MILJOENENDANS VAN DE
AANPASSINGSWERKEN
SPIERINKJE UITGOOIEN'
BEDRAGEN INFRASTRUCTUUR
DE OMVANGRIJKE kanaalwerken die ingevolge het Nederlands-Belgisch
traktaat in Zeeuwsch-Vlaanderen worden uitgevoerd, stellen de gemeenten
in deze streek voor geen geringe opgave: er moet voor omvangrijke aan-
passingswerken worden gezorgd. Op deze pagina wordt nu nagegaan wat
de „kanaalgemeenten" op hun programma hebben: het is een ambitieus
en belangrijk geheel. Ook het rijk heeft grote belangstelling: aan bijdra
gen voor infrastructuurwerken werden reeds miljoenen uitgegeven.
Ingevolge het tractaat van Brussel
van juni 1961 zullen de
ruim 250 miljoen gulden, die de
verruimingswerkzaamheden op het
Nederlands gedeelte van het ka
naal Terneuzen-Gent gaan kosten,
voor 80 pet. door België en voor
de overige 20 pet. door Nederland
worden betaald.
Aanvankelijk werd in wijdere kring
wel eens de vraag gesteld of dit ge
baar van Nederland niet al te roy
aal was, omdat zo werd in be
doelde kringen als argument ge
bruikt die verruiming een Bel
gische (Gentse) aangelegenheid
zou worden. Deze toon, waarin
duidelijk enige ongerustheid viel te
beluisteren, maakte later plaats
voor een waarschuwend en enigs
zins adviserend geluid: „Als wij dan
toch 20 pet. of circa 50 miljoen
gulden in deze kosten moeten gaan
bijdragen is het dan niet de taak
van de rijks- en de betrokken pro
vinciale- en gemeentelijke, overhe
den, om van die werken zoveel mo
gelijk profijt te trekken",
jyjet andere woorden, als langs het Ne
derlandse gedeelte van het kanaal
aanpassende en accessoire voorzieningen
worden getroffen, dan bestaat in ieder
geval de mogelijkheid dat de geïnves
teerde kapitalen, in de toekomst enige
rente afwerpen. Met name werd daarbij
gedoeld op het dieper maken van be
staande dokken, het graven van nieuwe
binnenhavens, modernering van los- en
badinstallaties en het reserveren van
industrieterreinen in de Zeeuws-Vlaamse
kanaalzone.
Op het ogenblik nu de verruimings
werkzaamheden nauwelijks 20 maanden
geleden zijn aangevangen kan rustig
worden gesteld dat men in het bedoelde
gebied hard bezig is een hechte basis te
leggen voor do „restitutie" van het te in
vesteren kapitaal. Of. zoals een Belgisch
journalist het nog vorige week aan het slot
van een- persconferentie zo kernachtig uit
drukte: „Ik heb zo het idee dat jullie Ne
derlanders een spierinkje hebt uitgeworpen
om daarmee een grote kabeljauw te van
gen
^rij korf na elkaar zijn twee plannen
aan de openbaarheid prijsgegeven,
die direct zijn afgestemd op de in uitvoe
ring zijnde kanaalverbredingswerken. De
ze projecten zijn
Het haven- en industrieplan van de
gemeente Terneuzen en
het haven- en industrieplan van het
vorige week in het leven geroepen
„Kanaalschap Zeeuwsch-Vlaanderen"
tussen de gemeenten Axel, Sas van
Gent en Wesfdorpe.
Zeer nauw verband met de kanaalverbre
dingswerken, aanpassende maatregelen
en de daarmee gepaard gaande verdere
industrialisatie in de kanaalzone, houden
de reeds in uitvoering respectievelijk in
verre staat van voorbereiding zijnde wer
ken betreffende:
De zoetwaterspaarbekkens in het
Braalcmangebied en
de „Afvalwaterleiding Kanaalzone
Zeeuwsch-Vlaanderen".
Hel ontwikkelingsplan voor de toekomstige
haven- en industrieterreinen in de gemeen
te Terneuzen, is een ontwerp van ir. N.
Snijders, directeur van de haven- en han-
delsinrichtingcn te Amsterdam. In hoofd
zaak omvat dit plan de verlenging van de
beslaande doch vrij korte zuidelijke
kanaalhavon met 650 meter. Dit. te ver-
lengen gedeelte krijgt een breedte van 95
meter, gemeten op de waterspiegel en een
waterdiepte, van 6.50 meter. Aan de noord
zijde van deze haven komt een terrein be
schikbaar van 5.6 ha. Langs de terreinen
is een voorzieningsweg en een spooraanslui-
ting geprojecteerd.
Tussen deze zuidelijke kanaalhaven en de
zevenaarhaven is een nieuw havenbekken
ontworpen met een lengte van 1050 meter,
een breedte van 250 meter en een water
diepte van 12.50 meter. Tussen de beide ge
noemde havens komt een terrein beschik
baar', ter grootte van ruim 31 ha. Aan de
zuidzijde van deze insteekhaven is plaats
voor 10 ha industrieterrein.
Ten slotte zal de zevenaarshavcn 920 me
ter langer worden gemaakt. De toekom
stige breedte varieert van 125 tot 155 me
ter. Deze haven zal 10 meter diep worden.
Langs de noordelijke- en zuidelijke oevers
is circa 50 ha industrieterrein gecreëerd.
Bij de bestemming van havens en industrie
terreinen is rekening gehouden met geva
rieerde doeleinden.
Voor de motivering van het plan werden
drie categorieën onderscheiden, te weten a.
industriële bedrijven, b. havenbedrijven in
massagoedsector en c. havenbedrijven in
de stukgoedsector.
m ACHTERLAND
Tn een destijds verstrekte toelichting op
het plan van ir. Snijders werd onder meer
gesteld dat do ontwikkelingsmogelijkhe
den voor havenbedrijven in het kanaalge-
bied van Terneuzen (en dit geldt dunkt ons
uiteraard ook voor de rest) in sterke maté
worden beïnvloed dóór de aanwezigheid van
„KANAALSCHAP"
plannen, die het jonge „Kanaal
schap" heeft doen ontwerpen, voor
zien in de aanleg van:
1200 ha industrieterrein;
insteekhavens voor grote en kleine
schepen;
aansluitende spoor- en wegverbin
dingen.
Terwijl Terneuzen zich bij het ontwerpen
van de plannen liet voorlichten en advi
seren door een Amsterdamse havendes-
kundige. verzekerde het „Kanaalschap"
zich van de hulp van diens „tegenvoe
ter', de directeur van het Rotterdams ha
venbedrijf, ir. F. Posthuma.
De terreinen en insteekhavens liggen in
het zuidelijk gedeelte van de kanaalzone,
tussen Sluiskil en de Nederlands-Belgische
grens. Het geconcipieerde plan is globaal
opgesteld en bezit daardoor een ruime keu
zemogelijkheid. Het is ingedeeld in drie
fasen met oppervlakten van resp. 320 ha
in Axel, 330 ha in Sas van Gent en 550 ha
in Westdorpe.
De ontwerpers willen het plan als een ont-
wikkèïfngsprojefet zien beschouwd, als zo
danig passend in de fase waarin Zeeland
V'
'oor infrastructuren werden door het rijk van 1959 tot 1963 de volgende
bedragen uitgekeerd:
KANAALZONE ZEEUWSCH-VLAANDEREN:
Afvalwaterleidingtotale kosten 10.250.000
Spaarbekkenplan5.100.000
TERNEUZEN:
Omlegging oostelijke rijkswaterleiding
Invalsweg 't Zwaantje
Reconstructie Axelsestraat
Oostelijke „industrieweg" Sluiskil
totale kosten 3.300.000
Van dit totale bedrag aan werken van 18,65 miljoen komt ongeveer 3,24
miljoen ten laste van de gemeenten en „betrokkenen". De subsidies zijn
voornamelijk afkomstig van het ministerie van Economisch Zaken en verder
van Rijkswaterstaat, Sociale Zaken, Rijksdienst Aanvullende Werken en
België (kanaalwerken).
Rijk en provincie waaraan een grote keuzemogelijkheid is gelaten
hebben de ontwikkelingsperspectieven duidelijk weten te honoreren.
de nabije havens Antwerpen en Gent. De
kanaalzone bezit hetzelfde achterland als
genoemde havens. Terneuzen heeft door
zijn ligging aan do Westcrschelde boven
dien vele voordelen voor zeeschepen. Het is
echter te betwijfelen, aldus die toelichting,
of om redenen van politieke of patriot
tische aard, deze voordelen in de ontwikke
ling ten volle tot hun recht zullen komen.
De kosten van uitvoering van het Terneu
zense plan inclusief het graven van een
nieuwe insteekhaven zullen naar een
voorzichtige schatting 20 miljoen gulden
bedragen. Voor de beginfase, het omleggen
van een spoorlijn om de toekomstige indus
trieterreinen, heeft de minister van econo
mised zaken juist deze maand een subsi
die toegezegd van 1785.000,in de kos
ter van 2.1 miljoen gulden. Hiermede zal
de eerste fase op betrekkelijk korte ter
mijn gerealiseerd kunnen worden.
Met de acquisitie voor uitgifte van de in
dustrieterreinen rondom het nieuwe haven
gebied is reeds een aanvang gemaakt. Naar
men ons van de zijde van het gemeente
bestuur van Terneuzen meedeelde, bestaat
hiervoor een gezonde belangstelling. Zoals
bekend is Terneuzen aangewezen tot z.g.
„kerngemeente", waardoor nieuwe vesti
gingen aantrekkelijke faciliteiten kan wor
den geboden.
Het Terneuzense plan, dat naar men hoopt
gerealiseerd zal zijn als de eerste schepen
van 50.000 ton de nieuwe sluizen passeren,
staat overigens niet alleen. Juist vorige
week hebben drie kleine kanaalzone-ge
meenten, te weten Axel, Sas van Gent en
Westdorpe met In totaal bijna 15.000 inwo
ners, besloten een „Kanaalschap Zeeuwsch-
Vlaanderen" in het leven te roepen, met als
doel de aanleg en exploitatie van haven
en industrieterreinen.
9r
Industrie zonder water is als een café
zonder bier", om het maar eens in de
en in het bijzonder Zeeuwsch-Vlaanderen
zich bevindt. Een overgangsfase van
stagnatie naar economische groei.
Het plan van het „Kanaalschap" is nog
te kort bekend ora er veel over te kunnen
zeggen. De technische uitvoering moet ook
door de ontwerpers nog nader worden be
zien. De kosten van uitvoering kunnen
zelfs by benadering nog niet worden ge
schat. Wel zou het ministerie van econo
mische zaken hebben verzocht de plannen
zo spoedig mogelyk klaar te maken om
voor wat betreft de uitvoering van de eer
ste fase in de achtste industrialisatie-
nota te worden verwerkt. Tijdens do lance
ring van het groots opgezette plan werd
de hoop uitgesproken de eerste fase gereed
te hebben als de kanaalverruimingswerken
omstreeks 1968 zyn voltooid.
Bij de projectie is men onder meer uitge
gaan van de mogelijkheden die het ruime
kanaal in de toekomst gaat bieden, de gun
stige ligging van de streek, ook in interna
tionaal verband en van de aanwezigheid
van betrekkelijk goedkope terreinen. Voor
wat betreft de toekomstige vestigingen
denkt men aan chemische- en metaalindus
trie en bijbehorende toeleveringsbedrijven.
Daarnaast verwacht men havenactiviteiten,
zoals overslag, waarbij in eerste aanleg in
het bijzonder massagoederen (agrarische
produkten en brandstoffen) in aanmerking
komen.
Belangrijk is dat de drie genieenten ver
enigd in het „kanaalschap" er van over
tuigd zijn dat zjj met hun zeehaven- en
industrieplannen, hun eigen ontwikkeling
maar ook wijdere regionale, en nationale
belangen, naar beste vermogen dienen. Ge
loven in eigen zaak is een groot ding!
taal van de Vlaming te zeggen. In elk
geval is het één zonder het ander ondank
baar.
Om maar meteen een duidelijk voorbeeld
te noemen, de Dow-chemical International
zou zich niet in Terneuzen hebben geves
tigd als de streek het bedrijf geen 2>/2
miljoen kubieke meter water per jaar had
kunnen garanderen. De. n.v. Waterleiding
Maatschappij „Zeeuwsch-Vlaanderen" kon
die garantie geven omdat zij joist bezig
was met de aanleg van een zoetwater
spaarbekken met een nuttige inhoud van
één miljoen kubieke niëter.
Met de uitvoering van dit gigantische werk
werd begonnen in augustus 1961. Een op
pervlakte van 25 ha werd afgesloten met
dijken van 7 meter hoogte. Nog voor de
werkzaamheden gereed waren, gaf de mi
nister van economische zaken tijdens een
werkbezoek aan Zeeland te kennen, dat het
in uitvoering zijnde reservoir hem niet ver
genoeg ging. Ook al in verband met de te
verwachten verdere industrialisatie in de
kanaalzone waarvan de bewindsman zei
grote verwachtingen te koesteren drong
hij aan op een nog grotere spaarmogelijk
heid.
Ingevolge de wens van de ministerwerd
besloten de dijken te verhogen tot 12 meter
plus N.A.P., waardóór het bekken een in
houd zal krijgen van 2% miljoen m3. Bij
twee maal vullen per jaar, betekent dit
een jaarproduktie van 5 miljoen m3- De
plannen voor de toekomst gaan tot een
verdere uitbreiding van de bekkens tot een
totaal van 6% miljoen m3 inhoud. Voorts
wordt de mogelijkheid bestudeerd om brak
water te ontzilten en te bewaren.
Het spaarbekken is opgenomen in het
grondbergingsplan van de kanaalverbre
dingswerken. Dit houdt in dat enkele mil
joenen kubieke meters baggerspecie uit het
kanaal zullen worden afgevoerd naar het
Braalcmangebied, ter verhoging van de dij
ken om de bekkens. De bodem van het
bassin werd waterdicht gemaakt met folie-
banen, breed 2.50 m en dik 0.15 mm. Door
middel van een asfaltpreparaat werden de
banen aaneengekit. Voor de taludbekleding
werden lagen teervilt gebruikt, aaneenge-
plakt en afgesmeerd met een carboplast.
Later is tot een nog dichtere bekleding
overgegaan.
Hoe snel ramingscijfers voor waterbehoef
ten soms moeten worden herzien, vertélde
waterleiding-directeur ir. G. P. M. Dikötter
kortgeleden aan een aantal Zeeuwse sta
tenleden. Enkele jaren geleden bedroeg de
raming voor 1980 nog 7 miljoen kubieke
meten water per jaar. Na het vestïgïngfs-
besluit van Dow-chemical steeg de geraam
de behoefte reeds tot ruim 10 miljoen mS
en wegens de huidige industriebelangen Is
deze reeds opgelopen tot tegen de 20 mil
joen kubieke meter water per jaar. Bijzón
der belangrijk is evenwel dat men in deze
kringen een 20-tal jaren vooruit denkt!
Terwyl enerzijds moet worden gezorgd dat
de bestaande en nog te vestigen bedrij
ven, over voldoende water kunnen beschik
ken, is het anderzijds dringend noodzake
lijk dat alle overtollig water (afvalwater)
op de meest efficiënte wijze wordt afge
voerd. Momenteel komt nog veel industrie-
afvalwater terecht in het kanaal, waarin
vrijwel geen \isje meer leeft en waar zelfs
drie weken strenge vorst nauwelijks enige
vat op kreeg. „Het kanaal is één anti-vries-
bak", hoorden wy dezer dagen iemand
zeggen.
De (toen nog) samenwerkende vijf gemeen-
ten Axel, Hoek, Sas van Gent, Terneuzen
en Westdorpe, riepen het rechtspersoon
lijkheid bezittend lichaam „Afvalwaterlei
ding Kanaalzone Zeeuwsch-Vlaanderen" in
het leven om het probleem gezamenlijk
aan te vatten.
Hun plan, de afvoer van de enorme hoe
veelheden afvalwater uit de gehele kanaal
zone door middel van een leiding, is in een
zeer ver gevorderd stadium van voorbe
reiding. Richtsnoer bij hun ontwerp werd
dus het opnemen en zonder hinder vervoe-
ven van industrie- en ander afvalwater via
een leiding naar de Westerschelde. Daar
naast moest rekening worden gehouden
met uit te breiden woongebieden en nieuw
aan te leggen industrieterreinèn.
Deze uitgangspunten hebben geleid tof
een systeem dat omvat:
Een hoofdleiding van Sas van Gent
langs de westzijde van het kanaal
naar Sluiskil en ten noorden daarvan,
langs de oostzijde van het Terneuzen
se industriegebied en door de stad
Terneuzen naar de uitmonding van de
leiding in de Westerschelde;
Secundaire leidingen van de aanslui
tingen vanuit Hoek, Westdorpe en
Axel;
Additionele voorzieningen voor de
kleinere buurtschappen Zandstraat,
Boerengaf, Driewegen, Spui en Ma-
grette.
GRAVEN AAN EEN KANAAL
SPAARBEKKEN IN BRAAKMAN
Onderweg moet een aantal gemalenwor
den gebouwd. Bij Öe beschouwing over de
grootte van de leiding, heeft men een eco
nomisch verantwoorde middenweg gekozen.
En wel tussen een kostbare lèiding, die tot
in lengte van jaren voldoende groot zal zijn
en een minder kostbare, die te zijner tijd
zal moeten worden vergroot. Men is uit
eindelijk uitgegaan van het principe dat
moeilijk te verzwaren gedeelten op een
verre toekomst moeten zijn berekend." Daar
waar eenvoudige uitbreidingen mogelijk
zijn, is rekening gehouden met de meer
nabije toekomst.
Q KOSTEN
De kosten van de leiding met bijbehoren
de werken zyn geraamd tussen de tien
en elf miljoen gulden. In het financierings-
schema is men uitgegaan van een bijdrage
van sociale en economische zaken van circa
1\\ miljoen gulden. Van rijkswaterstaat
wordt een bycirage verwacht van 1(4 mil
joen gulden. De rest komt ten laste van de
deelnemende gemeenten, terwyl nog andere
bijdragen wegens dienstverlening worden
verwacht. De exploitatie zal sluitend nioé-
tcn worden gemaakt met ontvangsten van
industrieën, rijkswaterstaat en gemeenten
(een x-bedrag per inwoner, per jaar). De
duur van de totaalwcrkzaamhedeu wordt
geschat- op 5 jaar.
De kanaalverbredingswerken en de toene
mende industrialisatie in de kanaalzone,
hebben voorts geleid tot tal van andere
aanpassende en aanvullende werkzaamhe
den. Van groot belang kan bijvoorbeeld
worden genoemd de geprojecteerde, nieuwe
wegverbinding Gent-Terneuzen, die met
een wyde bocht langs het kanaal gaat
lopen. Nabij Zelzate zal deze weg aanslui
ten op de verbinding Antwerpen-Belglsche
kust.
Van grote betekenis voor Zeeuwsch-Vlaan
deren wordt ook de bouw van de nieuwe
brug over het kanaal tussen Terneuzen eii
Sluiskil- Naar deze brug zullen wegen wor
den aangelegd vanaf Hoek en St.-Anna
(gem. Zaamslag), waardoor de oost-west
verbinding met een aantal kilometers wordt
verkort.
Inmiddels is aan de oostzijde van het ka
naal een begin gemaakt met een i
wegverbinding Van Terneuzen naar deze
nieuwe brug, terwijl aan de westzijde van
het--kanaal een ryksweg in aanleg is van
Terneuzen tot aan Sluiskil. Deze weg zal
in de toekomst niét meer dóór maar om
de fabrieksplaats Sluiskil gaan lopen.
VERBINDINGEN
Een geheel nieuw wegenstelsel zal voorts
worden gerealiseerd naar en over de
twee in aanbouw zijnde sluizen te Terneu-
zen. In de toekomst zullen deze weer aan
sluiting geven op de aan de oostzijde van
Terneuzen geprojecteerde.Invalsweg, waar
van het eerste deel reeds in gebruik is ge
nomen.
Als aanvullend werk kan ook worden be
schouwd de ontsluiting van het industrie
terrein Niéuw Neuzenpolder te Terneuzen,
wpar nog dit jaar de bouw van de Dow-
chemieal fabrieken zal beginnen. Weg- en
spoorverbindingen naar dit gebied zullen
zeer binnenkort worden aangelegd. Ook de
gemeentelijke industrieterreinen aan de
oostzijde-van Terneuzen zullen spoedig ver
der worden ontsloten.
.Efenii'diepe,ingreep in het hart van Sluiskil
waar ruim honderd woon- en zakenpan-
dep.aan.de'kanaalverruimingswerken die-
nen te worden opgeofferd, heeft een geheel
nieuw uitbreidingsplan noodzakelijk ge
maakt. Met de uitvoering hiervan is inmid
dels een begin gemaakt. Twee invalswegen
vanaf de rondweg om deze plaats zullen
de verbinding met het noorden en zuiden
gaan verzorgen.
Ook de industrieën willen bepaald niet
achterblijven met aanpassingsmaatre
gelen. Het kranenpark van de Cokesfa-
briek te Sluiskil is gemoderniseerd; de Ios-
kade reeds geschikt gemaakt voor zeesche
pen tot ruim 30.000 ton. De Terneuzense
scheepswerf is een uitbreiding aan het rea
liseren. Silo's en opslagplaatsen worden
gebouw, c.q. uitgebreid. Andere bedrijven
in de kanaalzone hebben aanpassings- en
uitbreidingsplannen in voorbereiding.
Een ieder, die liet gebied van de kanaal
zone nadert, ziet onmiddellijk dat daar in
velerlei opzichten hard en ijverig wordt
gewerkt. Men kan rustig stellen dat men
daar inderdaad de nodige voorbereidingen
maakt om de 20 pet. Nederlandse bijdrage
er straks volledig uit te halen
