TONELISTEN
De wereld van A. A. de Vries is
vol van geluiden
PUZZEL- rubriek
zaterdagnummer
„Je moet er oor voor hebben
en er kijk op krijgen"
Da
Zaterdag 2 februari 1963
Er gaat een herfst en een halve winter vooraf aan
het grote moment: de opvoering van de ama
teurtoneelclub. Een groot moment, maar ook
een zenuwachtig moment. Momenten van span
ning, van snel en vakkundig grimeren terwijl de
spelers en speelsters als het ware de toneelplan
ken al onder hun voeten horen kraken. Nog
groter wordt de spanning tijdens het wachten
tussen de coulissen. Totdat het wachtwoord valt
en dan ineens dat toneel op. Recht in die on
barmhartige felle lampen. Maar als de start goed
is komt de vaart er wel in. Dan komen de rare
gezichten en de grapjes. Soms gaat het zo vlot
dat de spelers die eenzame souffleur in z'n
kleine hokje bijna vergeten. Inspeciënten en
toneelmeesters wachten op een seintje en na al
die spanning valt na enkele uren van moeilijk
spel het doek. Die enkele uren zijn voor de ware
amateurtonelist grootse momenten. Want dat is
de kern van hun hobby die zoveel voorberei
dingen vergt: ze willen zomaar eens een poosje
iemand anders zijn
primitieve geluid. Hij hielp bij het
nasynchroniseren van een film van
Nederlands fabrikaat, stel dat ie-
mand een Nederlands biskwietje zit
te eten, moet men er dan het Wien
Neerlands bloed bij spelen, of gewoon
maar laten horen hoe die vent zit te
smakken? geen van tweeën na
tuurlijk: men moet een lieve moeder
lijke en toch ook meisjesachtige stem
laten zeggen: mmmm.
Walcheren
Ooeveel mensen De Vries heten, weten we niet, in elk geval wel
zoveel dat er vele misverstanden uit moeten ontstaan en daar
aan danken we dan de ontmoeting met de heer A. A. de Vries, die
niet Leonard was, maar toch bij de Nederlandse Televisie Stichting
op de „synchronisatie" werkte. Hadden we meteen „ha-die-Leo-
nard" tegen 'm gezegd, dan zouden we nooit geweten hebben hoe
'n interessant werk het is geluid te maken bij films en documen
taires en grammofoonplaten en bijvoorbeeld ook t.v.-toneelstuk-
ken, als men daar eens wat ander geluid nodig zou hebben dan het
pruttelen van de koffiepot.
„Geluid", zegt de heer De Vries,
„moet men ontdekken. Men moet er
oor voor krijgen, en er dan ook een
kijk op krijgen". Er zijn mensen me4
als hobby het jagen op geluid. Zoals
andere mensen met de camera jagen
op aardige tafereeltjes, zo doen zij
dat met de bandrecorder. Ze gaan
naar een station, en terwijl de hob-
by-ist met de camera door z'n zoe
ker stiekum gluurt naar het paartje
dat innig afscheid neemt, of naar
het padvindertje dat een omaatje
helpt instappen met d'r karrebiesje
zo gapt de geluidsjager wat gratif
geluid: het sissen van de loc, het
stampen van wagenwielen over de
lassen in de rails, het klokkenspel
van de arbeider die met een hamei
tegen de wielen tikt, zoals een huis
moeder met haar vingernagel tegei
een porseleinen kopje, om te horc
of er soms een barst in zit.
En dan het geroezemoes van een st?
tion, da'.s fijn geluid, en U heb'
het honderd maal gehoord in hoor
spelen, in films en als de t.v. aan
stond: het bepaalt de sfeer. Dat wil
zeggen: U zoudt denken „wat is dal
voor gehengst" als de microfoon van
de geluidsjager te dicht gestaan had
oij de man die met een lepeltje z'n
koffie zit om te roeren, en als U
het zware bonken van een heimachi
ne zoudt horen terwijl U op het
beeldscherm een paar® kinderen ziet
hinkelen, dan zoudt U dat wellicht
een aardig grapje vinden. Het visuele
en auditieve gaat samen, soms ir
contrapunt.
Ontdekking
de
heer De Vries, maar hij heeft
er zelf lang over gedaan voor hij
z'n oren goed ging gebruiken. Als
'ongetje on school bijvoorbeeld was
hij Oostiiidïseh doof, alleen met
het uitleggen van natuurkuiulenroe-
ven kon hii goed boren: hij had een
technische knobbel. Hii koos dus een
opleiding in de luchtv.oarttochniek
en was er klaar mee net in het eers
te oorlogsjaar, toen er geen lucht
vaart meer was.
Hij ging om den brode werken hii
Multifilm,* waar ook weieens een
elektrisch draadje los zat of een
schroefje moest worden aangedraaid.
Daar ontdekte hij het geluid, het
zet, omdat hij dat geluid van de da
verende Duitse laarzen in onze stra
ten niet verdragen kon. Hij moest na
de bevrijding uit de binnenlandse
strijdkrachten ontslagen worden door
prins Bernhard, want hij wilde mee
doen aan het maken van films over
de verwoeste steden van Nederland:
Arnhem, Rotterdam, en het ei
land Walcheren.
Hij kreeg er muziek voor van Jan
Mul en Hugo de Groot en Karei Men
gelberg. Samen met Koos van der
Griendt ook een geluidspionier,
helaas overleden moest hij de mu-
wikkelen, dan ging het orkest ook
naar huis, en men moest dus
maar hopen dat alle geluid goed op
de film zat.
Van der Griendt en hij gingen er wel
mee experimenteren, want het moest
passen bij het filmbeeld. Hij zegt:
„wat de microfoon uit zichzelf waar
neemt is niet voldoende, mensen
horen geluid stereofoniseh, en ze ho
ren het visueel". Een beetje moeilijk
begrip: men ziet geluid, stel da'
U een bromfiets zag die niet brom
de, maar miauw zei?
- flarden van psalmen waaien dan
bijvoorbeeld een over caril
lons. Ik heb de microfoons op een
flinke afstand laten plaatsen, de
technici waren allang blij dat ze voor
mij niet halsbrekend in de toren
hoefden klimmen, maar ze zeiden
toch wel even: maar meneer, laatst
hebben we voor een radio-opname de
microfoons vlak onder de klokken
moeten hangen. Nou, voor mij niet,
want hoe hoort en hoe herkent een
mens carillons? toch als muziek
waaiend van de toren? zo, met
de wind liet ik het geluid naar me
toe komen. Ik ben nu bezig met een
t.v.-documentaire over orgelspel,
Albert de Klerk speelt dan op het
mooiste kerkorgel van Nederland,
van de Sint Bavo in Haarlem. In die
kerk heb ik een paar dagen rondge
lopen, terwijl Albert de Klerk zat te
preludiëren, ik zocht plaatsen
voor mijn microfoons. Tot verbazing
van Albert de Klerk, want die had
voor opnamen van grammofoonpla
ten de microfoons gewoon bij zich
gekregen. Enfin, ik heb voor hem,
omdat hij zo'n groot musicus is, hel
bandje van mijn opnamen terug la
ten draaien, en hij heeft stil zitten
te luisteren, zoals de mensen in de
kerk naar hem luisteren als dat or
gel jubelt en fluistert, davert en
zingt en galmt en dartelt en bidt
onder de booggewelven. Albert de
Klerk was even stil en zei toen: Tja,
het is nu net of ik het hele orgel
hoor.
In flarden
Hy zegt: „ik heb het geluid ge
maakt bij Herman van der
llorsts ,,Der zee ontrukt", tel
kens weer zie je een golvend koren
veld dan een brokkelig kerkje
dan weer het brede wuiven van de
halmen. Daarbij laat ik een psalm
horen, niet glad en vakkundig ge
zongen door een koor, maar brokke
lig, zoals echt uit een kerk zondags-
afk.; 22, bloedverwant; 23. vervoe
ging van het ww. derven; 25. poes;
Suriname
Ik verzamel dus geluiden, en dc
kunst is die te zien en dat wordl
een tweede natuur: als ik beelden zie
hoor ik geluiden erbij en als ik
geluiden hoor zie ik beelden. Na
tuurlijk niet zo dat een geluid vast
bij een beeld hoort, er komen
stemming en gevoelens aan te pas.
Ik ben met Herman van der Horst
mee geweest naar Suriname voor
de film „Faja Lobbi".
We hebben meer dan duizend kilo
meter cepeddeld in een holle boom
stam over brede trage rivieren met
plotselinge stroomversnelling, me',
soms niets dan stilte om je neen en
dun weer het rytmiscli zingen van
de bosnegers die hun spanen kletsen*
in het water slaan, en van de oever
het hels geschreeuw van de dieren,
de vogels, de apen, en er tussen
door alle geluiden van liet leven:
piepen, kwelen, brullen, zuchten
angst, verlangen, honger, woede.
worden besteed bjj een winkelier die
in de I'.Z.C. adverteert gaat naar
mevrouw A. Jansen, St.-Pieterstraat
18, Sluis. De overige drie prijzen
elk bestaande uit een waardebon van
f 2,50, die op gelijke wijze te be
lteden is als de hoofdprijs wor
den toegekend aan A. Ventevogel,
Schoolstraat 53, Arnemulden; P. van
Sabbcn, Noordwelsewel 7, 's-Heer
Arendskerke en Ad. Ardonne, Ks-
doornstraat 16, Nieuwerkerk.
Oplossingen van onze nieuwe puz
zei moeten uiterlijk donderdag
morgen aanstaande in ons bezit zijn
U weet het adres: redactie P.Z.C,
Wal straat 58-60, Vlissingen. En ver
geet U niet in de linkerbovenhoel
van uw briefkaart of enveloppe he
motto „Puzzelrubriek" te vermel
den.
Horizontaal: 1. gebroken getal; 5
jongensnaam; ,10. alvorens; 11. boos
aardige; 13. m. metalen haaltjes
hechten; 15. kwast als (sabel) ver
siering; 18. deel van het hoofd; 19.
elem. Stannum, afk.; 21. lengtemaat,
opening (in muur); 27. wild
zwijn; 30. heuveltje, ashoop; 31. een
zekere; 32. Christelijk feest; 35. een
ongenoemde, afk.; 37. opgave; 38.
klets, slag; 39. gouverneur-generaal,
afk.; 41. bep. bloem; 43. titel v. e.
bisschop, afk.; 45. roofvogel; 48. god
van de liefde; 50. hetzelfde; 51. ton;
52. woning van doek; 53. gcm. op d.
Veluwe; 54. zie 21 hor.; 56. maan
stand, nfk. 58. zie 23 hor. 59. klem
(ziekte); 62. eigenaar van een plan
tage; 64. brandstof; 65. Zweedse
munteenheid; 66. drijfkr. voortbren
gende machine; 67. deeltje v. e. brei
werk.
Verticaal: 2. toestel om snelheid te
verminderen; 3. kanaal; kanaal in
Groningen; 4. delen van een etmaal;
5. takje v. c. andere boom; 6. gestal
te: 7. andere naam voor Ezau; 8.
hert; 9. onderzoeken hoe iets
smaakt; 12. eetgerei; 13. stelsel v.
overeengekomen woorden, cijfers of
tekens; '14. met een arreslede rijden;
16. hoog bouwwerk; 17. moeilijk,
veeleisend; 20, zuivelprodukt; 24.
roof diertje; 26. Bescherming Bevol
king, afk.; 28. deel van een wiel; 29.
geen helemaal niets; 33. bijl;
34. gemeente o. d. Veluwe; 35. groen
(student); 38. vlek; 39. riviervisje;
40. het slijten, slijtage; 42. openbaar
vervoermiddel; 44. meisjesnaam; 46.
slang; 47. zie 54 hor. 49. hemelli
chaam; 54. kluwen; 55. vorm van
onderwijs, afk.; 56. gemakkelijk,
vlug; 57. tijding; 60. Alg. Kiosk On
derneming, afk.; 61. Sociaal Econo
mische Raad, afk.; 63. ontkenning.
De oplossing van de vorige puzzel
is als volgt: