NOG NIETS ONDERTEKEND IN MOSKOU
Russen zouden verder
willen praten over
niet-aanvalsverdrag
De Gaulle
niet eens
met Stikker
Verschuivingen in
leiding kamerfracties
Geen eenstemmig oordeel over herindeling
Zeeuwsch-Vlaanderen
DRIE ONDERHANDELAARS GEVEN GEEN GEHEIMEN PRIJS
Mr. Geertsema
voert V.V.D. aan
SYRIË SCHORT HET OVERLEG
MET DE EGYPTENAREN OP
Als een yoed
instrument
J. Smallenbroek
vice-voorzitter
A.R.-fractie
S -
UITWISSELING STUDENTEN
UIT NEDERLAND EN
PORTUGAL UIT
V.N.-COMMISSIE
Ni et één man
Onaanvaardbaar
vooi 15 van 29
gemeenten
Nieuwe Russische
aanval op China
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Ceremonieel
Topconferentie
Nieuwe rol voor Roolvink
Ierse studenten
klagen over
werktijden
K.V.P.
Geldgebrek P.T.T.
oorzaak van
vertraging orders
Spoedig conferentie
Baath-partijen
Balans van de „eerste ronde'
206e jaargang - no. 173
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Directie: F. van de Velde, F. B. den Boer en W. de Pagter. Hoofdredactie; W. Leertouwer en G. A. de Kok Abonnementsprijs 62 cent per week, 8,00 per kw.franco per post 8,25 p. kw. Losse nummers 15 ct. Bureaus: Vlissingen:
Walstraat 58-60, tel 2355 (b.g.g. red. 3508, adv. 3647/3643); Middelburg: Markt 51, tel. 3841 (b.g.g. red. 2078/3169, adv. 2375); Goes: Gr. Markt 2, tel. 6140 (b.g.g. red 7853, adv. 5213Oostburg: tel. 2395; TerneuzenArsenaalstraat 2, tel.
2911; Zierikzee: red. tel. 2425, adm. tel. 2094. 0 Adv.pr. 30 ct. p. mm. Min. p. adv. f 4,50. Ingez. med. 3 x tarief. Kleine adv. (max. 8 regels) 30 ct. p. regel (min. 1,50) .Brieven bur van dit blad" 25 ct. meer. Giro 359300 P.Z.C Middelburg.
Donderdag 25 juli 1963
De Brits-Amerikaans-Russische besprekingen over het sluiten van
een verdrag voor een gedeeltelijk verbod op het nemen van proe
ven met kernwapens is gisteren voortgezet. De besprekingen tus
sen de voornaamste vertegenwoordigers van de drie landen namen
bijna drie uur in beslag. De delegatieleiders kwamen tevoren ge
durende een half uur bijeen.
Westelijke waarnemers in Moskou veronderstelden, dat men het
eens is geworden over de tekst van het verdrag ondanks het feit
dat de commissie van deskundigen die het verdrag moet opstellen
vier uur bijeen is geweest. Het is dan ook niet duidelijk waarom
deze commissie opnieuw bijeen is geweest. Aangenomen wordt,
dat de bijeenkomst werd gehouden op aandringen van de Sowjet-
Unie.
Volgens het communiqué, dat naar
aanleiding van de besprekingen
werd uitgegeven, is verdere voor
uitgang geboekt en zal vandaag
opnieuw worden vergaderd. Het
communiqué is woordelijk hetzelf
de als dat van dinsdag.
Waarnemers zijn van mening, dat een
van de belangrijkste zaken, die de afge
lopen dagen zijn besproken, het sluiten
van een niet-aanvalsverdrag is geweest.
De Sowjet-Unie zou zekerheid willen
hebben, dat er besprekingen over een
niet-aanvalsverdrag volgen wanneer het
kernstopverdrag in werking treedt.
Volgens andere inlichtingen zou de
Russische minister van buitenlandse
zaken, Gromyko, de wens hebben uit
gesproken, dat het kernstopverdrag
met enig ceremonieel wordt onderte
kend. De ondertekenaars zouden een
hogere rang moeten bekleden dan de
huidige Britse en Amerikaanse dele
gatieleiders.
Volgens gezaghebbende kringen in
Washington zullen de Moskouse bespre
kingen echter niet worden bezegeld door
een topconferentie. Het verdrag zou
waarschijnlijk tijdens een bijeenkomst
van de ministers van buitenlandse za
ken van de drie landen, hetzij in Moskou,
hetzij in Genève of in New York worden
ondertekend.
Een woordvoerder van het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken zei,
dat er geen enkele aanwijzing is, dat
president Kennedy een topbijeenkomst
zal bijwonen om het verdrag te onder
tekenen.
Het plan van N.A.V.O.-secretaris
Dirk Stikker om de verantwoorde
lijkheid voor de strategie op lange
termijn van de verdragsorganisa
tie in handen te leggen van een
speciale N.A.V.O.-commissie die
onder hem zou ressorteren, heeft
geen genade gevonden in de ogen
van president de Gaulle, zo wordt
in Franse regeringskringen verno
men.
In de speciale zitting die de permanente
N.A.V.O.-raad vandaag in Parijs houdt,
zal de Franse afgevaardigde zijn part
ners meedelen, dat zijn land van oordeel
is, dat de strategie op lange termijn een
zaak is die de N.A.V.O.-regeringen en de
reeds bestaande militaire plancommissie
in Washington aangaat en waarvoor
geen nieuwe instantie in het leven be
hoeft te worden geroepen.
Stikker kwam een jaar geleden met het
plan voor de dag. Met als resultaat, dat
de N.A.V.O.-ministerraad op zijn verga
dering in Ottawa de permanente raad in
Parijs opdracht gaf de strategische
vraagstukken voor de toekomst te bestu
deren, alsmede de verwachte behoefte
aan mankracht en de beschikbare midde
len. Op 15 mei stuurde Stikker de per
manente N.A.V.O.-raad een gedetail
leerd plan toe, inhoudend, dat er naast
de raad en de andere N.A.V.O.-instanties
een plancommissie zou worden gevormd
bestaande uit leden van Stikkers N.A.
V.O.-secretariaat en militaire adviseurs.
Premier Macmillan heeft dinsdag in
het Britse Lagerhuis gezegd, dat hij
mogelijk de bijeenkomst van de alge
mene 'vergadering van de V.N. in
september zal bijwonen. De „New
York Times" leidt uit deze verkla
ring van Macmillan af, dat een top
conferentie tussen Kennedy, Kroesjt-
sjew en Macmillan in overweging is.
Volgens diplomatieke kringen in Wash
ington echter, duidt de mededeling van
Macmillan op diens hoop dat het sluiten
van een kernstopverdrag na verloop van
tijd zal worden gevolgd door verdere
stappen, die de spanning verminderen en
eventueel door een topconferentie die re
sultaten afwerpt.
De Westduitse woordvoerder van de mi
nister van buitenlandse zaken, Von Ha-
se, heeft inmiddels een waarschuwing
laten boren tegen eenzijdige concessies
aan de Sowjet-Unie. Tegelijkertijd sprak
Von Hase eehter zijn volledige vertrou
wen in de Brits-Amerikaanse onderhan
delingstactiek uit. Een overeenkomst
over het staken van atoomproeven, al
dus Von Hase, betekent bepaald geen
eenzijdige concessie. Het is derhalve niet
juist, op grond hiervan de Russen op
andere gebieden tegemoet te komen, al
dus Von Hase.
(Van onze Haagse redactie)
De A.R.-fractie die gistermorgen in Den
Haag vergaderde, heeft de heer J. Smal
lenbroek gekozen tot vice-voorzitter van
de fractie.
Deze vacature is ontstaan door het mi
nisterschap van de huidige vice-voorzit
ter, mr. Biesheuvel. Dit betekent dat vol
gende week wanneer de Kamer zal rea
geren op de regeringsverklaring de heer
Smallenbroek het woord voor de A.R.-
fractie zal voeren. De huidige voorzit
ter, de heer Van Eijsden, is op het ogen
blik ziek, maar heeft zijn functie niet
neergelegd. In de A.R.-fractie acht men
het onjuist om vooruit te lopen op een
eventueel neerleggen van het voorzitter
schap door de heer Van Eijsden omdat
de kans groot wordt geacht dat hij in
september beter zal zijn en het voorzit
terschap op zich zal blijven nemen. De
A.R.-fractie die gisterochtend ook een
half uur de heer Biesheuvel in haar mid
den had, heeft geruime tijd gesproken
over de mogelijke reacties op de rege
ringsverklaring die volgende week zal
worden uitgesproken.
ejvwwwwwmn/vwwwwvwvwuvwvvvvww
De Brit David Tapp, handelaar in
landbouivwerktuigen, heeft het
stoute plan opgevat om met een
landbouwtrekker het Kanaal over
te steken. We zien hem hier met
zijn voertuig tijdens een proef
vaart gefotografeerd. Uiteraard is
er wel iets veranderd aan de trek
ker, zoals in- en uitlaat, doch niet
veel. De grote banden bleken heel
wel in staat te zijn het gevaarte
drijvend te houden, terwijl het
zeer grove profiel op de banden
een bruikbaar scheprad voor de
voortstuwing blijkt te zijn. De
tocht van Tapp zal, onvoorziene
omstandigheden voorbehouden,
binnen een week plaatsvinden.
PmI «f* I
H.M. de Koningin heeft woensdagmid
dag de nieuw benoemde leden van het
kabinet op Huis ten Bosch beëdigd. Op
de foto, welke na de plechtigheid op de
trap van Huis ten Bosch werd genomen,
zien we v.l.n.r. de ministers dr. J. E.
Andriessen econzaken), P. J. S. de
Jong f defensie), dr. H. J. Witteveen
financiënmevrouw drs. J. F. Schou-
wenaar-Franssen (maatsch. werk), mr.
Th. H. Bot (o., k. en w.), mr. V. G. M.
Marijnen minister-president en alge
mene zaken), mr. B. W. Biesheuvel
landbouwen mr. Y. Scholten (justi
tie).
(Van onze parlementaire redacteur)
De heer B. Roolvink (a.r.), die eni
ge tijd geleden als staatssecretaris
van sociale zaken een belangrijke
rol speelde in de loondebatten in de
Tweede Kamer, zal niet als staats
secretaris terugkeren. Met hem ko
men trouwens ook andere staatsse
cretarissen op dr. Van den Berg na,
niet op hun departementen terug.
Toen dr. Van Rooy (k.v.p.) nog minister
van sociale zaken was, stond de heer
Roolvink vrijwel op de eerste plaats op
zijn departement. Toen echter dr. Van
Rooy werd opgevolgd door dr. Veldkamp
die nu ook weer minister van sociale za
ken en volksgezondheid is, werden zijn
activiteiten op een drastische wijze in
gekrompen. Dr. Veldkamp bleek nam
de vraagstukken, die de heer Roolvink
steeds behandelde, zelf volkomen te be
heersen. Het laatste jaar is de heer Rool
vink daardoor wat op de achtergrond ge
raakt.
Ongetwijfeld zal dr. Veldkamp, de lijn,
die hij het laatste jaar volgde, voortzet
ten en zelf de loon- en andere arbeids-
kwesties blijven behandelen. Hij heeft de
(Van onze correspondent)
Onjuiste voorlichting in Ierland is er de
oorzaak van dat zestig studenten van de
universiteit in Dublin, die een contract
waren aangegaan om zes weken als
campagne-arbeider te werken bij de con-
servenfabriek van Zwanenburg in Etten
(N.-B.), hun werk met tegenzin vervui
len.
Ze hadden gedacht 42 tot 55 uur per
week te moeten werken en de weekeinds
vrij te zullen zijn, zodat ze dan Neder
land en België hadden kunnen verken
nen. Het aantal wekelijkse werkuren be
draagt in de campagne echter, volgens
C.A.O., 55 uur. De dagploegen beginnen
om zeven uur 's ochtends en werken tot
vijf uur 's middags, ook zaterdags. De
nachtploegen werken van zes uur 's
avonds tot zes uur 's ochtends, behalve
de nacht van zaterdag op zondag.
heer Roolvink dus niet meer nodig. Het
is echter niet uitgesloten, dat dr. Veld
kamp een staatssecretaris voor de volks
gezondheid zal aantrekken. Reeds wordt
in Den Haag de naam genoemd van dr.
R. J. H. Kruisinga, directeur weten
schappelijk onderzoek en planning bij het
directoraat voor de volksgezondheid, dat
onder het departement van sociale zaken
ressorteert.
Men vraagt zich in Den Haag af, of
voor de heer Roolvink in de naaste
toekomst misschien een andere ge
wichtige functie is weg'gelegd, name
lijk die van voorzitter van de anti
revolutionaire Tweede-Kamerfractie.
Deze fractie benoemde in haar giste
ren gehouden vergadering de heer J.
Smallenbroek tot vice-voorzitter. De
ze zal de antirevolutionaire fractie
leiden zolang de eigenlijke fractie
voorzitter de heer H. van Eysden. die
tijdens de kabinetsformatie, waarbij
hij nauw betrokken is geweest, ziek
is geworden, zijn functie niet vervul
len kan.
VJ.D.
Niet alleen de antirevolutionaire Twee
de-Kamerfractie is haar (tijdelijke) voor
zitter kwijt door de benoeming van
mr. Biesheuvel tot minister van land
bouw en visserij ook de fractie van de
V.V.D. zit zonder voorzitter, doordat mr.
Toxopeus benoemd is tot minister van
binnenlandse zaken.
Bij het begin van de kabinetsformatie is
al aan mr. W. J. Geertsema, burgemees
ter van Wassenaar en lid van de liberale
Tweede-Kamerfractie, gevraagd, of hij
bereid is mr. Toxopeus, zo deze tot mi
nister benoemd mocht worden, op te vol
gen. De heer Geertsema heeft toen toe
stemmend geantwoord. Een definitieve
beslissing is echter nog niet genomen.
Er is sprake van dat dr. W. L. P. M. de
Kort, burgemeester van Nieuw-Ginne-
ken. zal aftreden als voorzitter van de
Tweede-Kamerfractie van de K.V.P. Ze
kerheid hieromtrent bestaat nog niet. In
het debat over de regeringsverklaring
zal hij in elk geval nog namens de K.V.P.
het woord voeren. Het is mogelijk dat de
K.V.P. in het nieuwe zittingsjaar de
kwestie van het leiderschap der fractie
onder ogen zal zien.
Als eventuele voorzitter werd genoemd
drs. W. K. N. Schmelzer, staatssecreta
ris van algemene zaken, speciaal belast
met de zaken van de publiekrechtelijke
bedrijfsorganisatie en de bezitsvorming
in het kabinet-De Quay.
Een groep van 38 Nederlandse studen
ten vertrekt op zaterdag 3 augustus per
K.L.M. naar Djakarta voor een verblijf
van enige weken in Indonesië, waar zij
gast zullen zijn van de Indonesische stu
dentenorganisaties.
Deze reis staat in het kader van een
studentenuitwisselingsprogramma, zoals
ook het oriënterend werkbezoek aan
Nederland van de 40 Indonesische stu
denten, die op 9 september op Schiphol
arriveren op hun beurt als gast van Ne
derlandse studentenorganisaties. Deze
uitwisseling kon tot stand komen door
het voorbereidend werk van mr. J. N.
Scholten, voorzitter van de Nederlandse
Staatkundige Studenten Federatie, en
de steun die het ministerie van o., k. en
w., de N.S.S.F. en de Nederlandse Stu
denten Raad en andere studentenorga
nisaties alsmede het Nederlandse be
drijfsleven, waaronder ook de K.L.M.
aan dit project hebben verleend.
De economische en sociale raad van de
V.N. in Genève heeft Portugal gisteren
uit de economische V.N.-eommissie voor
Afrika gestoten. Zeven van de achttien
leden van de raad stemden voor uitsto
ting, de elf anderen onthielden zich van
stemming.
De voorstemmers waren: Rusland,
Tsjecho-Slowakije, Joegoslavië, Ethiopië,
Senegal, India en Jordanië. Amerika,
Engeland, Frankrijk, Italië, Japan, Oos
tenrijk, Columbia, Uruguay, Argentinië,
El Salvador en Australië onthielden
zich van stemming.
Verschillende factoren hebben ertoe ge
leid, dat de afleveringen op orders van
de P.T.T. in een dusdanig tempo zouden
geschieden, dat daardoor de bij de goed
keuring van de begroting voor het
dienstjaar 1963 gevoteerde bedragen
niet toereikend zouden zijn voor de beta
ling van deze leveringen. De P.T.T. heeft
zich dan ook genoodzaakt gezien te
trachten de uitvoeringen van de lopende
orders en nog te plaatsen orders meer in
overeenstemming te doen zijn met de
beschikbare gelden, hetgeen neerkomt
op enige vertraging in de uitvoering.
Dit zegt drs. H. A. Korthals, minister
van verkeer en waterstaat in het oude
kabinet, in antwoord op schriftelijke
vragen van dr. W. H. Vermooten
(p.v.d.a.).
Dr. Vermooten vroeg o.m. of het juist
is, dat enkele bedrijven in de metaal-
en elektrotechnische industrie, onder an
dere te Delfzijl en te Coevorden, in
moeilijkheden zijn geraakt, doordat or
ders van de P.T.T. werden gewijzigd in
die zin, dat zij vertraagd dienden te
worden uitgevoerd en hoe dit te rijmen
valt met de steeds groeiende achterstand
in de telefoonaansluitingen.
Volgens drs. Korthals is de vertraging
niet het gevolg van een wijziging in het
beleid. De genoemde maatregelen heb
ben uiteraard gezien de grote diver
siteit in bestellingen zeer verschil
lende effecten te weeg gebracht, met als
gevolg dat de levensduur van de orders
als geheel is verlengd. Dit betekent niet
dat de oplevering van al het voor de
P.T.T. bestemde materiaal daardoor ook
twee maal zo lang zal duren.
NA VERKLARING VAN PRESIDENT NASSER
De anti-Syrische verklaring, die
president Nasser van Egypte dins
dag jl. te Cairo heeft afgelegd,
heeft een nieuwe toestand gescha
pen, die opschorting van het over
leg over het in het leven roepen
van een Egyptisch-Syrische-Iraak-
se statenbond noodzakelijk maakt,
aldus heeft de Syrische eerste mi
nister Salan Bitar gisteren op een
persconferentie in het Syrische mi
nisterie van buitenlandse zaken
verklaard.
Hij voegde hieraan toe: „Syrië zal nu
op de eerste augustus géén afvaardiging
naar Cairo zenden, om het overleg voort
te zetten, zoals men op de jongste, te
Alexandrië gehouden Egyptiseh-Syrl-
sche besprekingen overeen was geko
men.
Er zal in de naaste toekomst een con
ferentie gehouden worden van afvaar
digingen der (socialistische) Baath-par-
tijen in Syrië, Irak, Jordanië, Libanon en
andere Arabische staten. Hierop zal
worden gesproken over het opstellen van
een gemeenschappelijke politieke en
strategische gedragslijn, zulks in ver
band met Nassers uitspraak, waarbij hij
de overeenkomst van zeventien april jl.,
waarop overeenstemming werd bereikt
over een akkoord ter vastlegging van de
eenheid tussen Egypte, Syrië en Irak,
verwierp".
Premier Bitar zei ook „de opstand,
die op acht maart jl. een nieuwe Sy
rische regering aan het bewind heeft
gebracht, was niet het werk van één
man, zoals door Nasser is beweerd.
Tevoren was overeenstemming be
reikt tussen de partij der Baathisten
en generaal Zial el Hariri".
)yKiLj>r"|
De eerste serie debatten over de
voorgenomen gemeentelijke her
indeling van Zeeuwsch-Vlaande
ren is dinsdagmorgen in de
raadzaal van Oostburg voorlo
pig afgesloten. Alleen de ge
meenteraad van Waterlandkerk
je heeft zich wegens ziekte en
vakantie van enkele raadsleden
nog niet over het moeilijke
probleem kunnen uitspreken.
Van de 30 Zeeuws-Vlaamse ge
meenteraden hebben er nu dus
39 hun oordeel over die herin
deling kenbaar gemaakt aan het
college van Gedeputeerde Sta
ten. Het provinciale bestuur van
Zeeland kan dus de balans van
de „eerste ronde" gaan opma
ken.
Daarbij zal blijken dat alle ge
meenteraden doordrongen zijn
geweest van de grote verant
woordelijkheid, welke hen bij de
behandeling van dit bijzonder
ingewikkelde probleem, op de
schouders werd gelegd. In tal
van raadsvergaderingen hebben
wij dan ook horen gewagen van
„historische beslissingen".
Voorts zal bij dat balans-opma
ken blijken van de grote ernst,
waarmee het verstrekkende ont-
werp-voorstel is besproken. Dat
bij die discussies de sentimen
ten soms niet geheel uitbleven,
doet aan die ernst in feite niets
af.
Er zijn gemeentebesturen, die zich
uitvoerig hebben doen voorlichten en
adviseren door economische institu
ten en door hoogleraren. Andere heb
ben na ampele besprekingen, infor
maties en vooroverleg gemeend de le
den van hun gemeenteraad een pre
advies en een ontwerpbrief aan Ge
deputeerde Staten, ter goedkeuring
te moeten voorleggen. In de bijgaan
de notulen van de vergaderingen zal
het provinciaal bestuur voorts een
bloemlezing van uitdrukkingen, ge
dachten, standpunten en nieuwe idee-
en aantreffen. Eerst als het college
van Gedeputeerde Staten, na een on
getwijfeld intensieve en wellicht lang
durige studie, het hele dossier heeft
doorgenomen en gerangschikt, kan
de tweede „herindelingsronde" be
ginnen.
Na de 3 maanden, die de gemeente
raden van het provinciaal bestuur
hebben gekregen om hun oordeel
kenbaar te maken, zullen velen zich
ongetwijfeld afvragen hoe de balans
er uit ziet. Zonder overdrijving kan
worden gesteld, dat die bepaald geen
gunstig beeld vertoont en zeker geen
hechte basis voor het provinciaal be
stuur vormt om op voort te bouwen.
Waarschijnlijk heeft men dat ook niet
verwacht.
In 15 van de 29 gemeenten is bij de
behandeling van het ontwerp het
woord „onaanvaardbaar" gevallen. In
8 genieenten in Oost-Zeeuwseh-
Vlaanderen (Zaamslag, Sint-Jan
steen, Graauw en Langendam, Hoek,
Clinge, Zuiddorpe, Westdorpe en Phi
lippine) en 7 maal in West-Zeeuwsch-
Vlaanderen (Groede, Biervliet, Zuid-
zande, Retranchement, IJzendijke,
Hoofdplaat en Cadzand). Zeven ge
meenteraden hebben geheel of in
grote lijnen hun instemming betuigd
met het ontwerp-plan, te weten Bres-
kens, Schoondijke, Vogelwaarde,
Hontenisse, Koewacht, Oostburg en
Overslag, terwijl drie gemeenten ver
dergaande wensen hadden (Terneu
zen, correcties aan oost- en west
grens; Sas van Gent, uitbreiding van
het gebied in westelijke, noordelijke
en oostelijke richting; Hulst, één gro
te gemeente oost van de lijn Kampen-
Koewacht).
Ook Aardenburg en Sluis schaarden
zich in grote lijnen achter het ont
werp-plan maar dan met behoud van
respectievelijk Draaibrug en Heille.
De raad van Nieuwvliet wilde in de
eerste plaats behoud van de zelf
standigheid, als alternatief één grote
gemeente voor geheel W.-Zeeuwseh-
Vlaanderen en eerst als derde moge
lijkheid het voorstel van Gedeputeer
de Staten. Axel tenslotte ging slechts
akkoord op voorwaarde dat de gehele
kanaalzone in de toekomst door één
gemeente zal worden bestuurd. Van
de 29 gemeenten waren er vier, die
onder geen enkele voorwaarde van
een combinatie wilden weten, name
lijk Zaamslag, Sint-Jansteen, IJzen
dijke en Hoofdplaat. Zij hebben
(Zie slot pag. 2 kot. 5)
Deze week kregen wij een boekje toe
gestuurd, dat tot titel heeft „Als
een goed instrument en blijkens
de Inleiding een bijdrage wil zijn „om
modern te leren denken over de plaats
van Oranje in ons nationale bestel". Dit
„modern denken" wordt nader gedefini
eerd als „met kennis van zaken, kri
tisch en eerlijk, maar ook met oog voor
het unieke van het verschijnsel". Vijf
auteurs doen een oprechte poging om
werkelijkheid en mythe ten aanzien van
het Oranjehuis te analyseren en zij be
naderen hun onderwerp zonder franje en
zonder de „sprookje-van-de-gouden-
koets"-mentaliteit. Een boekje, waard
om gelezen te worden.
Ons heeft met name de beschouwing
van dr. W. J. C. Buitendijk getrof
fen over Oranje in de literatuur. Zijn
onderwerp is daarom al zo boeiend, om
dat de letterkunde in de loop der eeu
wen vaak een duidelijk beeld geeft over
het denken in diverse perioden van onze
staatkundige geschiedenis over Oranje.
Maar bovendien heeft Buitendijk de
moed ook de houding van de jongeren
ten aanzien van zijn onderwerp te for
muleren: bij hen gaat het koningshuis
soms over het scherp van het mes. in het
spoor van Ter Braak houden zij on
wrikbaar vast aan de beginselen der de
mocratie, zij wijzen alles af wat zweemt
naar fascistische gezindheid, zij vragen
een hoge persoonlijkheidswaarde en het
beleven van het gewoon-menselijke. Zij
zijn kritiseh-gezind
na de verschrikke
lijkste oorlog van de
geschiedenis, zo stelt
dr. Buitendijk vast en
hij betoogt, dat een
kroonprins, die eens Willem de Vierde
zou moeten worden, eigenlijk een on
mogelijke figuur zou zijn geweest: geen
Oranjeliefde, geen Oranjemystiek zou
hem hebben gebaat. De vrouwen uit het
Oranjehuis met hun hoge ethische nor
men hebben de dynastie gered in een
tijd, dat elders de kronen over de stra
ten rolden. Zij hebben het devies „als
een goed instrument" tot werkelijkheid
gemaakt, zegt dr. Buitendijk. En men
moet erkennen: deze auteur kon wel
eens gelijk hebben.
Bij het kennisnemen van dit boekje is
ons echter opnieuw duidelijk ge
worden dat de verhouding Nederland
Oranje niet langs de weg van de rede
kan worden benaderd: de kern van deze
verhouding is niet in woorden onder te
brengen, het is een mysterie in het
volksbestaan dat zich allerminst in een
strakke formule laat vangen. Zodra de
ze verhouding in het geding komt gaan
immers niet vooraf te berekenen facto
ren een rol spelen, zoals trouwens
meestal als het gaat om elementen van
ons nationaal bewustzijn. Er zijn bij
voorbeeld kritisch-denkende mannen,
die vaak een scherp oordeel hebben
over eigen land en volk, maar die op
bepaalde momenten in ons volksbe
staan bijvoorbeeld een gebeurtenis
waar de koningin aanwezig is en het
volkslied weerklinkt elke kritische
instelling verliezen en moeite hebben
hun ontroering te verbergen. Zulk een
emotie laat zich moeilijk in een pre-
ciese formule voegen.
Velen hebben deze ontroering op zich
af voelen komen bij de begrafenis
van de oude koningin. Daar in Delft, b\j
de geopende grafkelder van de Oranjes
zinnebeeld van Nederlandse historie,
waren met het koninklijk gezin repre
sentanten uit alle lagen van het Neder
landse volk bijeen om een Oranjetelg,
in wie de lotgevallen van een generatie
waren gepersonifieerd, ten grave te dra
gen. Daar werd voorts een wat men
zou kunnen noemen „oud-vaderland
se" kerkdienst gehouden, die bovendien
een sterk persoonlijk en getuigend ka
rakter had. Daar werd de bezoekers ei
genlijk iets duidelijk van de overigens
nogal pretentieuze formule, die vroeger
zo graag en zo snel werd uitgesproken:
God, Nederland en Oranje. Deze gebeur
tenis in Delft was onvervangbaar, was
Nederland in een meest unieke vorm en
feitelijk alleen te begrijpen voor de Ne
derlander. Zoals het geheim van de re
ligie in laatste instantie uitsluitend te
begrijpen is door de gelovige-zelf, zo
was dit mysterie van het Nederlander
zijn slechts te begrijpen „aan-te-voe-
len" is wellicht een beter woord
door een Nederlander. Maar ook hier
geldt: dergelijke emoties laten zich
moeilijk in een schema onderbrengen.
Niettemin behoren zij tot de wezenlijke
elementen in ons volksbestaan.
Het verschijnen van het boekje, dat
wij hier aan de orde stelden, lijkt
ons er mede een bewijs voor, dat in ons
volksleven het Oranjehuis niet uitslui
tend een sacraal element is, waarover
men slechts fluisterend zou mogen
spreken.
Zien wij het goed, dan is er juist
de laatste jaren een duidelijke neiging
tot een mindeWbyzantijnse houding je
gens het koningsschap en is er vooral
sprake van een streven naar een men
selijke relatie tussen vorstenhuis en
volk. Het is een ontwikkeling, die me
de een gevolg is van het wijze optreden
onzer koningin. Men moet niet verge
ten dat er in de verhouding Nederland-
Oranje twee partners zijn, niet alleen
het Nederlandse volk, maar ook het
huis van Oranje. En nu is het opmer
kelijk hoe de leden van dit huis voor
al de draagster van de Kroon zich
hebben gevoegd naar de eisen, die de
verhouding vorstenhuis-volk stelt in on
ze tijd. Dr. Buitendijk heeft gelijk: dit
is inderdaad de moderne opvatting van
het oude devies „als een goed instru
ment". Men mag er dankbaar voor zijn,
want deze houding is er mee de reden
van, dat de relatie Nederland-Oranje
niet is aangetast. Gelukkig: de waarde
van dit onvervangbaar element in ons
volksbestaan kunnen wij niet hoog ge
noeg aanslaan.
Het orgaan van de Russische regering,
de Izvestia, heeft een nieuwe aanval op
China gedaan en de Chinese mening ge
hekeld, dat een nieuwe en betere bescha
ving snel op de puinhopen van de door
een kernoorlog verwoeste beschaving
opgebouwd zal worden.
Het Russische blad schrijft, dat socialis
me, dat door middel van een kernoorlog
bereikt wordt, te kostbaar voor de
mensheid zou zijn.
Volgens de Chinezen, aldus de Izvestia,
is het onmogelijk om een oorlog te ver
mijden. Maar zelfs Lenin had gezegd,
dat nieuwe wetenschappelijke uitvindin
gen de defensie van de Sowjet-Unie zo
sterk zouden maken, dat zij bestand zou
zijn tegen elke aanval.