ODER-NEISSE LINIE
BOZE VOORJAAR
IS JONGE VOGELS TE BAR
Een rechtvaardige grens
tussen Duitsland en Polen
Lepelaars
in het
Zwanenwatei
ZATERDAG 8 JUNI 1963
PEOV INC I ALEZE EU W-S E COURANT
Wie dit jaar hoort vertellen over
de lepelaarskolonie, welke al
van jaren her de trots is van de
eigenaars van het reservaat
„Het Zwanenwater" in Calants-
oog, ontkomt niet aan het beeld
van een door de natuur gebruik
te balans. Lmmers, groter dan
ooit was het aantal vogels dal
in april, na een lange vlucht uit
de Nijl-delta in de 3 kolonies
van het Zwanenwater neer
streek om er te nestelen en te
broeden. Veel groter dan ooit
ook echter is het aantal jonge
vogels, dat ten prooi gevallen is
aan het bare voorjaar, dat ge
maakt heeft dat in vele nesten
slechts een of twee jongen zijn
te vinden inplaats van de gebrui
kelijke vier of vijf.
Uien Dalans dus, wel lie straks nog
eens bitter nard doorslaat, als de ou-
derpaien in de kolonies de jongen
gaan keuren op hun vermogen de
verre terugreis naar de Nyldelta mee
te maken, dan worden nl. de vogels,
die lichameltfk te licht worden bevon
den. medogeloos door de ouders ge
dood leder najaar, als de lepelaars
zijn vertrokken naar het land der
Pharao's, worden in de kolonies eni
ge tientallen gedode jonge vogels ge
vonden.
Foto: Raad der ouden, in het kreupel
hout zitten de oude vogels bijeen als
gold het een conferentie. In werke
lijkheid rusten zij uit van hun lange
provianderlngstochten. Deze voeren
nl. tweemaal daags hij eb bij in-
tuitie aangevoeld door de dieren
naar de Waddenzee waar jacht wordt
gemaakt op de grote lekkernij voor
lepelaars; garnalen, die met grote
hoeveelheden in de krop van de ou
ders naar de hongerige jongen wor
den gebracht.
Dat het Zwanenwater overigens dit
jaar meer oudere vogels ontving dan
vroeger vindt zijn oorzaak in het feit
dat een deel van de vlucht lepelaars
uit Egypte, het Naardermeer. waar
vroeger ook werd genesteld, heeft ge
meden, vermoedelijk omdat de druk
te daar te groot is geworden.
De lange tocht naar de Wadden be
gint.
Ruzie in het nest, de vermanende vin
ger is van jachtopziener Jan van
Honschoten, die dagelijks waakt over
zijn bijzondere zorgenkinderen.
Behalve de zorgen over het slechte
weer maakt de heer Van Honschoten
zich ook zorgen over het feit, dat de
lepelaars merkbaar in hun rust wor
den gestoord door de schietoefenin
gen, welke op terreinen in de buurt
van het Zwanenwater regelmatig
door Nederlandse militairen worden
gehouden. Dierenvrienden hopen dat
de vogels niettemin oök volgend jaar
naar Calantsoog zullen terugkeren. I
J)e vaststelling van de Oder-Neisse grens en toewijzing van de
ten oosten van deze lijn gelegen gebieden aan Polen is het
gevolg van ed laatste wereldoorlog. Tijdens de conferentie van
de Grote Drie, welke eind november 1943 te Teheran werd ge
houden, stemden Churchill en Roosevelt er in toe, dat de oos
telijke helft van Polen door Rusland werd geannexeerd en dat
in ruil daarvoor
„de voormalige Duitse gebieden, gelegen ten oosten van een lijn
die van de Oostzee loopt onmiddellijk ten westen van Swinemünde
en daarop de Ode volgt, tot waar deze met de Westelijke Neisse
samenvloeit en langs de Westelijke Neisse tot aan de Tsjecho-
slowaakse grens, evenals dat gedeelte van Oost-Pruisen dat niet
onder het bestuur van de U.S.S.R. valt, zowel als het gebied van de
voormalige Vrije Stad Dantzig, onder het bestuur van de Poolse
Staat zullen staan en derhalve niet beschouwd dienen te worden
als een deel van de Sowjetbezettingszone in Duitsland".
geschiedenis heeft geannexeerd, be
tekent nog geenszins, dat dit land
rechten verwierf waarop het zich zou
kunnen beroepen. En zeer zeker niet
na al het onnoemelijk leed, dat het
Duitse volk het Poolse tijdens de
tweede wereldoorlog heeft aange-
daan.
Nu is het allerminst niet de bedoeling j
om in protocollaire nauwkeurigheid
alle feiten betreffende de nazi-occu-
patie van Polen hier de revue te laten
passeren. Dit is bovendien zelfs niet
mogelijk, want en dit zijn de woor-
den van Lord Russell of Liverpool
„Indien men alles neerschreef, zo
zou het niet te lezen zijn en wie het i
tóch las, zou het niet meer kunnen
geloven". Maar enkele globale fei-
ten en cijfers zijn hier toch wel op
hun plaats:
De verliezen van het Poolse volk be-
dragen zes miljoen mensen, of wel
éénvijfde deel van de totale bevolking.
Van de 6.028.000 Poolse burgers die I
tijdens de tweede wereldoorlog hun
leven lieten, werden 644.000 personen
gedood bij oorlogshandelingen, terwijl j
5.384.000 mensen omkwamen in con-
centratiekampen of werden op gru-
welijke wijze vermoord tijdens de tal-
rijke massa-executies, welke gedu-
rende de tweede wereldoorlog door
de Duitsers, maar evenzeer door de
Russen (denk aan Katyn) werden
gepleegd.
Bovendien werden ca. tweemiljoen
Polen zowel mannen als vrouwen
als slaven naar Duitsland gede
porteerd en daar als dwangarbeiders
tewerkgesteld, terwijl 600.000 Polen
afkomstig uit gebieden die op onwet
tige wijze bij het „Reich" werden in-
gelijfd gedwongen werden dienst te
nemen in het Duitse leger.
Poolse ondernemingen, zaken, huizen
en boederijen werden in beslag geno
men, universiteiten en hogescholen
gesloten, bibliotheken verbrand, mu
sea en kerken geplunderd.
„Wij ontkennen het bestaansrecht
van de Polen in welke vorm dan
ook", zei Hans Frank, de Duitse gou
verneur-generaal tijdens de bezetting:
„Onze politiek is biologische uit
roeiing".
Polen verloor rond 7 pet. van zijn le
vende have, 90 pet. van zijn industrië
le uitrusting. Het totale materiële
verlies van Polen is op rond
50.000.000.000 dollar geschat.
Met dit bedrag zou het gehele Ame
rikaanse Marshal-plan voor langer
dan tien jaar te bekostigen zijn. Het -
lijkt echter bijna de moeite niet
waard over materiële verliezen te
spreken tegenover de zee van men
selijk lijden. Wenu, dit alles geeft
Polen het ontegensprekelijk recht op
substantiële schadevergoeding ten
koste van Duitsland. Temeer omdat
al het onnoemelijk leed, dat het
Duitse volk in de jaren 1939-1945
Polen heeft aangedaan, niet een op
zichzelf staand geval ia, maar slechts
een oplaaiend fragment in een proces
dat reeds langer dan duizend jaar
duurt.
Bovendien werd in verband hier
mede besloten, dat alle Duitsers
vanuit deze gebieden geëvacu
eerd zullen worden. Het feit, dat
de Duitse bevolking uit deze ge
bieden naar Duitsland werd
overgebracht, wijst er op dat de
Oder-Neissegrens, als de per
manente grens tussen Duitsland
en Polen werd beschouwd.
De reden, dat de westelijke mogend
heden de Oder-Neissegrens als zoda
nig formeel nog niet hebben erkend,
is dat tot nu toe geen vredesverdrag
met Duitsland werd gesloten. Want
op de vraag van de Poolse regering
in Londen, of Engeland welwillend
staat ten opzichte van een verschui
ving van Polens westgrens tot de
Oder en de Neisse, antwoordde de
Engelse regering, dat zg „deze wij
zigingen bij de vredesonderhandelin
gen blijven voorstaan" en dat „Zijner
Majesteits Regering inderdaad de op
vatting is toegedaan, dat Polen het
recht moet worden toegekend, zijn
grondgebied tot deze omvang uit te
breiden".
Herwonnen
gebieden
Het Polen, dat uit de baaierd van
de oorlog tot aanzien kwam,
werd dus ten gevolge van de beslui
ten genomen in Teheran en Potsdam,
enige honderden kilometers naar het
westen verplaatst. Ongeveer de helft
van het vóór-oorlogs Pools grondge
bied is Russisch geworden, een min
der omvangrijke, maar economisch
veel hoger ontwikkelde strook in het
westen, dat voor de oorlog Duits
grondgebied was, is Pools geworden.
Duitsland dat de oorlog verloren had,
heeft op deze wyze 18 procent van
zgn grondgebied verloren, Polen
daarentegen als „overwinnaar" nog
altijd 20 procent.
Een omvangrijke volksverhuizing
had plaats: honderdduizenden Polen
trokken over de Boeg uit het nu
Russische oostelijke gebied, miljoe
nen Duitsers waren al voor de komst
der Russen uit de westelijke gebieden
gevlucht of werden nu gedeporteerd
naar Duits gebied, miljoenen nieuwe
Poolse bewoners trokken het her
wonnen land binnen.
De herwonnen westelijke gebieden,
zonder welke Polen na .de annexa
tie door Rusland van de helft van
Polen niet levensvatbaar zou zijn
geweest, bevatten o.a. 550 km Oost
zeekust, grote zeehavens Szczecin en
Gdansk, een belangrijke waterweg
(de Oder) en de uiterst waax-devolle
industriestreek Silezië.
'T'oen de Polen deze gebieden in be-
X zit namen lag alles braak, in
ellende verbrijzeld. Men moet niet
vergeten, dat het de Duitse legers
in aftocht waren, die een niet gering
aandeel hadden in de verwoesting-
van deze gebieden, doordat zy heel
wat kleinere en grotere steden in
noodvestingen herschiepen. De Rus
sen zorgden op hun beurt voor de
ontmanteling van de fabrieken van
hun machines, motoren en drijfrie
men. Alle spoormateriaal was ont
voerd, bruggen opgeblazen, akkers
vernield, geen wegen meer begaan
baar.
Maar de opbouw van deze gebieden
werd met grote energie en geestdrift
ter hand genomen en heeft tot ver
wonderlijke resultaten geleid in en
kele jaren tijds. Met name werd veel
aandacht besteed aan herstel en uit
breiding van het onderwijs. In Wroc
law bijvoorbeeld, dat onder de Duit-
ters Breslau heette, bestond er vóór
de oorlog een universiteit en een
technische hogeschool. In het stu
diejaar 1939-1940 studeerden er 2677
mensen. Thans echter zijn er in
Wroclaw acht hogescholen: de uni
versiteit, de technische hogeschool,
de medische academie voor beelden
de kunsten, de muziekhogeschool en
de hogeschool voor lichaamscultuur.
Het aantal studenten bedraagt 18.450,
ongerekend de studerenden die
avondcursussen volgen.
Chauvinisme is iets hinderlijks: het
zelfbewustzijn der Duitsers was on-
verdragelijk. De vreugde der Polen
over hun herwonnen land en zijn op
bouw heeft iets naïefs. Maar is naïvi
teit niet de beminnelijke eigenschap
der jeugd? De enige wil is: te mo
gen arbeiden; de enige wens: voort
te bouwen.
En thans zeventien jaar later ls vrij
wel het gehele land vernieuwd en
opgebouwd. In Wroclaw herinnert
niets meer aan het Duitse Breslau,
evenals in Szezecin aan Stettin. Alle
steden en plaatsen kregen hun oor
spronkelijke oude Poolse namen te
rug. En zo trachtte de geschiedenis
rechtvaardig te zijn: Polen herwon
zijn westelijke gebiend, die ten gevol
ge de Duitse „Drang nach Osten"
eeuwenlang onder Duitse heerschap
pij zqn geweest. Want op deze gebie
den laat Polen rechten gelden van
historische en ethnografische aard.
Compensatie
Het feit dat Duitsland in zyn
„Drang nach Osten" de exter
minate en germanisatie van de
autochthone Poolse bevolking de
Oder-Neisse gebieden in de loop der
Waarborg
ONDERPAND VOOR
DE VREDE
F\e kwestie-Berlijn kan niet
los worden gezien van het
gehele Duitse vraagstuk. Het
valt natuurlijk niet te ont
kennen, dat hier stof te over
ligt opgehoopt voor wrijving
en misschien wel voor een
brand, die door die wrijving
kan ontstaan. Een ding staat
onherroepelijk vast: een po
sitieve, vreedzame oplossing
van het Duitse vraagstuk is
zonder de erkenning van de
Oder-Neissegrens niet moge
lijk, omdat deze grens het on
derpand is voor een duurza
me vrede en evenwicht in
Midden-Europa.
De definitieve „de jure" er
kenning van de sinds 1945
„de facto" bestaande Pools-
Duitse grens zal van groot'
nut zijn, niet alleen voor Po
len, maar evenzeer voor het
westen. Immers, hierdoor zal
aan Sowjet-Rusland de faam
van de „enige beschermer en
goeddoener" van Polen wor
den ontnomen; en tegelijker
tijd zal deze formele erken
ning kalmerend werken op de
luidruchtige anti-Poolse pro
paganda van de Duitse revi
sionisten, alsook op de dema
gogie van de politici in Bonn
en West-Berlijn.
Bovendien kan door deze er
kenning, in de toekomst (d.
w.z. na een eventuele reorga-
.nisatie van de staatkundige
indeling van Midden- en Oost-
Europa) de eeuwenoude
Pools-Duitse vijandschap
vervangen worden door we
derzijds respect, vertrouwen
en vriendschap, ten voordele
van beide naties, van Europa
en van de gehele mensheid.
Desumerend moet men dus
vaststellen, dat de Oder-
Neisselinie een rechtvaardige
grens tussen Polen en Duits
land is:
a. omdat zij Polen een billijke
compensatie biedt voor zijn
verliezen en zijn bijdrage tot
de geallieerde overwinning;
b. omdat zij zowel uit econo
misch, geografisch, histo
risch, ethnografisch en stra
tegisch oogpunt verantwoord
is de voorwaarden schept
voor een duurzame vrede en
evenwicht in Midden-Europa.
BILLY STRENK.
AdvertentieJ
De toewijzing van de Oder-Neisse-
gebïeden alsook ran een gedeelte
van het z.g. Oost-Pruisen aan Polen,
geschiedde „last but not least" te
vens uit veiligheidsoverwegingen. De
grenzen namelyk die Polen in Ver
sailles werden toegekend, waren uit
strategisch oogpunt voor Polen zeer
nadelig, omdat dit land uit drie zy-
den: het westen, noorden en het zui
den, omsingeld werd door Duitsland.
Mede hierdoor kon Polen zich on
danks grote helfhaftigheid van zijn
leger tegenover de Duitse aanval
in september 1939, niet handhaven.
Deze zo nadelige situatie was het ge
volg van de eeuwenoude Duitse
„Drang nach Osten". In de X-de eeuw
wanneer de Oder-Neisse gebieden
deel uitmaakten van het Poolse ko
ninkrijk, reikte de Duitse staat nau
welijks tot de Elbe. Maar reeds in
diezelfde eeuw begonnen de Duit
sers onder het voorwendsel van
christianisatie naar het oosten te
dringen, waarbij ze de Westslavische
stammen die het gebied tussen de El
be en Oder bewoonden, hebben uitge
roeid en vervangen door Duitse ko
lonisten. En toen ze hiermede klaar
waren begonnen zij hun veldtochten
tegen de Polen en annexeerden al
spoedig het westelijk deel van Pom-
meren aan de Oder. Het oostelijk
deel met Gdansk (Dantzig) werd in
1308 door de Duitse Orde bezet
kwam echter in 1466 weer bij Polen
terug en werd pas bij de eerste ver
deling van Polen in 1772 door Prui
sen geannexeerd.
Silezië daarentegen, dat in 999 een
deel van de Poolse staat is geworden
en sindsdien gedurende vier eeuwen
nauw met Polen was verbonden,
kwam in 1479 in bezit van Honga
rije. in 1526 onder de Oostenrijkse
monarchie en pas in de achttiende
eeuw in Pruisisch bezit.
Als slachtoffer van herhaalde Duitse
agressie, heeft Polen het recht om
ten aanzien van mogelijke toekom
stige Duitse aanvallen gerustgesteld
te worden door een zo kort mogelijke
en strategisch verantwoorde grens.
En zulk een grens is juist de Oder-
Neissegrens: een natuurlijke want
door rivieren bepaalde grens van
slechts 456 km. De vooroorlogse
grens bedroeg daarentegen 1912 km.
