beter veel beter RADIO KOOTWIJK ZENDERPARK VOOR AFSTANDVERKEER Omvang volkskrediet en afbetaling valt mee GEEN NIEUWTJE BESTELLING WERELDJE OP ZICHZELF VUURPLUIMEN MASTEN ONTVANGSTATION Nederland helpt ontwikkeling van Suriname bevorderen Al wordt er steeds meer geleend In totaal staat 450 miljoen uit HAARLEMSE BEJAARDE DAME OVERLEED AAN KOLENDAMPVERGIFTIGING DINSDAG 16 APRIL 1963 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 7 Vijftig zenders met antennes 17 mei 1923: contact met Indië (Van een onzer verslaggevers). Er is geen schok van ontroering, van enthousiasme of van nationale trots door onze lage landen ge gaan, toen op 7 mei 1923 het radio- telegrafisch contact met Neder- lands-Indië tot stand kwam. Het was niet spectaculair en slechts weinigen beseften, dat het kleine Nederland hiermee een daad ver richtte van wereldwijde betekenis. Toch is dat toen het geval geweest en sedertdien heeft het radiobe- drijf van de Nederlandse „Rijks dienst der Posterijen en Telegra fie" zich een vooraanstaande plaats in heel de wereld veroverd en naam gemaakt door soms ver bazingwekkend pionierswerk. Uit vindingen en systemen van Neder landse radiotechnici vinden overal toepassing, zelfs van recente da tum en zelfs in het wel hyper moderne Noord-Amerika. Intussen is merkwaardig, dat zo weinig Nederlanders zelfs nu nog weten wat er op Radio Kootwijk omgaat. Treinreizigërs, die in de verte de 200 meter hoge masten van het zendstation zien opdoemen, vertellen er elkaar de wonderlijkste verhalen over. Koot wijk heeft niets met de „gewone" radio te maken, niets met radio- omroep. Hier is slechts sprake van „betaald verkeer" op grote afstan den, radiotelegrafisch en radiotele- fonisch. Het was vóór 1923 een vreemde situatie. Nederlandse radiotechnici hadden al be wezen. dat zij de problemen van het nieuwe medium, toen nog behept met vele kinderziekten, goed de baas kon den. In 1902 behoorde Nederland lot de eerste landen ter wereld die radiocon tact met de scheepvaart onderhielden. Optimisten meldden dat er zelfs direct contact met het duizenden kilometers ver verwijderde Indië mogelijk moest zijn. 's Rijks regering was voorshands doof aan beide oren toen diverse malen gevraagd werd: „Help ons dit te bewij zen". Met achtte investeringen in een zo ongewisse zaak niet vertrouwd. Tot de wereldoorlog I kwam. De brief- Eost over zee (in vredestijd 5 weken een en vjjf weken terug) ondervond enorme stagnatie en de kabelverbindin- gon via Engeland en Singapore, over de Philippijnen en San Francisco, of zelfs over Moskou en Siberië naar Neder- lands-Jndië stonden onder censuur van de geallieerde mogendheden, voor zover zy althans niet geheel waren uitgeval len. Moederland en koloniën waren prak tisch van elkaar geïsoleerd. De radiomensen kregen nu hun kans en zowel in Indië als in Nederland pakten technici van de PTT de zaak krachtig aan. Ir. M. C. Ennen, in 1908 in Indone sië geboren en van 1951 tot 1959 beheer der van het Radiozendstation Kootwijk, vertelde tHdens een bezoek aan het sta tion, dat ae technici in Indonesië op bij zonder energieke wijze hebben meege werkt om ae „luchtbrug" zo spoedig mogelijk en zo goed mogeiyk klaar te krijgen. Voor het verkeer tussen de eilanden on derling was de radio daar al geen nieuw tje meer, evenmin als zij dat in Neder land was, waar al op 1 januari 1906 Scheveningen-radio officieel in gebruik genomen was. In 1917 maakten de Indi sche radio-experts een begin met de bouw van het zendstation Malabar, dat de taak zou krijgen het radiosignaal van Indië uit tot in Nederland te doen klin ken. Naar een idee van dr. ir. C. J. de Groot werd de antenne opgehangen tussen de wanden van de Malabarkloof. Eind 1918 ging het oorlogsschip „De Zeven Pro vinciën" naar Ruis met aan boord een ontvanger en op deze werden de seinen vanuit Malabar al ontvangen tot aan Honoloeloe toe. Na aankomst in Nederland installeerde men de ontvanger te Blaricum, gescha keld op een lange lage antenne. De energie van de „Malabar-zender' werd geleidelijk vergroot en de seinen van ginds naar hier werden in Blaricum regelmatig goéd ontvangen. Het eerste zendgebouw, dat op Kootwijkse heide verreeseen schepping van architect J. M. Luthmann. Veten hébben hem om dit werk een kunste naar van allure genoemd. Het gebouw is niet alleen fraai, maar ook zo dege lijk gebouwd, dat zelfs voltreffers in de oorlogsjaren geen onherstelbare schade konden aanrichten. In ons land begon men nu ook ernst te maken met uitzenden naar Indië en me nende dat „eigen geknutsel" toch maar dilettantenwerk zou zijn (hoe anders dacht men daar enkele jaren geleden over!) bestelde men een zend- en ont vangstinstallatie bij Telefunken. Nabij Boxmeer, te Sambeek, werd een ontvangststation gebouwd en op de Kootwijkse heide begonnen de voorbe reidingen voor de bouw van een zend- installatle. Het werd een object van 8 miljoen, waarvan 1 miljoen bestemd voor de aanleg van de hoogspanningslijn voor Kootwijk. In die jaren astronomi sche bedragen. Er moest bii Kootwijk een enorm terrein geëgaliseerd worden, waarbij meer dan oen half miljoen kubieke meter zand moest worden verzet. Een karwei voor de Heidemy, die toen geen andere hulp middelen had dan kipkarretjes op smal spoor en spaden. Van gewapend beton werd een monu mentaal gebouw opgetrokken en daarin kwam een imposante installatie om de golven de ether in te sturen. Controlepaneel in een van de gebouwen van Radio Kootwijk nu. Het is een interessante gemeen schap. daar op Radio Kootwijk, met tegenwoordig aan het hoofd de beheerder Tr. J. D. Zijp. Het terrein (450 ha groot), waar op het zendstation staat, behoort geografisch tot twee gemeenten: Apeldoorn en Barneveld en bin nenkort door enkele grenswijzigin gen van de gemeenten geheel tot Apeldoorn. Enkele civiele diensten, die nor maal tot de taak der gemeenten behoren, worden hier door het ra- diobedrijf zelf verzorgd. Zo heeft het station een algemene dienst voor onderhoud van gebou wen, van wegen, waterleiding, elektriciteit, plantsoenen en alles wat daar nog Dij komt. Men bouwt zelf zenders en antennes: er is een afdeling voor onderzoek en metin gen. Verder is er een eigen bus dienst op Uddel en Garderen voor die leden van het 220 man tellende Dersoneel die daar wonen. In sa menwerking met de V.A.D. wordt een busdienst op Apeldoorn onder houden. Er is een eigen brandweer. De 37 fezlnnen, die rondom de zendge- ouwen wonen, betalen hun huur en elektra de waterdistributie is gratis rechtstreeks aan de P.T.T. Er is een goed florerende sport- en ontspanningsvereniging Interessant voor de P.G.E.M. is, dat het station met soms zo'n slor dige 25.000 per maand aan elek triciteit tot haar beste klanten be hoort Een wereldje op zich zelf, maar van grote betekenis voor Nederland in Het verkeer met de wyde wereld om ons heen. En zo groeide het. Met ongedachte en onverwachte verrassingen. In de omge ving van de antenneverlengspoel "genlük een verlengspoel van de anten ne in het gebouw opgesteld ontstond een sterk magnetisch krachtenveld en daarin deden zich verschijnselen voor die aan St.-Elmusvuur deden denken. Aan puntige voorwerpen ontstonden blauwe vuurpluimen, zoals ook wel op scheeps masten gebeurt als de lucht voor een onweersbui met elektriciteit geladen is. In Indië had dit zelfs bijna catastrofale gevolgen, doordat overspattende vonken brand veroorzaakten. Men kreeg daar namelijk hetzelfde verschijnsel, zodat af schermingen van koper aangebracht moesten worden. Op 9 augustus 1920 was net de bouw van het zendstation Kootwijk begonnen; de eerste betonstorting werd verricht door mevr. König-de Bruin, echtgenote van de toenmalige minister van water staat de heer A. A. H. W. König en in tegenwoordigheid van o.a. de heer E. P. Westerveld, directeur-generaal der Pos terijen en Telegrafie. Architect was de heer M. Luthmann en niet Berlage zoals over het algemeen wordt aangenomen. Begin november 1920 stonden er 6 mas ten van 200 meter hoog, in februari 1922 werd met de montage van zenders enz. begonnen, in juni 1922 was men daarmee klaar, van november 1922 tot januari 1923 was men druk met het afregelen van de zenders en op 18 januari 1923 was de verbinding met Indië een feit. Officieel werd dat 7 mei van dat jaar. Sindsdien ging de ontwikkeling ononder broken door. De signalen voor radio- telegrafie straalden vanaf de Kootwijk- se beide naar alle zijden de wereld in en in 1929 kon ook een dagelijkse openbare radiotelefoondienst tussen Nederland en Indië geopend worden. Dat was wel spec taculair en er werd al spoedig een druk gebruik van gemaakt, De tarieven, reeds van de aanvang af niet hoog, werden in de dertiger jaren teruggebracht tot 15 per drie minuten voor famlliegesprek-, ken. Men zag het terecht ais een wonder. Praten met mensen die meer dan 12.000 km ver weg aan de andere kant van de aardbol woonden! Toen ontwaakte toch ook by duizenden de nationale trots: Nederland behoorde hierin tot de eerste landen ter wereld. Het ontvangststation is na veel omzwer vingen van Sambeek in Nederhorst den Berg (NERA), terecht gekomen, van waar de berichten naar de bedrijfscentra voor telegrafie en telefonie te Amster dam gaan. Dit is het centrale punt, ook voor het uitzenden, waarvoor een kabel verbinding met Radio Kootwijk bestaat. Het radioverkeer gaat momenteel niet meer via de zeer lange golven van de Telefunken machinezender maar via een groot aantal kortegolfzenders. adio Kootwijk omvat nu ruim vijftig Advertentie Bgnt U ook van mening, dat elektrisch scheren beter is? Wanneer U zich echter sneller, dieperen secuurder wilt scheren, gebruik dan Blett vóór het scheren. Dat is het beste recept, dat wij U kunnen geven. Blett maakt Uw baardhaar "wakker". Het baardhaar wordt hoog op gericht 10 minuten lang. Nu wordt elke haar op de diepste plaats afgeschoren. Zo bent U dus veel beter geschoren. Blett vóór het scheren.... 's avonds nóg gladgeschorenl De Nederlandse regering heeft aan Suri name een deel van de inrichting voor een regionale werkplaats voor vakoplei ding van volwassenen ten geschenke gegeven. Dit ter ondersteuning van de werkzaamheden om het land tot ont. wikkeling te brengen, een der voor naamste doeleinden van het tienjaren plan. Het ministerie van sociale zaken en volksgezondheid heeft de apparatuur on langs doen verschepen naar de Suri naamse hoofdstad Paramaribo. De zen ding bestond uit 3 draaibanken, 2 slijp- koppen, 1 grote en 1 kleine boormachine, 1 schaafbank, 1 metaalzaagmachine, 1 platenschaar, 1 aambeeld, 2 vlakplaten, 18 bankschroeven en 1 beitelsltjpma- chine. Teneinde hulp te bieden bij het opstellen van de machines vertrokken gisteren drie instructeurs en een magazijnmees ter van Nederlandse regionale werk plaatsen naar Suriname. Zij zullen daar ongeveer drie maanden blijven om tech nische bijstand te verlenen en om Suri. naamse instructeurs in te werken. (Door onze economische medewerker) Steeds meer mensen vinden de weg naar een bank om geld te lenen. Dat blijkt zonneklaar uit de jongste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek over het afbetalings- en volkskredietwezen. Ook de afbetaling neemt toe maar toch niet in hetzelfde tempo als de krediet verlening. Wij zullen eerst de cijfers laten spreken. Men veronderstelt dat 16 mensen zijn verdronken toen zes vissersboten bij hevi ge stormen in de omgeving van IJsland zjjn vergaan, zo werd donderdag gemeld uit Reykjavik. Guatemala heeft de communistische par tij buiten de wet gesteld. Tegelijkertijd werd een wet uitgevaardigd waarin communisti sche activiteiten als „misdadig" worden be schreven. 9 In Ghana ls een bioscoopbezoeker tot duizend gulden boete veroordeeld omdat hij tijdens het spelen van het nationale volks lied niet opstond. „Ik was te vermoeid om te slaan", zo luidde zijn verdediging. Zeven Russische deskundigen zullen ln Adidome, in het oosten van Ghana, cursus sen gaan verzorgen voor de opleiding var Ghanezen voor de bediening van landbouw werktuigen. kortegolf-zenders (vermogen variërend van 3 tot 60 kW) met bijbehorende an tennes, werkend naar vrijwel alle wind richtingen der aarde, met vaste sta tions, maar ook mobiele stations (sche nen en vliegtuigen). Vat de verbindingen met de vaste sta tions betreft, zijn er telefoonverbindin gen met: Hollandia (hoe lang nog?), Pa ramaribo, Willemstad, New York. Tele- graaf-telex-verblndingen zjjn er o.a. met bovengenoemde stations en verder met Zuid-Amerika, China, Japan, Midden- Oosten (verschillende landen), Pakistan, Italië, Portugal. De opsomming is lang niet volledig en we hebben ook niets gezegd over de ge weldige aanpak van na de tweede we reldoorlog. De bezetters hadden het zendstation in deplorabele toestand ach tergelaten, leeggeroofd en zinloos ver nield. Er zou een boeiend boek te schrij ven zijn over wat Nederlandse technici daar op de Kootwijkse heide hebben klaargemaakt. Over de grote bedrijfs zekerheid van het zendstation. Over het TOR-systeem van dr. ir. H. C. A. van Duuren, directeur van het dr. Neher- laboratorium van de P.T.T. Het TOR-systeem (telex over radio) maakte het mogelijk de radiokanalen te -ebruiken voor het telexverkeer, dat laardoor feilloos functioneert. Een geni ale uitvinding, over vrijwel de gehele wereld toegepast, waarmee andermaal bewezen werd, dat de Nederlandse radio technici. na wat zij in het verleden reeds presteerden, op de hoogste ladder blijven staan. Zij hebben aangetoond dat de radio een waardevolle en bedrhfszekere brug van continent naar continent is. Waar de moderne kabels over de bodem van zeeën en oceanen plotseling en voor lange tijd defect kunnen raken, blijft de weg door de ether open! Het interieur van de eerste studio in 1927 zwaar geluiddempend maar met toelke middelen 1962 t.o-v. 1961 gemeent. volkskredietbanken particuliere geldschietb. jetaalzegelkassen persoonlijke leningen Het totale bedrag aan verstrekte lenin gen nam dus over de gehele linie toe, waarbij natuurlijk onmiddellijk de bloei van de persoonlijke leningen in het oog valt. Maar wy moeten toch ook niet over het hoofd zien dat het aantal geven leningen groter is geworden, wel de particuliere geldschietbanken als de handelsbanken en financieringsmaat schappijen, welke persoonlijke leningen geven, kunnen op een uitbreiding van de clientèle bogen. De cyfers van de afbetaling spreken lang niet zo tot de verbeelding. De af betalingsverkoop van de grootwinkelbe drijven steeg in 1962 met 13 pet. en die van de overige detailhandelszaken met inbegrip van de afbetalingsmagazijnen met 6 procent. Daarentegen zakte de afbetalingsver koop van de postorderbedrijven. Met hoeveel procent is nog een vraagteken, omdat het cijfer over december nog niet bekend is. Het is vermoedelijk echter groter dan 10 pet. Dat het de postorder bedrijven tegenwoordig niet naar den vleze gaat, hebben wij enkele weken leden nog uit de doeken gedaan. Liever geldkreiiet Op duidelijke wijze illustreren de cij fers, dat er meer belangstelling voor het geldkrediet is gekomen. Nqdat het geld geleend is, kan de consu ment contant in elke winkel kopen. Bij het goederenkrediet, dat is dan de verkoop op afbetaling, is de con sument aangewezen op winkels waar men op afbetaling wil verkopen. In de praktijk betekent dit wel, dat de consument in nagenoeg alle winkels terecht kan. Maar welke weg de consument ook in slaat, hij moet het verschuldigde in ter mijnen terugbetalen. In beide gevallen wordt dus eerst gekocht en daarna ge- aantal 1% 13% J bedrag 14 95 26 9! 595 42 95 spaard. Toch is er nog wel een opmer kelijk verschil tussen beide systemen. Bij het kopen op afbetaling moet tegen woordig een bedrag contant worden be taald, dat varieert al naar gelang het artikel. De bedoeling hiervan is het ko pen op afbetaling ar te remmen. Bij het lenen van geld heeft de consument hier geen last van. Uitbreiding cijfers geven uiteraard de indruk, dat de kredietverlening zich op tomeloze wijze ontwikkelt in de richting van enorme bedragen. Het is moeilijk te zeggen waar wij eens terecht zullen ko men. Wel lirt het in de lijn der ver wachting dat het consumentenkrediet (de verzamelnaam voor geld- en goede renkrediet) zich geleidelijk aan zal uit breiden. Een gezin went aan een stijgend inko men en het gaat er dan op rekenen, dat het nog verder omhoog zal gaan. Menigeen zal nu op die stijging vooruit willen lopen en uit overwegingen van prestige dure stukken willen aan schaffen. Heeft men het geld er niet voor. dan zal men vermoedelijk op af betaling kopen. Stataskwestie Maar er zijn nog andere krachten: de bevolking breidt zich regelmatig uit, steeds meer jonge mensen vin den kopen op afbetaling geen schan de. En zo blyken juist psychologische motieven de uitbreiding van het con sumentenkrediet op te duwen: men wil een nieuwe status duidelijk tot uiting brengen, men wil een bestaand gevoel van ontevredenheid wegwer en. Dit zijn dan de krachten die by de con sument werken. Het spreekt vanzelf dat de kredietverlenende instellingen hierop inhaken. Vooral de banken voe ren een krachtige propaganda om de persoonlijke lening er in te krijgen. Zy doen dit niet alleen omdat zij een aantrekkelyke rente maken, maar ook omdat zij een nieuwe kring van relaties in de inkomensgroepen van 5000 tot 10.000 proberen te kweken. Ook al zien wy een Spectaculaire stij ging van het consumentenkrediet, de omvang blijft naar verhouding beschei den. Er zijn geen up to date cijfers be kend, maar als wy uitgaan van cijfers van vorige jaren en rekening houden met de groei, dan komen wy voor 1962 tot de volgende ronde bedragen: een be drag van 50 miljoen aan persoonlyke leningen, van 75 miljoen aan lenin gen van de gemeentelijke volkskrediet banken, van iets meer dan 20 miljoen aan leningen van de particuliere geld schietbanken en van 40 miljoen aan voorschotten van de betaalzegelkassen. Met elkaar is dat zo'n 185 miljoen aan geldkrediet. Daarnaast komt dan nog het goe derenkrediet. Het is bekend, dat 660 detailhandelsbedrijven in 1961 voor 138 miljoen op afbetaling ver kochten. Er zyn echter meer za ken die dit doen en bovendien zyn er dan nog de grootwinkelbedryven en de postorderbedrijven. Wy zullen daarom niet zo heel ver uit de buurt zijn, als wij het totale consumenten krediet ln de buurt van de 450 miljoen schatten. Geen gevaar Dit ïykt behoorlijk wat. Maar als wy nu weten dat er door de gehele Nederlandse bevolking in een jaar voor zo'n 24-.000 miljoen wordt gekocht, dan maakt het totale consumentenkrediet nog geen 2 procent van de totale consumptie uit. Dit is beslist geen gevaar opleverend percentage. Althans nationaal economisch gezien. Trouwens, als dit wel het geval zon zijn, zou de overheid zeker de teugels verder aanhalen en zou ook de Nederiandsche Bank wel maatregelen nemen om de kredietverlening in te dammen. Dit alles wil overigens niet zeggen, dat in be paalde gevallen per gezin niet een te groot bedrag is opgenomen. In de nacht van donderdag op vrjjdag is de 75-jarige mejuffrouw J. M. Vree- ling uit de Abeelstraat te Haarlem- Noord in het grote gasthuis aan de ge volgen van koolmonoxydevergiftiging overleden. Zondag troffen buren haar in bewuste loze toestand aan, waarna zij naar het ziekenhuis werd overgebracht. Zij is niet meer tot bewustzyn gekomen. In de af gelopen week hebben zich in Haarlem zes gevallen van koolmonoxydevergifti ging voorgedaan. In de andere gevallen vielen geen slachtoffers. INHALEN OP AUTOSNELWEGEN U zult het ook wel eens meegemaakt hebben dat een sneller rijdende achter ligger zijn geduld niet kan bewaren en met de koplichten begint te knipperen om U te dwingen ofwel sneller te rijden of naar rechts te gaan. Het moment, dat degene die inhaalt naar rechts zal gaan, willen zij op deze manier versnellen. Kennelijk willen zij zo snel mogelijk verder zonder zelf ge hinderd te worden. Het knipperen met de koplichten en het op zeer korte af stand achter de voorligger gaan rijden is weinig correct en inak niet zonder gevaar. Men is immers niet alleen op de weg. Daar staat tegenover dat men, voor men gaat inhalen, zich er terdege van overtuigt dat men een snéller rij dende auto inderdaad niet hindert door vlak voor hem de inhaalstrook op te sturen. Het lijkt er wel eens op of men de bepaling om geen snelheid te vermeer deren als men wordt ingehaald niet of nauwelijks kent. De inhaler heeft im mers zijn gehele manoeuvre afgestemd op de snelheid van degene die wordt in gehaald. Gaat deze laatste zijn snelheid verhogen dan komt de inhaler in een moeilijke situatie, hij wordt gedwongen langer op de linkerhelft te blijven of zijn inhaalmanoeuvre zelfs af te breken. De ingehaalde mag daarom zijn snel heid niet vermeerderen als hij merkt dat een ander hem voorbij wil. De ANWB meent dat men er goed aan zal doen zelfs in te houden als men be merkt dat de inhaler in moeilijkheden komt. Besef dat u door uw rijxoijze de inhaler vaak uit een moeilijke situatie zult kunnen redden, maar door onver standig rijden hem maar al te gemak kelijk in gevaar kunt brengen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1963 | | pagina 11