Europese Rekeneenheid
(ERE) en Eurodollar
sterdamse Benrs
Klanken uit de ether
PILOOT STORM ontvoerd in de stratosfeer
DE ZAAK
GALLOWAY
rmm
Warm wassen contra
koude wasmiddelen
Waar zijn onze schepen?
I
Nieuw geld in Europa:
EENHEID STABILISEERT
WAARDE SCHULDEN
EN VORDERINGEN
Constante waarde
Geleende dollar
Op lange termijn
Gunstiger gang van
zaken Buhrmann-
Tetterode
Wereldtonnage nam
met bijna zes
miljoen toe
Nieuwe gieterij
te Hengelo in
bedrijf gesteld
Britse vestiging
in Venray
Statutenwijziging
Du Croo en Brauns
aangenomen
Newyorkse beurs
Rederij Goedkoop
bestelt 5 nieuwe
sleepboten
Dividenden
INTERNATIONALS VAST
rr
Even puzzelen
HOOG EN LAAG WATER
DONDERDAG 28 NOVEMBER 1663
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
21
(Van onze economische medewerker)
DE DUITSE mark, de Belgische
frank, de Franse frank, de Itali
aans lire, de Oostenrijkse schilling,
voor velen van ons is dat bekend
geld geworden. Als wij naar het
buitenland trekken, hebben wij
een of meer van deze geldsoorten
nodig.
Daar zijn nu ook bijgekomen de Euro
pese Rekeneenheid (ERE) en de Euro-
dollar. In 1950 hebben 17 Europese lan
den een verdrag gesloten, waarbij zij
een Europese rekeneenheid schiepen
met een goud waarde van 0.888.671 gram
fijn goud. Wie op dit terrein geen on
bekende is, zal opmerken dat dit de
goudwaarde van de dollar is. Inderdaad,
dit is de goudwaarde van de dollar,
zoals die waarde indertijd is vastgesteld
door de leden van het Internationale
Monetaire Fonds.
Voor Nederland is toen een goudwaar
de van de gulden vastgesteld van
0,245.489 gram fijn goud, waaruit ge
makkelijk berekend kan worden, dat 1
dollar precies 3,62 waard is maar ook
dat 1 ERE gelijk is aan 3,62. Op deze
wijze is de waarde van de geldeenheden
van alle 17 Europese landen in ERE
uitgedrukt.
Deze ERE is geen geld, dat men kan
kopen en verkopen. Het is louter een
rekeneenheid, waarin men schulden
en vorderingen kan uitdrukken. Dat
dit ook in de praktijk gebeurt, be
wijzen enkele leningen.
De houder van een obligatie kan t.z.t.
eisen dat rente en aflossing in geld
van een van de 17 landen, die de
ERE hebben geschapen, worden uitbe
taald.
En hier komt dan meteen het voordeel
van deze rekeneenheid om de hoek kij
ken. De waarde van de schulden en de
vorderingen kan zo constant mogelijk
gehouden worden.
Vrees om door een devaluatie of reva
luatie overvallen te worden, behoeft men
dan niet meer te hebben. Heeft men als
Nederlander 'n schuld aan een land, dat
heeft gerevalueerd, waardoor de be
trokken geldeenheid meer waard wordt,
dan moet hij bij terugbetaling van die
schuld meer guldens geven. En heeft
een Nederlander 'n vordering op een
land, dat is gaan devalueren, waardoor
de betrokken geldeenheid minder waard
is geworden, dan krijgt hij bij aflossing
en rentebetaling minder guldens terug
dan hij had verwacht.
Door de schulden en vorderingen in ERE
uit te drukken, in feite dus in op het
goud gebaseerde dollars, blijft de waar
de van schulden en vorderingen con
stant. Zowel bij een devaluatie als bij
een revaluatie toch wordt de goudwaar
de aangepast aan de nieuwe situatie en
alles blijft dus bij het oude.
Er is thans sprake van weer een nieuwe
internationale munteenheid die het hart
moet vormen van een plan ter verbete
ring van het internationale monetaire
stelsel. Dit is echter nog geheel in het
stadium van de studie, zodat wij thans
gevoeglijk kunnen overstappen op die
andere nieuwe munt, de Eurodollar.
Dit is een Amerikaanse dollar, die in
Europa terecht is gekomen en waar
over Europese banken thans de be
schikking hebben. Duidelijker ge
zegd, Europese banken hebben dol
lars te leen gekregen, welke dollars
zij om een wat hogere rente te
kunnen maken weer gaan uitle
nen.
Door het ononderbroken tekort op de
Amerikaanse betalingsbalans en de
voortdurende stroom van dollars van
Amerika naar elders worden die tegoe
den bij de Europese banken met de re
gelmaat van de klok opgevoerd.
De Europese banken hebben die dollars
als kortlopend tegoed ontvangen en zij
weten dus dat die vorderingen altijd
op korte termijn opgevraagd kunnen
worden. Dat houdt in dat een bank die
kortlopende dollartegoeden uit liquidi
teitsoogpunt ook alleen op korte termijn
kan uitlenen.
In den beginne hield men zich wel aan
die regel: banken leenden die dollars
op korte termijn aan elkaar. Op deze
wijze schoven de dollars van de ene
bank naar de andere bank.
Op een gegeven ogenblik zijn de banken
er echter toe over gegaan die kortlo
pende tegoeden op lange termijn uit te
lenen aan grote industriële bedrijven,
o.a. in Japan en in Duitsland en aan
gemeenten in Engeland. Zij ontvingen
hierdoor een nog hogere rente.
Zolang de dollargevers hun tegoeden bij
de banken niet opvroegen, gebeurde er
niets maar het is mis als dit wel ge
beurt.
Mocht 'n Europese bank in moeilijkhe
den komen, omdat op grote schaal dol
lars plotseling worden ongevraagd, dan
is het te verwachten dat de centrale
bank van het land waar de bank is ge
vestigd, zal bijspringen en dollars be
schikbaar zal stellen, omdat niet kan
worden aangenomen dat de loketten van
een grote bona fide bank worden ge
sloten. En zou door die hulp zelfs een
centrale bank in moeilijkheden dreigen
te komen, dan is de huidige onderlinge
hulpverlening van de centrale banken
zó groot, dat de in nood verkerende
centrale bank onmiddellijk met kredie
ten wordt gesteund.
Zorg om een catastrofe behoeven wij
dus niet te hebben. Hoogstens zorg om
het feit dat het hier om miljarden dol
lars gaat maar dat men niet weet om
hoeveel precies, omdat die tegoeden en
kredieten nergens geregistreerd worden.
De omzetten van de handels- en in
dustriële bedrijven van Bührmann-Tet-
terode N.V. over de eerste drie kwarta
len van dit jaar zijn, zo deelt de di
rectie mede, in vergelijking tot die van
de overeenkomstige periode van het vo
rige boekjaar, hoger, terwijl de bedrijfs-
uitkomsten gunstiger zijn. De orderpor
tefeuilles zijn goed voorzien.
Volgens Lloyd's Register of Shipping
hebben de Verenigde Staten met een
tonnage van 23.133.000 ton in de wereld
de leiding, gevolgd door Engeland met
21.565.000 ton. In juli was de totale we
reldtonnage aan schepen 145.863.000
ton groot of 5.884.000 ton groter dan een
jaar tevoren.
De grootste toenemingen kwamen voor
bij Noorwegen (stijging met 1.158.000
ton tot 13.669.000 ton) en bij Japan (stij
ging met 1.107.000 ton tot 9.977.000 ton).
De enige verandering in de ranglijst was
dat de Sowjet-Unie van de elfde op de
achtste plaats kwam. De totale tonnage
van het Britse gemenebest was
27.182.000 ton groot, een toeneming van
270.000 ton.
De totale vloot aan olietankschepen nam
met 1.187.000 ton toe tot 47.121.000 ton
ten opzichte van juli 1962. Engeland had
de grootste olietankschepenvioot met een
totaal van 7.792.000 ton, dat een toene
ming sedert juli 1962 van 331.000 ton
betekende.
Na concurrentiestrijd met Duitse en
Franse bedrijven is aan de appendagefa-
briek Dikkers en Co. te Hengelo de le
vering opgedragen van afsluiters, be
stemd voor de in de Ardennen te bou
wen atoomcentrale. Het bedrijf heeft
voorstudies gemaakt voor appendages
bestemd voor andere reactorprojecten in
België, Canada en Duitsland.
Dit deelde drs. J. Louwman, directeur-
generaal van de industrialisatie en de
energievoorziening van het departement
van economische zaken, mee in een rede
bij de opening van de nieuwe groten
deels gemechaniseerde gieterij van Dik
kers in Hengelo.
Drs. Louwman wees daarbij op de nood
zaak van diepte-investeringen in Neder
land. Jarenlang is in ons land de nadruk
gelegd op breedte-investeringen om de
werkgelegenheid uit te breiden. Nu zal
het daarnaast in belangrijke mate moe
ten gaan om verhoging van de produkti-
viteit en verbetering van de kwaliteit.
Het Britse Rank Xerox concern zal zich
thans definitief in Venray vestigen.
Dinsdagavond keurde de gemeenteraad
van Venray in besloten zitting de ver
koop van een tien ha groot bouwterrein
voor deze onderneming goed. Voorts
werd nog een terrein van tien ha aan de
Rank in optie gegeven. De koopaktes
zullen thans op korte termijn passeren.
Inmiddels heeft het ministerie van volks
huisvesting en bouwnijverheid in Den
Haag toegezegd, dat 1 januari 1964 de
rijksgoedkeuring zal worden verleend
voor de bouw van een fabriek in Ven
ray, die ongeveer 13 miljoen gulden zal
kosten. Het ligt in de bedoeling, dat hier
eind 1965 met de produktie van droog-
drukpoeder voor copieerapparaten kan
worden gestart. De fabriek zal dan aan
200 mensen werk bieden.
In de tweede buitengewone vergadering
van N.V. Machinefabriek Du Croo en
Brauns is het bestuursvoorstel om in
de statuten op te nemen, dat de aande
len voortaan op naam zullen luiden, door
aandeelhouders aangenomen. Op de eer
ste jaarvergadering van 12 november
kon het voorstel niet worden goedge
keurd, aangezien het vereiste quorum
toen niet aanwezig was.
De slotkoersen op de Newyorkse effec
tenbeurs waren gisteren lager, na een
mislukte poging om de gevolgen van
winstnemingen ongedaan te maken. Er
werd vrij veel handel gedreven, maar de
aandelenpakketten waren niet zo groot
als dinsdag. Men was in Wallstreet van
mening dat president Johnson in zijn
redevoering weinig had toegevoegd aan
hetgeen reeds was gezegd.
Staal- en autowaarden, alsmede chemi
caliën, werden fractioneel lager geno
teerd. Du Pont herstelde zich van een
eerder geleden verlies van drie punten
en eindigde ongeveer op de slotkoers
van dinsdag.
I.B.M., High Voltage Engineering en Na-
veg liepen iets op. Aandelen Control Da
ta lieten hun laagste dagwaarden los,
kwamen toen tot goede winst maar
moesten daarvan per saldo een deel
prijs geven.
Reynolds Metals, Revere Copper and
Brass en St. Joseph Lead liepen behoor
lijk op. Ook American Crystal Sugar en
South Puerto Rico Sugar werden aan
zienlijk hoger genoteerd.
Tidewater Oil moest ongeveer 1 punt
laten. De maatschappij had aangekon
digd dat zij een raffinaderij aan de west
kust, vijf grote tankschepen en het over
grote deel van haar verkoopapparaat
aan de westkust aan Humble Oil had
verkocht tegen een contante betaling
van 329.000.000 dollar. Mission Develop
ment, een maatschappij die voor 48 pro
cent eigenaresse is van Tidewater, werd
ongeveer 3 punten lager genoteerd.
Er was geen notering voor A.K.U. Phi
lips Elec., Royal Dutch-Shell en Unile
ver werden genoteerd op respectievelijk
43%, 48% en 19%.
De N.V. Rederij v.h. gebr. Goedkoop te
Amsterdam heeft vijf nieuwe sleepbo
ten besteld. De directeur van het Am
sterdamse havensleepbedrijf heeft dit
meegedeeld tijdens het bezoek van een
aantal Rotterdamse-havenjournalisten
aan Amsterdam. De nieuwe sleepboten
zullen vijf stoomslepers van de fa. Goed
koop vervangen. Deze verouderde sche-
pe werden zo kostbaar, dat de concur
rentiepositie van de hoofdstedelijke ha
ven ten aanzien van andere havens in
gevaar dreigde te komen.
De vijf nieuwe sleepboten zullen ge
bouwd worden bij „Arnhemse Scheeps
bouw Maatschappij N.V." Uiterlijk zul
len de nieuwe havenslepers gelijk zijn
aan de laatste aanwinst van de fa. Goed
koop, de „Bernardus". Dat betekent dat
de schepen geen schoorsteen zullen krij
gen en een smalle stuurhut, waardoor
de slepers dichter tegen de zeeschepen
aan gemanoeuvreerd kunnen worden. De
schepen zullen een lengte krijgen van
24,80 meter, een breedte van 6,30 meter
en een holte van 3,20 meter.
De eerste van de nieuwe slepers, die
bestemd zal zijn voor de behandeling
van grotere zeeschepen, zal in septem
ber van het volgend jaar worden afgele
verd. De laatste zal voor het einde van
1965 afgeleverd moeten worden.
De vloot van de fa. Goedkoop, die thans
bestaat uit 17 motorschepen en 8 stoom
schepen, zal niet uitgebreid worden,
aangezien de vijf oudste stoomslepers
uit de vaart genomen zullen worden.
KOUDIJS
De N.V. Koudijs' Voederiribrieken B.K.
stelt over het per 31 juli geëindigde
boekjaar 1963 een dividend voor van ne
gen procent, tegen tien procent over het
voorgaande boekjaar. Hoewel de omzet
in het verslagjaar zich gestadig heeft
ontwikkeld, hebben de opnieuw geste
gen kosten hun invloed laten gelden op
het uiteindelijke netto resultaat, aldus
de directie in het jaarverslag. Het sal
do exploitatie-rekening daalde tot 1,03
min (v.j. 1,11 min). Na dotaties en af
schrijvingen bedraagt het saldo winst
524.012 671.776). De directie ziet de
toekomst met vertrouwen tegemoet.
Het Damrak heeft woensdagmiddag een vaste
tendentie gebracht voor de internationale
waarden. De omzetten bleven in alle hoeken
van de hoofdfondsen kalm. Zeer vast waren
aandelen Kon. Olie. Na een opening op
174.20, tegen dinsdag als slotprijs 171.10,
daalde de prijs later op de middag als gevolg
van winstnemingen tot 173.60. Dit fonds
noteerde dinsdag in Wallstreet 1% dollar ho
ger. Philips zakte in van 148.10 tot 147.50
doch bleven op deze prijs toch altijd nog een
gulden boven het slotniveau van dinsdag. Uni
lever op 138.80, circa 1.70 hoger. AKU avan
ceerde vier punten tot 497, terwijl Hoogovens
een verbetering te zien gaven van vijf punten
tot 552.
De vaste stemming in Amsterdam was hoofd
zakelijk het gevolg van de willige tendentie
waarmee Wallstreet dinsdag sloot. Met een
overweldigende omzet, alsmede een ongekende
koersstijging, heeft Wallstreet dinsdag, na de
rustdag op maandag en de vroegtijdige stop
zetting van de handel op vrijdag, maar al te
duidelijk aangetoond, dat men aldaar ver
trouwen heeft in het toekomstige Amerikaanse
bedrijfsleven. Met een omzet van ruim negen
miljoen aandelen steeg het dow-jonesgemid-
delde voor industrie aandelen op de New
yorkse beurs met niet minder dan 32 punten.
Een nog nooit eerder vertoonde stijging op één
dag. Vrijdag had het beursbestuur in Wall
street, na het bekend worden van de tragi
sche dood van president Kennedy, de handel
gestaakt, toen de koersdalingen er abnormale
afmetingen aannamen. Deze koersdalingen
werden dinsdag in Wallstreet niet alleen ge
heel ingehaald, doch er werd zelfs nog een
flinke schep bovenop gedaan. Geen wonder
dus dat alle Europese beurzen gisteren aan
de vaste kant waren.
Bij hoge uitzondering werden op de Ameri
kaanse afdeling op het Damrak certificaten
Tide Water in een ruime open hoek verhan
deld van 32% tot 325/s dir. De koers van dins
dag was 27% dir. Tide Water noteerde dinsdag
in Wallstreet 8 dlr hoger.
Ook de scheepvaartsector gaf door elkaar lich
te koersverbeteringen te zien, zij het met
weinig zaken. Hetzelfde geldt voor de leidende
cultuurwaarden. De staatsfondsenhoek echter
was aan de zwakke kant.
Ook in de lokale afdelingen werden meren
deels koerswinsten geregistreerd. Aandelen
Buhrmann-Tetterode lagen hoger in de markt
op de gunstige gang van zaken in het lopen
de boekjaar. De dividendverlaging van tien
tot negen procent van Koudijs was niet van
Amsterdamse
wisselmarkt
CONTANTE PRIJZEN.
Parijs 73.42^—Ï3.47&. Brussel 7.22
Arasterdam, 27 november.
Londen 10.07%—10.075/,New York
3.59(4—3.60A; Montreal 3.34—3.347.;
Parijs 73.45—73.50; Brussel 7.22%—
7.22",; Frankfort 90.57%90.62%;
Stockholm 69.31—69.36: Zürich
83.39%—83.44%Milaan 57.83%—
57.88%; Kopenhaeen 52.17%—
52.22'/!; Oslo 50.27—50.32; Wenen
13.92''.—13.93'/,; Lissabon 12.56—
12.57%.
VVV/M^VWAVVVWWWVV
invloed op de koers van de aandelen van deze
maatschappij. De beurs had reeds eerder met
genoemde* dividendverlaging rekening gehou
den. Aandelen Scheveningen (Z wolsman groep)
werden iets hoger geadviseerd op de bouw
van 391 woningen in Zeeland.
A.N.P.-C.B.S. BEURSINDICES.
2?-11
26-11
27-11
Int. conc.
532.9
532.4
545.4
Industrie
339.7
338.3
338.3
Scheepv.
154.1
151.5
152.1
Banken
235.1
234.1
234.8
Handel enz.
161.2
161.2
161.2
Algemeen
384.1
383.2
389.4
Verklaring: gedaan en bieden; gedaan en laten; b bieden; i laten; d ex dividend; c ex claim.
Staatslen.
Ned. '59 4V2 99% 99A
Ned. 60 4% 99% 99&
Ned '47 3Va 89* 88^
Ned. '51 3Va 941^ 94^
Ned '48 3V« 851/4 85l{4
Ned. '50 33A 847/b 84%
Ned. '55 3V4 895 8 89
Ned. '37 3 871/2 871^
Gr. boek '46 89* 89
Doll. '47 871^ 87^
Inv. eert. 3 98& 981'2*
Ned. '62-64 99H 99H
Ned. Ind. '37
6 W.B. Len. '57 105& 105^
Aandelen
Amst. rubb.
H.V.A.
A.K.U.
Deli M.
Hoogov.
Philips
Unilever
Kon. Olie
11812§ 120*
157§ 158*
493
139*
547
146.40
137*
495
139
549
141.30
138.60
Sch.
H.A.L.
K.L.M
K.N.S.M.
170.90* 173.60*
luchtv.
117% U7V«
48.10 48.20
152 153V4*
Kon. Paketv.
St. Mij. Ned.
Niev. Got-d.
v. Ommeren
Rott. LI.
Schv. Unie
Industrie
Alb. Hejjn
Am. droned.
Berg. ^urg.
Berk. Pat.
Blaauwh.
Bij enk.
Calvé
Centr. Suik.
Fokker
v. Gelder
Gist -t- sp.
v. d. Heem
Heineken
Internat.
K.N. Papier
K. Zout
Muller
Ned. Dok
Ned. kab.
Netam
Nij verdal
Rott. Dr. Dok
169
143
116%
275
133
140*
enz.
642
201%
280%
235
482
949
271%
355%
219
339
275%
440
289
308
768
315%
124V4
410
313
212
343
168%
1443 2
II6V4*
275*
135 Va
141%
639
201%
280
235%
475
80034
946
3593/4
216
342
283%
427
287
304
769 V2
316 Va
123
411
315
210
345 Va
Schelde N.B.
Schokbet.
Scholten F.
Stokvis
Vergd. Blik
Vergd. Mach.
Vredest.
Wilton
Zwanenb.
Interunie
Robeco
Valeurop
228
358
710
182
35 P/4
213
255
264V*
905
196.50
222
747
229
359
710
181 Va
215
253
263SA
912
198
224
743
Banken
A'd. Bank 372% 372%
N.H. Mij. 343 342s/4
R'd. Bank 336% 337%
Tw. Bank 302 303
Obl.
B.N. Gem. (4>/4) 96% 95%
B.N. Gem. '58 (5) 101 101%
Amerik. aand.
Am. Enka 40b 42%
Am. mot. 19% 20^
Am. Tel. 137Va 1423/,
Anaconda 46A 47^
Beth. St. 30% 3PA
Cit. Serv. 61 60&
Curt. Wr.
Du Pont
Gen Electr.
Gen Mot.
Int. Nick.
Kennecott
Nat Can.
Rep Steel
Shell Oil
Stud Pack
Tide Water
U.S. Steel
Alkmaar
A'dam '51
A'dam *56 1
A'dam '56 II
A'dam '56 III
Breda '54
Dordr. '56
Eindh. '54
Ensch '54
D Haag '52 I
D. Haag '52 II
R'dam '52 I
R'dam '52 II
R'dam '57
Utrecht '32
Z.-Holl '57
Z.-Holl '59
250
773/4
78%
65Va
751
14
39%
43%
6i'I
27%
49%
PREMIEL.
81b
83%
82%
88%
82
83%
84
92%
92%
89%
100b
89%
88%
261%
80
80%
67
74%
40%
43%
6fJ
32%
53%
81b
84%
82%b
88%
88%
81%
82
83 1
84%
92b
93%
92%
89%
103
89
88%
DONDERDAG 28 NOVEMBER 1963
HILVERSUM I. 402 meter. 746 kc/s.
12.00 Licht ensemble met zang-solisten.
12.30 Mededelingen t.b.v. land- en tuin
bouw. 12.33 Metropole orkest. 13.00
Nieuws. 13.15 Mededelingen, eventueel
actueel of grammofoonmuziek. 13.25
Beursberichten. 13.30 Koperorkest: mo
derne muziek. 14.00 Sopraan en piano:
moderne liederen, (stereofonische uit
zending). 14.30 Hou je aan je woord,
een programma vol speelse invallen en
literaire spitsvondigheden, (herhaling
van dinsdag 26 november j.l.15.15
Licht ensemble. 15.30 Pianorecital: mo
derne muziek, (stereofonische uitzen
ding). 16.00 Voordracht. 16.25 Licht or
kest (gr.). 17.00 Voor de jeugd. 17.55
Gesproken brief. 18.00 Nieuws. 18.20
18.30 Uitzending van de Partij van de
Arbeid. 18.30 Licht ensemble. 19.00
Voor de kinderen. 19.05 Sportparade.
19.30 Dansorkest en zangsolisten. 20.00
Nieuws. 20.05 Zingari (Zigeuners), ope
ra. (stereofonische uitzending). 21.10
De zaak Marmorek, hoorspel, (4e en
laatste deel). 22.15 Licht ensemble.
22.30 Nieuws en mededelingen. 22.40
Actualiteiten. 23.05 Nieuwe grammo
foonplaten. 23.5524.00 Nieuws.
HILVERSUM IL 298 meter. 1007 kc/s.
12.15 Leven op het land, gesprek. 12.30
Mededelingen t.b.v. land- en tuinbouw.
12.33 Deze week. 13.00 Nieuws. 13.15
Concertgebouworkest: klassieke en mo
derne muziek. 13.45 Voor de vrouw.
NCRV; 14.15 Gitaarspel. 14.20 Zij wa
ren bereid Het Evangelie van de
ploeg, hoorspel over befaamde zende
lingen. 15.00 Noord-Hollands Filharmo
nisch orkest, vocaal ensemble en solis
ten: klassieke muziek. 15.45 Licht in
strumentaal kwintet. 16.00 Bijbelover
denking. 16.30 Moderne kamermuziek.
17.00 Voor de jeugd. 17.30 Schoolzang.
17.45 Lichte grammofoonmuziek. 17.55
Lichte orkestmuziek en zangsoliste.
18.15 Sportrubriek. 18.30 Licht instru
mentaal ensemble. 18.50 Sociaal per
spectief. 19.00 Nieuws en weerpraatje.
19.10 Vocaal ensemble en omroepor-
2570. Het duurde wel even, voordat
Ath en Sinh aan het halfduister van
de saloon gewend waren, doch lang
zamerhand werd de stand van zaken
daarbinnen hun duidelijker. Zagen zij
het evenwel goed Lag daar een man
op de grond? Ja, inderdaad en ver
derop nog een! En aan een der ta
feltjes zat ook al iemand in een wei
nig actieve houding. Welk drama had
zich hier afgespeeld? Een revolver
gevecht? Of waren het slachtoffers
van een schietgrage killer? Schoor
voetend trad het tweetal naar binnen.
Ath boog zich voorzichtig over de
stille figuur ran tafel. Was de man
dood Hij tikte hem zachtjes op de
schouder. Huh! Wat voelde die kerel
raar aan! Zo week! Alsof hij van sponsrubber
was! Toen zette Ath alle schroom opzij. Hij trok
het „lijk" achterover en rukte hem de hoed van
kest. 19.30 Radiokrant. 19.50 Lichte
grammofoonmuziek. 20.10 Een Holland
se Familie in de Franse tijd, hoorspel
(11). 20.45 Samen uit, Samen thuis, ge
varieerd programma. 22.00 Kerkorgel-
concert; klassieke muziek, 22.30
Nieuws. 22.40 Avondoverdenking. 22.55
Boekbespreking. 23.00 Rondom het
kind: pedagogische etherleergang. 23.30
Fluit, viool en klavecimbel: klassieke
en moderne muziek. 23.5524.00
Nieuws.
TELEVISIEPROGRAMMA'S
KRO: 15.00 Voor de vrouw. 15.45 Pau
ze. 16.0016.15 Voor de kleuters. 19.30
De Flintstones, tekenfilm. NTS: 19.58
't Manneke. 20.00 Journaal. KRO: 20.20
Concilie-journaal. 20.25 Brandpunt.
20.45 (NTS): Oponthoud in de jungle.
TV-spel. NTS: 22.00 Deur Haasken.
dodelijk haasken, kijkbeeld t.g.v. het
vijftienjarig bestaan van het Neder
lands Cultureel Contact. KRO; 22.40
Epiloog. NTS: 22.5022.55 Journaal.
VLAAMS—BELGISCHE
19.00 Gastprogramma. 19.30 De Flint
stones, tekenfilm: Dansles bij Arthur
Quarry. 19.55 Sport. 20.00 Journaal.
20.20 Zon en wijn in de Vaucluse. 20.45
Oponthoud in de jungle, TV-spel. 22.00
het hoofd Dat „hoofd" zwabberde akelig
vreemd heen en weer op een zonderlinge nek!
„Dacht ik het niet! Het is een pop. Een doodge
wone dummy!" riep Ath uit en eigenlijk voelde
hij zich een beetje teleurgesteld.
Feuilleton door
ANDREW GARVE
nr mr immmiitiinnnninftmmmHiniiiiiiminniiitiiiniJillimitli
17 Het was een
donkere nacht en het jaagpad lag vei-
laten. Er was een dodelijk wapen bij
de hand. En een rivier. Twaalf uur la
ter was Shaw dood aangetroffen, ver
moord. Kon van iemand met redelijk
verstand onder al die omstandigheden
verwacht worden dat hij zich van Gal
loway af zou wenden om te proberen
een of -ndere andere moordenaar, een
of andere vage figuur uit het niets op
te roepen? Het openbaar ministerie stel
de dat de beschuldiging tegen Galloway
boven enige redelijke twijfel bewezen
was.
Het pleidooi was kort. Ekins kon
niet veel meer doen dan de argumenten
die hij al had aangevoerd nog eens te
herhalen, en een dringend beroep op
de jury te doen. Nadat hij nog eens de
nadruk had gelegd op de mogelijkheid
van toeval zei hij: „Dames en heren van
de jury, ik verzoek U dringend uw -ogen
niet voor deze mogelijkheid te sluiten.
Toeval is een vreemde zaak. Hoe vaak
leest U niet in de kranten van een toe
vallige samenloop van omstandigheden,
of misschien overkomt het U zelf, zodat
U zegt: „Als dat in een boek stond zou
niemand het geloven?" Kunt U er zeker
van zijn dat dit niet zo'n geval is? Ik
verzoek U deze kwestie uiterst ernstig
te overwegen".
Tot slot de rechter. Zijn resumé was
zwaar tegen de mogelijkheid van toe
val. Hij had ook gedeelten uit de twee
verhalen gelezen. Hij herinnerde de ju
ry er ook aan dat ze de zaak als rede
lijke mensen, mensen met gezond ver
stand moesten benaderen. Kon men ge
loven dat dergelijke overeenkomsten
tussen twee werken konden voorko
men puur bij toeval, niet een keer, maar
vier of vijf keer? Zo niet, dan was de
conclusie onontkoombaar dat Galloway
Shaws intrige had gestolen. En zo goed
als de beschuldiging van het openbaar
ministerie verzwakt werd (hoewel niet
helemaal vernietigd) als men kon aan
nemen dat die overeenkomsten toeval
lig waren en dat Galloway wat dat be
treft de waarheid had gesproken, zo
goed werd die beschuldiging versterkt,
en aanzienlijk versterkt, als men het te
genovergestelde aannam.
Toch moest de jury het nodige ge
wicht toekennen aan verschillende door
de verdediging naar voren gebrachte
punten die twijfel deden ontstaan of een
man als Galloway gehandeld zou heb
ben zoals hij beschuldigd werd te heb
ben gedaan. Ondanks wat de openbare
aanklager gezegd had vonden ze het
misschien toch verwonderlijk dat Gallo
way geen grotere veranderingen had
aangebracht in het verhaal dat hij gesto
len zou hebben. Misschien vonden ze de
manier waarop hij het risico van latere
moeilijkheden met Shaw onderschat
scheen te hebben als hij dat verhaal
gestolen had verbazingwekkend roe
keloos. Maar zij moesten ook bedenken
dat moordenaars, als ze altijd met de
nodige voorzichtigheid en een vooruit
ziende blik handelden, waarschijnlijk
nooit tot moord zouden komen. De ju
ry zou heel goed kunnen beslissen dat
er voor Galloway zoveel op het spel
stond dat hij de normale voorzichtig
heid opzij zette. Dan volgde nog her
gewone praatje over bijkomstige bewij
zen, die volgens de rechter even goed
en beslissend konden zijn als de verkla
ringen van ooggetuigen als ze in de
ogen van ieder redelijk mens alle ande
re theoriën of mogelijkheden uitsloten
en dat was het eind van het resumé.
De jury was negentig minuten de zaal
uit geweest toen ze terugkwamen om
het „schuldig" uit te spreken. Ik vroeg
me af waarom ze er zo lang over ge
daan hadden.
Het was twee uur voordat ik naar bed
ging en toen kon ik niet slapen. Ik lag
urenlang over de zaak en de bewijzen
na te denken, en over Galloway's onge
looflijke dwaasheid. Ik bedacht hoe an
ders hij diep van binnen moest zijn dan
het idee dat Mary van hem had. Ik was
nog te geschokt en te veel in de war
om me bezig te houden met de psycho
logische problemen van het verliefd
zijn op de dochter van een moordenaar,
maar ik begon me er wel steeds meer
van bewust te worden. Mijn onstuimi
ge verzekering dat er niets veranderd
was leek me nu afschuwelijk banaal.
Mary had natuurlijk gelijk alles was
veranderd. Voor haar nog veel meer dan
voor mij. Toen ik bedacht hoe ze gedu
rende die lange, angstaanjagende maan
den machteloos had moeten toezien hoe
langzaam maar zeker een donkere scha
duw over haar vaders leven en dat van
haarzelf geworpen werd, verbaasde het
me niets meer dat het geleken had of ze
me bijna als een vreemde bekeek. Ze
was nu een vrouw die totaal verschil
lend was van het zorgeloze meisje dat ik
ontmoet had. Onze korte romance moest
haar wel als iets onbenulligs voorko
men dat ze zich nog maar vaag herin
nerde. Die pijnlijke ervaring, die ik
niet met haar gedeeld had, had een af
stand tussen ons doen ontstaan. Er was
geen sprake van dat we gewoon verder
konden gaan waar we opgehouden had
den. Het zou wel eens helemaal onmo
gelijk kunnen zijn om verder te gaan.
Zeker als Mary bleef geloven dat haar
vader onschuldig was, want in deze
kwestie, de belangrijkste in haar leven,
konden we eikaars standpunt niet de
len. Toch verlangde ik er wanhopig
naar haar weer te zien en ik wist dat
ik haar terug moest zien.
Horizontaal: 1 snuit; 4 bouwmateriaal;
8 pers. voornaamwoord; 10 achter; 11
geb. in Oostenrijk; 13 strik; 15 wagen;
17 zannoot; 18 deel van been; 19 open
baar ministerie; 21 gereed; 22 drank; 25
enigszins vuil; 31 kant; 32 per expresse;
33 en anderen; 34 reeds; 36 droogoven;
38 zot; 40 groente; 41 ons inziens; 43
antwoord betaald (Fr.); 44 half scheel;
45 vis.
Verticaal: 1 hoort bij sints uitrusting; 2
vogel; 3 godsdienst; 5 voegwoord; 6 deel
van hertengewei; 7bladvezel; 9 onmid
dellijk; 12 zeilbaan; 13 streep; 14 optel
ling; 16 rivier vaartuig; 18 titel; 20 pers.
voornaamwoord; 23 bergweide; 24
schrijfgereedschap; 25 zangvogel; 26
doodmoe; 27 telwoord; 28 voordat; 29
bergruimte; 30 bitter vocht; 31 groot
vertrek; 35 steekwapen; 37 gesloten; 39
verbrande turf; 40 badplaats in Duits
land; 42 voorzetsel; 43 deel van mast.
De oplossing van de vorige puzzel luidt;
Journaal. 22.1023.00
Arthur Penn.
Close-up van
VRIJDAG 29 NOVEMBER 1963
HILVERSUM I. 402 meter. 746 kc/s.
7.00 VARA. 9.40 VPRO. 10.00 VARA.
13.00 AVRO. 16.00 VPRO. 20.15 NATI
ONAAL PROGRAMMA. 22.15—24.00
VARA.
VARA: 7.00 Nieuws. 7.10 Ochtendgym
nastiek. 7.20 Socialistisch strijdlied.
7.23 Lichte grammofoonmuziek. (Om
7.30 van de voorpagina). 8.00 Nieuws
en socialistisch strijdlied. 8.18 Lichte
grammofoonmuziek. 9.00 Ochtendgym
nastiek voor de vrouw. 9.10 Utrechts
kamermuziekgezelschap; klassieke mu
ziek. 9.35 Waterstanden. VPRO: 9.40
Morgenwijding. VARA: 10.00 Schoolra
dio. 10.20 Lichte grammofoonmuziek.
11.00 Voor de vrouw. 11.40 Voor de
kleuters. 11.55 Licht orgelspel.
HILVERSUM H. 298 meter. 1007 kc/s.
7.00 NCRV. 20.15 NATIONAAL PRO
GRAMMA. 22.15—24.00 NCRV.
NCRV; 7.00 Nieuws en SOS-berichten.
7.10 Dagopening. 7.20 Amusementsmu
ziek (gr.) 7.45 Radiokrant. 8.00 Nieuws.
8.15 Koorzang met orkestbegeleiding:
Europese volksliederen (gr.) 8.45 Lich
te orkestmuziek (gr.) 9.00 Voor de zie
ken. 9.35 Klassieke orkestwerken (gr.)
10.30 Morgendienst. 11.00 Viool en kla
vecimbel: oude muziek (gr.) 11.15 In
't zilver, programma voor oudere luis
teraars.
(Advertentie)
In de Nederlandse pers is veel aandacht besteed aan opzienbarend wasnieuws
uit Amerika. Het betreft een koud-water-wasmiddel dat door Lever Bros, een
zusteronderneming van de Sunlight-fabrieken, op de markt ls gebracht. Een
spectaculaire gebeurtenis. Inderdaad, maar vooral typerend voor de afwijkende
wasgewoonte van de Amerikaanse vrouw, die pas na het wassen bleekt.
In ons land worden geheel andere eisen gesteld: een wasmiddel dat wast en
tezelfdertijd bleekt. En daar is warmte voor nodig. Hoe warm het sop moet
zijn De Nederlandse huisvrouw gaat af op de ervaring die zij heeft met haar
eigen was! De een krijgt een prachtig resultaat als zij sop maakt met water
dat zo uit boiler of geiser komt. Zij hoeft misschien niet eerst te weken. Een
ander doet dat wel en is bovendien gewend haar was te koken! Weer een ander
broeit of doet het nog anders. Wat wij dan ook nodig hebben, is een wasmiddel
dat steeds zijn volledige waswerking ontwikkelt, of het water nu goed warm,
dan wel kokend heet is.
Welk produkt is zó veelzijdig, dat het aan die voorwaarden voldoet? Neder
land hééft er een. Het is van de Sunlightfabrieken en het heetOMO. Er is
zeer veel gedaan om OMO te maken tot het beste wasmiddel voor de Neder
landse huisvrouw. OMO garandeert haar een frisse, witte was. OMO is HET
wasmiddel voor het beste resultaat bij elke wastemperatuur.
ABIDA 25 Timor n Port Moresby
ALMKERK 26 te Amsterdam
ALNATI 25 te Bahia
AMERSKERK 2X te Madras
AMMON 25 te Philadelphia
AMSTELDIJK 25 te Longview
ARENDSKERK 24 te Durban
ASMIDISKE 25 20 m wzw v
Ierland
AVERDIJK 22 te Aden
BAARN 24 v R'dam n Curagao
BARENDRECHT 25 610 m o v
Bermuda
BAWEAN 24 te Ogdenbur
BENINKUST 25 te Sapele
BLITAR 25 te Adelaide
BOVENKERK 23 v Le Havre
BUR'S WATSON 23 te
Philadelphia
CALAMARES 25 150 m no v
Kingston Ja
CALTEX EINDHOVEN 26 te Mena
el Ahmadi
CALTEX NEDERLAND 26 dw.
Oran n Wilhelmshaven
CAMITIA 22 te Liverpool
CARRILLO 26 v Pt. Armuelles n
Los Angeles
CASTOR 27 te Rotterdam
CHIRON 27 v Rotterdam n
Antwerpen
CINULLA 26 dwars Oland n
Curagao
CITIES SERVICE VALLEY FORGE
25 436 m wnw v Kp. Finisterre
CONCEPCION 26 te Rotterdam
DOELWIJ^ 26 ÏOO m zzw v
Ouessant
EEMHAVEN 24 v Djibouti n Suez
EENHOORN 26 v Marseille n
Beyrouth
ELIZABETH BROERE 25 150 m
nno v Port Sudan
FINA NEDERLAND 22 te Swansea
26 v Swansea n Port Said
GAASTERKERK 27 v Suez n Aden
GRAVELAND 24 te Santos
GRETA 23 v Thyborn n Colchester
GULF HOLLANDER 25 385 m wnw
v. Port Said
HEEMSKERK 27 te Lourengo
Marques
HERCULES 27 p Valparaiso n
Antofagasta
JAPARA 26 te Rotterdam
KHASIELLA 25 te Punta Cardon
KINDERDIJK 22 140 m o v Azoren
KLOOSTER DIJK 22 v Tampa n
Bremen
KOPtONELLA 2 3te Hamburg
KORATIA 25 2SO m n v Socotra
KOROVINA 25 90 m Z v Acapulco
KREBSIA 26 368 m z v Bombay
KYLIX 25 20 m w V Martinique
LADON 26 te Cuidad Bolivar
LANGKOEAS 24 te Genua
LEI DER KERK 26 v Londen n
Bremen
LELYKERK 26 p Ras Fartak n
Dubai
LOOSDRECHT 22 te Avonmouth
MAIN LLOYD 21 te Hamburg
MARNE LLOYD 25 400 m o v
New York
MUSI LLOYD 26 t® Tripoli
MEERDRECHT 23 te Londen
MELISKERK 26 v Marseille n
Port Said
MENKAR N 25 ÏOO m z v Kaap
Finisterre
MOORDRECHT 26 v Cabinas n
Punta Cardon
MISSISSIPPI LLOYD 26 te Manilla
NAESS LION 25 540 m zzo v
Bermuda
NEDER RHONE 26 260 m zotz v
Saigon
NIEUW AMSTERDAM 27 v R'dam n
New York
NIJKERK 25 3433 n 2508 o
OBERON 23 640 m nw v Azoren
OCEAN SPRINTER 25 te Dieppe
OLDEKERK 26 v Adelaide n
Melbourne
ONDINA 26 V Kharq Island n
Yokkaichi
ONOBA 26 90 m zw v Kreta
ORANJESTAD 25 2401 n 3926 w
OSIRIS 20 te New York
P. G. THULIN 17 te New York
PRINSES IRENE 21 te Toronto
RANDFONTEIN 26 te Hamburg
ROGGEVEEN 22 v Balikpapan n
Manilla
RONDO 26 600 m o v Socotra
ROTTE 23 240 m xw v Cork
SCHERPENDRECHT 28 te Rabaul
verw.
SCHIEKERK 26 ÏOO m W v
Colombo
SEINE LLOYD 27 v Suez n R'dam
SENEGALKUST 26 te Freetown
SEROOSKERK 25 Kp. Finisterro
SERVAASKERK 25 te Aqaba
SINOUTSKERK 18 te Kobe
SLOTERKERK 26 te Rotterdam
SOCf.ATES 22 te Georgetown
SOPHOCLES 26 p Sombrero n
Port of Spain
STRAAT CLEMENT 26 te Lourenso
Marques
STRAAT COLOMBO 26 Port
Harcourt
STRAAT CUMBERLAND 20 te
Brisbane
STRAAT MADURA 22 te Sydney
STRAAT MOZAMBIQUE 25 n
Kaapstad
STRAAT SINGAPORE 26 te
Zanzibar
TJISODAS 23 te Zanzibar
TJIPANAS 26 te Hongkong
TOWA 20 2804 x 1351 o
VAN CLOON 27 te Lyttleton
VAN DER HAGEN 26 te Mauritius
VI AN A 24 te Montreal
VIDENA 25 250 m z v Bermuda
VLIELAND 27 v Abadan n Colombo
WATERLAND 26 v Montevid n
Buenos Aires
WESTERTOREN 2S te Antwerpen
WIEBOLD BOHMER 22 v R'dam
WILLEM BARENTSZ 16 v Kaapstod
WILLEM RUYS 25 2117 z 238
45 w
WILLEMSTAD 27 te Southampton
WOLTERSUM 27 te Antwerpen
WONOSARl 23 te Port Swettenham
WONOSOBO 26 60 m o V Madang
IJSSELHAVEN 25 te Casablanca
ZAANKERK 25 te Kaapstad
ZAFRA 22 te Sydney
ZARIA 26 300 m wnw v Colombo
29 november
Vlissingen
Terneuzen
Hansweert
Zierikzee
Wemeldinge
nap
uur meter
0.09 1.97
nap
uur meter
12.30 1.98
nap
uur meter
6.26 1.75
0.41
1.13
1.34
1.49
2.14
2.29
1.54
1.83
12.57
13.30
13.48
14.13
2.13
2.24
1.41
1.68
tnap
uur meter
19.03 2.08
6.56
7.26
7.15
7.27
1.92
2.06
1.38
1.58
19.33
20.06
19.42
19.57
2.25
2.37
1.69
1.95
