SCHERPE KRITIEK OP BRITSE
LUCHTVAARTMAATSCHAPPIJEN
Parijse conciërges
een „instituut"
Lord Brabazon neemt geen blad voor de mond
Vliegen blijkt duurder te zijn dan men dacht
TRAGEDIE VAN HABSBURGER
IN HET LAND VAN DE AZTEKEN
FELLE STRIJD IN
MIDDENSTAND -
Ook B.B. woont hier
Dagtaak begint met vuilnisvat
Nee-zeggen is er niet bij
De staartjes zijn voor haar
Werken tot laatste uur
AEG AUTOMATISCH
Kritiek op Concord
Overmatige concurrentie
A Cf PERFECT L
J\tLVI AUTOMATISCH
HANDIGE OPEN GREEP
VEDERLICHT
Hogere salarissen
Concertgebouw- en
Residentie-orkest
Vertrouwen voor
regering-Leone
Tarieven
DE DROOM VAN HET KEIZERRIJK MEXICO
Door iedereen in
de steek gelaten
Tegen de volkswil
Waanzin en dood
In detailhandel
nu 203.317
vestigingen
Spectaculair
BIJ EEN HULDIGING
MAANDAG 15 JULI 19631
PROVINCIALE ZEEUW SE COU RANT
7
(Van onze Londense correspondent)
Vliegen mag dan in het optimistische jargon van reclamemensen goedkoper zijn dan menigeen
denkt, het is de laatste tijd in ieder geval veel duurder gebleken dan de meeste luchtvaartmaatschap
pijen zich ooit hebben kunnen voorstellen. Vandaar, dat er verliezen worden geleden, zware zelfs. Dat
geldt niet alleen voor K.L.M., S.A.S. en andere continentale maatschappijen, maar ook voor de twee
grote Britse, de British Overseas Corporation en de British European Airways, al heeft deze laat
ste juist weer enige maanden winst geboekt. Hoe proberen deze Engelsen een weg te vinden uit hun
impasse? De B.E.A. heeft bij de regering aangeklopt om een subsidie; de B.O.A.C. (die ieder jaar
zo'n 140 miljoen gulden tekort komt) heeft de rekrutering van nieuw personeel stopgezet, in de
hoop zijn mankracht van 22.000 binnen onbepaalde tijd met 800 tot 1000 te kunnen verminderen.
Het spreekt vanzelf, dat dit niet
de volledige oplossing kan zijn,
al zal elke bezuiniging natuur
lijk het commerciële aspect van
de zaak verbeteren. Hier in En
geland zijn de leidende figuren
van de luchtvaart, die daarom
nog niet alles voor het zeggen
hebben, ervan overtuigd, dat
men niet uitsluitend op finan
cieel gebied, maar vooral ook op
het gebied van de vliegtuigpoli-
tiek een geheel andere weg in
zal moeten slaan dan voorheen.
Over het tegenwoordige beleid van
de luchtvaartadministraties en van
de regering (Julian Amery is minis
ter voor luchtvaart) zijn scherpe
woorden gezegd. Bijvoorbeeld: „De
financiële structuur van de B.O.A.C.
en de manier, waarop men verwacht,
dat zij zal werken, is „bloody crazy".
Aldus Sir Matthew Slattery, voorzit
ter van het luchtvaartconcern zelf.
En Lord Brabazon gooide de direc
teuren van de internationale lucht
vaartlijnen, die in september van het
vorig jaar in Dublin voor de Inter
national Air Transport Association
(I.A.T.A.) bijeenkwamen de volgen
de woorden in het gezicht: „Ik weet,
dat U allemaal erg knap bent. Maar
de wereld heeft altijd geleden van de
intellectuele half-wijzen en de lucht
vaart heeft daar meer dan haar deel
van". Lord Brabazon is voorzitter
van de Air Registration Board en
staat erom bekend, dat hij geen blad
voor zijn mond neemt. Hij zei verder
op diezelfde vergadering: „U bent
niet geslaagd. Dat een industrie, die
hulp van de regering krijgt en de
volledige controle van de tarieven
heeft op internationaal gebied, zich
financieel in zo'n slechte staat be
vindt, gaat het begrip van de gewone
man in de straat te boven. Wat de
veiligheid van uw diensten betreft"
en toen haalde Lord Brabazon nog
eens flink uit „daar grenst uw optre
den bijna aan misdadigheid. Wij heb
ben nu iedere maand een grote
vliegramp. Een betrouwbaar profeet
heeft voorspeld, dat als de serie op
die manier doorgaat wij elk jaar
10.000 van onze reizigers zullen do
den".
Hij schold echter niet slechts zijn
luisteraars de huid vol, hij gaf ook de
oorzaken aan van de financiële fias
co's en het grote verlies in mensen
levens. „Tot nu toe heeft U de idee
„volkeren der aarde" opgevat in deze
zin: wij helpen de rijken tegen top-
snelheden en voor hoge kosten enor
me afstanden af te leggen. De vol
keren van deze aarde hongeren er
echter naar over korte afstanden te
gen geringe kosten veilig te kunnen
reizen; maar wanneer dat vandaag-
de-dag wordt gedaan, gebeurt het
met afleggertjes".
Bovengeciteerde opvattingen, die in
vele deskundig-kritische kringen van
de Britse luchtvaart als juist worden
beschouwd, vormen ook de basis van
de kritiek, die uitgeoefend wordt op
de overeenkomst, zojuist tussen de
Franse en de Engelse regering ge
sloten tot de gemeenschappelijke
bouw en exploitatie van 'n superso
nisch passagiersvliegtuig van 170
mil. pond, „Concord" in 't Engels en
„Concorde" in het Frans geheten,
dat omstreeks 1970 van Londen en
Parijs naar New York zal kunnen
vliegen, maar niet dóór naar Los
Angeles, omdat een vliegtuig van die
omvang, met een honderdtal reizi
gers aan boord, zijn brandstof in „no
time" verbruikt.
Behalve die kritiek is daar dan ook
nog de mededeling van president
Kennedy, dat hij de bouw van een
Amerikaans supersonisch vliegtuig,
dat een honderdvijftigtal passagiers
zal kunnen vervoeren, met alle
kracht zal bevorderen, om maar ge
lijk op te kunnen gaan met de
B.O.A.C. en Air France. Terwijl de
„Concord" een snelheid van iets
meer dan Mach, 2 (tweemaal de snel
heid van het geluid) zal hebben, is
in Amerika moet immers alles
groter, hoger en duurder zijn dan
waar ook ter wereld een vlieg
tuig te construeren, dat Mach 3 zal
halen, dus in plaats van de 2320 km
per uur van de „Concord" meer dan
het de bedoeling van de Amerikanen
3000 km per uur zal kunnen afleg
gen. Dat is dan bedoeld om liefheb
bers van snelle overtochten binnen
de tijd van drie uren van Londen
(of Parijs) naar New York te bren
gen. Er zijn altijd gevallen, waarin
het van het grootste nut kan zijn om
zijn bestemming binnen de kortst
mogelijke tijd te bereiken, maar in
het algemeen heeft Lord Brabazon
gelijk, wanneer hij zegt, dat de mees
te mensen het veel plezieriger zouden
vinden een beetje langer in een
vliegtuig te zitten, met wat meer
ruimte voor een puike maaltijd on
derweg, en verzekerd van een gro
tere veiligheid, dan in geweldige
toestellen „door de ruimte te worden
geschoten" in zitplaatsen, die te
nauw zijn om zich te bewegen. Als
de tendens van steeds grotere ma
chines en steeds grotere snelheden
doorgaat, dan zal men in de toe
komst niet plaatsnemen in een vlieg
tuig, maar in een raket, om even in
een paar minuten overgeschoten te
worden.
De situatie van de luchtvaartmaat
schappijen in Engeland, de genatio
naliseerde en de particuliere, is op
het ogenblik zo slecht, dat men er al
over heeft gesproken dat hele lucht
verkeer „een Beeching te geven", een
nieuwe term, die ontleend is aan wat
bij de spoorwegen gebeurde, die door
dr. Beeching in opdracht van de re
gering onder de loep zijn genomen
en die als gevolg daarvan danig be
snoeid zullen worden en op zakelij
ker wijze geadministreerd.
Van Labourzijde maakt men er de
regering overigens een verwijt van,
dat zij particuliere luchtlijnen begun
stigt 'onder het motto dat er meer
concurrentie dient te zijn. Daardoor
werd de B.O.A.C. gedwongen een
overeenkomst aan te gaan met de
Cunardscheepvaartlijn, die zich ook
op een luchtverbinding met Amerika
had geworpen; hierdoor voelt de
B.E.A. sterk de mededinging op zijn
Europese net.
Volgens de „Observer" hebben de
luchtlijnen in de hele wereld in het
afgelopen financiële jaar volgens een
algemene schatting 500 miljoen gul
den op hun diensten verloren, zon
der daarbij enig interest in beschou
wing te nemen. Het is duidelijk, dat
er drastische wijzigingen moeten ko
men in het werksysteem van de
luchtvaartlijnen, waarvan er alleen
maar enkele, zoals Aer Lingus en
Airlinte Eireann, de twee Ierse
luchtvaartlijnen, winst hebben ge
boekt, een kwart miljoen pond te
zamen.
De verliezen zijn niet uitsluitend het
gevolg van een verkeerde luchtvaart-
politiek van de grote maatschap
pijen; zij zijn eveneens te wijten aan
de overmatige concurrentie, dikwijls
een prestigekwestie van jonge, onaf
hankelijk geworden landen. Elke
staat of elk staatje wil zijn eigen
luchtvaartlijn hebben en die niet al
leen op de routes in het eigen land,
maar liefst ook nog op een paar an
dere laten vliegen. Zo heeft men tot
zijn verbazing in Engelse kranten
dure advertenties kunnen lezen van
Ghana Airways die opwekken „over
cocktails and dinner" donderdags uit
Londen naar Zürich te vliegen en
zo men wil door te reizen naar Ac
cra. Een soort Finse sauna dus, van
uit een land met ijs en sneeuwtoppen
naar een broeikastemperatuur van
rond de 36 graden Celsius met pal
men en een woestijn op de achter
grond. Voor wie de stelregel huldigt:
variatie doet leven, is er natuurlijk
iets voor te zeggen, maar overigens
is dit een concurrentie op een Euro
pees luchtnet, waarvan men de nood
zakelijkheid moeilijk kan inzien.
den van teruggekeerd, nu de trotse
Hawker er voor aller ogen aan dig
gelen is gevallen.
Als wij dan uiteindelijk nog melding
maken van de pogingen van het
Britse ministerie van luchtvaart om
in concurrentie met de Ameri
kaanse X-15, die al met een snelheid
van 6400 km per uur heeft gevlogen
en een hoogte heeft bereikt van 80
km en een Russisch Mach-2-vlieg-
tuig, dat een snelheid heeft van 2500
km per uur en een hoogte van 20
km kan halen te komen tot de
bouw van een „ruimtevliegtuig" dat
een snelheid zal kunnen hebben van
35.000 km per uur, dan hebben wij
wel de voornaamste aspecten van de
Britse luchtvaart de revue laten pas
seren.
Waar de mensheid naar toe gaat,
weet niemand, maar dat zij daar met
een bliksemsnelheid heenvliegt, is
wel duidelijk.
Advertentie J
Een jonge Duitser is er in geslaagd op
klaarlichte dag een bedrag van 130.000 mark
uit de stadsspaarbank in Essen te ontvreem
den. De dief zat al enige tijd in de lokethal
op een bank. Plotseling ging hij op de bank
staan en voordat iemand erop bedacht was
wist hij een houten kistje met het vermelde
bedrag van achter de rug van de loketjuf
frouw te grissen.
Op verzoek van het Concertgebouw
orkest en van het Residentie-orkest
heeft de staatssecretaris van onderwijs,
kunsten en wetenschappen, mr. Y. Schol
ten, aan deze orkesten toestemming
verleend af te wijken van de in de be
schikking van het college van rijksbe
middelaars dd. 4 juli 1963 vastgestelde
basissalarissen, in dier voege, dat de
salarissen van de musici der genoemde
orkesten respectievelijk 20 procent en
ongeveer 10 procent hoger mogen zijn.
De Italiaanse kamer van afgevaardig
den heeft haar vertrouwen gegeven aan
de nieuwe Christen-Democratische re
gering van Giovanni Leone. De regering
kreeg het vertrouwen met 255 stemmen
voor, 225 tegen en 119 onthoudingen.
Er zijn onder de opvattingen om de
crisis te overwinnen twee systemen:
het Amerikaanse dat de verliezen
wil opvangen door de tarieven lager
te maken, zodat er geen lege plaat
sen meer zijn en het Europese sy
steem, dat juist de tarieven wil ver
hogen teneinde in zekere zin de lege
plaatsen te doen* betalen door hen,
die dan wél het vliegtuig hebben ge
nomen.
Er zijn, dat spreekt, nog tientallen
andere dingen, die veranderd en
verbeterd zouden moeten worden,
maar dit is toch wel één van de
kernkwesties. De B.E.A. heeft een
tussenoplossing gevonden, die daar
in bestaat, dat hij voor zijn binnen
landse net van 1 april tot 13 oktober
die passagiers minder laat betalen,
die het erop wagen, zonder bespro
ken te hebben naar een vliegveld te
gaan om te zien of er een plaats
vrij is. In dat geval kunnen zij direct
mee tegen minder geld. Gezien de
tijd, die men verliest om een vlieg-
haven te bereiken, lijkt het twijfel
achtig of dit systeem, tenminste in
de drukke maanden, succes zal boe
ken. Bovendien hebben de spoorwe
gen er al tegen geprotesteerd, omdat
zo'n reisje op de lange afstand dan
goedkoper komt dan de treinreis.
Tot slot van dit artikel nog even
iets over de nieuwste typen machi
nes, die in de maak zijn of waarvan
„blueprints" bestaan. De belangrijk
ste in dat opzicht zijn ongetwijfeld de
vliegtuigen, welke verticaal kunnen
opstijgen en landen en horizontaal
hun afstanden kunnen afleggen. Aan
het zogenoemde V.T.O.L.-principe
wordt sedert enige tijd koortsachtig
gewerkt in Engeland, Frankrijk en
Duitsland. Hierbij gaat het ook om
de klandizie van de N.A.V.O., die ge
vraagd heeft om supersonische jacht
vliegtuigen met verticaal opstijgings
vermogen, waarvan zij er een dui
zendtal nodig heeft. Die grote order
hopen natuurlijk Engeland en Frank
rijk in de wacht te slepen; Engeland
heeft daarvoor de Hawker P. 1127 in
de lucht gebracht (daarvan zal de
zwaardere en grotere P. 1154 worden
„afgeleid") en Frankrijk de „Balzac"
(die als grotere en sterkere broer de
„Mirage III-V" zal hebben). West-
Duitsland concurreert daarnaast nog
met een VJ-101C. De luchtvaartshow
in midden juni op Le Bourget ge
houden, heeft ongetwijfeld laten zien
hoe de kaarten liggen. Het Britse
prestige is er echter niet ongeschon-
(Van een medewerker)
Het Franse volk heeft het Napoleon III
nooit geheel vergeven, dat de mis
stap van zijn Mexicaanse avontuur
van 1863 tot 1867 het leger heeft
verhinderd om in de Pruisisch-Oos-
tenrijkse oorlog van 1866 lachende
derde te worden. Zijn overschatting
van maarschalk Bazaine, wiens
Rijnleger zeer snel in Metz werd in
gesloten en tot capitulatie gedwon
gen in de Frans-Duitse oorlog van
1870, was een tweede reden om de
neef van de grote Corsicaan verwij
ten te maken. Want Bazaine was de
generaal van het Franse expeditie
korps, dat Napoleon in 1863 naar
Mexico had gezonden om daar ter
meerdere glorie van het jonge Fran
se keizerrijk een katholieke en Ro
maanse monarchie te stichten, die
een tegenwicht zou moeten vormen
tegen de protestantse, angelsaksische
macht, die de Verenigde Staten be
zig waren te worden in de Nieuwe
Wereld.
De tragische figuren van dit Mexicaan
se avontuur waren de broeder van
keizer Franz Josef van Oostenrijk-
Hongarije, de eerzuchtige, romanti
sche maar tevens ridderlijke dweper
aartshertog Maximiliaan en diens
gemalin Charlotte, die beïnvloed
door de koloniale successen van haar
vader, koning Leopold der Belgen,
schepper van de rijke Kongokolonie
voor zich en haar man hoopte op een
schitterende heersersrol.
De jarenlange onrust en het lijden van
de uit Indianen en Mestiezen be
staande bevolking van Mexico gaven
Napoleon een welkome aanleiding
tot ingrijpen, nadat het rijk der Az
teken, door Cortez wegens zijn enor
me rijkdom aan zilver in het begin
der 16e eeuw bloedig onderworpen,
in 1810 begonnen was aan zijn onaf
hankelijkheidsstrijd.
Deze strijd voerde na vele tegenslagen
in 1822 tot een monarchie van tijde
lijke aard, die in 1824 werd afgelost
door een republiek naar voorbeeld
van de grote buurman, de Verenigde
Staten. In 1825 verlieten de Span
jaarden hun laatste steunpunten.
Een reeks meedogenloze burgertwis
ten volgde, waar in 1859 door de zeer
begaafde president Benito Juarez
een eind aan werd gemaakt. Het
land was toen echter tengevolge van
de acties van buitenlandse speculan-
VWVWWVWWWVUUVWUVWVWWWWWVWWA/l
Ter gelegenheid van de derde ver
jaardag van de onafhankelijkheid
van Kongo zijn enige belangrijke
straten van de hoofdstad Leopold-
stad genoemd naar de mannen die
aan de wieg van het vrije Kongo
stonden.
Foto: eerste minister Cyrïlle
Adoela staat hier bij het nieuwe
straatnaambord van de Avenue
Patrice Loemoemba", dat hij heeft
onthuld. De straat heette vroeger
Avenue Josephine-Charlotte.
ten, die verdienden aan het ongeluk
van Mexico, volkomen uitgemergeld.
De energieke Juarez bleef niets an
ders over, dan met dictatoriale vol
machten ingrijpende hervormingen in
te voeren, die hun bekroning vonden
in de opheffing van de kloosters en
de confiscatie van het onvoorstelbare
vermogen der kerken, dat een bittere
tegenstelling vormde tot de adem
benemende armoede der bevolking-
Juarez kondigde tegelijkertijd de vrij
heid van godsdienst af en de schei
ding van kerk en staat en bovendien
daagde hij de buitenlandse geld
schieters uit door een moratorium
te leggen op de aflossing van de ren
ten der overzeese schulden. Dit raak
te in eerste instantie Frankrijk,
maar ook Spanje en Engeland wa
ren erbij betrokken. Invloedrijke ban
kiers en speculanten in Parijs gaven
Napoleon III een argument in han
den de beide andere machten te be
wegen tot een gemeenschappelijke
militaire actie tegen Mexico.
De verbonden strijdkrachten landden in
1862 in Mexico. Napoleon hoopte, dat
de in de secessieoorlog verwikkelde
Verenigde Staten niet konden ingrij
pen op grond van hun Monroe-doc-
trine. Maar het gehele Mexicaanse
volk kwam in oproer. Mestiezen en
Indianen, liberalen en clericalen wa
ren één' in de strijd tegen de indrin
ger. Engeland en Spanje trokken
hun troepen snel terug. Voor Napo
leon echter stond zijn internationale
prestige op het spel. Toen Bazaine
met een grote overmacht Juarez had
teruggedrongen tot de grens met de
V.S., hees hij de Franse adelaar bo
ven de Mexicaanse hoofdstad en
trommelde op 8 juli 1863 een uit te
genstanders van Juarez bestaande
vergadering van notabelen bijeen, die
op 11 juli Mexico tot een constitutio
nele monarchie verklaarde en aarts
hertog Maximiliaan voordroeg voor
de keizerskroon.
Franse diplomaten hadden intussen met
een zeer ruim geweten en met ver
valste documenten Maximiliaan be
werkt. De aartshertog en zijn ge
malin trokken via Rome, waar zij
zich door paus Pius IX lieten wijden,
over de oceaan hun tragisch lot tege
moet. Het succes van hun avontuur
zou afhangen van drie factoren; de
overwinning van de zuidelijke sta
ten in de Amerikaanse burgeroorlog,
de aanwezigheid van Franse troepen
in het land en de hulp van de cleri-
cale partij. Maar alles liep mis. Na
de overwinning van Lincoln beriep
Washington zich in Parijs op de
Monroeleer, die geen inmenging van
het buitenland in Amerikaanse ver
houdingen duldde. Washington onder
steunde Juarez met geld en wapens
en dwong Napoleon zijn troepen te
rug te roepen. Bovendien intrigeerde
generaal Bazaine tegen Maximiliaan
en streefde zijn eigen eerzuchtige
plannen na. Toen de hulpeloze keizer
moest weigeren de eis van de paus
tot teruggave van het kerkelijk ver
mogen en het herstel der kloosters
en orden in te willigen, kreeg hij
tenslotte ook de clericalen nog tegen
zich...
Men bood Maximiliaan terugkeer naar
Europa aan. Maar de ridderlijke man
wilde zijn post niet verlaten. Keize
rin Charlotte reisde vergeefs naar
Parijs en Rome om daar om
hulp te smeken. De mislukking voer
de bij haar tot een zenuwcrisis die
tenslotte overging in krankzinnig
heid. Zo heeft zij in de lange jaren
van haar teruggetrokken leven in
een kasteel bij Brussel nooit het tra
gisch lot van haar man ervaren,
ïvlaximiliaan wilde een militaire be
slissing forceren. Door een van zijn
officieren verraden werd hij gevan
gen genomen. Hij stierf drie pre
sidenten van Mexico zouden hem in
de komende tachtig jaar volgen in
een gewelddadige dood op 19 juli
1867 als een dapper soldaat onder de
kogels van het "vuurpeloton, samen
met twee van zijn generaals.
Kort tevoren was Juarez, bejubeld door
het volk, de hoofdstad van Mexico
binnengetrokken. Hij had een voor
beeld gesteld en daarmee voorgoed
Europese vorsten de lust ontnomen,
hun prinsen op Amerikaanse tronen
te zetten. Intussen zat de ware
schuldige aan de tragedie in Parijs
en was zelf slechts een nakomeling
op de troon, wiens Mexicaanse avon
tuur aan de hoven van Europa met
de grootst mogelijke scepsis was ge
volgd. Zijn slachtoffer Maximiliaan
werd drie jaar nadat hij Mexicaanse
bodem had betreden op hetzelfde
schip waarmee hij was gekomen,
naar Europa teruggevoerd en in We
nen in de Capucjjnergroeve bijgezet.
Wim Bender en Tonny Zeeberg,
beiden verbonden aan het Scapi-
no-Ballet in Amsterdam, zijn in
het stadhuis van de hoofdstad in
het huwelijk getreden. De foto
toont het jonge paar gelukkig la
chend bij het verlaten van het
stadhuis.
(Van onze economische medewerker)
Er woedt in de middenstand een
felle strijd. De grootwinkelbedrij
ven trachten door bijzondere ver
koopmethoden klanten naar zich
toe te trekken, alom zien wij zelf
bedieningszaken verschijnen, su
permarkets worden opgericht, de
branchevervaging neemt steeds
grotere vormen aan, de verticale
prijsbinding staat onder sterke
druk.
Het kan niet anders of kleine midden
standers bezwijken onder die druk. In
1962 zo blijkt uit de jongste publika-
tie van het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek zijn er 1400 verkoopplaatsen
uitgevallen, waardoor het totaal aantal
vestigingen in de detailhandel van
204.712 op 1 januari 1962 tot 203.317 op
1 januari 1963 zakte.
Er verdwenen 595 aardappelen-, groen
ten- en fruitzaken, 241 banket- en cho
colateriezaken, 506 brood- en banket
bakkers, 150 kruidenierswinkels en 67
vlees- en vleeswarenwinkels. Achter
deze cijfers gaat een brok wanhoop en
kapitaalverlies schuil, waar de buiten
wereld geen weet van heeft.
Er is overigens niet louter achteruit
gang geweest. Zo lezen wij uit de sta
tistiek dat er o.a. 262 verkoopplaat
sen voor ijzerwaren en gereedschap
pen zijn bijgekomen en dat er 117
verkoopplaatsen voor meubels zijn
geopend.
Er waren op 1 januari jl. dus 203.317
vestigingen in de detailhandel. Dat is
één vestiging op elke 57 inwoners. Per
branche komen er natuurlijk heel andere
cijfers te voorschijn, maar die zjjn des
ondanks toch wel spectaculair.
Op 1 januari 1963 was er voor: 505 in
woners een kruidenierswinkel; 535 inwo
ners een textielwinkel; 843 inwoners een
aardappel-, groenten- en fruitzaak; 972
inwoners een brood- en banketzaak;
1005 inwoners een sigarenwinkel; 1107
inwoners een melkwinkel; 1232 inwoners
een slagerij; 1325 inwoners een rijwiel
zaak.
Zo zouden wij kunnen doorgaan. Doch
deze cijfers geven al een duidelijk beeld
van de toch nog grote winkeldichtheid,
die echter van jaar tot jaar kleiner
wordt. Deskundigen zijn zelfs van me
ning dat dit proces, in het bijzonder in
de levensmiddelenbranche, nog zal door
gaan. Het aantal slachtoffers zal dus
nog groter worden.
De detailhandel bestaat niet alleen uit
winkels. Daarnaast hebben wij nog
markt-, straat- en rivierhandelaren,
meer dan men wel denkt. Op 1 januari
waren er niet minder dan 17.679. Boven
aan de rij vinden wij 4269 kooplieden die
textielgoederen verkopen, op de tweede
plaats komen 3569 kooplieden in bloe
men en planten en op de derde plaats
zien wij 1977 kooplieden in aardappelen,
groenten en fruit op de voet gevolgd
door 1822 kooplieden in vis.
Cijfers zijn vaak eentonig maar ze kun
nen ons toch wel veel over de verande
ringen in onze samenleving vertellen.
Advertentie
SPIEGELGLADDE STALEN
ZOOL VEDERLICHT
(Van onze Parijse correspondent)
/~*\ok op zondag gaat in Frankrijk het openbare leven door. Minis-
ters houden redevoeringen en wijden monumenten of stand
beelden in, kamerleden vertonen zich in hun districten en drinken
met hun kiezers een apéritif, burgemeesters doen in hun gemeenten
karweitjes, maar ze op werkdagen niet toe komen. Monsieur le
maire, de burgemeester van het Parijse zestiende arrondissement,
had het zondagmiddag jl. maar wat druk. Hij moest gouden medail
les van het ministerie van arbeid uitreiken aan vier stok-oude con
ciërges, van wie er één 94 jaar, alle vier nog steeds in functie.
De burgemeester, van beroep advo
caat, moest bij die gelegenheid na
tuurlijk een grote speech afsteken.
Dat ging hem, als pleiter voor de ba
lie, gemakkelijk af. Hij zei om te be
ginnen, onder het alziend oog van
de televisiecamera's, dat hij diep ont
roerd was, trés ému, in gezelschap te
staan van die vier oudgedienden en
ook nog in gezelschap van de vele
honderden mannelijke en vrouwelijke
conciërges, die uit alle hoeken en ga
ten van Parijs naar het zestiende wa
ren gestroomd om van die feestelijke
ceremonie getuige te zijn. Als ik
denk, sprak monsieur le maire met
uitgespreide handen alsof hij voor
de balie stond aan de vele proces
sen, die ik in de afgelopen veertig
jaar heb gewonnen of verloren, dan
betekent mijn leven als advocaat,
alus burgemeester, als kamerlid, als
lid van de gemeenteraad en als lid
van de provinciale staten, eig
niets vergeleken bij het werk van
een 94-jarige conciërge. De vier oud
jes, tot tranen toe bewogen óók
zeer ému! wilden dat maar al te
graag geloven. Met een schuins oog
keken ze naar de opgestelde gloed
nieuwe medaille, streelden met hun
oude en bevende vingers de bord
papieren cassette, deden de doos met
het dozijn zakdoekjes open en dron
ken gretig hun glas champagne,
eigenhandig door monsieur le maire
ingeschonken. Op iedere wang drie
zoenen, twaalf in totaal en toen nog
met ieder van de bekroonden een
paar aarzelende passen op de dans
vloer van „de Club van het Zestien
de". Een harmonica, begeleid door
een trommelslager, speelde van
„Marguérite, Marguérite, donne moi
ton coeur". Geef mij je hart.
Het zestiende arrondissement van Parijs is de deftige buurt. Iedereen, die
zich maar een beetje Voelt, wilt er wonen, want dat geeft cachet aan het
leven. Daar wonen de best gesitueerden, ook Brigitte Bardot, als ze niet
onder de schijnwerpers van de film staat. Het is overwegend een rooms-
katholieke buurt. Als de taxichauffeurs er heen moeten, zeggen ze: „la terre
sainte", de heilige grond. De Gaulle, merkwaardig genoeg, is er niet geliefd.
In geen buurt telt het spotblad „La Canard Enchaïné", de Eend aan de Ket
ting, zóveel lezers als in het zestiende aan de rand van de Bois de Boulogne.
Er wordt daar, zoals overal in Parijs, druk gebouwd, maar de appartemen
ten zijn er peperduur: tegen de 200/250.000 gulden voor een vier-vijfkamer-
woning. In al die nieuwe flatgebouwen hebben de conciërges het goed. Ze
hebben een behoorlijk salaris en een uitstekende loge. Loge is de naam voor
de woning van de conciërge.
Maar niet alles in het
zestiende is fonkel
nieuw en luxueus inge
richt. Er staan nog
heel wat oude huizen
van vier, vijf of zes
verdiepingen uit vo
rige eeuwen, waar de
conciërge haar handen
vol heeft. Een conciër
ge is voor de bewoners
een manus-van-alles.
Zij woont, vlak bij de
ingang, in haar loge,
van waaruit zij over
zicht heeft op alles,
wat binnenkomt en
vertrekt. Haar dag
taak begint vroeg, een
kwartier voor de vuil
nisman langs komt.
Dan moeten alle vuil
nisbakken van alle zes
verdiepingen voor de
deur staan. Meestal
komt de vuilniskar te
gen half zeven de
straat in, soms eerder,
soms later. Dat hangt
van de buurt en de
rondgang af. Staan de
bakken buiten, dan
kruipt de conciërge,
meestal een vrouw,
nog een uur onder de
veren. Maar om half
negen dat is voor
schrift! moet ze bij
de hand zijn voor de
ochtendpost. Zij is het,
die de brieven en het
drukwerk in ontvangst
neemt en die moet ze
boven brengen. Op de
mat neerleggen is
streng verboden. Ze
moet aanbellen en al
les persoonlijk afgeven.
Is een bewoner niet
thuis óf met vakantie
dan is het haar plicht
alle post te bewaren of
op te sturen. Ook moet
ze thuis zijn tegen half
elf, als de facteur met
de aangetekende stuk
ken langskomt. Ze te
kent voor ontvangst
als de bewoner op dat
uur niet thuis is. De
zelfde reglementen
gelden voor de mid
dagpost van half vijf.
Op die uren mag de
conciërge haar loge
niet verlaten.
Per dag zijn haar twee vrije uren toegestaan voor boodschappen doen. Zijn
de bewoners gemakkelijke klanten, dan rolt dat allemaal wel. Zijn ze lastig
dan beknibbelen ze op die twee uur, want oh het is zo gemakkelijk de con
ciërge dit of dat te laten doen. Een boodschap hier, een opdracht daar, kin
deren naar school brengen of van school halen als madame boven een late
soirée heeft gehad of haar beau jour niet heeft. Tot het uitvoeren van zulke
privé boodschappen is de conciërge niet verplicht, maar van zijn kant is
de bewoner niet verplicht met nieuwjaar een fooi te geven. En aangezien
de fooien in een huis van zes verdiepingen tegen Nieuwjaar ongeveer 1200
gulden bedragen, is geen conciërge zo oliedom om te zeggen: neen, dat doe ik
niet!
Om werk is zulk een
conciërge niet bepaald
verlegen. Ze moet be
ginnen haar eigen loge
schoon te houden, als
regel een huiskamer,
een slaapkamer en een
keukentje. De trappen
van alle etages het
deftige zestiende heeft
herentrappen en
diensttrappen moe
ten iedere dag worden
gebezemd, eens per
week gestofzuigd, eens
per maand worden
gedweild en in de was
gezet. De lift moet
iedere dag een schone
beurt hebben. Pas 's
avonds tegen negen
uur, half tien, kan de
conciërge naar bed.
Dan gaan alle gang
en traplichten uit en
op de minuut branden,
d.w.z. bij iedere druk
op de knop één minuut
licht. Voor de conciër
ge wordt het echter
ver na middernacht,
als een der bewoners
een grote receptie
houdt. In de restanten
van een cocktail deelt
ze meestal ruimschoots
mee. Alle staartjes in
de flessen zijn voor
haar. Conciërges in de
oude woningblokken
van het zestiende ver
dienen 140 gulden per
drie maanden. Daar
komen nog bij de 280
gulden per drie maan
den aan ouderdoms
pensioen en 1200 gul
den per jaar aan
nieuwjaarsfooien, dus
ongeveer een 250 gul
den per maand. De
conciërge betaalt geen
huur, heeft recht op
gratis elektrisch licht,
90 kub. meter gas per
drie maanden en 500
kilo steenkool per jaar.
Daarmee heeft de doyenne van de
Parijse conciërges, de vrouw van 94
jaar, het veertig jaar lang gedaan.
Waarom houden zij en de andere
vrouwen op hoge leeftijd er niet mee
op? Om twee redenen: ze krijgen
als ze de loge uitgaan óf geen wo
ning, óf> ze komen in een gesticht
voor ouden van dagen, waar ze zich
na jaren van een betrekkelijke zelf
standigheid niet thuis voelen. Iedere
conciërge werkt tot haar dood toe.
Of ruilt bijtijds haar loge tegen een
bescheiden woning. Voor die ruil
moet de eigenaar van het pand van
zelfsprekend toestemming geven.
De werkdag is lang, maar laat nog
wel vrije tijd beschikbaar, die de één
verslaapt, de ander nuttig besteedt.
De burgemeester stelde ons tijdens
de ceremonie voor aan een nog jon
ge conciërge, „femme de lettres",
die in haar vrije uren een boek
schreef over de geschiedenis van de
Parijse gemotoriseerde politie. Het
werd gedrukt in 11.000 exemplaren
(twee gulden per exemplaar) met
50-50-verdeling van de kosten. De
conciërge betaalde 3000 gulden voor
drukkosten, de uitgever de andere
helft. Veel verkocht? vroegen we.
Dat kon de conciërge nog niet zeg
gen, want ofschoon het boek ander
half jaar geleden op de markt was
gekomen, had ze nog geen enkele
afrekening gehad. Op de verkoop
heeft ze niet de minste controle. Ze
heeft een tweede boek in voorberei
ding, maar wil eerst de bekende
A.B.C.-cursus volgen: „hoe leer ik
schrijven?" Kosten 37,50 inleggeld
en 23 gulden per maand gedurende
een half jaar. Na die zes maanden
verzekert A.B.C. een vlotte pen.
Toen alle kurken van de champagne
flessen waren weggeknald, de brood
jes en het gebak op waren, gingen
de vier bekroonde oudjes, zó trots als
een pauw op hun kersverse linten,
naar huis. Ze hadden de dag van hun
leven gehad. En ook nog op de tele
visie
De burgemeester gespte zijn sjerp
af, volstond dit keer bij het afscheid
met een handdruk en ging in het
grote zestiende, druk vanwege de
zondag, ook zijns weegs.
Dat zit er al weer op, moet hij heb
ben verzucht.
