Privé-bouw soelaas voor Bulgaarse woningnood de CENTRIFUGE HOFFA HEEFT 'T VOOR HET ZEGGEN Georganiseerd welkom voor geld uit westen Uit de wondere wereld van de techniek Onbetwist leider van Amerika's 1.7 miljoen truckchauffeurs Levensstandaard niet hoog (Van een speciale medewerker) De woningnood achter het IJzeren Gordijn is berucht. Wij in Nederland klagen wel eens over het tekort aan wonin gen en aan het langzame tempo waarin de nood wordt gelenigd, maar in de communistische landen is de toestand, vooral in de steden, vrijwel hopeloos. In het 8 miljoen inwoners tellende Bulgarije is het niet anders. Idealisten verwachten, dat in zo'n communistisch land in ieder geval de volkswoningbouw de voorrang geniet. Ook dit gaat voor Bulgarije niet op. Nog meer dan in ons land geldt: wie geld heeft kan een huis krijgen, wie het niet heeft moet op een kamertje blijven hokken. Trouwen of bouwen Zigeuners Moeilijk rondkomen De geperforeerde mantel van een huishoudcentrifuge houdt het wasgoed tegen, maar het water kan weg vliegen. Of de vrachtwagen rijdt, of niet Minzaamheden Robert en Jimmy A.EU AUTOMATISCH HANDIGE OPEN GREEP VEDERLICHT Meest-gearresteerde Alleenheerser 8 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT MAANDAu. AUGUSTUS 1963 In de „socialistische stad" Dimitrov- grad gaf men onomwonden toe, dat de staat eenvoudig geen geld heeft om de woningbouw te financieren, „omdat we industrieën zoals het Kre- mikovtsiproject moeten opbouwen". Kremitovtsi is een veelbesproken be grip in Bulgarije. Honderden miljoe nen leva worden in dit staal- en hoogovenbedrijf gestopt en het is zeer de vraag of het ooit rendabel zal worden. In de volksmond wordt het dan ook „het graf van Bulgarije" ge noemd. De overgrote meerderheid van de wo ningbouw in Bulgarije geschiedt nu in de privésector. In de tweede stad van Bulgarije, Plovdiv, vertelde een Bulgaar me verontwaardigd „dat het een leugen is dat het wonen in Oost- Europa zo goedkoop is". Volgens hem zijn alle nieuwe huizen in zrjn stad op het ogenblik privé-woningen. „De mensen kopen ze in arren moede, om dat de staat ze niet meer bouwt en verhuurt", aldus de klacht, die vele jonge Nederlanders niet geheel onbe kend in de oren zal klinken. Men moet voor een tweekamerwoning 1200 leva op tafel leggen (dat zrjn 15 tot 18 gemiddelde maandlonen) en voor de rest krijgt men een krediet tegen 2 met een looptijd van 20 jaar. Ik heb mensen gesproken die financieel in staat waren volgens deze procedure te bouwen, maar die desondanks nog in geen jaren aan de beurt kwamen. De woningwetwoningen, die nog worden gebouwd, zijn niet duur. In Dimitrovgrad heb ik kleine, maar moderne een-kamerflats (1) gezien, die per maand 4 leva kostten; dat is ongeveer 5 van het gemiddelde maandloon. De woningnood is het grootste in de hoofdstad Sofia. De stad werkt als een magneet op de Bulgaren van het platteland en men heeft rigoureuze maatregelen moeten treffen om de migratie tegen te gaan. Oorspronkelijk was het zo, dat men komend van buiten in de stad slechts als inwoner kon worden ingeschreven als men met een al erkende inwoner trouwde of als men er een zeer ge wenst beroep als bouwvakarbeider wilde uitoefenen. Dat heeft tot een omvangrijke serie schijnhuwelijken geleid. Sofianezen-in-spe betaalden grif 500 tot 1000 leva aan een echte bewoner van Sofia als deze een schijnhuwelijk wilde aangaan. Nadat op grond van dit huwelijk aan de be trokkene het inwonersrecht was toe gekend, ontbonden de „echtelieden" het en gingen weer ieder huns weegs. De staat heeft nu een stokje voor deze bedenkelijke praktijken gesto ken en bepaald, dat men minstens drie jaar moet zijn getrouwd voor men als migrant tot het Sofiase bur gerschap wordt toegelaten. Aange zien ook deze drie jaren voor sommi gen nog geen bezwaar zijn om een schijnhuwelijk aan te gaan, over weegt de overheid zelfs om die ter mijn tot vijf jaar te verlengen. Met de voorwaarde „Economische binding" werd op gelijksoortige wijze gesmokkeld. Men meldde zich een voudig als bouwvakarbeider, ver kreeg zijn inwonerrecht en zei op hetzelfde moment zijn baan op. Ook dit wil de overheid voorkomen door het stellen van termijnen. Zigeuners, die het zwervend leven willen opgeven en ergens een flat wil len hebben, gebruiken weer andere methodes. Ik heb dat gezien in Stara Zagora in midden-Bulgarije. Aan de rand van de stad staan afgrijselijke hutjes, alle bewoond door zigeuners. Ze zijn de autoriteiten een doorn in het oog en ze moeten dan ook zo gauw mogelijk worden afgebroken. Nu is er een wet in Bulgarije die zegt, dat wie zijn huis door afbraak kwijt raakt onmiddellijk recht heeft op een nieuw. Wat doen nu sommige zigeuners Zij bouwen met behulp van hun stamgenoten in één nacht in die zigeunerwijk van bijvoorbeeld Stara Zagora een armzalig kratten- huisje. Dat mag eigenlijk niet. maar als het er eenmaal staat kunnen de autoriteiten het alleen maar afbre ken, als ze de bewoners een andere woonruimte aanbieden. Aangezien die krottenwijk zo snel mogelijk moet worden opgeruimd, zullen op den duur die zigeuners als eersten in nieuwe huizen terecht komen. Naar men mij verteld heeft kennen zij in dit opzicht de wetten bijzonder goed. Zij beroepen zich op de gelijkberech tigdheid van alle Bulgaren en houden vol; „voor een huis hoort een huis". Een groot aantal zigeuners is min of meer in de samenleving opge nomen (al wonen ze zelfs in de kol- chozes enigszins apart en als het even kan aan de rand van het dorp), een harde kern zwerft echter nog net zo rond als enige eeuwen geleden. „Het is nog steeds een probleem en zelfs onze politie is bang voor hen", vertelde een Bulgaar me. Volgens zijn oordeel (vooroordeel?) staan die echte zwervers gauw klaar met een mes en hij schilderde me heel realis tisch de moord op een vrouw door een troep" zigeuners, die het om haar fiets te doen was geweest, een voor val dat zich nog maar enkele jaren geleden had afgespeeld. Enkele van die rasechte zigeuners heb ik ont moet in hun huifwagens, getrokken door schonkige paarden. Tegen etenstijd kun je ze in hun schilder achtige lompen vlak langs de weg rond een kampvuurtje zien zitten. Zijn zij wellicht niet de enigen, die hun vrijheid bewaard hebben? Nog steeds zijn de mogelijkheden om aan een huis te komen niet uitgeput. Het jongste redmiddel verschaft „Co- recom" (niet te verwarren met de Oosteuropese tegenhanger van de E.E.G.: „Comecon"). „Corecom" is een handelsorganisatie, waar weste lijke buitenlanders westelijke devie zen kunnen deponeren ten gunste van Bulgaren. Deze mogen dan door „Co recom" geïmporteerde westelijke goe deren kopen in leva's tegen een koers, die door „Corecom" wordt be paald. Alle prijzen worden in Ameri kaanse dollars vastgelegd. Van deze regeling profiteren in de eerste plaats Bulgaren, die vrienden of ver wanten in het westen hebben. Zo is het zelfs mogelijk dat een. in Amerika rijk geworden Bulgaar voor zijn fa milie een huis koopt in Sofia. Voor 55,tot 65,per m2 kan men onmiddellijk op speciaal daarvoor ge reserveerde grond in Sofia een huis laten bouwen. De gelukkige Bulgaar met de rijke oom in Amerika (of waar ook in het westen) hoeft niet op de wachtlijsten te staan zijn op dracht wordt, dank zij de kapitalis tische dollars, met prioriteit behan deld. Een kniesoor die vraagt óf dit iets te maken heeft met socialisme. Ik was zo'n kniesoor, maar het ant woord luidde dat de staat nu een maal deviezen nodig heeft en dat het niet werd toegestaan, dat op deze manier privé-fabrieken zouden wor den gebouwd.... „Corecom" bestaat pas een paar jaar en is gecreëerd in navolging van Auto met het nummerbord van Sofia, maar nog met de Duitse D: via CORECOM van familie in het buitenland ten geschenke -afvan gen. Jong-Bulgaarse architectuurwars van Stalinistische stijlinvloeden: een moderne sporthal in de Lenin- wijk. soortgelijke organisaties in andere communistische landen. In Polen heet zij „PKO", in Tsjecho-Slowakije „Tuzeks" en in Hongarije „IKKA". Maar ze hebben alle hetzelfde doel: harde, dat wil zeggen westelijke va luta in de wacht slepen. Als buiten lander krijg je, als je in Corecomwin- kels koopt, een betere koers voor je westelijke geld dan bij de staatsbank. In Bulgarije kan het voordeel 30 tot 50 bedragen. Het grootste deel van de omzet re sulteert echter uit de transacties van Bulgaren in het buitenland ten gun ste van hun landgenoten in Bulgarije. Hoe groot de totale omzet is, heeft men mij op het hoofdkantoor in Sofia niet willen vertellen. De vele westelij ke auto's die je in Sofia ziet rijden (we hebben zelfs een Nederlandse DAF ontdekt) zijn allemaal via Co recom ingevoerd. Ook Bulgaarse spe cialisten, die in Afrika hebben ge werkt en daarmee dollars verdiend, kunnen hun geld aan Corecom over maken en dan zonder invoerrechten allerlei goederen naar Bulgarije stu ren of meenemen. Inclusief invoer rechten komt een Mercedes 220 SE op 4800,-, een Fia-600 op 1200, om maar twee uitersten te noemen. Bulgaren kunnen bij Corecom ook westelijke goederen kopen tegen goud en andere edele metalen en „er wordt dan niet gevraagd waar het vandaan komt", zo voegde een func tionaris van Corecom er veelbeteke nend aan toe. Bulgaren, die de kans krijgen via Co recom iets te kopen, vragen voorna melijk naar elektronische huishoude lijke apparaten zoals koelkasten, stofzuigers e.d. Het is voor Corecom uit deviezenoogpunt bezien het voor deligst, als begunstigde Bulgaren binnenlandse goederen kopen. Niet minder dan twee-derde van de omzet bestaat uit eigen Bulgaarse goede ren, waardoor Corecom als het ware fungeert als exporteur aan binnen landse afnemers. Er blijkt ook uit, dat een groot deel van de door bui tenlanders ondersteunde Bulgaren met hun eigen loon niet kunnen rond komen en de kostbare dollars, waar mee zij exclusieve goederen in het buitenland kunnen krijgen, omzetten in huis-tuin-en-keuken-leva's voor huis-tuin-en-keuken-goederen. In het algemeen bevindt de Bulgaar zich in een precaire economische positie. De prijzen zijn in vergelijking met vorig jaar niet onaanzienlijk ge stegen voor boter en vlees (vooral het laatste is een belangrijk bestand deel van het Bulgaarse voedselpak ket) met omstreeks 50 Het ge middelde maandloon is volgens de of ficiële statistieken 85 leva per maand, maar de Bulgaren die ik sprak vonden 90 leva al een enorm salaris. Zij waren van mening dat een arbeider niet meer dan 50 tot 60 leva verdiende. Een slap katoenen „oor- logs"kostuum voor heren kost onge veer 35 leva, stof voor een goed pak 60 leva, ongevoerde damesregenjas sen kosten ongeveer 30 leva. Geruite katoenen overhemden kwamen op 3,80 tot 6,40, herenschoenen op 13 tot 24 leva. Kaas kost 1,50, boter 3,60, vlees 2,40 tot 3,20, brood 0,15 tot 0,40 aardappelen 0,10 tot (op vrije markt) 0,40 -alles leva per kg. Wie de moeite neemt deze prijzen te vergelijken met het maandloon, zal moeten concluderen, dat de Bulgaar de eindjes maar moeilijk aan elkaar kan knopen. In navolging van de Sowjet-Unie heeft ook Bulgarije zijn munteenheid „zwaar" gemaakt. 100 oude leva zijn tien nieuwe leva ge worden en de officiële koers is f 3,50 voor één leva. Op zichzelf is deze koers een slag in de lucht, op de vrije markt doet de leva f 1,30. Deson danks kan de buitenlander, als hij zich niet al te gauw door op dollars beluste functionarissen van het staatsreisbureau „Balkanturist" in het duurste hotel laat stoppen, rede lijk goedkoop terecht in Bulgarije, zeker als men de prijzen vergelijkt met die in de andere communistische landen. Toeristisch is het een dorado. Het land is doortrokken van schitte rende bergen en heeft een prachtige kust aan de Zwarte Zee. Cultuurmo numenten zijn er bij honderdtallen en de goede wegen maken dat ze voor de automobilist gemakkelijk bereik baar zijn. f v-VWW j'C.SV.j De centrifugaalkracht is de kracht, waarmee de rondgeslingerde kogel aan het touw trekt, Laat men het touw los, dan vliegt de ko gel met grote snelheid weg, water mantel I iÜ Is de kogel 2xzo zwaar aan is de cen trifugaalkracht 2x> zo groot. Is het touw 2x zo lang,dan is de kracht 2x zo groot. '„v. - 2000 omw/mln. Is de draaisnelheid 2xzo groot,dan is de 'kracht 4xzo groot. 600 omw/mïn. Daardoor doet een snelle kleine centri fugesoms meer dan een grote langzame. mm* In zuivelfabrieken gebruikt men z.g.separators. Dit zijn grote centrifuges voor het ontromen van melk. stand bij draaien uit zuiver uit troebel room \Bnji wsys-t-YÜ 111 ':ti i __C!XLttnTTTrfimTrTljriïïl iil LHT Met de supercentrif uge, (toerental tot 25000omw/min) kan men bijv. zwevende onzui verheden uit smeerolie af scheiden. onder- melk Een kleine centrifuge wordt door artsen gebruikt, bijvoor beeld om vaste deeltjes ter verder onderzoek uit urine af te scheiden. tiMii dicaat gooide de Teamsters uit de na tionale vakbeweging. „Jullie kunnen terugkomen, wanneer je de corruptie hebt overwonnen en Hoffa de straat op gesmeten", zei het. Hoffa heeft zijn profitabele post niet alleen kunnen behouden, maar zelfs versterkt. En hij heeft gezegd, dat hij eerst terug zal keren, wanneer A.F.L.-C.I.O. zijn president, George Meany op de keien zet. Op 8 mei van dit jaar verklaarde Hoffa niet zonder trots, dat de re gering viyftig miljoen dollar had uit gegeven om hem achter slot en gren del te krijgen. Dat is een hoog cij fer, maar zonder enige onzekerheid kan worden gezegd, dat de regering alles uitgeeft wat de openbare aan klagers denken nodig te hebben om sluitende bewijzen tegen Hoffa te verzamelen. Procureur-generaal Robert Kennedy praat liever niet over Hoffa. Hjj is bang dat hjj een soort martelaar van hem zal maken. Maar zonder veel te zeggen, hakt hjj er op in wanneer hij maar kan. Onlangs constateerde hij, dat hij zolang hjj in functie is al 146 functionarissen van de Teamster Union heeft laten grijpen; 65 hebben een vonnis gekregen. Er is aanleiding te veronderstellen, dat president Kennedy niet van gedachten is veranderd sinds hij tij dens zijn campagne voor het presi dentschap in 1960 verklaarde: „Ik ben niet gelukkig wanneer ik lieden als Jimmy Hoffa aan de leiding zie van de grootste vakbond van de Ver enigde Staten. Hoffa op vrije voeten betekent een groot gevaar. Zijn bond is groot en machtig en Hoffa heeft er geen twijfel aan laten bestaan, dat hij de wetten aan zijn laars lapt". Hoffa heeft in minzaamheid niet on dergedaan voor de president van de Verenigde Staten. Hij noemde Ken nedy „de natie's grootste bedrieger" en „een man die niet in staat is presi dent van de Verenigde Staten te zijn". Voor Robert Kennedy heeft hij soort gelijke vriendelijkheden: „Een nul, die toch praatjes wil hebben", en ,,'n kind, 'n dwerg eigenlijk". Maar dat wil niet veel zeggen; Hoffa heeft der gelijke kwalificaties voor nagenoeg iedereen. Wie is deze James Riddle Hoffa? Hjj werd geboren in het stadje Brazil, In diana, in 1913. Zijn vader was mijn werker; hij stierf toen Jimmy vier jaar was. Zes jaar later verhuisde het gezin naar Detroit. Jimmy verliet het onderwijs na de zevende klas la gere school. Tijdens de wereldcrisis van de dertiger jaren was er in De troit geen plaats voor de zwakken en bescheidenen. Hij zat met harde jongens in een harde vakbond. Hij vocht zich een weg omhoog, zonder veel scrupules. Eerst voorzitter van de plaatselijke Teamsters, daarna voorzitter van de centrale conferentie in de staat, ten slotte vice-president van de federale organisatie. Presi dent werd hij in 1958. Senatoren, al blij met de verwijdering van ex-pre sident Dave Beck, ontdekten al gauw dat de vakbond werd geleid door een figuur, die harder, taaier en veel moeilijker op de knieën te krijgen was dan Beek. Maar zij probeerden wat zij konden. Tot de meest memorabele verhoren in de Amerikaanse hoofdstad beho ren die, welke Robert Kennedy James Hoffa afnam. jyjerkwaardigerwijs hebben beide mannen veel gemeen. Beiden maken ze een eerste in druk, die niet aan de werkelijk heid beantwoordt. Niemand merkt hoe klein Jimmy eigen lijk wel is: één meter 64 en hoe mager Robert Kennedy is: amper 140 pond. Maar beiden besteden zij veel zorg aan hun lichamelijke conditie. Beiden hebben een onstuitbare energie. Beiden hebben de faam zo hard als een spijker te zijn tegenover hun tegenstanders. Niet iedereen denkt even onvriende lijk over Hoffa als Robert Kennedy. Michael J. Quill, voorzitter van de bond van transportarbeiders vindt hem „de keurigste man van heel de Verenigde Staten". Wat meer is: in 1959 verklaarde James J. Healy, hoogleraar voor arbeidsverhoudingen te Harvard in ernst, dat Hoffa best een van Amerika's grootste arbeids- leiders zou kunnen blijken te zijn. „Verschillende van onze grootste hei ligen", zei Healy, „zijn als zondaars begonnen". Hoffa heeft in zijn stormachtige le ven een twintigtal arrestaties achter de rug. Een bloemlezing uit de akten van beschuldiging noemt: fraude met vakbondsgelden, afluistering van te lefoongesprekken, afpersing van een transportonderneming, omkopen van een advocaaat om mededelingen te doen uit de zittingen van de senaats commissie voor justitie. De ene keer moest de beschuldiging worden in getrokken, 'n ander maal kwam de jury niet tot een eenstemmige uit spraak. Legaal bezien is hij er nog altijd met het predikaat „onschuldig" uitgesprongen. De Kennedyclan moet er de zenuwen van hebben gekregen. Robert Kennedy heeft eens ge zegd: „Als Jimmy Hoffa nog eens wordt vrijgesproken, spring ik van het Congresge bouw". Hoffa wérd vrijgespro ken. Maar Robert sprong niet. (Advertentie) PERFECT L rr PERFECT L ALU AUTOMATISCH SPIEGELGLADDE STALEN ZOOL VEDERLICHT Advertentie Het beeld, dat de Amerikaanse vakbeweging toont, verschilt totaal van dat in Europa, waar de paden meer door traditie zijn gebaand. Zij hebben vaak meer van strak-geleide ondernemin gen dan van trapsgewijs opgebouwde en democratisch be stuurde bonden in de oude wereld. Wellicht daardoor zijn hun leiders in het algemeen uitzonderlijk kleurige figuren - al is het omgekeerde ook waar: deze vaak nogal wilde heren drukken onmiskenbaar hun stempel op hun bond. Dat geldt bij uitstek voor James Riddle Hoffa, onbetwist leider van de „Teamsters" de Amerikaanse vakbond van chauffeurs. Een vierkante, gespierde vent, deze aanvoerder van de „Teamsters", de grootste en sterkste bond van de we reld. Een beminnelijk man ook wel, die uiterst beminnelijk kan zeggen: „Het is natuurlijk altijd mogelijk, dat de zaken ons een beetje uit de hand lopen Heel wat regeringsfunctionarissen nemen grimmig aan, dat de zaken Hoffa voortdurend uit de hand lopen, zy vragen zich af, waar dat naar toe moet. Maar Jimmy Hoffa waar ter we reld zou men een vakbondsleider aanspreken met „Japie"? is er zich in alle beminnelijkheid van be wust dat af en toe alles wel eens met een vrachtwagen vervoerd moet wor den. Aangezien Hoffa's vakbondsle den het in hun macht hebben uit te maken of die vrachtwagen zal rijden of niet, hebben alle Amerikanen te maken met de vraag of een man als Jimmy Hoffa een dergelijke immense macht in handen moet hebben een macht die nog groter zal worden wanneer hij in 1964 een arbeidscon tract voor alle staten kan afsluiten. Hoewel Hoffa jaar-in, jaar-uit nu eens op de ene, dat weer op de andere grond in staat van beschuldi ging is gesteld, hoewel hij naar hij zegt de meest verhoorde man is in de geschiedenis van de Verenigde Staten, hoewel hij zo vaak gearres teerd is dat hij er de tel van is kwijt geraakt, hoewel een aantal van zijn nauwste vrienden en medewerkers duidelijk tot de onderwereld behoren heeft hij tot dusver nog alle klip pen kunnen omzeilen. In weerwil van alle offensieven, die een amechtige justitie tegen hem geopend heeft, is hij nog geen dag achter de tralies gebleven. Zijn greep op de 1.7 miljoen leden van de Teamster Union is ster ker dan ooit. Nog pas heeft hij twee verkiezingen voor de Nationale Ar beidsraad met succes overleefd. Hij krijgt een salaris van bijna 300.000 gulden per jaar, mag aan on kosten declareren wat hij wil en heerst over een staat-in-de-staat die meer dan drie miljard gulden in kas heeft voor uitkeringen aan pensioe nen en sociale steun. Maar Jimmy Hoffa, vechtlustig en ritselend van energie, weet dat hij geen ogenblik mag verslappen. Er wordt op hem geloerd. De gebroeders Kennedy bij voorbeeld, zgn er volledig van overtuigd, dat hij een eersteklas nationaal gevaar is. Eén Kennedy is president, de tweede procureur-generaal, de derde sena tor. De Kennedy's zijn niet gemak kelijk wanneer ze eenmaal in bewe ging komen. Een man van kleiner kaliber dan Hoffa, zou zich daar on rustig bij voelen. Hoffa heeft mo menteel twee rechtszaken onderhan den. In Nashville wordt hij beschul digd van het omkopen van een jury. In Chicago wordt hem aangewre ven, dat hij gelden uit het pensioen fonds van de bond ten eigen bate heeft gebruikt. ..Valse aanklachten" zegt hij. Toen Robert F. Kennedy nog eerste raadsheer was in de Senaatscommis sie van justitie en zijn broer John er als senator deel van uitmaakte, smaakte Hoffa al met regelmaat het dubieze genoegen voor verhoren te worden uitgenodigd. Herhaaldelijk is de commissie tot de conclusie geko men, dat zijn vakbond wemelt van profiteurs, die vaak zowel de werk gevers als de werknemers aan af persing onderwerpen. In 1959 nam 't Congres een arbeids wet aan, die ten dele bedoeld was om Hoffa en zijn bond de nek om te draaien. Wie in moeilijkheden kwa men, dat waren wat kleinere en zwak kere organisaties. Maar niet Hoffa en zijn Teamsters. Een federale rechter gaf drie bureaus opdracht Hoffa in de gaten te houden en hem te dwin gen zijn vakbond uit te mesten. Hof fa draaide de bureaus met verve een rad voor de ogen, zette een reusach tig pandemonium in zijn bond op touw en toen het stof van de strijd was opgetrokken, stond hij als al leenheerser aan de top van zijn orga nisatie. Het machtige A.F.I.-C.I.O.-syn- Jimmy Hoffa tijdens een ver hoor door de Senaatscommis sie voor Justitie over afper singspraktijken in zijn vak bond. Een keihard verhoor; hij moest al zijn behendigheid mobiliseren om buiten schot te blijven.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1963 | | pagina 6