Ontdekkingsreiziger in
Engeland en Schotland
De mooiste route naar de
Tips voor
Maart 1963
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
8
Het is dat die zee ertussen-zit, anders zou men elk jaar een massale uit
tocht van Nederlanders naar Engeland zien. En van Duitsers, Scandi-
naviërs, Belgen en wellicht ook van Fransen ze zullen ten slotte niet
allemaal iets op Engeland als Europa-partner tegen hebben. Maar als die
zee er niet was, was Engeland Engeland niet meer en dan was het waar
schijnlijk niet zo'n begerenswaardig vakantieland als het nu is en voorlopig
ook nog wel blyft. Wat kenmerkt Engeland namelyk: het eiland-zijn, het
daardoor anders-zyn, het daardoor meer-verbonden-zyn met de tyd die achter
ons ligt en die zo vol was aan sfeer en styl.
Het is toch eigenlijk wel typerend
voor Engeland: het feit dat het
alle stormlopen van Hitiers furieuze
horden weerstond. Wat moeten
eigenlijk de dertig kilometers, die
Frankryk van Engeland scheiden,
voor de onoverwinnelijk lijkende
Duitse legers zijn geweest? Dat is
het feit, dat dat stukje Kanaal tus
sen de heuvels bij Calais en de witte
krijtrotsen bij Dover, die men van
deze kant met het blote oog kan zien,
niet zozeer twee landen scheidt, maar
twee werelden. Engeland is een we
reld apart, een land waar je het idee
hebt dat je héél ver van huis bent.
Je kunt door Noord-Afrika rijden en
in de eenzaamheid van Lapland lo
pen en toch het gevoel hebben, dat
iets je nog verbindt met thuis. Je
kunt zonder een woord Frans te ver
staan volkomen op je gemak door
Frankrijk toeren, je kunt zonder één
aarzeling de scherpste hairpin nemen
op een Alpenweg (en dat wil voor
een lagelander. toch wat zeggen), je
kunt je bruin laten branden aan de
Rivière di Levante alsof het je da
gelijks werk is je zult je in En
geland, dat veel dichterbij ligt, voe
len als de ontdekkingsreiziger. En
dan met name als de ontdekkingsrei
ziger in het land van je dromen; het
land dat karakter heeft, dat de mo
derne techniek en het moderne voe
len niet verwerpt, maar dat toch z'n
stijl, z'n intimiteit, z'n gezelligheid-
van-vroeger heeft bewaard.
Dat Engeland anders is dan anders
is geen verwijt. Integendeel: het is
een compliment omdat het land zó
boeit dat men zich elke dag opnieuw
elk uur weer bewust is, dat men in
Engeland is. Engeland is nérgens
mee te vergelijken het is Enge
land en daarmee uit. Dat betekent
dan ook meteen, dat een vakantie in
Engeland niet anders dan bijzonder
kan zijn. En laten we er meteen aan
toevoegen: niet anders dan bijzonder
plezierig kan zyn, want de Britten
mogen de heer de Gaulle dan ge
prikkeld hebben, als gastheren tijdens
een vakantie zijn ze allerplezantst,
allerbehulpzaamst en allergeduldigst.
Vakantie in Eugeland geeft maar
één probleem: waarheen? Er
zijn landen waar het er niet toe doet
hoe men rydt en welk vakantieoord
men kiest. Er zyn landen waarvan
U precies weet, naar welk deel li
uw schreden moet richten omdat het
d&ér bijzonder mooi en typerend is.
Groot-Brittannië is als een sïnter-
klaasetalage vol lekkernyen en 1
bent het kind, dat iets mag nitzoe
ken.
U kunt nu wel zeggen: déar moet je
zijn, in het Lake District, in Corn
wall, in de badplaatsen aan de zuid
kust, in de Schotse Hooglanden in
Groot-Brittannië kunt U nooit we
ten waar U nu net d&t tegenkomt
dat het hoogtepunt van de vakantie
wordt. Dat kan net zo goed vlak bij
als ver van Londen zijn, dat kan mis
schien nog eerder het geval zijn in
een kléin dorpje op de Yorkshire-
moors dan in zo'n gerenommeerde
badplaats in het zuiden.
Nu hoeft het helemaal niet zo te
zijn, dat de keus van de Britten zelf
ook uw keus is, maar waarschijnlijk
zit er voor U toch wel een aanwij
zing in de conclusie, waartoe de
Royal Automobile Club in Engeland
zojuist aan de hand van de infor
maties, die bij haar bureaus zijn in
gewonnen, is gekomen. Deze name
lijk, dat de Britten, voor zover ze hun
vakantie in eigen land doorbrengen,
een duidelijke voorkeur hebben voor
deze vjjf gebieden: de West-Country
(dat is de zuidwestpunt van Enge
land), Noord-Ierlana, Wales, East
Anglia cn Schotland.
wonderlijkste basalten formatie in de
vorm van een honingraat aan de
kust van Antrim in het uiterste noor
den. Die merkwaardige verzameling
basalt, die daar van het groene land
afloopt, naar het blauw van de
oceaan, moet zijn ontstaan door een
vulkanische uitbarsting, eeuwen en
eeuwen geleden. De vulkaan stuwde
gesmolten basalt naar boven en bij
het afkoelen „kristalliseerde" het on
der zware druk in vijf- en zeshoekige
basaltstaven. Ook Noord-lerland
heeft prachtig viswater, rijk aan
zalm en forel (bekend is het meer
Lough Erne in het westen). Een bij
zonder brok natuur vindt men in
het zuidoosten van Ulster: de Mour-
ne-mountains; het feit dat die heu-
en een stad, die wel zó volmaakt
Engels is, dat U daar elke vergelij
king met ons kikkerlandje wel met
een laat schieten. (Tussen twee
haakjes: over Cambridge bestaat een
voortreffelijke Nederlandse Foto
pocket van Contact, gemaakt door
Cas Oorthuys: „Oxford en Cam
bridge"). Cambridge is een juweel
tje, maar de meest fonkelende dia
mant erin is Kings College, een zo
wel van binnen als van buiten vol
maakt gebouw. Let in East Anglia
bijvoorbeeld wanneer U er door
rijdt op weg van Harwich naar het
noorden of westen ook even op
Colchester (bekend om z'n oesters
en rozen én omdat het de eerste Ro
meinse nederzetting in Engeland was
en neem van ons aan: die oude Ro
meinen wisten waar ze zich neder-
Wales
Wie „het aparte" in Groot-Brittan
nië zoekt, zij Wales aanbevo
len. Zevenhonderd jaar geleden al
kwamen Wales en Engeland in één
koninkryk, maar nog altijd heeft Wa
les zijn aparte karakter, zijn aparte
taal zelfs weten te handhaven. Het
landschap heeft er een grandeur, die
men nergens in Groot-Brittannië zo
vindt. Daartoe dragen de machtige
haast grimmige kastelen, die men
overal ziet, het hunne bij. De be
kendste zijn Harlech (herinnert U
West Country
The West Country, zo noemen de
Britten de slurf, die naar het
zuidwesten priemt met Lands End
op het end. Maar wat aan het be
gin? Tja dat weten de Engelsen
eigenlijk zelf niet, maar in ieder ge
val rekenen ze Salisbury al bij de
West Country. Salisbury met zijn
machtige kathedraal en (vlakbij) het
oudste prehistorische monument van
Engeland, Stonehenge op de Salis
bury Plain, is een uitstekende 'pre
lude op het merkwaardige land, dat
dit schiereiland is. Voordat U ver
der lijdt: die twee buitens bij Salis
bury, die nog niet zo lang geleden
voor het puDliek zjjn opengesteld,
mag U zich niet laten ontkomen. Het
zijn Wilton House, waar in één zaal
zestien Van Dijks hangen die er nog
nooit vandaan zijn geweest en Long-
leat, het Tudorkasteel van de mar
kies van Bath. Die stad Bath zelf
ligt meer naar het noordwesten,
richting Bristol en het is de moeite
waard om er de huizen in Georgiaan-
se stijl en de oude Romeinse aan
denkens te zien. Van Bath zuidwest-
waarts naar Wells, dat een intiem
kathedraaltje heeft en waar U vlak
bij de grotten van Wookey Hole
vindt. Op weg naar Devon en Corn
wall passeert U dan Glastonbury,
een van de eerste gekerstende dorp
jes van Engeland. Ja, en dan komt
U in Devon en Cornwall, totaal ver
schillend van wat U tot dusverre
in Engeland zag. Dat komt door de
natuur (heuvels met moors en daar
tussen rivierdalen met dorpjes, die
eeuwenlang geen verandering onder
gingen), maar ook door het klimaat,
dat hier zo zacht is, dat er subtro
pisch"- planten groeien. U moet be
slist even doorrijden tot 's lands end
en als de tijd het toelaat, van Pen
zance uit even oversteken naar de
Scilly-eilanden, waar zo meteen de
miljoenen narcissen weer in volle
bloei staan. Niet ver van Penzance
ligt de Sint Michaels Mount, de pen
dant van Mont Saint Michel aan de
Franse overkant en net zo'n toe
ristische trekpleister.
Noord-lerland
Noord-lerland (Ulster), het Britse
deel van het „groene eiland",
doet wat natuurschoon betreft niet
onder voor het zuidelijk deel. Dezelf
de kristalheldere lucht, hetzelfde
groene gras, dezelfde Keltische re
licten, maar wat Ulster éxtra heeft,
dat is de Giants Causeway, de aller-
zich het lied „Men of Harlech",
waarin de dappere verdediging door
het huis van York tijdens de Rozen-
oorlogen wordt bezongen Cearnar-
von, Conway en Beaumaris, allemaal
in het oordwesten en allemaal in de
dertiende eeuw gebouwd door Ed
ward I. Het meest interessante ge
bied in Wales is Snowdonia, met de
Snowdon (1200 meter) als middel-
§unt. Het beklimmen van de Snow-
on geen peuleschilletje en voor
onervaren trekkers ook nog niet een
ongevaarlijk is een belevenis.
Streep verder op de kaart van Wales
even aan: de Black Mountains en
Brecon Beacons (allebei benoorden
Cardiff), een heerlyk ruig heidege
bied met liefelijke dalen; het dal van
de Wye (tegenover Bristol aan de
noordkant van het Kanaal van Bris
tol), waar de Wye zich door het
prachtige Forest of Dean wringt en
waar de indrukwekkende ruïnes
vindt van de Tintern-abdij; en dan
in het hart van Wales, in Radnor
shire, de Elan Valley, het dal dat
met zijn keten van meren wel het
Lake District van Wales wordt ge
noemd.
East Anglia
Tja misschien zult U zeggen: we
hebben thuis laag land genoeg,
ik wil nu wel eens wat heuvelachti
gere zien en misschien zou U daar
om denken, dat East Anglia (ruw
geschetst het gebied tussen The
Wash en de Theems) voor ons niet
interessant is. Inderdaad: er bloeien
tulpen, er zyn sloten en kanalen,
groene weilanden en het gebied dat
aan The Wash (een soort Lauwers-
zee) grenst, noémt men zelfs Hol
land. Maar in dat East Anglia ligt
ook Cambridge, de universiteitsstad
zetten!), op Norwich met z'n im-
Ïiosante kathedraal en niet in de
aatste plaats op Ely, noord van
Cambridge, midden in het gebied dat
men Isle of Ely noemt, Ely heeft
een opvallend mooi kathedraaltje en
een prachtige oude Kings School.
Schotland
Wanneer U zo over de golvende
heuvels, door de dichte bossen
en langs de huppelende beken van de
„Lowlands" ten slotte Edinburgh
hebt bereikt en daar hebt rondgeke
ken (want men rydt maar zo niet
dóór de stad, die als een van de
meest charmante van Europa bekend
staat) wacht U dat stuk van ons
werelddeel, dat misschien wel het
meest sprookjesachtige is. Of nee:
een sprookje zyn de Hooglanden niet
ze zijn het' waarworden van een
hele serie sagen en legenden. De
Schotse Hooglanden zijn (zélfs ver
geleken by Engeland, dat toch ook
al heel anders dan anders is) een
van de hoeken van West-Europa, die
eigenlyk niet in het schema van de
obligatie vakantielandschappen pas
sen. Het is niet dat ruige van Noor
wegen, niet dat wei-gemanicuurde
van Zwitserland, niet het speelse van
Frankrijk en niet het zakelyke dat
sommige delen van Duitsland ken
merkt. Het is een wonderlijke men
geling van dat alles: een mixture
van een machtige natuur en ver
ouderde traditie van liefelijkheid en
mystiek, van ongekunsteldheid en
raffinement, van openheid en ge
heimzinnigheid, van verlatenheid en
intimiteit. Een gebied, waarvan U
zonder meer aanneemt dat de sagen
er nóg inhoud hebben, waar de doe-
delzakmuziek méér is dan een uiting
van buitenissigheid en waar de tra
ditie van de rokjes van de jongens
zinvoller (zy het misschien niet prak
tischer) is dan de broeken-rage van
de meisjes ten onzent. De Schotse
Hooglanden U mag van ons niet
vragen ze in een paar regels te te
kenen. Als tegenprestatie zeggen wij
U toe, dat we er binnenkort- eens
echt voor zullen gaan zitten om alle
verrukkelijkheden voor U uit te stal
len.
DOORLUCHTIG
Gaan meer passagiers
door lucht naar Enge
land dan per boot. In '62
ging 51 procent van rei
zigers tussen Westeuro
pees continent en Britse
eilanden door lucht. Per
centage was voor van
Noord-Amerika komen
den nog veel hoger: te
genover elke scheepspas
sagier stonden drie lucht
reizigers.
BACH
Eerste week van juli
Bach-festival in Oxford.
Lezingen, concerten, or
gelbespelingen e.d.
BRON Y MOR
In Noord-Wales is ge
heel nieuwe badplaats in
lanbouwBron-y-Mor
jfte wel Zeekant. Komt
te liggen tussen Towyn
en de zee, bergen van
Snowdonia vormen ach
tergrond van strand. Ko
men bungalows, flats,
luxe hotels, motel, con
ferentiehal, winkels, ver-
maalccentrum enz. Land
schap behoort tot mooi
ste van Groot-Brittannië.
LAAT U GIDSEN
fs in Londen zoveel te
zien, dat u eigenlyk gids
zou moeten nemen. Kan!
Loop even naar Wash
ington Hotel, in Curzon-
street, hoofdkwartier
van Guild of Guide Lec
turers, en u krygt er
meteen een mee. Keus
uit vele: voor oude ge-
oouwen, voor traditione
le ceremonies en ga
maar door.
STUDENT?
Vraag dan even naar
programma van zomer
cursussen voor oudere
jaarsstudenten aan uni
versiteiten van Oxford,
Stratford-upon-Avon en
Edïngburgh. Is niet al
leen praten-praten, maar
ook op excursie naar in
teressante dingen.
ROYAL SHOW
Royal Show, grootste
landbouwtentoonstelling
ter wereld, zal voortaan
steeds worden gehouden
in park van Stoneleigh
Ebbey, tien myi van
Stratford-upon-Avon.
Dit jaar van 2-5 juli.
Wie iets met landbouw
te maken heeft, mag er
gratis heen, mits tcvo-
ren aangevraagd by
Royal Agricultural So
ciety of England.
British Travel Associa
tion (Leidseplein 29, Am
sterdam) heeft klein
boekje uitgegeven met
duizenden adressen van
pubs en inns in geheel
Brittannië. Boekje heet
„Guide to Happiness"
omdat ene dr Johnson
eens gezegd heeft, dat
de mens nog nooit iets
heeft uitgevonden, dat
zoveel vreugde heeft ge
bracht als goede pub of
herberg. Zijn vele inns
bij, die historische of
architectonische waarde
hebben; allemaal heb
ben ze gerenommeerde
keuken.
TRUST-CRUISE
Britse National Trust or
ganiseert dit voorjaar
boottochten langs kust
van Wales en Noord-
lerland - met schip van
2900 ton kunnen 150
man mee- Wordt bezoek
gebracht aan eigendom
men van Trust aan kust,
o.a. Giants Causeway.
Ook dergelijke excursies
in Schotland.
EDINBURGH
Op Edingburgh-festival
zullen dit jaar werken
van moderne componis
ten worden uitgevoerd.
Berlioz, Shostakovich en
Schönberg staan op pro
gramma evenals Bela
Bartok, Tippett en Hen-
ze. Groep van Teatro
San Carlo uit Napels
brengt opera's.
MALLEMOLEN VAN
LONDENS PTT
Wordt er in Londen wel
moderner maar niet leu
ker op met al die grote
wolkenkrabbers, die Sint
Pauls tot kleine jongen
hebben gemaakt en die
torens van Tower op
speelgoedspul doen ïyken
Zelfs Big Ben is niet zo
big meer als zo meteen
(dit voorjaar al) de to
ren van de PTT klaar is:
met z'n 152 meter torent
ie hoog boven de city
uit. Enige troost is, dat
bovenin een restaurant
komt, dat langzaam
ronddraait met gangetje
van 180 meter per mi
nuut, zodat men al eten
de wisselend panorama
over Londen krygt.
Het is natuurlijk helemaal niet nodig dat U uit uw vakantie
haalt wat er in zit: als U er maar uitgerust en vol nieuwe
krachten van terugkomt. Wat ons betreft mag U gerust de
hele veertien dagen op uw rug in een duinpan liggen of fiet
sen door de bossen van de Veluwe zonder dat U de moeite neemt
om eens dat natuurhistorisch museum van het eiland of het natio
nale park De Hoge Veluwe te gaan bekijken. Maar stel dat U de
verre tocht naar de warme Middellandse Zee-kust wilt ondernemen,
zou het dan niet leuk zijn, ook uit de reis erheen (of ervan terug)
te halen wat er in zit? Óm van die mammoetrit iets anders te
maken dan één grote jakkerpartij? Om de gelegenheid te baat te
nemen, van die reis op zichzelf een féést te maken?
Aannemende, dat er dit jaar weer
tallozen op weg zullen gaan naar dat
deel van Europa, waar de kans op
zon groter wordt geacht dan bij ons
(merkt U hoe voorzichtig wij ons uit
drukken sinds wij verleden jaar op
Vlieland méér zon hebben gehad dan
vrienden, die het aan de Cöte d' Azur
meenden te*moeten zoeken?), hebben
wij een route vol variatie van noord
naar zuid samengesteld. U mag 'm
ook van zuid naar noord gebruiken
en ook in beide richtingen, want er ïf
op deze weg genoeg te zien om er ïi
beide richtingen de handen vol aan te
hebben. We hebben de route in moot
jes gehakt; elk daarvan is gevarieerd
genoeg om er een hele vakantie door
te brengen, maar wij hebben de zaak
toch zo gerangschikt, dat U de aan
trekkelijkste punten en passant kunt
meenemen.
OURTHE-DAL
We beginnen onze tocht in Luik en
omdat we geen hoofdbrekens met
hoofdwegen willen hebben, volgen we
niet de F9 naar Luxemburg-Straats
burg, maar het Ourthe-dal (in Luik
vragen naar Loert met een korte oe,
want ze spreken er consequent
Frans). U zit dan even later in het
dal van de mooiste rivier van België
met een verrukkelijke variatie: heu
vels, uitgestrekte bossen, grimmige
rotsen, leuke stadjes (let op Durbuy,
dat met z'n 350 inwoners de kleinste
stad van Europa wordt genoemd),
met schilderachtige dorpjes en een
rijkdom aan oude kastelen. Boven
dien met een hele serie grotten, die
merkwaardigerwys in ons land niet
zo bekend zyn. Dat begint meteen al
in Comblain-au-Pont, waar twintig
feeëërieke onderaardse zalen met
prachtige druipsteenformaties ter be
zichtiging staan. De Ourthe is een ri
vier om het kalm-aan te doen; om
eens te zwemmen, te kanoën of een
aasje uit te werpen. Er zyn goede
hotelletjes en restaurants aan de
Ourtheweg, terwijl het er ook voor
treffelijk kamperen is. Na het her
nieuwde La Roche gaat U richting
Houffalize (zoek onderweg nog even
naar liet punt waar de beide Ourthe-
armen samenvloeien: het is een van
de mooiste plekjes van België). Van
Houffalize steekt U via romantische
binnenweggetjes over naar onze an
dere Beneluxpartner.
LUXEMBURG
Eigenlyk is het noordelyk deel van
Luxemburg, de ösling, niet een ge
bied voor doortrekkers, maar voor
blijvers en dan met name voor wan
delaars. Goed, Clervaux met zijn
kasteelruïne en Benedictijner abdy is
ook voor U het bekijken waard, maar
waarom we U hierlangs leiden- is
omdat wy U toch beslist Echternach
willen laten zien. Echternach, waar
Willibrord grondslagen voor de abdij
legde, is een stad, waarin zich de
historie van dertien eeuwen christen
dom weerspiegelt; men waant er zich
in de middeleeuwen terug. Als U
vroeg „op vakantie" gaat, zorg dan
dat U hier op Pin les ter-Drie koningen
bent; dan is er de uiterst merkwaar
dige springprocessie: vyf passen
vooruit, drie achteruit en dat in een
ritme, dat op de polka lykt. Van Ech
ternach volgen we de schilderachtige
weg langs de Moezel (Duitse grens!
over Grevenmacher naar Remich.
Vlak bij dit wijnbouwdorp, even ten
westen van de autoweg, liggen de ge
bouwen en kelders van de „Caves St.
Martin". In een machtig rotsmassief
is een labyrinth van kilometers lange
gangen uitgehouwen en daar. in een
zomérs en winters gelykblijvende
temperatuur, vindt men ontzaglijke
wijnvoorraden in flessen, vaten, fus
ten en enorme reservoirs, die „cuves"
heten. Ze zijn te bezichtigen. Na Re
mich hebt de keus uit twee routes
en de keus wordt bepaald door uw
smaak: wilt U de slagvelden bij Ver
dun zien of prefereert U steden als
Nancy en Straatsburg?
VOGEZEN
Voor Verdun (van Remich te berei
ken via de stad Luxemburg) moet U
een aparte instelling hebben. Per
soonlijk zyn we in de vakantie nooit
zo belust op slagvelden met duizen
den kruisjes, maar Verdun is voor
van de eerste wereldoorlog, die daar
alleen al aan tienduizenden en tien
duizenden het leven kostte, afronden,
dan moet U ook even het oorlogsmu
seumpje in Verdun zien. Ga dan zuid
waarts over Bar-le-Duc met z'n
uniek standbeeld van een skelet in de
kerk, over Domrémy aan het prille
begin van de Maas, waar het huis
staat, waarin Jeanne d'Arc geboren
is en Epinal, waar U per se even de
moderne Notre Dame moet zien. Dan
gaat U de Vogezen in: Remiremont,
Gérardmer, Col de la Schlucht en
daar rechtsaf de mooie Bergkam-
menroute (Route des Crêtes) langs
over de Grand Ballon naar Mulhouse.
Mooier vinden wy (maar dat is een
kwestie van smaak) de route van Re
mich over het sterk geïndustrialiseer
de Thionville en Metz naar Nancy
(Place Stanislas en Lotharings mu
seum met vyf bijzondere wandtapy-
ten zijn bekijken waard). Via Luné-
ville (kasteel) en het prachtig gesitu
eerde Dabo ryden we naar Straats
burg, dat voor de kunstliefhebber een
ware schatkamer is (vergqet de ka
thedraal met z'n fraai bewerkte
voorgevel en z'n astronomisch uur
werk in geen geval). Wat nu komt,
is waarschynlyk een van de meest
bijzondere delen van de tocht naar
het zuiden. Van Straatsburg niet
rechtstreeks naar Colmar-Mulhouse,
maar via Obernai langs de Mont
Sainte Odile en vandaar langs een
verrukkelijke binnenweg door de bos
sen en bergen van het Hohwald naar
de (kitsch)burcht Haut Königsbourg
by Sélestat. Vandaar via het roman
tische dorp Riquewihr naar Colmar.
Hier moét U'uitstappen en de oude
stad bekyken en absoluut een uurtje
uittrekken voor het museum Unter-
linden, waar het Isenheimer altaar
van Mathias Grunewald een plaats
gevonden heeft, waarschynlijk wel
een van de grootste kunstschatten
ter wereld. Van Colmar niet recht
streeks naar Mulhouse, maar éven
aan de westkant van de grote weg
binnenwippen in het wynstadje
Eguisheim, dat nog duidelijk drie rin
gen van straten om het centrum
heeft, die vroeger evenzovele verde
digingsgordels waren. Via Mulhouse
met z'n voor kinderen leuke dieren
tuin in het park naar Bazel, waarby
de slingerweg over Bruebach-Kappe-
len de aantrekkelykste route is.
ZWITSERLAND
Van Bazel volgen we een route, die U
een indruk geeft van de Jura en van
het hooggebergte: via Lies tal, Lan-
genbruck en Solothurn (de „ambas-
sadeurestad") naar Bern, waar U per
se een paar uur voor uit moet trek
ken en dat heus niet alleen om de
berenkuil en de klokketoren te be
kijken. Van Bern naar de Thuner See,
die we volgen tot Spiez (plezierig
-L-^JV.PELT
Italië is een verschrikkelijk uitgestrekt land; Nederlanders vergis
sen zich daardoor vaak in de afstanden. Het is dus zaak uw route
goed uit te zoeken. Maar doe het nu niet zo, dat U roets-roets door
Italië vliegt (zoals de Italianen zelf zo graag doen), maar kies een
route, die ook landschappelijk mooi is. We hebben er vier voor U
uitgezocht: 1. Is van De Gróte Sint Bernhardpas naar Genua (van
waar U desgewenst kunt oversteken naar Sardinië)2. Is van de
Brenner via Rome naar Brindisi (voor dié toeristen, die willen over
steken naar Griekenland)3. Is van de Brenner naar Venetië en
Triëst door de Dolomieten en 4. Is de marathonreis van de Simplon,
de Gotthard of de Brenner via Rome naar Sicilië. Het Nationaal
Italiaans Verkeersbureau helpt U graag verder.
strandbad) en dan gaan we het Sim-
mendal in naar boven tot we in
Gstaad komen. In Gsteig, vlak erna,
even letten op bijzondere boerenhui
zen. Over de Col du Pillon dalen we
tenslotte af naar het Rhónedal, waar
we by Aigle rechtsaf slaan richting
Montreux (met het bekende slot
Chillon). Van Bern hadden we ook
vla Fribourg naar Lausanne kunnen
rijden, maar dat is meer voor volgend
jaar, wanneer daar de grote Zwitser
se expositie wordt gehouden. Langs
de zuidkant van het Meer van Gene
ve rijden we naar Evian we zyn
dus weer in Frankrijk en voordat
we de Alpen induiken, maken y/e
even een kleine extra slag naar Yvoi-
re, west van Thonon op een land
engte in het Meer van Genève: een
heerlijk oud stadje vól bloemen.
FRANSE ALPEN
Van Thonon zuidwaarts de Route des
Grandes Alpes op. We volgen het slin
gerende dal van de Dranse (let even
op Duivelsbrug-kloof) naar Morzene
en dan via een landschappelijk bijzon
der aantrekkelyke weg over Cluses
naar Sallanches, waar we plotseling
de Mont Blanc zien. Hier wordt het
even uitkijken: niet rechtdoor en ook
niét meteen naar Chamonix, maar de
weg volgen tegen de noordhelling van
het dal om even te kyken in Plateau
d'Assy, waar die merkwaardige kerk
staat, die de Franse kunstenaars (de
bekendste communistische -incluis)
hebben ingericht. Van Plateau d'As-
sey naar Chamonix, want al ligt dat
nu niet direct op de route, U moét
even met de teleferiek naar boven,
naar de Aiguille du Midi, waar U nog
maar 1000 meter onder de top van de
Mont Blanc bent. Wat ons betreft
mag U nog verder teleferieken tot
Courmayeur $n Italië toe, als U maar
terugkomt, want wy blijven de Fran
se kant van de grens volgen. Overi
gens: voordat U uit Chamonix ver
trekt: éven met het tandradbaantje
naar het Mér de Glacé (de IJsrivier)
van Montenvers; zo'n prachtige glet-
scher ziet niet direct weer. Van Cha
monix dus even terug en dan richting
Megève bekende wintersportplaats
en dan komt een prachtige route
tot Albertville. Daar linksaf het Isére-
dal in (even stoppen in Aïme, waar
een byzonder aantrekkelijk pre-ro-
maans kerkje is) en nu krijgt U ae
Franse Alpen in al hun uitbundigheid
te zien. U ziet waar het verdronken
dorp Tignes moet liggen, de winter
sportplaats Val d'Isère (in de zomer
ook wel te wezen) en nu nemen we de
ene „col" na de andere. Dat begint
meteen lekker met de Col de l'Iseran
(2769 m.), die tot voor kort de hoog
ste pas was in Europa; de hoogste
komt zo meteen. Langs een fantasti
sche bergweg een van de meest
knappe staaltjes van wegenbouw
gaan we over Lanslebourg naar St.-
Michel de Maurienne, een stad vol re
ligieuze monumenten naar de Col du
Calibier (2556), die onmiddellijk ge
volgd wordt door de Col du Lautaret
(2058). In Biancon rechtuit, de prach
tige Col d'Izoard (2360) op naar Guil-
lestre en na Vars en de Col de Vare
(2011) wordt het oppassen, want in
Jausiers vóór Barcelonnette slaan we
af. een nieuwe weg in die waarschrjn-
lyk nog niet eens op uw kaart staat.
Het is een nienwe route, pas klaar
gekomen. En niet zomaar een route:
het is waarschijnlijk de hoogste weg
van Eoropa en bovendien een aan
zienlijke bekorting van de route naar
de Middellandse Zee- De nieuwe weg
leidt van Jausiers over St.-Etienne-
de-Tinée naar Restefond, waar hij
aansluit op de bestaande weg naar
Nice. Ja, de weg van St.-Etienne-de-
Tinée naar Restefond bestond ook al,
maar die is verbeterd. Nienw is het
stuk Jausïer-St.-Etienne. De weg (vijf
A zes nieter breed) stelt de automobi
listen nergens voor problemen, de hel
lingen zyn namelijk gemiddeld zeven
a acht procent, alleen bij het hoogste
punt (en dat is dan ook de hoogste
pasweg van Europa), de Col de la Bo-
nette, is de helling twaalf procent. Die
Col de la Bonnette is 2802 meter en
men kan vandaar te voet de top van
de Bonette (2860) bereiken. Van die
top heeft men een majestueus uit
zicht over de Zuid- 'en de Zee-Alpen.
Dit nieuwe gedeelte van de rou
te naar het zuiden is bijzonder
rijk aan natuurschoon en be
zienswaardigheden. Men komt
door tot dusverre onbekende
Alpendorpjes, heeft een kilome
ter of tien voor St Etienne-de-
Tinée plotseling een fantastisch
gezicht op de Tinée, passeert
even later de waterval van Vens
en kan in SL Etienne zelf fraaie
zestiende eeuwse fresco's zien.
Echt: een route om eens te rij
den, ook al volgt U dan niet het
gehele traject, dat wij met zo
veel zorg voor U hebben uitge
zocht.
o Luik
yO
rn Echter^
c^ >-
Luxemburg f*/*
-
Q
ff Verdun pMctz
iJöay-Le-Duc.
h*>ncy
Domrémy b— - Epi>nal
Ritjuewiny-^r
Mulhouse^
Ponchamp
>^Uonire
HVfTVfl L. x i
Morziney
MOKT BLANC
Megt
[AlberfvUte*-
^Val-d'Jsere
St.Michel
r ITALIË
^Brian$on
2
Barcela^\
nette
^St.Etienne- r
de-Tinée
most
WENTELGRIEK
Grieks-Amerikaanse or
ganisatie overweegt in
stellen van helikopter
diensten tussen Athene
en eilanden in Aegese
Zee. Griekse zakenlieden
interesseren zich zeer
voor wentelprojeet.
KORFU
Als bezit van casino een
toeristenplaats pas vol
maakt maakt, welaan,
dan is het Griekse eiland
Korfu een volmaakt
toeristenoord. Is er net
eentje geopend en me
neer Von Richthofen, be
kend van de casino's in
Baden-Baden heeft toe
gezien of alles in orde
was. Was zo.
NIEUWE AUTOWEG
Tussen Athene en Korïn-
thië is een tachtig kilo
meter lange autoweg ge
opend waarop men hon
derd kilometer per uur
kan ryden (is hoop voor
Griekse wegen). Rijden
nu dagelyks zo'n 4000
auto's, maar in 1975 zul
len dat er, verwacht
men, 10.000 zyn.
DERTIEN
Dertien verdiepingen
hoog wordt nieuwe ga
rage in hart van Athene,
waar men ook al met
parkeerproblemen wor
stelt. Plaats voor 250
auto's. Als U de toren
garage zoekt: Omirou-
straat 12.
FESTIVALS
In Griekenland dit jaar
drie grote festivals met
klassieke stukken: Epi-
daurus, Athene en Do-
dona. Grieks toeristen
bureau in Brussel heeft
de programma's.
HOTELPRIJZEN
In november heeft
Spaanse regering offi
ciële hotelprijzen vastge
steld met tweeledig doel:
ongebreidelde stijging te
voorkomen (denk U in:
in tien jaar verzestien-
voudïgde bezoek van half
tot acht miljoen en hotel
capaciteit verdubbelde
alleen maar) en gasten
precies te laten weten
wat ze moeten betalen.
Nu berekende prijzen zijn
geheel inclusief (bedie
ning, taxen, alles). Prij
zen zijn ongeveer die van
1962, met andere woor
den zegt Spaanse mi
nisterie lager dan in
andere toerïstenlanden.
Via hotelkredieten wil
regering proberen te be
reiken, dat hoteleapaci-
teït binnen vijf jaar nog
eens verdubbelt.
CRUISES
Wanneer U naar Grie
kenland gaat. laat het
dan niet by het vaste
land. maar ga ook varen.
Kan met gewone lijn-
bootjes. kan ook met
cruise. Swan Hellenic or
ganiseert dit jaar zeven:
drie in voorjaar (is er
dan 't mooist) en vier in
zomer.
CARAVANS
In Igoumenitsa (haven
aan Griekse westkust,
waar boten uit Brindisi
aanlopen zeer gewilde
verbinding!) wordt cara
vanpark ingericht. In
Nea Kr ene by Thessalo
niki ook.
LUCHTBRUG
Massa's toeristen die
naar Griekenland willen
gaan, nemen vliegtuig en
aan vaak chartervlieg
tuig in groepsverband.
Griekse toeristenbond
verwacht dat Air Tour-
organisaties in Frank
rijk. België, Nederland,
Duitsland, Italië en
Zwitserland dit jaar
tweemaal zo veel toeris
ten door de lucht naar
Griekenland zullen bren
gen als in 1962.
GRIEKSE GRENS
Grieken stellen alles in
werk, vreemdelingen zo
hartelijk mogelyk wel
kom toe te roepen. Bij
grenspost Evzonoi aan
Joegoslavische en grens
post Ypsala bij nieuwe
Evrosbrug aan Turkse
grens worden restau
rant met beperkte lo-
giesaccommodatie ge
bouwdAutoverkeer via
grenspost Evzonoi is
laatste drie jaar verdrie
voudigd. Ook in rest van
land schieten nieuwe ho
tels en motels als padde
stoelen uit de grond.