„GEEN VERHOGING KIJKGELD"
Weer een
gegadigde
voor tv.
Amerikaanse experts
bij wrak Starfighter
Voor wezen Humlikon wordt gezorgd
k
DEN HAAG BEWEERT MET KLEM:
(Na mededeling van directeur-generaal der
Belgische radio en televisie)
Probeerde piloot
boerderijen te
ontwijken
Dr. Van der Wal
geeft functie
bij Jaarbeurs op
Maar verdriet
heeft hen verdoofd
JiM
CRUYS
V00RBERGH
IS OVERLEDEN
\s* 1 war
n -' 1
Vandaag...
CHRISTINE KEELER
GEARRESTEERD
GLOBKE GETUIGE
IN NAZIPROCES
MAAR VOOR HILVERSUM STAAT AL
VAST: KIJKGELD GAAT OMHOOG
C.R.T. VRAAGT
OM CONCESSIE
Indiscretie
Reclame-t.v.
Eerste ongeluk met Nederlands toestel
Schietstoel
I HITLERS SNOR
HANDELSMERK
INDONESIË WIL
KUNSTSCHATTEN
TERUG HEBBEN
Over houtwal
KOFFIEMELK
IN KARTON
PRINSES BEATRIX GAAT ZICH OP
DE HOOGTE STELLEN IN DOUSADJ
DUITSE MINIMUMPRIJS
VOOR AARDAPPELEN
Prof. Smit Sibinga
overleden
Gesloten kisten
Hulp
V
De toekomst
Saalborn
Het Wereldgebeuren
Erfenis
Lady Barker
Vaste gast
VRIJDAG 6 SEPTEMBER 1963
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
(Van onze Haagse redactie)
Nederlandse ambtelijke vertegenwoordigers hebben tijdens bespre
kingen met buitenlandse collega's medegedeeld, dat de Nederlandse
regering in de loop van 1964, vermoedelijk omstreeks oktober, het te
levisie-kijkgeld wil verhogen. Dit is gebleken tijdens een persconfe
rentie die de directeur-generaal van de Belgische Radio en Televisie,
Paul van der Busse, woensdag te Brussel hield. Tijdens een uiteenzet
ting over de verhoging van het Belgische kijkgeld van 840 naar 960
frank zei de heer Van der Busse, dat hem was gebleken dat ook Ne
derland zijn kijkgeld moet verhogen in verband met het in gebruik
stellen van het tweede t.v.-net
De heer Van der Busse verkeerde
in de veronderstelling, dat dat in
Nederland reeds een bekend feit
was, maar tot nu toe was van re
geringszijde daarover geen woord
losgelaten.
Zelfs gistermorgen verklaarde de offi
ciële woordvoerder van het departement
van o.k. en w.: „Er is tot nu toe ten de-
partemente nog nooit over een verho
ging van het kijkgeld gesproken".
Hoe officieel deze verklaring van het
departement ook is, wij hebben noch
tans goede reden om te twijfelen aan de
juistheid en vooral omtrent de vraag of
het verantwoord is, dergelijke uitdruk-
Een pas opgerichte onderneming,
de Commerciële Radio- en Televi
siemaatschappij C.R.T., gevestigd
aan het Noordeinde in Den Haag,
heeft gisteren een aanvraag om
een officiële concessie voor het uit
zenden van tv-programma's met
reclame naar de minister van o. k.
en w., mr. Bot, gezonden.
In deze concessie-aanvrage wordt ver
zocht, om het gebruik van het in aan
bouw zijnde tweede televisie-net of an
ders van een toekomstige derde televi
sienet. Tevens wordt meegedeeld, dat de
C.R.T. aan alle gestelde eisen, die onder
meer vervat waren in de door de Twee
de Kamer verworpen televisienota Veld
kamp-Scholten kan voldoen en andere
redelijke eisen wil aanvaarden.
Indien geen concessie voor het zenden
op een van genoemde t.v.-netten kan
worden verleend, dan verklaart de C.R.
T. bereid te zijn, onder de daarvoor gel
dende wettelijke regeuingen t.a.v. be
heer door Nozema etc. voor eigen reke
ning een t.v.-zender te laten bouwen.
Daarom is tegelijk met deze concessie-
vraag om een zendmachtiging aan de
aa,nvrage voor dit laatste geval een aan-
minister van verkeer en waterstaat, mr.
Van Aartsen gezonden, aldus een mede
deling van de directie van de C.R.T.
PERSOONLIJK durf ik er geen
eed op te doen maar een me
neer, wiens zuster een vriendin is
van de vriend van een dame die
iets bij de volkshuisvesting is,
verzekert mij dat onderstaande
opmerkingen ontleend zijn aan
authentieke brieven, die bij haar
bureau zijn binnengekomen:
Mijn vochtontwikkeling in de
huiskamer is niet meer te houden.
Even leg ik mij neer, om XJ en
kele letters toe ie dienen.
Mag ik ruilen met mijn buurman,
daar die man weduwe is zonder
kinderen.
Ik heb een lekkaasje op zolder en
die is naar beneden gekomen.
Ik vraag geen woning, want die
heb ik, daarom vraag ik U een an
dere woning.
De hond blaft de hele avond en
met de kat is dat ook het geval.
Het vijfde kind is op komst en
staat voor de deur.
Ik zit in nood in een onverklaar
bare woning.
Ik zou graag een aanval op uw
goedheid doen.
Zes jaar ben ik getrouwd met een
kind van 2'/2 jaar.
Ik hoop dat ik net zo opgeschil
derd word als mijn buurman.
De w.c. is lek aangezien wij er
met z'n dertienen opkomen.
Wilt U eens naar mijn bovenka
mer komen kijken, die zit vol
beesten.
Ik lag al 2 jaar op bed met Isias.
Ik hoop dat ik het goed schrijf,
anders denkt XJ dat het een Pool
se violist is.
Ik ben verstoken van w.c. Stelt U
zich eens voor burgemeester, XJ
en uw vrouw samen op één em
mer.
De w.c. is bouwvallig, zodoende
kunnen wij er niet langer op hui
zen.
Wij zitten zo krap, dat de mensen
die naast ons wonen, die griep
hebben ons door de dunne muren
heen aansteken. Als XJ zelf eens
poolshoogte komt nemen, kunt XJ
ook de koorts krijgen.
Ik ben een staande vrouw alleen,
zodoende is mijn huis te klein.
Er is geen plaats om de was te
drogen. Mijn vrouw zit al tien
dagen met haar ondergoed om
hoog, maar er komt niemand kij
ken.
Zoals ik zeg: ik durf er geen eed
op te doen. Maar mijn bron is be
trouwbaar: de meneer die het mij
verteld heeft maakt een uiterst
fatsoenlijke indruk. Hij ziet er
niet naar uit dat hij, willens en
wetens, iemand iets op de mouw
zou spelden, trouwens: zijn zuster
is een keurig-nette weduwe, die
nog in haar eerste leugen barsten
moet.
ELIAS.
kelijke verklaringen nog af te leggen op
dit ogenblik.
Bij informatie in Hilversum bleek ons,
dat men daar wel in zit met de indiscre
tie van de heer Van der Busse, maar dat
men met voorbereidingen tot de verho
ging van het kijkgeld wel geheel ver
trouwd is.
In Brussel verzekerde de secretaris van
de heer Van der Busse ons, dat er geen
twijfel over is, dat de heer Van der Bus
se tijdens zijn persconferentie inderdaad
heeft medegedeeld, dat hem bekend was,
dat Nederland reeds tot een kijkgeldver
hoging heeft besloten ter bestrijding van
de extra kosten van het tweede t.v.-net,
dat volgend jaar in gebruik kan worden
genomen. „Er zijn teveel getuigen van
deze uitlating om twijfel omtrent de
aard van de mededeling van de heer Van
der Busse te laten bestaan.
Een van de voornaamste oorzaken van
de noodzaak tot verhoging van het kijk
geld is, dat de aanvankelijke plannen
van de regering om het tweede t.v.-net
te financieren met opbrengsten van re
clame-t.v. niet konden worden uitge
voerd, toen de Tweede Kamer de com
merciële t.v.-nota Scholten-Veldkamp
verwierp.
(Van een verslaggever)
Gistermiddag nog zijn, behalve
specialisten van de koninklijke
luchtmacht, de nodige marechaus
sees en met machine-pistolen be
wapende leden van het lucht
machtbewakingskorps, twee in
burger geklede Amerikaanse mili
tairen in Losser gearriveerd op de
plaats waar gistermorgen de eer
ste Nederlandse Starfighter is
neergestort. Naar wij vernamen
zullen de brokstukken nog enkele
dagen moeten blijven liggen, om
dat nog specialisten uit de Ver
enigde Staten moeten overkomen
om te helpen bij het vinden van de
oorzaak van het neerstorten van
het toestel.
Overigens mist men nog een belangrijke
getuige: ondanks nauwgezette naspeu
ringen is men er niet in geslaagd een
tas met papieren te vinden, die de om
gekomen vlieger op zijn vlucht bij zich
moet hebben gehad. Het is nauwelijks
aan te nemen dat deze papieren zijn
verbrand, omdat de cockpit zelf bijna
niet van de vlammen geleden heeft.
Heeft sergeant-vlieger eerste klas W.
G. C. Evers (27) uit Arnhem nog
kans gezien misschien ten koste van
zijn leven een aantal boerderijen en
huizen bewust te ontwijken? Oogge
tuigen hebben verteld dat zijn Star
fighter aan de westkant van de weg
Losser-Oldenzaal een boerderij ter
nauwernood miste. Maar voordat de
straaljager de grond raakte is hij
over nog drie of vier boerderijen
heen gevlogen. Men zal nooit te we
ten komen of dit nog het welbewuste
doel van de vlieger is geweest. Naar
alle waarschijnlijkheid heeft hij ge
tracht de schietstoel in werking te
stellen, maar was het al te laat.
heer Niemeijer neer. Het toestel wipte
nog over een lage houtwal, raakte op
het daar achter gelegen weiland voor
het eerst de grond, vloog door een twee
de houtwal heen en bleef toen brandend
liggen. De piloot lag vijf meter verder,
omgekomen.
„Men moet er niet aan denken wat er
gebeurd zou zijn als er raketten aan het
vliegtuig hadden gehangen" zei een mi
litair.
Prins Friedrich-Christian zu
Schaumburg-Lippe, die van 1933
tot 1945 adjudant van propagan-
daminister Josef Goebbels is ge- J
E weest, is bij het tasten in zijn her- E
S inneringen, die in feuilletonvorm E
S worden gepubliceerd, ook op het S
S snorretje van Hitier gestuit.
E In 1934 stelde mijn vrouw aan E
S Hitier voor dat hij zijn haardracht i
S zou veranderen. Zijn kapsel en
S zijn snorretje gaven de tekenaars i
S van spotprenten altijd een aan- j
loop, hield mijn vrouw hem voor,
zo herinnert de prins zich. Hitier
antwoordde dat men zijn handels- j
merk niet moest veranderen, ook
als sommige mensen het niet aar- j
dig meer vonden. Het publiek was
er in de loop der jaren zo aan ge- 5
wend geraakt, dat het zou rebelle-
ren als hij plotseling een heel an-
der uiterlijk zou hebben, meende
E de „Führer".
S „Persoonlijk kan het me niet sche- E
E len, maar de mensen zouden van S
E de ontbrekende snor een staats- s
E zaak maken. Ze zouden duizenden S
E conclusies trekken: ziekte, poging E
S tot moord en zo voort en wat S
S zou het voor de tekenaars verve- S
S lend zijn als ik plotseling een S
S knappe man zou zijn. Dat kan ik
S hen niet aandoen", moet Hitler S
S hebben gezegd.
Het hoofd van de afdeling cultu
rele zaken van het Indonesische
ministerie van onderwijs en cul
tuur, Indro Soegondo, heeft giste
ren de hoop uitgesproken, dat Ne
derland een aantal culturele voor
werpen uit de oudheid, die het tij
dens zijn bestuur over Indonesië
uit het land heeft weggehaald, zal
willen teruggeven.
Een verzoek daartoe is reeds tot de Ne
derlandse regering gericht, doch tot
dusver is daarop geen reactie ontvan
gen. Volgens Soegondo gaat het hier om
authentieke voorwerpen waarvan geen
tweede exemplaar bestaat en waarvan
er vele zeer waardevol zijn.
Toen de Starfighter boven het huis van
de heer Niemeijer raasde viel de kap
van de cockpit omlaag. Zij kwam hon
derd meter verder in een weiland van de
De voorzitter van de raad van bestuur
van de Koninklijke Nederlandse Jaar
beurs, dr. G- van der Wal, zal deze func
tie neerleggen, wanneer de aandeelhou
ders van de K.L.M. definitief overgaan
tot zijn benoeming als plaatsvervangend
president-directeur van de K.L.M.
Dit is gistermiddag meegedeeld door
drs. J. H. D. van der Kwast, algemeen
directeur van de Jaarbeurs, tijdens de
persconferentie ter inleiding van de ko
mende najaarsbeurs in Utrecht.
Door de 'reusachtige taak die de heer
Van der Wal op zijn schouders neemt,
zal hij de functie van voorzitter van het
bestuur van de Koninklijke Nederlandse
Jaarbeurs zeker niet langer kunnen blij
ven vervullen, zo zei de heer Van der
Kwast. Hij deelde voorts mee, dat defi
nitieve mededelingen omtrent de muta
ties in het jaarbeursbestuur eerst kun
nen worden gedaan nadat de bestuurs
colleges van de Koninklijke Vereniging
tot het Houden van Jaarbeurzen en de
N.V. Maatschappij tot Exploitatie van
Jaarbeursgebouwen tot een besluit zijn
gekomen.
(Van onze correspondent)
Als eerste in de wereld brengt de N.V.
Vereenigde Veluwsche Melkproduktenfa
brieken in Nunspeet over enkele dagen
„geuperiseerde" koffiemelk in eenmali
ge verpakking in de handel.
De voordelen van de consument van de
ze nieuwe vinding zijn in de eerste
plaats de onbeperkte houdbaarheid van
het produkt, zolang de kartonnen ver
pakking tenminste gesloten blijft. Ten
tweede het wegvallen van statiegeld
door de eenmalige verpakking en ten
derde de iets lagere prijs dan de thans
in de handel gebrachte koffiemelk in
flessen. Door de speciale bereiding van
de koffiemelk treden gene smaak- en
kleurveranderingen op.
Prinses Beatrix zal tijdens het officieel bezoek van de koninklijke familie
(van 3 tot 14 oktober) aan Perzië de herstelwerkzaamheden in het door
de aardbeving van 1 september 1962 verwoeste dorp Dousadj gaan bezich
tigen.
De prinses heeft dit gistermiddag meegedeeld tijdens een persconferentie
van de op haar initiatief opgerichte Europese werkgroep, die als eerste
project de herbouw van het 180 km zuidwestelijk van Teheran gelegen
Dousadj ter hand heeft genomen.
In de tijd van 2% maand zijn al 60 van de in totaal 116 te bouwen huizen
gereed gekomen, aldus de Israëlische leider van het project, David Mitch-
nik. Bij deze bouw zijn namens de werkgroep 8 Nederlanders, 6 Fransen,
1 Amerikaan, 4 Japanners, 1 Australiër, 1 Oostenrijker, 2 Belgen, 1 Deen,
3 Engelsen, 1 Noor, 2 Zweden en 2 Zwitsers en voorts 59 dorpsbewoners
en 20 studenten van de universiteit van Teheran betrokken. Nog voor de
komende winter, die daar zeer streng kan zijn, zullen alle gezinnen in
Dousadj weer een nieuw en tegen de kracht van de daar voorkomende
aardbevingen bestand zijnd huis ter beschikking hebben.
De inzamelingsactie onder de Europese jongeren zal, wat het Nederlandse
aandeel betreft, op 9 november met een sluitingsavond in Tuschinsky in
Amsterdam worden besloten. Er nu zoveel geld bijeen, dat in ieder geval
de huizenbouw gefinancierd kan worden.
Maandag heeft een aardbeving,
welke veertig seconden duurde, 58
dorpen in Kashmir getroffen. Een
van de dorpen zou van de aardbo
dem verdwenen zijn. Berichten
spreken over honderd doden en dui
zend gewonden.
Foto: Getroffen dorpelingen in
Badgam, die alle bezittingen zijn
kwijtgeraakt, zitten verslagen tus
sen de puinhopen van hun huizen.
De Westduitse regering heeft op 23 au
gustus bij de E.E.G.-commissie een in
tentieverklaring ingediend betreffende
haar voornemen, minimum-invoerprijzen
voor aardappelen in te stellen. De ter
mijn van vijftien dagen, die volgens de
E.E.G.-regeling tussen het afleggen van
de intentieverklaring en het metterdaad
invoeren van de minimumprijs moet ver
lopen zal zaterdag a.s. verstrijken.
Er is echter nog geen minimumprijs be
kend gemaakt en tussen die bekendma
king en de invoering moeten ook nog
drie dagen liggen. Deze week zal de re
geling dus nog niet ia praktijk kunnen
worden gebracht.
Het produktschap voor aardappelen
maakt zich veel zorgen over het Duitse
voornemen. Het heeft de minister van
landbouw gevraagd, te trachten tot een
regeling met de Duitsers te komen,
eventueel op basis van een door Neder
land te garanderen minimumprijs bij ex
port. Zoals bekend heeft Nederland zo'n
garantie vorige maand ook aangeboden
voor komkommers en enkele andere
door Duitse minimumprijzen getroffen
of bedreigde tuinbouwprodukten. Duits
land heeft dat aanbod toen geweigerd
met het argument dat het niet wilde dis
crimineren tussen Nederland en andere
E.E.G.-partners.
Op 67-jarige leeftijd is in Amsterdam
overleden prof. dr. G. L. Smit Sibinga,
sedert 1946 gewoon-hoogleraar in de
geomorfologie en fysische geologie aan
de universiteit van Amsterdam en een
bekend auteur van populair-wetenschap-
pelijke werken.
(Van een correspondent)
Het dorpje Humlikon, niet ver
van Winterthur telde tot woens
dagochtend iets meer dan twee
honderd inwoners. Sindsdien
zijn het nog slechts 174. De an
deren, 38 gehuwden vaders
en moeders en vijf ongehuw-
den, zijn dood. En veertig kin
deren in dit kleine dorp zijn
wees geworden.
De ramp, waarbij in een vliegtuig
van Swiss-Air tachtig mensen bij
Duerrenaesch om het leven kwamen,
heeft dit kleine dorp lamgeslagen.
Burgemeester en gemeenteraad zijn
omgekomen. Het werk ligt er nage
noeg stil. Alleen op de bedrijfsge
bouwen van de boerderijen en in de
fruitloodsen wordt wat gedaan
door kinderen voor het merendeel.
Zij gaan langzaam hun gang. Het
vooruitzicht alleen verder te moeten
leven heeft hen verdoofd.
De ouderen staan op straat. De vrou
wen hebben gehuild, dat is te zien
en niet alleen de vrouwen. Zij praten
over de 43 mensen uit het dorp, die
woensdagochtend vrolijk naar Ziirich
gingen voor het uitstapje naar Ge
neve. Voor de meesten van hen was
het de eerste vliegtocht, een gebeurte
nis van belang.
Het was ook hun laatste. Wanneer zij
terugkeren zal niemand hen meer
mogen zien. De. kisten blijven geslo
ten. Dat is maar beter ook. Niemand
zal ooit kunnen zeggen wat die drie
ënveertig houten kisten precies heb
ben bevat. De brand in het vliegtuig,
de klap van de botsing met de aarde
hebben met deze mensen verschrik
kelijke dingen gedaan.
Het zou een uitstapje geworden zijn.
„Ze hadden zich er allemaal erg op
verheugd' wordt in 't dorp verteld.
„Sommigen hebben er nog. zwaar
over gepraat, of zij zouden gaan dan
wel anderen hun ouders of hun
kinderen. Een paar hadden er echt
wel een beetje voor moeten vechten
om mee te kunnen".
Bij hen die af-vielen strijden allerlei
gevoelens om de voorrang. Vreugde
om het behoud van eigen leven en
deernis om de dood van anderen en
het verdriet van de achtergeblevenen.
Een oude boer hij was niet uitge
nodigd zegt: „Had ik maar mee
kunnen gaan, inplaats van een an
der".
In Humlikon deden de boeren- en
tuindersgezinnen nagenoeg alles zelf,
met de opgroeiende kinderen. Zij be
werkten het land, zorgden voor het
vee en hielden de vruchtbomen bij.
De bedrijven zjjn er niet groot. Maar
té groot in ieder geval voor kinderen,
die niet ouder zijn dan zeventien jaar.
En er zijn van die bedrijven nu, waar
op alleen nog maar een paar jongens
met een zusje zijn achtergebleven.
Onder de veertig wezen van Humli
kon zijn nog kleuters. „Hoe moeten
we verder?" vragen de mensen zich
af, die voor de deur van de nu geslo
ten herberg staan. „We zitten midden
in de oogst. En wie moet straks de
leiding van de bedrijven overnemen"
wie moet helpen? Arbeiders hebben
we hier niet".
derloze kinderen willen zorgen. „Ko
men die mensen dan hier of moe
ten de kinderen hier weg? En wat
moet er dan van de boerderijen te
recht komen?"
Van alle kanten stroomt overigens de
hulp toe voor de kinderen. In een
dorp werd 20.000 francs opgehaald
en de president van het kanton Zii
rich, Rudolf Meier, heeft in een radio
toespraak meegedeeld dat volgende
week in het hele land voor deze kin
deren een collecte zal worden gehou
den.
-VWWMWWWWWWWWWVMWWWWWAWIMWWWWWyWW
Er is van alle kantons hulp aangebo
den. Er zijn mensen, die voor de ou-
- WË
De gebroeders Meisterhans uit
Humlikon verloren hun ouders en
een oom bij de vliegramp met de
Caravelle. Met een 78-jarige groot
moeder blijven zij alleen op de
boerderij achter.
itMfiiiiiiÉ
-
Er zijn ook andere gevoelens. Die
hebben betrekking op de toekomst.
Christine KeeJer, die een centrale rol
heeft gespeeld in het Profumo-schan-
daal, is donderdagavond tegelijk met
twee andere vrouwen beschuldigd van
meineed en samenzwering om de justi
tie in zijn werk te belemmeren.
De twee andere vrouwen die tegelijk
met Christine Keeler in staat van be
schuldiging werden gesteld zijn de huis
houdster van Christine, mevrouw Olive
Booker en Paula Hamilton Marshall,
met wie zij haar flat deelde.
Christine Keeler, en de twee andere
vrouwen, die donderdag werden gear
resteerd, zullen vandaag voor de rech
ter verschijnen.
- "T - -
BBJIPBp-1?.- - *e 5
AU*
H
In het Rode Kruisziekenhuis in
Den Haag, waar hij eind augustus
werd opgenomen omdat hij een
hartaanval had gehad, is donder
dagavond overleden de acteur
Cruys Voorbergh. Hij was 64 jaar.
Cruys Voorbergh werd 14 oktober 1898
te Kraksaan (Java) geboren en studeer
de aanvankelijk in de medicijnen. Hij
voelde echter meer voor een artistieke
loopbaan en daar zijn ouders zich verzet
ten tegen zijn plannen om toneelspeler
te worden, studeerde hij muziek (viool).
Hij verbond zich echter in 1918 in alle
stilte bij het groot toneel onder Van Dal-
sum, waar hij debuteerde. De omstan
digheden waren ongunstig en Voorbergh
werkte twee maanden op een kantoor.
Daarna bezocht hij de normaalschool
voor tekenleraren en haalde hij zijn akte
m.o. Daar het ook met deze akte niet
gemakkelijk viel een behoorlijke werk
kring te vinden, gaf Cruys Voorbergh
les in rhytmische gymnastiek en dans
en voerde hij enige opdrachten uit op
het gebied van de kerkelijke kunstnij
verheid.
I
In 1925 keerde hij op de planken terug,
allereerst bij het Nieuw-Nederlandsch
Toneel, onder Saalborns leiding. In sep
tember 1927 ging hij naar het gezel
schap van Rika Hopper, waarop een en
gagement bij het „Verenigd Toneel"
(dir. Verkade en Verbeek) volgde. Toen
Albert van Dalsum in 1929 het „Oost-
Nederlands Toneel" oprichtte, sloot
Cruys Voorbergh zich bij hem aan. Zijn
creaties bij dit gezelschap waren al da
delijk uiterst opmerkelijk. („Volpone",
„De comedie van het geluk", „Beter dan
vroeger")
In 1942 was hij regisseur bij de Amster
damse Opera, en een jaar later vormde
hij een eigen gezelschap. Na de bevrij
ding richtte hij in 1952 een cabaret op.
Zijn grootste bekendheid heeft de overle
den acteur-regisseur echter daarna ver
worven, met het stuk „Voor het laatst
lady Barker" van Hans Keuls, waarin
hij drie rollen vertolkte. Met dit stuk
ook vierde Cruys Voorbergh het vorige
seizoen zijn 40-jarig toneeljubileum. De
laatste jaren was hij niet meer vast aan
een toneelgroep verbonden. Meestal ver
tolkte hij gastrollen Zo speelde hij „La
dy Barker" ook in Engeland en naar
aanleiding van dit optreden was hem
een rol in een nieuw stuk aangeboden,
waarvoor Cruys Voorbergh in januari
1964 naar Londen zou vertrekken.
Het laatste jaar was hij min of meer
vast verbonden bij de Toneelgroep Cen
trum bij Centrum zegt men „hij was
een vaste gast" waarmee hij op 14
september de première van het eveneens
door Hans Keuls geschreven stuk
„Panggilan" zou geven. Cruys Voor
bergh heeft voorts bekendheid verwor
ven door de oprichting van het Neder
landse Kostuummuseum in Den Haag.
Foto: Cruys Voorbergh in het Rode-
Kmisziekenhuis in Den Haag, waar hij
eind augustus na een hartaanval werd
opgenomen.
Plotseling valt er een pijnlijke stilte
rond de met bier bemorste tafel in
het rumoerige café ergens in een dorp
bij de Westduitse stad Frankfort. Ie
mand heeft de verboden naam genoemd.
In München bijt een Westduitse vader
op zijn onderlip en kijkt tersluiks naar
zijn vrouw die haar breiwerk heeft
neergelegd toen de buitenlandse gast
het onderwerp aanroerde.
Van Berlijn tot Bremerhaven is de re
actie gewoonlijk hetzelfde als het ge
raamte van het antisemitisme in Duits
land wordt tentoongesteld. Het is een
verboden onderwerp.
Het is dood, zegt de regering. Toch
komen nu en dan incidenten voor.
Toen het „duizendjarige rijk" na twaalf
jaar in elkaar stortte bleek het dat het
merendeel van de Duitsers diep ge
schokt was toen de geallieerden de ver
schrikkingen van de uitroeiingskampen
aantroffen.
Toen West-Duitsland in 1949 weer
zelfbestuur kreeg werd het als
een misdaad beschouwd om zelfs maar
een antisemitistische opmerking te
maken. „Tegenwoordig kun je op alles
in West-Duitsland afgeven behalve op
de joden", merkte iemand op. Er zijn
voorbeelden.
Twee jeugdige Westduitsers zijn tot ge
vangenisstraffen veroordeeld toen ze
hakenkruizen schilderden op een syna
goge in Keulen op kerstavond 1959
waardoor een kettingreactie in het he
le land ontstond.
De 25-jarige Arnold Strunk en de 32-
jarige Paul Schoenen werden ook ge
vangen gezet omdat ze hakenkruizen
hadden geschilderd op een gedenkteken
voor nazislachtoffers en een synagoge.
Ludwig Zind, leraar op een lagere
school, vluchtte naar Cairo nadat een
arrestatiebevel tegen hem was uitge
vaardigd omdat hij een leerling een
„joods zwijn" had genoemd.
Een joodse vrouw die opgenomen was
in het Westberlijnse ziekenhuis „Beh-
ring" kreeg een hartaanval toen het be
stek dat bij het eten werd geserveerd
hakenkruisemblemen bevatte. Een on
derzoek wees uit dat 62 van de 5500
bestekken van het ziekenhuis nog
steeds de symbolen van het derde rijk
droegen. De administrateur van het
ziekenhuis werd ontslagen.
Dit zijn gevallen die op zichzelf staan.
Georganiseerd antisemitisme stierf in
1945.
De Westduitse regering heeft verleden
jaar een speciaal rapport uitgege
ven waarin werd verklaard dat het an
tisemitisme in Westduitsland niet meer
leeft. Onlangs heeft de Westduitse mi
nister van binnenlandse zaken, Her
mann Hoechert, verklaard dat „het ex
treme nationalisme dood" is en dat
„sporadisch voorkomen van antisemi
tisme zonder betekenis" is. De proces
sen tegen nazi's naderen thans hun ein
de en een tijdperk staat op het punt te
worden afgesloten. Hoe valt de balans
uit?
Sommigen verklaren de afwezigheid
van antisemitisme op grote schaal, door
het feit dat er op het ogenblik slechts
30.000 joden in geheel West-Duitsland
wonen. De meesten van hen zijn bejaar
den, een leider van de Westduitse jo
den, rabbi Hans Grunewald, zei on
langs dat Hitiers opzet van een Duits
land zonder joden hierdoor wel eens
binnen 20 of 30 jaar werkelijkheid zal
kunnen worden.
Andere joodse leiders laten een opti
mistischer geluid horen. Ze wijzen erop
dat het aantal joden in West-Duitsland
ondanks alles geleidelijk is gestegen.
Ze verklaren met enig recht dat hun
invloed veel groter is dan hun aantal
zou doen vermoeden.
Want de Westduitse joodse gemeen
schap doet dienst als een nationaal ge
weten.
De secretaris-generaal van de gemeen
schap, dr. Henrik George van Dam,
heeft onlangs meegedeeld dat antise
mitisme en neo-nazisme geen gevaarlij
ke vormen hebben aangenomen in
West-Duitsland. Niettegenstaande die
verklaring luiden hij en het orgaan van
de joodse gemeenschap, „Het Joodse
Weekblad", nu en dan de alarmbel.
Onlangs heeft dr. Fritz Bauer, procu
reur-generaal van de provincie Hesse
en een expert op het gebied van nazi
misdaden, een schok in geheel West-
Duitsland teweeg gebracht toen hij vol
gens een Deens dagblad gezegd zou
hebben dat het antisemitisme in het
binnenste van de zwijgzame Duitsers
broeit.
Later verklaarde Bauer dat hij iets
dergelijks nooit had gezegd en dat zijn
woorden verkeerd waren uitgelegd. In
het begin van de maand maart heeft
de bondskanselier Konrad Adenauer de
Duits-joodse broederschapsweek een spe
ciaal tintje verleend door zijn landgeno
ten te verzoeken weer aansluiting bij de
joden na te streven.
De president van het Westduitse par
lement, Eugen Gerstenmaier, heeft
eerder dit iaar de eerste stap gezet op
deze weg door een bezoek te brengen
aan Israël. In Bonn wordt in bepaalde
kringen voorsDeld dat West-Duitsland
streven zal naar een volledig aanknopen
van diplomatieke betrekkingen met Is
raël. Vroeger vreesde men dat de lan
den van de Verenigde Arabische Repu
bliek uit wraak de Oostduitse regering
zouden erkennen.
En onlangs heeft de Westduitse rege
ring besloten om nogmaals drie iaar
toe te voegen aan het nu al twaalf iaar
durende programma van het zenden
van goederen naar Israël om iets goed
te maken van Hitiers wandaden. Het
bedrag dat in 1963 aan ..gewetensgeld"
zal worden betaald is 42,5 miljoen dol
lar.
De Westduitse leiders wijzen er echter
nadrukkelijk on dat geld nooit goed kan
maken wat Hitier beeft misdaan. Isra
ëli's herinneren zich alles zonder meer.
Het schijnt niet nodig te zijn de Duit
sers Hitler in de herinnering te bren
gen.
Tn ieder geval is ..antisemitisme" een
woord dat in West-Duitsland als onnet
wordt beschouwd. Het zal zelden wor
den uitgesproken.
Maar is het gestorven? Er zijn geen
overzichten en geen statistieken. Maar
'ncjividueel menen veel Westduitsers dat
het zeker bestaat al zou het alleen maar
zijn als iets hinderlijks op de achter
grond.
Een Westduitse uitgever zei: „wie kan
zeggen dat het antisemitisme hier is
gestorven Wie kan zeggen dat het
waar dan ook niet meer leeft?"
Een rechtbank in Hannover heeft be
paald dat bondskanselier Adenauers
persoonlijke adviseur, dr. Hans Globke,
als getuige zal moeten verschijnen in
het proces tegen twee voormalige
Gestapo-officieren, die terecht moeten
staan op beschuldiging van oorlogsmis
daden.
De twee mannen, Otto Bradfisch (60)
en Guenther Fuchs (52), die in Lodz in
Polen chef van de Gestapo was voor
joodse zaken, worden ervan beschul
digd meegeholpen te hebben aan het
vermoorden van 233.000 inwoners van
het getto in Lodz in 1942.
I
is het vijftien jaar geleden, dat
in de Nieuwe Kerk te Amster
dam de plechtige inhuldiging
plaatshad van koningin Juliana.