MINISTER DE JONG: NIET
ANTI LAND- OF LUCHTMACHT
„Defensie, departement
zonder supporters"
Groep mensen in Losser
weet nog van niets
Suikertekort noopt
tot dure import
TOPINDUSTRIEEL ZAGEN IN 1962
HUN INKOMSTEN
Snelle carrière
Kritiek
Niet defensief
s m .v-
„Waar woon ik?'
OOGST BEGONNEN IN
OOSTELIJK FLEVOLAND
ONTVANGER NAM
GELD VAN KERK
EN GEMEENTE
„KRITIEK WERD NODELOOS OPGEBLAZEN"
Omyl
insecten-
doder...
in de bus
die
't langste
spuit!
- W i *t.I ftWbd 51#. .dl
RAADSEL GEHEIMZINNIGE
GAT OP SCHIERMONNIKOOG
WELLICHT OPGELOST
Waar wonen wij
donderdag
Zwaarst gedupeerden
i,
I Wil
r-r f i
w .5 V'K
f^ff^ &1S:
President Soekarno
voor tapgesprek
in Manilla
Winsten minder
vlot omhoog
Niets gehoord
Peru's nieuwe
president beëdigd
Visite van Zahir
DINSDAG 30 JUDI 1963
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
3
Van onze Haagse redactie).
„Ik ben Nederlander, maar moet ik dan per se anti-Duits of Engels
zijn? Ik ben marineman goed, maar betekent dat dan automa
tisch dat ik tegen de land- of luchtmacht ben Och, kom,
haalt de nieuwe minister van defensie P. J. S. de Jong de schou
ders op. Hij reageert wat geërgerd op de kritiek die hier en daar
is gerezen nu hij als staatssecretaris van de marine is overgestapt
naar de top van het departement. De marine krijgt nu een streepje
voor, zo vreest men vooral in landmachtkringen. De minister wuift
die kritiek weg. „Nodeloos opgeblazen", zegt de kleine, oud-on
derzeebootcommandant, die na een bliksemcarrière bij de marine,
nu 48 jaar oud de zware last op zijn schouders te torsen
krijgt van wat in Den Haag algemeen wel „het meest ondankbare
departement" wordt genoemd.
afbouw lag. Deze O 24 verwierf zich
grote faam In de annalen van de ge
allieerde maritieme geschiedenis.
Na de oorlog kwam l.t.z. De Jong op de
marinestaf in Den Haag en werd in '48
adjudant van minister Schokking en
vervolgens van de staatssecretaris van
marine vice-admiraal Moorman.
In '51 kreeg hij het bevel over Hr. Ms.
„De Zeeuw" en in '53 werd hij als staf
officier gedetacheerd bij de geallieerd
commandant voor de Kanaalstriidkrach-
ten in Portsmouth. In '55 werd hij waar.
nemend chef-staf van de inspecteur-ge
neraal van de marine en adjudant in
gewone dienst van H. M. de Koningin.
Drie jaar later werd hij als kapitein ter
zee belast met het commando over de
nieuwe jager Hr. Ms. „Gelderland". Va
rende op dit schip kreeg hij in '59 bericht
dat hij was benoemd tot staatssecreta
ris van marine. Als opvolger van de
staatssecretaris die hij als adjudant ge
diend had. Een helikopter haalde hem
dit nu nog lege bureau zullen depone-
van boord en bracht hem over naar Den
Haag.
Een lastig departement? „Ik zie het
niet zo zwaarmoedig in". In de afge
lopen vier jaren heeft de heer De Jong
voldoende ervaring opgedaan met de
politiek meent hij. Hij lieeft op die vage
scheidslijn gewandeld van het militaire
en het politieke leven en kent als vak
man aan de ene kant de problematiek
van de bevelvoering, van strategische
concepties anderzijds de beleidsaspec
ten, planning op lange termijn en poli
tieke verhoudingen. Hij vraagt: „Waar
om vindt men het zo bijzonder dat een
oud-marineman op deze plaats zit? We
hebben toch ook het omgekeerde ge
had landmachtexponenten als Dyx-
hoorn en Fiévez".
Voorovergeleund op het bureau, dat nog
maar enkele dagen geleden ontruimd
werd door zijn voorganger Visser, filo
sofeert de minister over de toekomst: de
waslijsten van „helaas" onvervulbare
wensen die elk krijgsmachtonderdeel op
dit nu nog legeg bureau zullen depone
ren, het knopen doorhakken, het opstel
len van prioriteiten, het touwtrekken
om de financiën. En over die kritiek
zegt hij: „Het zou niet eens denkbeel
dig geweest zijn als ik uit vrees het
odium op me té laden de marine te be
voordelen, juist naar de andere kant
was omgeslagen en de andere partijen
zou voortrekken
Maar minister De Jong schudt het
hoofd: ook dat gebeurt niet. Hij heeft
zich voorgenomen zich op dit punt
nimmer in de „defensieve hoek" te
laten manoeuvreren. Iedereen krijgt
bij hem de gelegenheid zijn pro's en
contra's naar voren te brengen, maar
hij neemt de beslissing.
in Indië. In de meidagen van '40 was hij
in Rotterdam belast met het afbouwen
van de O 21 en O 24. Gedurende de oor
log was hij eerste officier en later com
mandant van de O 24, een boot die in
de meidagen van 1940 nog net kon wor
den weggesleept uit de brandende dok
ken van Rotterdam waar zij onder
toezicht van l.t.z. De Jong voor de
Als staatssecretaris heeft hij ervaren
hoe moeilijk sommige politieke beslis
singen kunnen zijn. Toen hij in 1961
besloot tot het niet verwapenen van
de kruiser „De Ruytcr" en het te
rugnemen van de straaljagers van
de „Karei Doorman" wekte dat een
storm van kritiek.
Ook nu. als minister zal onvermijdelijk
de kritiek volgen. „Financiën en defen
sie zijn de twee enige departementen die
praktisch geen supporters hebben", zegt
hij zelf.
LANDBOUWSCHAP
Over de berichtgeving inzake de verho
ging van de suikerprijs met 2 cent per
kg is enig misverstand ontstaan. Daar
om merkt het landbouwschap het vol
gende op.
In het kader van het garantiebeleid
wordt er van uitgegaan, dat aan de Ne
derlandse consument de gemiddeld aan
de produktie van suiker verbonden kos
ten en risico's in rekening worden ge
bracht. Daartegenover verplicht de teler
zich de geproduceerde suiker tegen deze
prijs aan de Nederlandse consument be
schikbaar te stellen, voorzover deze con
sument althans suiker gebruikt.
Onder de huidige verhoudingen betekent
dit, dat de consument over Nederlandse
suiker kan beschikken tegen een prijs
van ongeveer 64.per 100 kg (exclu
sief accijns en omzetbelasting), terwijl
op de wereldmarkt 100.moet
worden betaald. In het systeem van de
hier te lande gevoerde landbouwpolitiek
kan de teler dus niet van deze veel ho
gere wereldmarktprijs profiteren, zoals
hij omgekeerd bij een lagere wereld
marktprijs verzekerd is van een hogere
op de produktiekosten gebaseerde
prijs, althans voorzover de produktie de
binnenlandse consumptie niet over
schrijdt.
Mede door de krappe suikerbietenprijs
van 54.per 1000 kg het land
bouwschap heeft bij het prijsoverleg een
hogere prijs bepleit - is de animo om
suikerbieten te verbouwen aanzienlijk
verflauwd en is het areaal belangrijk in
gekrompen. Een mindere verwerking
door de suikerfabrieken veroorzaakt een
stijging van de verwerkingskosten per
100 kg suiker.
Daarom moest thans de consumenten
prijs met 2.per 100 kg worden ver
hoogd om bij gestegen verwerkingskos
ten toch een bietenprijs van 54.per
ton te kunnen realiseren.
De daling van het areaal suikerbieten
heeft ook tot gevolg dat thans onvol
doende suiker wordt geproduceerd om
de binnenlandse consumptie te kunnen
dekken. Er moeten dus grote hoeveelhe
den worden geïmporteerd en wel tegen
een veel hogere prijs dan aan de Neder
landse teler in rekening wordt gebracht.
De buitenlandse suiker wordt evenwel
tegen de in de huidige omstandigheden
relatief lage binnenlandse prijs beschik
baar gesteld. Er moet derhalve thans op
de suiker een belangrijk bedrag worden
toegelegd, hetgeen de belastingbetaler
dit jaar bij de huidige prijsverhoudin
gen wellicht op 40 miljoen komt
te staan.
(Advertentie)
VOORDELIG
De Omyl bus spuit 7 volle
minuten. Het langst van allen!
In 5 seconden is uw kamer
insectenvrij. 80 spuitbeurten!
BAAK
Omyl bevat 7 insectendoders,
doodt snel en zeker motten,
vliegen, muggen, larven, ke
vers, wespen, enz.
VEILIG
Omyl is niet prikkelend voor
ogen of keel. Slapen gaan?
Omyl maakt ook de slaap
kamer insectenvrij!
FRIS
Omyl geurt fris en aangenaam.
Zomeravond? Deuren open?
Met Omyl blijft uw idylle in
sectenvrij I
TWEE DAGEN VOOR GRENSOPSCHUIV1NG
Trouwens, dat defensieve ligt niet in
zijn karakter, weet men in marinekrin
gen te vertellen. Hij heeft een bezonken
oordeel en een evenwichtige natuur,
zegt men. In de verhalen over deze oud
zeeofficier keren twee kenmerken steeds
weer terug: geduld en vasthoudendheid.
Kan het anders bij een minister die op
de legendarische O 24 tijdens de oor
logsjaren 25.000 kilometer zes maal
de omtrek van de aarde over de we
reldzeeën zwierf
Petrus de Jong werd in 1934 als luite
nant ter zee beëdigd. Niet lang daarna
werd hij geplaatst bij de onderzeedienst
Zeer waarschijnlijk is het raadsel van
het geheimzinnige gat op Schiermon
nikoog opgelost. De „New York He
rald Tribune" meldt, dat een soortgelijk
gat in Charlton in Engeland is ont
staan door het inslaan van een meteoor.
Het Engelse leger, dat de zaak in on
derzoek had, heeft een meteoor van on
geveer 250 gram gevonden, die een gat
van ongeveer 2j/2 meter had gemaakt.
Deze ontdekking heeft een einde ge
maakt aan vele fantasieën, die over deze
gaten waren ontstaan. Er waren zelfs
verhalen, dat er vliegende schotels wa
ren geland. In Schotland, in Berwick-
share heeft men twee gaten gevonden,
die op een afstand van vier meter van
elkaar liggen. De „New York Herald
Tribune" noemt ook nog het mysterieu
ze gat op Schiermonnikoog, waarbij het
blad vaststeld, dat het Nederlandse mi
nisterie van defensie dit nieuws pas na
drie wegen bekendmaakte uit in tegen
stelling tot de openhartigheid van de
Engelse legerinstanties.
(Van een onzer verslaggevers).
Terwijl de schijnwerpers van de
publiciteit rond de komende terug
gave van enkele grensgebieden aan
de Duitse bondsrepubliek zich de
afgelopen weken hebben geconcen
treerd op Elten en Tudderen ge
beurt er iets onbegrijpelijks met
een stukje van de provincie Over-
ijsel, dat nu nog tot de gemeente
Losser behoort, maar dat woens
dagnacht eveneens weer Duits zal
worden.
41 Nederlandse staatsburgers en twee
Duitse landbouwersgezinnen die donder
dagmorgen ingezetenen van de bondsre
publiek zullen zijn geworden staan na
melijk volledig in de kou: ztf hebben
geen bericht van de overheid gehad dat
de grens zal worden gewijzigd, laat staan
enige andere voorlichting.
Door deze volstrekte veronachtzaming
van de belangen van dit groepje Neder
landers zullen de betrokkenen straks
voor buitengewoon onaangename verras
singen staan, zoals een veel duurder le
vensonderhoud bij een Hollands inko
men, een automatische uitschrijving uit
het ziekenfonds, verplichting tot vertze-
kering tegen W.A. van hun bromfietsen
en het ontbreken van een nieuw adres.
Omdat de betrokkenen daarvan niets is
verteld, zitten zij straks met de schade
en de brokken.
„Is het geen schandaal?" zei ons luite
nant-kolonel W. Soeten, commandant
van de 15e afdeling' lichte lua mobiel in
Wezep, toen wij hem met een bundeltje
post bij een brievenbus troffen aan het
begin van het zandpad naar zijn tot 'n
geriefelijke woning verbouwde oude
boerderij.
beek aan het eind van de Gildehau-
serweg.
Achter deze boerderij treffen we de 30
Lossernaren die door de terugkeer van
het stukje grond waarop zij, in zes dub
bele commiezenwoningen gehuisvest,
straks het zwaarst gedupeerd zullen
worden. Van de twaalf gezinshoofden
werken er negen in Nederland en drie
in Gronau. De heer Brilman, met 10
jaar de langste bewoner van 'n apparte
ment in dit vroegere commiezenwijkje,
werkt op de vliegbasis Twente.
„Wij hebben nog van NIETS gehoord",
vertelt hij, zodat wij vol zitten met vra
gen waarop men ons geen antwoord
kan geven. Ook het gemeentebestuur
van Losser kan ons niets vertellen. Eer
gisteren had ik een kameraad hier en
van hem hoorde ik toevallig dat we
automatisch uit het ziekenfonds worden
uitgeschreven en ons dan bij de Kran-
kenkasse in Gronau zullen moeten ver
voegen. De sociaal verzorgster op de ba
sis is er na veel telefonades alleen maar
achter gekomen dat ik als de weerlicht
moet zorgen voor een groene kaart bij
mijn bromfiets, anders kom ik de grens
niet meer over om naar mijn werk te
gaan".
Hf V - 1! ft 4
Ongeveer 270 mensen zijn maan
dagochtend onder een stralende
zon in Hoek van Holland van
start gegaan voor de strandzes-
daagse naar Den Helder.
(Advertentie)
KOKEN HIELP OOK NIET. Een waar
schuwing aan een 14-jarige Engelse jon
gen dat het roken van sigaretten zijn
groei zou belemmeren heeft een ave
rechtse uitwerking gehad. De jongen
stal 200 sigaretten en rookte er 180 ach
ter elkaar op. Hij bleef echter 1.90 m
lang...._.
„Waar woon ik volgende week?"
vroeg hij. „Met de beste wil van de
wereld weet ik niet wat met ingang
van donderdag mijn nieuwe adres zal
zijn. De overheid heeft ons immers
niets bericht. Alleen de P.T.T. stuur
de een briefje: donderdagmorgen
vroeg wordt uw telefoon afgesloten.
Het is toch geen manier de betrokke
nen zo onkundig te laten van wat er
gaat gebeuren, zodat zij zich niet
kunnen voorbereiden?''
Eind maart 1962 kwamen overste Soe
ten en zijn vrouw in het verbouwde boer
derijtje op de grond van het mede naar
Duitsland terugkerende erve Oevermann
te wonen. Na veel wikken en wegen kre
gen zij telefoonaansluiting waarvoor
uitgerekend 15 man aan het werk zijn
geweest via een lange, aan palen op
gehangen lijn naar de meer bewoonde
wereld.
Elektriciteit heeft de tot landhuis ver
bouwde woning van het echtpaar ook,
maar dat wordt uit Duitsland betrokken,
hetgeen de vraag doet rijzen of het wer
kelijk onmogelijk zou zijn de Nederland
se telefoonaansluiting maar te laten be
staan. „Correct was men alleen geweest
wanneer men er voor had gezorgd dat
ik direct kan overschakelen van de Ne
derlandse naar de Duitse telefoondienst",
vindt de overste, die overigens weinig
bezwaren heeft tegen het feit zelf dat
hij volgende week in Duitsland komt te
wonen, al zal dat het huishoudelijke bud
get wel verzwaren.
President Soekarno van Indonesië is
gisteren in de Phüippijnse hoofdstad
Manilla aangekomen, waar vandaag
een Indonesisch-Philippijns-Malakkaan-
se topconferentie over de kwestïe-Ma-
leisië begint. (Eerder deze maand is in
Londen een overeenkomst getekend op
grond waarvan op 31 augustus de fede
ratie-Ma leisië wordt gesticht, die Ma-
üakka, Singapore, Serawak en Brits
Noord-Borneo omvat).
Behalve president Soekarno nemen aan
de topconferentie in Manilla deel presi
dent Diosdado Macapagal van de Phi-
lippijnen en premier Abdoel R.achman
van 'Malakka.
Een aantal Philippijnse en Malakkaan-
se functionarissen meent, dat president
Soekarno Maleisië als een westelijke
„staat tegen Indonesië" ziet, dat zijn
streven in de weg staat om van Indo
nesië het belangrijkste land in Zuidoost-
Azië te maken. Zij geloven dat presi
dent Soekarno in het bijzonder gekant
is tegen voortgezette Britse beheersing
van bases in Malakka, Singapore en
Borneo.
Indonesische linkse en nationalistische
organisaties hebben geëist, dat Indone
sië als vergelding voor de stichting van
Maleisië Brits eigendom in Indonesië
nationaliseert.
vwwwvwwwwwvwvwwwwwwwwwwvwwvm/i
In oostelijk Flevoland is men begonnen
met de oogst. Dat betekent, dat van
omstreeks twintigduizend hectare land
gewassen moeten worden binnenge
haald. Hiervan is ongeveer zesduizend
hectare beteeld met vlas en luzerne,
waarvan de oogst wordt verzorgd door
particulieren. De overige veertiendui
zend hectare komt voor rekening van
de rijksdienst voor de IJselmeerpolders,
die voor deze grote oogstslag beschikt
over 110 maai-dorsmachines, 67 gewo
ne maaimachines, 340 landbouwtrekkers
en 641 landbouwwagens-
Als gevolg van deze mechanisatie kan
men volstaan met het inzetten van on
geveer duizend man personeel.
De 3700 hectare koolzaad, dat tijdens de
bloei in het voorjaar veel toeristen
heeft getrokken, ligt reeds gemaaid op
het veld te wachten op de dorsmachi
nes. Zodra het zaad van dit gewas bin
nen is, begint men aan een oppervlakte
van 3700 hectare gerst. De grote slag
geldt de haver en de tarwe, te zamen
een oppervlakte van 6300 hectare. Men
denkt de hele oogst tegen het einde van
september binnen te hebben. Voor het
drogen en bergen van het geoogste zaad
beschikt men in Dronten, Biddinghui
zen en Ketelhaven over grote complexen
graansilo's.
Van de 54.000 hectare grote polder Oos
telijk Flevoland is thans bijna 23.000 hec
tare grond ontgonnen en in gebruik ge
nomen. Hiervan is duizend hectare in
gebruik bij de eerste boeren in de pol
der. Verder is er 2600 hectare jong bos,
dat zich in hoofdzaak langs de rand
meren tussen de Overijselse en Gelderse
kust en de polderdijk uitstrekt.
VOORAL AMERIKANEN GING HET UITSTEKEND
Uit het door het Amerikaanse maand
blad „Fortune" gepubliceerde adresboek
van de 200 buitenlandse (dus: niet-Ame
rikaanse) industriële maatschappijen die
tot de grootste ter wereld worden gere
kend, blijkt dat hun inkomsten aanzien
lijk zijn gestegen, maar de winsten een
kleinere stijging vertonen.
De 100 grootste buitenlandse maat'
schappijen hadden in 1962 totaal 11 pro
cent meer inkomsten dan in 1961, terwijl
de 500 grootste Amerikaanse maat
schappijen een stijging van 9,5 procent
lieten zien. De winsten der buitenlandse
maatschappijen lagen evenwel veel la
ger. De 100 grote buitenlandse maat
schappijen, waaronder de Royal Dutch
Shell, Unilever en Philips gloeilampen
fabrieken, behaalden 1 procent meer
winst dan in 1961, terwijl de 500 grote
Amerikaanse maatschappijen 16,1 pro
cent meer winst behaalden.
Hier volgen de grootste buitenlandse
industriële maatschappijen en hun
Maandagmiddag heeft een felle uit
slaande brand een houten schoolge
bouw aan de Burgemeester van
Leeuwenlaan in Slotermeer een
van de tuinsteden van Amsterdam
-in de as gelegd. In het complex
was een christelijke uloschool on
dergebracht. De fotograaf, die toe
vallig langs reed, was er nog eerder
dan de hoofdstedelijke brandweer.
Dat was dan ook de reden, dat
hij deze indrukwekkende plaat kon
maken.
De vrouwe van erve Oevermann zelf
zegt maar weinig over de toch ingrij
pende verandering die donderdag zal zijn
ingetreden. Haar bedrijf is vanouds ge
heel op Duitsland ingesteld geweest en
de overschakeling zal waarschijnlijk
geen nadeel gaan vormen.
Ook zij bevestigde, dat zij geen enke
le mededeling over de terugkeer
heeft ontvangen, behalve dan het be
richt van de" P.T.T. over haar tele
foon. Hetzelfde horen we van boer
Johann Aarnink van de erve Ver-
omzet, volgens „Fortune":
Royal Dutch Shell, Ned./Brits
6.022.036.000 dollar; Unilever, Brits/Ned.
4.135.886.000 dollar; National Coal
Board, Engeland 2.489.076.000 dollar;
British Petroleum, Engeland 2.010.680.000
dollar; Nestlé, Zwitserland 1.829.408.000
dollar; Imperial Chemical Industries,
Engeland 1.620.998.000 dollar; Volkswa-
genwerk, Duitsland 1.595.500.000 dollar;
Philips gloeilampenfabrieken, Ned.
1.529.006.000 dollar; Siemens, Duitsland
1.350.000.000 dollar; Fiat, Italië
1.262.400.000 dollar.
Ter vergelijking: in het juli-nummer van
Fortune wordt General Motors de groot
ste Amerikaanse maatschappij genoemd
met in 1962 een omzet van 14.640.241.000
dollar.
(Van een onzer verslaggevers)
De gemeente-ontvanger en eerste amb
tenaar der secretarie te Jisp, de 42-jari-
ge H. P. M. is woensdag door de rijks
politie gearresteerd op verdenking frau
de te hebben gepleegd. Hij is gisteren
voor de officier van justitie van Haar
lem geleid.
De fraude kwam aan het licht bij een
eenvoudige controle door ambtenaren
van het verificatie-bureau, die de ge
meenterekeningen over 1961 kwamen
controleren. Het onderzoek naar de om
vang van de fraude is nog gaande. Vast
staat reeds dat een bedrag van ongeveer
5000 gulden door M. aan de gemeente
kas is onttrokken. Verder zou hij zich
geld uit de kas van de Nederlands Her
vormde Kerk, waarvan hij administra
teur was, hebben toegeëigend.
De fraude is gepleegd in'de jaren 1960
en 1961, toen Jisp een burgemeesterloos
tijdperk beleefde. M., die jaar in Jisp
werkzaam is, was toen behalve gemeen
te-ontvanger ook gemeente-secretaris.
Op welke wijze M. het geld heeft be
steed is nog niet duidelijk. Hij verdiende
in Jisp als gemeente-ontvanger en eerste
ambtenaar ruim 12.000 gulden per jaar.
De gemeente Jisp is tegen fraude verze
kerd.
Overigens heeft de familie van M. toege
zegd het ontvreemde bedrag te zullen te
rugstorten in de gemeentekas. De ge
meenteraad van Jisp heeft donderdag
avond een spoedvergadering gehouden,
waarin werd besloten, de gemeente-se
cretaris te schorsen. De gemeenteraads
vergadering was openbaar. In tegenstel
ling tot de gewoonte werd de pers even
wel niet uitgenodigd. De frauduleuze
handelingen van de gemeente-ontvanger,
die een geziene figuur was in Jisp, was
in het S00 zielen tellende dorp uiteraard
het gesprek van de dag. Men toonde zich
zeer begaan met het lot van het gezin
van de gemeente-ontvanger.
Fernando Belaunde Terry, een 50-jarige
architect, is zondag als president van
Peru beëdigd, waardoor een einde is ge-
komen aan het meer dan een jaar du
rende militaire bewind.
Generaal Nicholas Lindley, het hoofd
van de militaire junta, die sedert 18 juli
1962 toen de vroegere president, Ma
nuel Prado uit het zadel werd gelicht,
in Peru de scepter heeft gezwaaid
was aanwezig op de beëdigingsplechtig
heid.
Het Wereidgebeuren
De naam van Afghasistan, het kleine
onafhankelijke koninkrijk in het
noorden van India, komt men slechts bij
hoge uitzondering tegen in het wereld
nieuws op de voorpagina. Zelfs het be
richt, dat koning Mohammed Zahir zich
voorbereidt op een visite aan de Ver
enigde Staten in september heeft plaats
moeten maken voor belangrijker nieuws,
ondanks de politieke betekenis van dit
voorgenomen bezoek. Ko.ning Zahirs
buitenlandse reis het is de eerste
maal, dat hij naar de Verenigde Staten
gaat is namelijk tekenend voor de
veranderde situatie in Afghanistan, dat
in al zijn nietigheid een der vele tonelen
is waar de koude oorlog tussen oost en
west zich afspeelt. Al langer dan een
eeuw is Afghanistan een bufferstaat
tussen de Sowjet-Unie en India. Zowel
Rusland als Amerika hebben getracht
er een voet aan de grond te krijgen,
elkaar scherp beconcurrerend met dol
lars en roebels, waarbij de schaal nu
eens naar de westelijke, dan weer naar
de oostelijke kant doorsloeg.
De laatste jaren was vooraf Rusland in
de gratie, hetgeen gedeeltelijk een ge
volg was van een conflict tussen Afgha
nistan en Pakistan. Het Indiase schier
eiland is, zoals bekend, een gebied waar
de grenzen nogal eens moeilijkheden op
leveren. India heeft het bijvoorbeeld aan
de stok met China en Pakistan, Pakistan
en China zelf hebben hun geschillen zo
juist bijgelegd, maar tussen Pakistan en
Afghanistan vlotten de betrekkingen
nog steeds niet. Daardoor werd twee
jaar geleden de grens tussen het wes
ters georiënteerde Pakistan en Afgha
nistan gesloten. Westerse goederen be
reikten als gevolg van die maatregel
niet zo vlot meer het afgelegen Afgha
nistan, dat zich daardoor steeds meer
openstelde voor Rusland.
De Russen hebben een dankbaar ge
bruik gemaakt van deze omstandighe
den en naar gelang hun uitvoer naar
het koninkrijkje toenam, stuurden zij
ook steeds meer deskundigen.
In Amerikaanse kringen heeft men zich
werkelijk ongerust gemaakt over die
groeiende Russische invloed, maar on
langs heeft de situatie zich gewijzigd en
het schijnt dat nu Amerika weer in de
gratie begint te komen.
Die ommezwaai van Afghanistan in de
internationale politieke storm ten
gunste van de Verenigde Staten is be
gonnen met de vervanging van premier
Daoed door dr. Mohammed Yoesef.
Yoesef is de eerste Afghaanse premier,
die niet in familiebetrekking staat tot
de koning. Ook dit is een bijzonderheid
in een land dat eeuwen lang feodaal
werd geregeerd door een koningshuis,
dat nimmer een buitenstaander tot een
regeringsambt toeliet.
De New York Times spreekt in dit ver
band met recht van een vreedzame re
volutie, waarvoor de basis indertijd reeds
werd gelegd door de vader van koning
Zahir, de op 8 november 1933 door poli
tieke tegenstanders vermoorde koning
Nadir Shah.
Koning Nadir was van 1924 tot 1928
Afghaans gezant in Parijs geweest. Dat
was juist in de tijd, dat zijn zoon Mo
hammed, die in 1914 werd geboren, de
middelbare school bezocht. Mohammed
ging dus naar een Parijse school en
vervolgens naar de universiteit van
Montpellier. En terwijl zijn vader in
1929 naar Afghanistans hoofdstad Ka
boel terugkeerde, omdat het bewind
van koning Aman Ullah door de rebel-
lenmacht van zekere Baeha-i-Sakao was
omvergeworpen, bleef Mohammed Za
hir in Frankrijk achter.
Hij verwesterde in die periode zozeer,
dat hij zelfs nu nog beter Frans en Per
zisch spreekt dan zijn moedertaal, het
Poeshtoe. Terwijl Zahir zich toen de
Franse levensstijl eigen maakte, had
zijn vader slechts vier maanden nodig
om de normale toestand in Kaboel te
herstellen.
Toen koning Nadir in 1933, ondanks
zijn politieke en militaire succes,
tóch door zijn vijanden werd verslagen,
was Mohammed Zahir negentien jaar,
nog wat erg jong om de troon te be
stijgen. Niettemin kreeg de jongeman,
die met zijn en brosse geknipt haar
meer op een Fransman dan op een Af
ghaanse koningszoon leek. het vertrou
wen van priesters, stamhoofden en
stamoudsten, die over de opvolging
dienden te beslissen.
Onmiddellijk zette Zahir het hervor
mingswerk van zijn vader voort. Uit
voorzorg net als zijn diplomatieke
vader wilde hij voorkomen, dat hij de
behoudende bevolkingskroepen tegen
zich in het harnas joeg voerde hij dit
beleid vertraagd uit. Pas onlangs was
hij zover, dat er een eind werd gemaakt
aan de eeuwenoude gewoonte om fami
lieleden op regeringsposten te benoe
men. Tot maart daarvoor had hij nog
alleen geregeerd met achtereenvolgens
twee ooms én een neef als premier.
Nu is het de vraag wat zijn volgende
stappen zullen zijn. Zahir lijkt vastbe
sloten te zijn een verdere democratise
ring in te voeren. Het is niet onmoge
lijk. dat hij daarbij op tegenstand zal
stuiten van de stamhoofden en de pries
ters, die hun macht door het optreden
van de koning ongetwijfeld zullen zien
afbrokkelen. Al deze wijzigingen in
gunstige zin staan of vallen echter met
het koningschap van Zahir, dat overi
gens nog steeds gevestigd is op de
trouw van de stammen en"van de gees
telijke leiders van het volk.
Wat de buitenlandse politiek van Af
ghanistan betreft, heeft men goe
de hoop, dat die na het bezoek van ko
ning Zahir aan Washington wat meer
op het westen gericht zal zijn.
Premier Yoesef heeft onlangs aan de
Verenigde Staten om dollarhulp ge
vraagd tot een bedrag van zestig mil
joen per jaar. Met deze dollars wil de
regering het vijfjarenplan uitvoeren.
Amerika heeft echter dit enorme be
drag niet willen betalen. Thans stromen
er volgens de New York Times jaarlijks
toch nog zo'n slordige zestien miljoen
dollars uit Amerika in de Afghaanse
schatkist. De totale hulp sedert de
tweede wereldoorlog bedraagt zelfs
tweehonderdvijftig miljoen dollar.
Tegenover deze bedragen staan die van
de Russische hulp. die op economisch
terrein het dubbele van de Amerikaanse
bedragen, terwijl Rusland voor militaire
doeleinden hulp heeft geboden, welke
niet minder dan vijfhonderd miljoen dol
lar waard is. De balans is dus niet in
evenwicht. Koning Zahir zal daarom
zeker aan president Kennedy vragen of
het niet mogelijk is tóch meer dollars
te geven, een nogal precair verzoek,
omdat het Amerikaanse Congres eerder
geneigd is de buitenlandse hulp te be
perken dan uit te breiden. De Afghaan
se koning zal dus wel met serieuze ga
ranties moeten komen. Wat dat betreft
is deze recente uitspraak van premier
Yoesef: „hebt U ooit een marxistische
monarchie gezien?", feitelijk iets te
vaag.
Wm
KONING ZAHIR
...beter Frans dan Poeshtoe....