te kunnen zeggen „Gij zijt het Licht",
moet men beleven, dat het buiten Hem
ontzaglijk duister is en om te zeggen
„Gij zijl het Leven" moet men beleven,
dat buiten Hem de dood is. Het is voor
de natuurlijke mens niet zo moeilijk en
ónmogelijk van zijn kant om in eigen
duisternis, dwaasheid en verlorenheid te
geloven als dat in Christus het behoud
ligt" „De kerstboodschap is vreselijk
heerlijk, maar ook heerlijk vreselijk.
Daarmee wordt dit bedoeld: Voor allen,
wie de boodschap van Christus niet aan
vaarden, zal deze boodschap heerlijk
vreselijk zijn. „Aan het einde van al Zijn
werken zal alles Zijn gerechtigheid roe
men", dus zowel in positieve als in ne
gatieve zin: de zaligen in de hemel, de
verdoemden in de hel, positief en nega
tief geladen, maar alles draagt tot zijn
glorie toe. Dus God blijft zelf even heer
lijk, dat is een deugd van Hemzelf, zo
als rechtvaardigheid, liefde, barmhartig
heid, goedheid deugden zijn".
Met Kerstmis naar de kerk: natuur
lijk, dat is het belangrijkste. Wat
is 'n kerstboom, wat andere versieringen
het zijn bijkomstigheden. De kerstboom
is in sommige gezinnen zeker een ge
zelligheidsfactor, maar het woord „bij
komstigheden" is toch eigenlijk niet
goed gebruikt, het is toch een 'verwor
ding: de kerstboom wijst niet heen naar
het kerstgebeuren. Een kerststal is he
lemaal een zwaar romantische overdre
venheid, die kan wegvoeren van het
kerstgebeuren".
Op Kerstmis heeft de Gereformeerde
Gemeente van Tholen drie diensten: om
10 uur. half drie en om half zeven. Nee
geen speciale dingen. Iedere dienst is
toch speciaal? Er is een „gewone"
kerstpreek, geen wijdings- of zang-
dienst. De vraag, waarom hij met Kerst
mis naar de kerk gaat, brengt onder
wijzer Verbeek diep aan het nadenken.
Dan komt een zorgvuldige formulering:
allereerst omdat God het gepredikte
woord wil gebruiken om de mensen te
benaderen, dan: de mens daarentegen
moet het diepste verantwoordelijkheids
besef bezitten om dit woord te horen en
ten derde: vooral bij dit hele belangrijke
heilsfeest zou ik mij dieper verantwoor
delijken maken, ik zou de stem van mijn
geweten (God) horen als ik mij er aan
onttrek. Het is een zich niet dürven ont
trekken aan de prediking des Woords.
Daarom zéker met Kerstmis naar de
kerk gaan. Hoewel ik de kerstprediking
geen andere graad mag geven dan de
predikingen op andere zondagen, zou
ik toch de kerstprediking in graad van
het diepste hoger willen zien staan. De
Bijbel moet je overigens als één harmo
nisch geheel zien".
„De andere kerken en Kerstmis? Ik zou
gerust eens naar de hervormde kerk
kunnen gaan om te luisteren. Maar dan
komt er het onvermijdelijke: het kiezen
van welke prediking staat voor mij het
dichtst bij het Woord. Of ook andere
kerken de beleving van het kerstgebeu
ren benaderen, dat hangt ervan af hoe
zij het Licht beleven, dus dan komt weer
Luther: in een volledige duisternis kun
je pas het licht zien en je kunt pas zeg
gen: Gij zijt het Leven, als je daarbij
kunt zeggen: dan ben ik de dood".
Daar heb je nou wat ik zo fijn vind:
Kerstmis met iedereen in de vei
linghallen. Bij dit feest komen de
kerken heel dicht bij elkaar. Het idee,
dat een kapelaan en een dominee iets
zeggen over dat kerstfeest. Het had toch
wel echt de idee van Kerstmis vieren,
lag misschien ook aan de stemming van
het moment, maar toch was het iets
geweldigs". „Maar die veilingsamen
komst is toch niet het hoofdgedeelte.
Als ze werkelijk de puntjes op de i zet
ten. dan zouden ze niet bij elkaar kun
nen komen". „Als je allemaal precies
in je eigen hokje was, dan hoorde je
nooit iets anders". Magda en Rinus zijn
het niet helemaal eens. Magda Sturm
(25, hervormd, lerares naaien op de
Goese vakschool voor meisjes) en Rinus
Zandee, 26-jarige landbouwer uit Bieze-
linge, gereformeerd. Overigens voor de
goede verstaander: ze vormen een paar,
ondanks dat vermeende geschilletje.
Magda: „een heleboel mensen, die nooit
iets met de kerk te maken hebben ge
had, hebben nu gezien, dat de verschil
len toch niet zo erg zijn". Rinus: „de
hoofdpunten niet, maar als we van het
geloof uitgaan: Christus is het middel
punt".
Rinus en Magda zijn het er wel over
eens, dat die veilingbijeenkomsten je
toch „ergens" wel iets doen, zoals ook
(voor Magda) de kerstvieringen op de
padvinderij en op school. „Je kunt in
gezin of groep het kerstfeest beslist nog
verder meebeleven, dat je al in de kerk
doet, door samen nóg eens het kerst
evangelie te lezen en erover te praten
en dat is ook zo op de zondagsschool",
vindt Magda. „Het brengt iets bepaalds
bij je, iets om over na te denken, noem
het sfeer. Ik kan me voorstellen, dat ook
een kerstboom en kaarsen daarbij kun
nen helpen, als de mensen maar niet in
die sfeer blijven hangen. Rinus: „aan
die sfeer wordt wel ontzettend veel ge
daan. Dat hoeft niet te zeggen, dat het
werkelijke kerstfeest wordt verdrongen,
maar als die sfeer er niet was, dan werd
het misschien niet zo gevierd bij veel
mensen. Ook met andere kerken zou je
samen Kerstmis kunnen vieren, maar
dan krijgt je toch meer iets als een
kerstzangdienst. Als het werkelijk met
een preek gaat, komt toch in de preek
de overtuiging tot uiting. We kunnen
wel als méns samen, maar niet als
Kérk!"
Eten, drinken en vrolijk zijn. Jam
mer dat dat voor veel mensen
Kerstmis is. Door het wereldlijke
feesl is dat voor velen de enige kerst.
Maar om een echt kerstfeest te vieren,
dat is moeilijk. Je zou het meer in je
zelf moeten kunnen doen. Ik probeer
meer over Kerstmis heen te kijken naar
de wederkomst. Daarnaar verlang ik,
het is zo lang geleden. Het feit van
Kerstmis is er natuurlijk wel, maar dat
zou je dan ook zelf moeten beleven. Als
je een preek gehoord heb, heb je er wel
meer aan. Het komt misschien ook door
dat je ouder wordt. Om echt Kerstmis
te vieren moet je toch wel in een kerk
zijn, maar dan niet alleen een preek, het
gaat om het samen éénvoelen, om de
gemeenschap". Dat zegt Corrie v. d.
Woestijne (19). gezinsverzorgster in
Zierikzee.
Corrie is gereformeerd. Ze vindt haar
mening niet zo belangrijk. ,„De Bijbel
is belangrijker". Rond die bijbel zouden
de mensen meer moeten samenkomen
met Kerstmis, is haar mening. „Samen
kerken zou meer moeten gebeuren. Als
er geen gereformeerde kerk was hier op
Schouwen? Dan kun je toch altijd ook
in een andere kerk terecht. Christus is
gekomen voor alle mensen, van alle ran
gen en standen en rassen. Waarom da.i
niet Kerstmis samen vieren?