PUZZEL- rubriek
AVI A
Philippine: fruit
in het mosseldorp
zaterdagnummer
J~\e wijsvinger van de oude man priemt
haast beschuldigend voor zich uit.
„Daar lagen ze meneer, onze vissers
schepen en soms ook binnenvaartuigen
van wel duizend ton. Ik zie ze nóg voor
me. En wat zie je nu Een schoolHaast
verachtelijk klinken die twee woorden
„een school" uit de mond van de thans
84-jarige A. Wiskerke, ex-visser en ex-
kanaal- en havenmeester te Philippine.
Tegenover ons zit hij aan een tafeltje
van het gerenommeerde mosselhotel
Au Port in dit dorp op de scheiding van
Oost- en West-Zeeuwsch-Vlaanderen
beter bekend als hotel Wiskerke. Tus
sen ons in ligt een drie en zestig jaar
oude foto van de haven van Philippine
van 14 juni 1900. Dat was een feestelijke
dag voor dit vroegere mosseldorp, want
met een groots feest ,,'t was gewel
dig meneer," zegt de bejaarde Wisker
ke, terwijl een olijke trek over zijn ge
zicht glijdt werd de opening van het
nieuwe 1700 meter lange havenkanaal
gevierd.
Zaterdag 28 september 1963
SCHOOL IN
DE HAVEN
HORIZONTAAL
1. aflopen v. h. water na de vloed
5. nekharen van diverse dieren
10. eer, hulde
11. houten klepper
13. soort van kaas
15. betrekking; rang i.d. maatschappij
18. alvorens
19. Mattheüs, afk. N. Test.)
21. luitenant, afk.
22. toestel om snelh. te minderen
23. vlek
25. behoeftig
26. Eng. afk. van N.A.V.O.
27. stel
30. deel van een boom
31. voorvoegsel met verschillende bet.
32. bloem
35. met name, afk.
36. bloembed
37. berggeit
39. -day: „Victory in Europe" day
4J.. zeer vol
43. delfstof in dunne lagen
45. deel v. h. blad
48. (tweemaal) soort v. gelatine
50. slaginstrument
51. deel v. e. huis
52. loswal
53. het ik
54. Binnenl. Strijdkrachten, afk.
56. Zuidzijde, afk.
58. gedaan als boven (actum ut supra), afk.
59. knaagdier (n. Europa)
62. met wolken overdekt
64. watervogel
65. mannel. schaap
66. men kookt er water in!
67. bouwland
VERTICAAL
2. Turks heerser
3. plant met gele bloemen
4. vereert
5. omslag, brieventas
6. koraaleilandje
7. dierenwoning
8. hogepriester (o. Test.)
9. schedelboor
12. rijwiel
13. sluiting v. riem of ceintuur
14. uranium
16. langzaam
17. gemoedsbeweging
20. plezier
24. schop
26. nota bene, afk.
28. golven
29. teer. broos (van figuur)
33. sneeuwschaats
34. zie 53 horizontaal
35. kledingstuk
38. week dier
39. overbrugging van een weg
40. wat i. 1. slaap v. d. geest komt
42. grondstof voor linnen'.
44. gelijk
46. ernstiger, heviger
47. frequentie modulatie, afk.
49. overgebleven deel
54. beetwortel
55. snede
56. grafsteen
57. teer, niet sterk
60. madame, afk.
61. vrijgevig
63. oom (in spreektaal)
Wie op de hoogte is van de trieste gang van
zaken rondom de oestercultuur en thans
weer van het touwtrekken rond de mosselcul
tuur, zal begrijpen welk een grote betekenis
het Philippine van 1900 aan de opening van
het kanaal de toegang tot een goed beleg
de boterham voor menigeen toekende Im
mers, de mosselcultuur bleef behouden voor
Philippine. Maar het was slechts uitstel van
executie. Ruim vijftig jaar na dit feestelijke
moment kondigden gillende scheepssirenes de
dichting van de Braakman aan en met één fa
tale klap was Philippine uitgerangeerd als
mosselcentrum van Zeeland. Wiskerke was
in 1900 getuige van de „wedergeboorte" van
Philippine, vijftig jaar later maakte hij de on
dergang mee. Gedurende en na de oorlog reeds
verzand, werd de haven in 1952 voorgoed van
de zee afgegrendeld door de aanleg van een
stevige dijk.
Met vreugde en met weemoed denkt de
hoogbejaarde Wiskerke terug aan de ja
ren rond de eeuwwiseling. De foto tussen ons
in wekt bij hem al lang geen storm van her
inneringen meer op. Daarvoor hangen er teveel
van dit soort in hotel Wiskerke, waar mét
mossels en mét foto's een groots verleden le
vendig wordt gehouden.
Wat een verschil, de feestvierende menigte op
het havenplateau en de rijk gapavoiseerde
schepen, zoals de foto uit 1900 laat zien, en het
beeld van thans: bomen, groen, een school en
huizen! Zelfs de molen is verdwenen en de
kerktoren heeft een ander silhouet gekregen.
Waar eens de schepen met bolle zeilen voeren
en het gelach en gepraat van stoere visserslui
weerklonk, waar werkzame vissersvrouwen de
manden met verse mosselen sjouwden en waar
63 jaar geleden het feestgedruis weerklonk,
daar waant men zich nu in een agrarische om
geving, vooral de fruitteelt neemt een belang
rijke plaats in. Zelfs vroegere vissers zijn fruit
telers geworden. Niets herinnert meer aan de
oude tijd. Of het moet zijn de naam van hotel
Wiskerke „Au Port", gelegen aan de Vissers
laan en de oude mannen op de drie bankjes
voor het nieuwe bosrijke deel, waar eens het
uiterste puntje van de haven lag. Hier mijme
ren de bejaarde vissers over die goeie, oude
tijd. „Er komt er ook nogal eens eentje hier
binnenvallen', zegt de heer A. Wiskerke „En
altijd maar pralen over vroeger".
Hij doet dat ook in ons bijzijn. Zijn gedachten
gaan ruim zestig jaar terug, naar die vertien-
de juni van het jaar 1900, toen geheel Philip
pine feest vierde. „Nog nooit zoveel volk op de
haven gezien", herinnert hij zich. Van heinde en
verre waren ze gekomen om het mosselfeest
van St.-Philipsland te vieren, zoals anderen
na hen zijn getogen naar Yerseke om daar de
opening van het oester- en mosselseizoen mee
te maken.
De ministers van waterstaat en financiën
vonden dat havenkanaal zo belangrijk, dat
ze persoonlijk de opening kwamen verrichten.
Dat was me wat in 1900. Het was al een hele
bijzonderheid als je in de gelegenheid was één
minister te zien en daar kwamen er notabene
liefst twee naar Philippine De neringdoenden
hadden dan ook ernstig rekening gehouden
met een grote toevloed van volk. Maar hun
prognoses waren veel te laag, want 's middags
om vijf uur was er geen korstje brood meer te
krijgen.
„Ja, ja, 't was een schóón feest", mijmert Wis
kerke, terwijl hij peinzend van zijn bier drinkt.
Vol respect denkt hij aan meester Willem
Brock, de toenmalige hoofdonderwijzer van de
dorpsschool, die als enige inwoner van Philip
pine waardig was bevonden de beide ministers
toe te spreken. „N'un schónen speech meneer",
weet Wiskerke. „En al die hoogwaardigheids
bekleders maar luisteren: de ministers, de
commisaris der koningin, kamerleden, staten
leden, burgemeesters, ingenieurs van water
staat en wie al niet meer".
Tot zover de tekst bij de prent. Zij laat aan
duidelijkheid niets te wensen over. Er is in
zestig jaar niet zo heel veel veranderd of het
moet zijn, dat inpolderen geen rendabele zaak-
meer is, omdat het zoveel geld kostMaar
voor de rest: de vissers zitten nog altijd in het
hoekje waar de klappen vallen. Men hoeft er
slechts de memorie van antwoord bij de begro
ting van verkeer en waterstaat voor 1964 op
na te slaan. Wat daar gezegd wordt over de
schadeuitkeringen aan de getroffen Zeeuwse
vissers is de moeite van het aanhalen niet
waard.
Philippine heeft het dan toch maar beter ge
schoten rond de eeuwwisseling. Dank zi, het
havenkanaal kon daar de mosselcultuur nog
enkele tientallen jaren worden behouden. Hoe
belangrijk de mosselen voor deze gemeente
waren kan de heer Wiskerke vertellen. „Prak
tisch iedereen zat in de mosselen. De mannen
visten, de vrouwen van de vissers konden dank
zij de mossels een centje bijverdienen. De han
del voora. op België en Frankrijk flo
reerde, de middenstand had het goed. Ja, 't
was een beste tijd", verklaart de heer Wisker
ke. „Bijna 150 vissersschepen liepen de haven
in en uit. Het was één en al bedrijvigheid rond
de haven. Na de tweede wereldoorlog hebben
we dit beeld nooit meet teruggezien". Er
klinkt een ondertoon van spijt in zijn stem als
hij dat zegt. Er is zoveel veranderd de laatste
jaren. Enfin, men hoeft slechts beide foto's te
bekijken.
Ze zouden in twee volkomen verschil
lende plaatsen genomen kunnen zijn.
Want zelfs de kerk vaak een oriën
tatiepunt is anders. De oude kerk
is namelijk door de terugtrekkende
Duitsers in 1944 opgeblazen en in een
puinhoop veranderd. Na de oorlog is een
nieuw bedehuis gebouwd, de molen
een tweede baken op het land vindt
men evenmin terug op de foto van 1963.
Wat is er eigenlijk wel gelijk gebleven?
De prijzen voor de eerste wekelijkse
puzzel van dit najaar zijn als volgt
toegekend: eerste prijs mevrouw J.
de Smit-Köhler, Weststraat 21, Bier
vliet; zij krijgt een waardebon van
5,De tweede prijs gaat naar
Corrie Pijpelink, Prinses Irenestraat
12 in Bruinisse. De heer L. Jansens,
Noordweg 94 in Sint-Laurens ont
vangt de derde prijs, terwijl de vierde
en laatste naar de heer W. van 't Hof,
Schoolstraat 21 te Kruiningen gaat.
Deze laatste prijswinnaars ontvan-
Advertentie J
gen een waardebon van 2,50. De
waardebonnen zijn „betaalmiddel" bij
winkeliers, die in de P.Z.C. adverte
ren. Hieronder de oplossing van de
puzzel van vorige week. Links de
nieuwe puzzel. Bij inzending in de
linkerbovenhoek van brief of brief
kaart vermelden: „Puzzelrubriek".
Oplossingen adresseren aan: redactie
P.Z.C., Walstraat 58-60, Vlissingen.
Vergeven en vergeten waren de vele moeilijk
heden, die overwonnen moesten worden al
vorens Philippine het havenkanaal a raison
van 98.000.Wiskerke weet het bedrag
precies kreeg. Hard is er voor gevochten:
niet in de laatste plaats door de streek zelf.
Bekend waren in die dagen de pleidooien van
het Aardenburgse Tweede Kamerlid mr. P.
Ch. J. Hennequin. Waar hij ook kwam, stond
hij op de bres voor Philippine. Niets liet hij na
te bevorderen, dat de mosselcultuur voor Phi
lippine behouden bleef. Zestig jaar later is het
opnieuw een Aardenburgs Kamerlid, de heer J.
M. A. C. van Dongen, die met mede-Zeeuwse
Kamerleden, op de bres staat voor een andere
categorie van Zeeuwse vissers: de oesterkwe
kers uit Yerseke. Maar het succes van 1900
heeft zich niet herhaald. Iedereen in Zeeland
weet van de oesterproef die niet doorgaat en
van het verlies van de oestercultuur voor Zee
land en dus ook voor Nederland.
Het heeft er overigens vaak naar uitgezien,
dat het havenkanaal van de Braakman naar
Philippine nooit zou worden aangelegd In
1896 wordt in een bijvoegsel van de Middel
burgse krant in een politieke spotprent de
aandacht op de kwestie-Philippine gevestigd.
Op de tekening ziet men twee welgedane mi
nisters (van waterstaat en financiën) op een
dijk bij Philippine met op de achtergrond de
schorren en het verzande haventje. Zij zijn in
gesprek met twee vissers. De mosselcultuur
was toen een sterk teruglopende zaak. Soelaas
zou alleen een nieuwe verbinding met de
Braakman kunnen bieden. Bij de politieke
prent fraai ingelijst in de eetzaal van hotel
Wiskerke stond de volgende tekst afge
drukt:
Oude Visscher: Is dat voor een kanaal, dat ze
ginder in 't schorre aan 't meten zijn, Heeren
Minister van Financiën: Neen man, die schor-
gronden moeten binnenkort ingedijkt worden.
Dat zal weer een mooi buitenkansje voor de
schatkist zijn, na al die tonnen die we er reeds
aan verdiend hebben.
Oude Visscher: Nu schiet er zeker ook wel een
goede ton over voor een kanaaltje?
Minister van Waterstaat: Zou jullie niet kun
nen verhuizen?
Oude Visscher: Verhuizen? Ik geloof niet, dat
de Heeren goed op de hoogte zijn van den
toestand hier, anders zouden zij zoo niet spre
ken.
Jonge Visscher: Zwijg maar grootvader, ik zal
mijn kost wel vinden. Als het binnenkort niet
verandert, ga ik naar Amerika.
Oude Visscher: Helpt ons toch Heeren of het is
gedaan met den visscherij in Philippine.
Minister van Financiën: Dat zou mij spijten.
Dan zullen mijn mosselbanken voor een appel
en een ei verpacht worden".
g"
