AVI A[(
PUZZEL- rubriek
Puffende stoomtram week
voor het streekvervoer
KARELl heeft
een 'speciale band,met
Sinterklaas en fwarte Piet!
zaterdagnummer
D
I
M
O
O
rn
r
v"
O
N
I
S
O
E
R
neem toch een
De prijzen van de wekelijkse puzzel zijn ditmaal als volgt toege
kend: eerste prijs, een waardebon van ƒ5,de heer B. de Gar-
deijn, Bestevaerstraat 6, Oostburg, tweede tot en met de vierde
prijs, een waardebon van 2,50, mejuffrouw P. Faasse, 't Hout 22,
Westkapelle, mevrouw A. de Waard, Achterweg 22, Wilhelmina-
dorp en mejuffrouw M. Mol, Zanddijk 4, Heinkenszand.
De oplossingen van de nieuwe puzzel
verwachten wij weer voor a.s. don
derdag aan Redactie P.Z.C., Wal-
straat 58-60, Vlissingen. Vergeet U
niet in de rechterbovenhoek van brief
of briefkaart te vermelden „Puzzel
rubriek". Linksonder de oplossing
van de puzzel van vorige week.
Horizontaal: 1. Nederl. Luchtvaart
Mij., afk.; 4. indien; 6. zoon van
Noach; 9. afscheidswens; 12. vrij van
(Advertentie)
l w i t s e r s p rc i s ié W r k
X:M
SMaiaiiEaMHHiaiaiBBHB
aHsiaiiMgssMEgaggii
□HBHSHaasiasït'Oiija
OHaaaMiHk mm
caMcaaBiBHaMBiaHaHa
Haaiuaaa^^aaaaaiiiM
aMaaaBMSHSiQaaMa
□BMcgMiiiHooaMcaMBH
iELLr 'W—AËWRArLlJNi
jkjn IE |PJË |Npqw|E [TJT E [Np
bacteriën; 16. ratelpopulier; 17. daar;
18. riviertje bij Dokkum (Friesland);
19. groente; 20. luitenant, afk.; 21.
afhangende punt; 23. een kleine hoe
veelheid; 25. pers. voornaamwoord;
26 het ik; 27. ergens toe noodzaken;
29. 100 gram; 30. sine anno, afkor
ting; 32. levensvocht; 33. maanstand;
34. zeevogel; 36. zie 33. horizontaal;
38. van onderen, afk.; 39. vruchtbaar
(v. aarde); 41. snoepje; 42. masker;
44. kippenprodukt; 45. zie 20 horizon
taal; 46. herenavondkleding; 48. voor
zetsel; 49. werkpl. v. scheikundige,
afk.; 51. rund; 53. gem. op de Velu-
we; 54. wakker blijven; 56. vlakte
maat; 57. reeds; 58. kliekje (eten);
60. voorwerp om iets in te verpak
ken; 62. ten bedrage van; 64. aanw.
voornaamwoord; 66. vanaf, afk.; 67.
voorzetsel; 68. een zekere; 69. as-
belt; 72. deel van een bloem; 74. voer
tuig; 75. bewijs van deelname in lote
rij; 76. bosmeertje.
Verticaal: 1. groot gebouw; 2. een
stuk van iets (grond, textiel, enz.);
3. titel, afk.; 4. reeds; 5. stoomschip,
afk.; 6. de oudere, afk.; 7. vordering;
8. eitroenkruid; 9. vlies, huid; 10.
bron; 11. andere naam voor Ierland;
13. deel van een voet; 14. neem voed
sel tot U; 15. verf; 21. noodsein, afk.;
22. kleine baarsachtige vis; 23. olm;
24. kledingstuk; 28. teken v. vrede of
overwinning; 31. hoge bergen; 33.
kienspel; 34. deel van het lichaam;
35. Kon. Paketvaart Mij., afk.; 37.
steen; 38. voornamelijke, afk.; 39.
op grote afstand; 40. niet harde klap
of slag; 43. vierkante smal toelopen
de zuil; 47. wereldzeeën; 48. zie 23.
verticaal; 49. zie 15. verticaal; 50.
rustplaats; 52. sluiskolk; 54. rivier in
Nederland; 55. boomvrucht; 57. gra
vin van Holland; 59. Raad van Ar
beid, afk.; 61. bloedverwante; 63. van
de; 65. ons aller stammoeder; 68. ge
meente op de Veluwe; 70. slede; 72.
-buis: buislamp; 72. heilige, afk.; 73.
meervoud, afk.
Boven: de stoomtram van de lijn
Middelburg-Domburg, waarop de
Koudekerkse buschauffeur W. P.
Kokelaar in de twintiger en derti
ger jaren machinist is geweest. Kort
voor het afscheid van de tram
moest even geposeerd worden
Vierde van recht: de heer Kokelaar.
Onder: een moderne bus van de
N.V. Streekvervoer Walcheren. Al
voor de oorlog hadden de bussen
de trams op Walcheren verdrongen.
Zaterdag 30 nov. 1963
(Advertentie)
weemoed BIJ een BOEMELTJE
„Het is zeker, dat alles geruster en ge
moedelijker toeging, 't Ging niet zo ge
jaagd. Je had er, als ik het zo eens mag
noemen, je horloge niet bij nodig. Met
een gerust hart kon je een kwartiertje of
een half uurtje later vertrekken. Niemand
nam er aanstoot aan. De passagiers
rookten intussen een sigaretje en praat
ten gezellig met elkaar. Mopperen was er
niet bij. De mensen hadden dan ook geen
haast. Kom daar vandaag eens mee aan.
Niks hoor. Op tijd vertrekken. Je kijkt
om de haverklap op je horloge, vooral
in de drukke zomermaanden. En als je
ziet, dat je een paar minuten overtijd
bent, geef je meer gas om de verloren
gegane tijd in te halen. Harder steeds
harder. Altijd haast Nee, dat ging
vroeger toch wel anders".
Willem P. Kokelaar (63) uit Koudekerke
zegt het zonder enige rancune: „Je
was vroeger veel geruster". Hij is alweer
25 jaar chauffeur op een bus van de n.v.
Streekvervoer Walcheren, maar niet zon
der enige weemoed denkt hij terug aan
zijn jaren als machinist op de stoomtram
Middelburg-Domburg. De n.v. Streekver
voer Walcheren heette toen nog gewoon
Stoomtram Walcheren, een degelijke ou
derwetse naam. die terecht herinne
ringen oproept aan puffende locomotieven,
die onder het uitbraken van dichte wolken
stoom een aantal rijtuigen voortzeulen. Ko
kelaar is de man van de locomotief ge
weest, meer dan vijftien jaar heeft hij regel
matig gereden op de lijn Middelburg-Dom
burg, via Koudekerke, waar de passagiers
van Vlissingen-Koudekerke werden overge
nomen, Biggekerke, Zoutelande-Melisker-
ke, Boudewijnskerke, Westkapelle en Aag-
tekerke.
De opsomming van de plaatsen wijst op
een tussenstation, waarvan men zich niet be
veel moet voorstellen. Sommige van deze
stationnetjes waren namelijk een kwartier
en twintig minuten gaans gesitueerd van
de dorpskernen. Niemand nam daar echter
aanstoot aan. Men was veel te blij met de
tram, die de passagiers in een klein uur
van Middelburg naar Domburg voerde.
Er was een eerste en een tweede klas",
weet Kokelaar. „De eerste klas was
geheel in pluche uitgevoerd. Als gewone
man maakte je er geen gebruik van, ook
al kon je het betalen. De eerste klas was
voor de notabelen. Dat was buiten kijf".
„Met respect denkt Kokelaar aan wijlen
directeur Bakker. „Mooi type was dat.
Woonde naast het voormalige hoofdkantoor
van de Stoomtram in Koudekerke. Bij elke
tram, die in Koudekerke arriveerde was de
directeur present. Of het nu 's morgens
vroeg was of diep in de nacht. In herin
ner me nog, dat ik 's nachts om drie uur
een gezelschap uit Domburg ging halen.
Om vier uur kom ik in Koudekerke en
wie denk je dat daar staat: meneer Bakker
natuurlijk. Zo was-ie nu eenmaal".
Glimlachend bij de herinnering vertelt Ko
kelaar verder, ,,'s morgens om zeven uur
ging meneer Bakker de spoorbaan contro
leren. Zittend op de achterste bank van de
eerste klas coupé had hij uitzicht over de
spoorbaan. Hij zat met een elleboog op
zijn knie, het hoofd in de hand gesteund.
Als de rails maar ietsje weken, voelde hij
een kleine schok. Als we dan terugkwamen
gaf hij aan de hand van de nummers van
de telefoonpalen langs de route op, waar
de baanwerkers de lijn moesten gaan lich
ten. Ja, Ja, dat waren me tijden".
Luisterend naar Willem Kokelaar krijgt
men een indruk van die gezapige tijd uit
de twintiger en dertiger jaren. „Als chauf
feur op een bus kun je nooit een borreltje
drinken als je onderweg bent. Begrijp me
goed, dat is alleen maar toe te juichen.
Wat ik nu vertel, is slechts bedoeld om aan
te tonen, hoeveel verschil er tussen deze
twee perioden ligt. Als we met de tram
in Domburg kwamen, hadden we een half
uur of soms wel drie kwartier de tijd. Tijd
voor een gezellig praatje, een potje bier
in de zomer of een borreltje in de winter.
We hebben met zijn vieren wel eens een
fles cognac soldaat gemaaktMerkt
mevrouw Kokelaar glimlachend op: „Nou
ja, wat gaf het, de tram volgde toch
altijd 'n recht spoor". Zijn dochter dikt het
nog even aan: „Ze zaten ook wel eens een
dutje te doen hoor, daar op de locomotief!
Tussen Domburg en Westkapelle". Bus
chauffeur Kokelaar is het daar niet voor
honderd procent mee eens: „Nou ja, dutje",
zegt hij, „noem het een beetje wegdoezelen.
Je begrijpt, dat je de tram niet zonder meer
kon laten doorhollen. Daarvoor waren er
teveel haltes".
Eenmaal aan het praten blijven de her
inneringen stromen. „Je moet niet den
ken, dat de tram alleen passagiers vervoer
de. Oh nee, we hadden altijd een vracht
aan bagage". Een van de typische dingen
van de Stoomtram was, dat conducteur,
machinist en stoker gezamenlijk het ver
maar door. Het tarief voor personenver
voer is merkwaardig genoeg slechts matig
verhoogd. Enkele reis tweede klas Koude-
kerke-Middelburg kostte in de twintiger
jaren op de kop-af 17%, eerste klas 27%
cent en thans 35 cent met de bus. Men
ziet: met name de eerste klas passagier
betaalt niet zoveel meer. Daarbij moet men
bedenken, dat de gulden toen heel wat
meer waard was.
Aardige voorvalletjes heeft oud-machinist
Kokelaar natuurlijk ook meegemaakt.
Een van de grappigste momenten, waar
aan hij met plezier terugdenkt, was het
tramavontuurtje van die jonge Walcherse
boer. Voor hem behoefde de tram niet te
stoppen. Nee hoor, dat was niet nodig.
Hij zou er wel uitspringen tijdens het rij
den. De machinist moest op dat moment
natuurlijk niet vol gas geven, want dan
was de aardigheid eraf. Welnu, meneer
Kokelaar verminderde behoorlijk snelheid,
maar blijkbaar ging het nog te hard voor
de jonge landbouwer, want hij kon zijn
Middelburg naar Domburg, nu doet de bus
er 35 minuten over, maar daarbij moet
men niet vergeten, dat de route thans kor
ter is. „Om vier uur was er een sneldienst",
de heer Kokelaar, „die deed er drie kwartier
over. Nou, dat was kort hoor".
Tegen het eind van de dertiger jaren is de
tram geruisloos verdwenen. De bussen kre
gen meer en meer de overhand en bepaald
niet alleen omdat ze sneller waren. Vooral
uit een oogpunt van exploitatie waren de
stoomtrams bijzonder duur. „In 1936 zijn
ze er mee opgehouden", vertelt de heer
Kokelaar.
De stoomtram Middelburg-Domburg maak
te 14 april 1906 zijn eerste rit. Dat was
een hele gebeurtenis geweest, waarvan
een groot aantal genodigden getuige was.
voer van de melkbussen verzorgden. Over
al, waar langs de spoorbaan melkbussen
stonden stopte de tram. De lege bussen
werden later weer netjes afgeleverd. Er
waren uitgebreide tarieven voor bagage,
bestelgoederen en vrachtgoederen. Op een
tarieftabel uit de twintiger jaren lazen wij
onder het hoofdstuk VEE: tarief, onaf
hankelijk van den afstand,
a. voor een paard of stier 3,10.
b. voor koe, os, veulen, ezel, muilezel of hit
2,50.
c. voor kalf of varken 1,25.
d. voor big, bok, geit, schaap, lam of
nuchter kalf 0,60.
Enzovoort
Dan was er nog zoiets als een tarief voor
verschotten en remboursementen, een tarief
voor dekzeilhuur, een overlaadtarief en ga
Diezelfde genodigden waren overigens
kort tevoren flink bij de neus geno
men door enkele ondernemende Middel
burgse jongelui. Zij hadden op eigen initia
tief uitnodigingskaarten rondgezonden,
waarop in keurige letters stond te lezen,
dat de officiële opening zou plaatsvinden
op zondagmiddag 1 april. Een geslaagde
mop, want tientallen Middelburgers bega
ven zich die zondagmiddag naar de Blau-
wedijk, waar te tram zou vertrekken. Hij
vertrok precies veertien dagen later
om het 30 jaar vol te houden!
vaart niet houden en viel pardoes in een
sloot. „Je had zijn gezicht moeten zien,
toen hij onder het kroos uit de sloot kwam.
Tranen hebben we gelachen
„Wat er verder nog te vertellen valt? Ach
zoveel", peinst Kokelaar, terwijl hij be
dachtzaam aan zijn sigaret trekt. „Ik heb
gezegd, dat we wel eens te laat vertrokken
uit Domburg, hé? Dat kwam vooral in de
bietencampagne voor. Dan kon het gebeu
ren, dat we op het emplacement in Dom
burg rustig een half uurtje gingen range
ren, terwijl de passagiers wachtten. Dat
kon je in die dagen doen. Een schilder
achtig gezicht was ook altijd de boeren
vrouwen met hun mandjes met eieren en
boter op weg naar de markt in Middel
burg of naar Vlissingen".
De tram reed indertijd binnen het uur van
Er Is maar één Karei I, dé kwaliteitssigaar. Daarom vindt U Sint en
Piet (of een kerstsymbool) in de komende dagen op de heerlijke
Karei I Vuelta, Imperial, Elegant en Lovely sigaren. Die bandjes
worden zeldzaam - „kostbare stukken" voor de verzamelaars.
Koop gauw zo'n leuk cadeau. De oplage is beperkt.
WIN 500, 300, 200,100, 50 gulden of'n doos sigaren4s
Verzin een Karei l-slagzin of -rijmpje en sehriif hem op een briefkaart. Frankeer met 8 ct.
en stuur de kaart vóór 31 december aan Postbus 554, Eindhoven. (De jury-uitspraak is
bindend. Uw inzending wordt eigendom van Karei 1.)
KarelI
10 Vuelta... 2.20 10 Elegant.. 2.90
10 Imperial2.40 10 Lovely... 3.30
